Халықаралық құқық
ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ
“Халықаралық құқық нормаларын қалыптастырудағы халықаралық ұйымдардың орны мен ролі”
МАЗМҰНЫ
1-Тарау. Халықаралық ұйымдардың құқықтық мәртебесі. 2
1.1. Халықаралық ұйым түсінігінің тарихи қалыптасуы. 4
1.2. Қазіргі таңда қалыптасқан халықаралық құқыққа сәйкес халықаралық ұйымдардың
2-Тарау. Қалыптасқан халықаралық құқықтық тәжірибеге сәйкес халықаралық ұйымдардың халықаралық
2.1. Халықаралық құқық нормаларын қалыптастыруға бағытталған халықаралық ұйымдардың қызметін
2.2. Халықаралық ұйымдардың халықаралық құқық нормаларын қалыптастыру қызметінің даму
3-тарау. Халықаралық құқық нормаларын қалыптастырудағы халықаралық ұйымдардың орны мен
3.1. Мемлекет, халықаралық құқықтың негізгі субъектісі ретінде, халықаралық құқық
3.2. Халықаралық ұйымдармен қалыптастырылған халықаралық құқық нормаларының міндетті күші.
1-Тарау. Халықаралық ұйымдардың құқықтық мәртебесі.
Халықаралық құқық теориясында келесі термин қалыптасқан – Жалпы халықаралық
Жоғарыда көрсетілген жалпыға ортақ мақсаттарына жету мәселесі халықаралық құқық
Осылайша, халықаралық қоғам ұйымының маңыздылығын байқауға болады. Әрине, ескерте
Аталған мақсаттар мүше мемлекеттердің күш қолданудан бас тартуымен немесе
Талқыланып отырған мәселенің келесі бір қыры – мемлекеттік егемендік
Егер мемлекеттердің халықаралық ұйымы аталған құқықтарын шектесе оның қызметі
Аталған қорытынды тұжырымдама Ұлттар лигасының жарлығында көрініс тапқан жоқ;
Халықаралық ұйым түсінігінің тарихи қалыптасуы.
Халықаралық бұқаралық құқығының маңызды бір саласы халықаралық ұйымдар құқығы
XIX ғасырдың соңында көрнекті Ресей халықаралық заңгері Голубев Н.Н.
Санитарлық комиссияларының;
Африкада, Азияда және Балкан түбегіндегі қауіпсіздік пен кеме жол
Қаржыларды қадағалау мен мемлекеттік қарыздар қызметін басқару бойынша қаржы
Бөлек салалар мен аумақтардағы қауіпсіздік пен игілікті тұрмыс жағдайы
Еуропалық өзендері бойынша халықаралық басқармаларының,
пайда болу тарихын және құқықтық статусын анықтады.7
Халықаралық ұйымдар халықаралық құқықтың қосымша субъектілерінің қатарына жатқызылады. Олар
Мемлекеттің тәуелсіздік проблемалары мемлекеттің және халықаралық ұйымдар құзыреттерінің ара
Ұйым жарғысының заңды күшіне енуі белгілі бір құқықтық салдарын
Халықаралық ұйым – халықаралық қатынастарды халықаралық-құқықтық реттеу жүйесіндегі қажет
шаруашылық қызметін интернационалдау;
ғылыми-техникалық процесс;
осы заманғы маңызды проблемалардың ғаламдық сипаты.
Халықаралық ұйымдар мемлекеттер мен халықаралық құқықтың өзге де субъектілері
XIX ғасырдың ортасында қоғам дамуының табиғи қажеттіліктері тұрақты әрекет
Халықаралық ұйымдар құрылуының объективті негізі бар және ол әлемдік
Халықаралық ұйымдардың құқығы күрделі нормативтік құрылымға ие. Жалпы халықаралық
халықаралық ұйым құқықтарының мәліметтері; бұл тұжырымдаманың жақтастарының көзқарасы бойынша
халықаралық ұйымдар құқықтарының ұғымы, БҰҰ-ның құқықтары деген ұғымнан әлдеқайда
Бұл тұжырымдамаларының екеуін де қазіргі заманғы халықаралық құқықтың ғылыми
Халықаралық ұйымдар құқығы – халықаралық ұйымдардың қызметтерін және құқықтық
Көп жағдайларда халықаралық ұйым құқығы халықаралық құқықтың бір саласы
мемлекеттердің халықаралық ұйым мүшелері есебінде өзара байланыстары;
мүше мемлекеттердің халықаралық ұйымдармен қатынасы;
халықаралық ұйым органдарының өзара қатынастары;
ұйымдардың мүшелері емес мемлекеттермен халықаралық ұйымдардың байланыстары.
Жоғарыда аталғандардан басқа, ұйымдардың өзара ара қатынастары да пайда
Халықаралық құқықта құқықтық реттеудің арнаулы бір пәні пайда болды,
Құқық ғылымында құқықтың бөлек салаларына бөлінуінің өлшемі ретіндегі құқықтық
Халықаралық ұйымдардың жұмыс істеуі, олардың органдарының әр түрлі қызметтері
Халықаралық ұйымдардың алғашқы белгілері ежелгі Грецияда пайда болып, онда
Б.з.д. VI ғасырда Ежелгі Грецияда алғашқы тұрақты халықаралық бірлестіктер
Осы заманғы халықаралық ұйымдардың алғашқы нышандары табылған мемлекетаралық бірлестіктерді
XIX ғасырдың халықаралық бірлестіктерінің қайсысын алғашқы халықаралық ұйымдар ретінде
1815 жылы құрылған Қасиетті Одақ;
Рейн өзеніндегі кеме қатынасының орталық комиссиясы;
өлшем және таразы халықаралық бюросы – 1875 жылы;
Бүкіл әлемдік пошта одағы – 1874 жылы.
Жоғарыда аталған белгілері бар алғашқы халықаралық ұйымдар капитализм дәуірінде
Сол кездегі халықаралық қатынастар жүйесінде халықаралық ұйымдар бірінші халықаралық
Қалыптасқан халықаралық қатынастардың сипаттық белгілерінің бірі ретінде мемлекетаралық ұйымдардың
1919 жылы 18 сәуірінде қабылданған Ұлттар лигасының Жарғысына 44
Ұлттар лигасы мынадай басты органдардан құрылған еді:
Жиналыс (Ассамблея). Бұл орган қыркүйекте өтетін сессиялар бойынша жұмыс
Ұлттар лигасының кеңесі – тұрақты және тұрақты емес органдардан
Хатшылық – Ұлттар лигасының атқарушы органы, оның аппаратының саны
1920 жылы сот органы құрылды – халықаралық әділ соттың
Ұлттар лигасының басты органдарының құрамына халықаралық еңбек ұйымы кірген
Осылайша, Ұлттар лигасында орын алып отырған органдар жүйесі БҰҰ-да
Ұлттар лигасының құқықтық мәртебесін сараптай отырып, бұл ұйымының мынадай
Саяси шешімдерді қабылдаған кездегі бір ауыздық қағидасының болуы. Оның
Басты органдар – Жиналыс (Ассамблея) пен Кеңес арасында құзыреттерінің
Ұлттар лигасының жарғысында басқыншылық соғысқа үзілді-кесілді тыйым салуға берілмеді.
Ұлттар лигасының жарғысында қарусыздану идеясы басқа мемлекеттер алдындағы міндетті
Басқару мандатын тапсыру жолымен отарлық жүйені ашыққа шығару.
Ұлттар лигасы қызметінің негізі бір ғана – антисоветизм еді.
1931 жылы солтүстік-шығыс Қытайдағы (Манчжурия) жапон басқыншыларына қарсы Ұлттар
Ұлттар лигасы өзінің әрекет еткен кезеңінде қандай да бір
1.2. Қазіргі таңда қалыптасқан халықаралық құқыққа сәйкес халықаралық ұйымдардың
Халықаралық ұйымдар халықаралық құқықтың туынды субъектісі болғандықтан, мемлекеттің әр
Нормашығармашылық процеске қатыса отырып, ұйымдар халықаралық-құқықтық санкцияларды пайдаланады. Ол
Даму процесінде халықаралық ұйымдар ішкі ұйымдастыру тетігінің дамығанына әкеліп
Ұйымдардың арасындағы өзара әрекеттердің нысандары мен әдістері бара-бара түрленіп,
Халықаралық ұйымдардың қатысуымен жасалатын шарттар.
Қазіргі таңда, халықаралық ұйымдардың шарттық тәжірибесі қалыптастырған нормалар саны
Конвенцияның 1-бабының мазмұнына мән берсек, “Осы Конвенция мемлекеттер арасында
1986 жылы 21 наурыз күні “Мемлекеттер мен халықаралық ұйымдар
Халықаралық ұйымдардың нормашығармашылық процеске тікелей қатысуы. БҰҰ-ның мамандандырылған мекемелерінің
Халықаралық ұйымдардың жүйелеу және бақылау қызметтерін жүзеге асыруы. БҰҰ
Халықаралық-құқықтық санкцияларды қолдану жолы. Соңғы кездері халықаралық құқық нормаларын
Халықаралық ұйымдардың құрылтай құжаттарында көрсетілген құқықтар мен артықшылықтарды тоқтату;
БҰҰ-ның мамандандырылған мекемелерінің органдарының жұмысына қатысудан, халықаралық ұйымның қатысуымен
Халықаралық ұйым – бұл белгілі бір міндеттерде орындау үшін
Халықаралық ұйымдардың белгілері мынадай:
Халықаралық құрылтай шартының болуы;
Белгілі бір мақсаттарының болуы;
Тиісті ұйымдық құрылымы: тұрақты органдары мен штаб-пәтерлер жүйесі;
Мүше-мемлекеттерінің құқықтары мен міндеттерінен басқа дербес құқықтары мен міндеттері;
Халықаралық құқықтың нормалары мен қағидаларына сай құрылуы;
Үш және одан да көп мемлекеттердің мүше болуы.12
Халықаралық ұйымдардың жіктелуі көптеген қиыншылықтарға байланысты. Біріншіден, бір ұйымға
мүшелікке қойылатын талаптар:
үкіметаралық (мемлекетаралық) – мұндай ұйымға мемлекеттер ғана мүше бола
үкіметаралық емес ұйымдарға заңды тұлғалар, қоғамдық ұйымдар (Қызыл Крест
Қызмет ету мерзімі:
уақытша – бұл топқа халықаралық кеңестер, халықаралық конференциялар жатады.
тұрақты – бұл топқа қазіргі кезде әрекет ететін ұйымдарды
Аталған талаптардың бәрі шартты екенін атап айтқан жөн. Мысалы,
Аумақтық қызметтері бойынша:
бүкіл әлемдік – оларға БҰҰ, ЮНЕСКО, Халықаралық Жастар одағы
аймақтық – қызмет әрекеті белгілі бір аймаққа таралатын ұйымдар
Қызмет түрлері бойынша:
қызмет түрі шектелмеген ұйымдар – БҰҰ, Араб елдерінің лигасы.
арнайы мәселелері шешетін құзыреттері бар Ұйымдар – БҰҰ-ның барлық
Көрсетілген халықаралық ұйымдарының топтастыру критерийлерінің толық емес екендігін ескеруіміз
Жаңа мүшелерді қабылдау тәртібі бойынша ашық және жабық халықаралық
Қызмет әрекетінің мақсаты мен қағидалары бойынша – құқыққа сай,
Қызмет ету аясына қарай – жалпы құзыретті, арнайы құзыретті.
Ұйым мемлекеттердің өкілі ғана деп қарастыруға болмайды. Өзінің белсенді
Бұқаралық құқықтың арнайы субъектісі ретінде, халықаралық ұйымының құқық субъектілігі
Халықаралық ұйымдардың құқық субъектілігінің басты белгісі ретінде өз ерікке
Еркінің тәуелсіздігін келесі фактіден байқауға болады, яғни халықаралық ұйым
Уругвайлық халықаралық құқық маманы, заңгер Аречага Э. Көз қарасы
Халықаралық соттың 1949 жылы шығарған қорытындыға сәйкес БҰҰ халықаралық
БҰҰ халықаралық құқық субъектісі болып табылады, және де халықаралық
Көптеген халықаралық үкіметаралық ұйымдардың құрылтайшы актілерінде, яғни жарлықтарында, аталған
Әр бір халықаралық ұйым тек қана өзіне алдын ала
Халықаралық құқығының басқа субъектілері тарабынан халықаралық тұлға ретінде танылуы.
Қарастырылып отырған халықаралық ұйымдардың белгісі белгілі бір деңгейде өкілеттілік
Егер халықаралық үкіметаралық ұйымдарын тану мәселесі салыстырмалы қарағанда анықталған
Бөлінген құқықтар мен міндеттерге ие болуы. Үкіметаралық ұйымдардың құқық
Ұйымның өз қызметін өз ерікпен жүзеге асыру құқығы. Кез
Шарт жасасуға құқығы. Халықаралық ұйымның шарттық құқық қабілеттілігін халықаралық
Өзінің құзыреттерін жүзеге асыру тәртібінде халықаралық үкіметаралық ұйымдар жария-құқықтық,
Кейбір халықаралық ұйымдардың құрылтайшы актілерінде (мысалы, НАТО, ИМО) халықаралық
1969 жылғы халықаралық шарттар құқығы туралы Вена конвенциясының 3-бабында
Артықшылықтар мен иммунитеттерді иелену құқығы. Кез келген халықаралық ұйым
Еуропа дамыту және қайта құру банкінің мекемесі туралы Келісімнің
Ескерте кететін бір жағдай, кез келген халықаралық ұйым келіп
Халықаралық құқық нормаларын орындауын қамтамасыз етуге құқығы. Халықаралық ұйымының
Бірақ қалай болса да, халықаралық құқық нормаларын орындалуын қамтамасыз
Санкциялар, яғни халықаралық ұйымдарымен қолданылуы мүмкін, екі топқа бөліп
Бірінші топтағы санкциялар қатарына жатады: ұйымдағы мүшелігін тоқтата тұру;
Екінші топқа жатқызылған санкцияларының қолданылуы қарастырылып отырған ұйымының жүзеге
Мемлекет пен халықаралық ұйым арасында пайда болған дауларды шешу
Ұйымдардың халықаралық-құқықтық жауапкершілік. Жеке құрылым ретінде әрекет ететін құрылым
Ұйымының материалдық жауапкершілігі өзінің қызметкерлерінің, маман-эксперттерінің заңды құқықтарын бұзған
Халықаралық ұйым XX ғасырдың нәтижесінде толық құқылы халықаралық жария
Дипломдық жұмысымның 1-тарау көлемінде, халықаралық ұйымының пайда болу және
2-Тарау. Қалыптасқан халықаралық құқықтық тәжірибеге сәйкес халықаралық ұйымдардың халықаралық
Осы тарау шеңберінде қарастырылатын мәселелер ауқымы өте кең болып
Құқық шығармашылық дегеніміз заңдық не юридикалық нормаларды шығаруға бейімделген,
Ал енді осы құқық шығармашылықтың негізгі қағидаларын жеке-жеке атап
Халықаралық құқық нормаларын қалыптастыруға бағытталған халықаралық ұйымдардың қызметін реттеу.
Қалыптасқан халықаралық құқықтық мемлекетаралық қарым қатынастарда халықаралық ұйымдар, ол
Халықаралық ұйымдардың халықаралық құқық нормаларын жалпы қалыптастыру процесіне қатысуы.
Ұйымдармен жүзеге асырылатын құқық шығармашылық процесі шектелмеген болып табылмайды.
Құқық шығармашылық процеске негіздерге қатысты халықаралық-құқықтық әдебиеттерде екі көз
Ішкі құқық нормалардан басқа құқық нормаларын мақұлдау үшін халықаралық
Халықаралық ұйымдардың құқық шығармашылық тәжірибесі сараптамасының нәтижелеріне сәйкес бірінші
Міндетті түрде анықталуға жататын мәселе – халықаралық ұйымдардың кез
Халықаралық ұйымдардың құқық шығармашылыққа ие болудың ең маңызды белгілерінің
Үкіметтік емес халықаралық ұйымдар халықаралық құқық субъектілігін иеленбейді және
Толық көлеміндегі құқық шығармашылыққа, яғни құқық нормаларын құру кезеңімен
Осылайша, халықаралық ұйымдардың құқық шығармашылық қызметі туралы бірнеше қорытынды
Мемлекеттер арасындағы қарым-қатынастарды реттеуші халықаралық құқық нормаларын қалыптастыру процесінде
Халықаралық құқықтағы әдет-ғұрып нормаларын құру процесінде халықаралық ұйымдар маңызды
Осындай тәртіппен халықаралық ұйымының құқық шығармашылық мазмұны әр түрлі
Халықаралық ұйымының құқық шығармашылықтың әдісі дегеніміз құқық нормаларын қалыптастыруға
халықаралық құқығының субъектілері арасындағы қарым-қатынастарды реттейді;
халықаралық құқығының субъектілері үшін міндетті болады;
жалпылама сипатына ие, яғни нақты бір тұлғамен немесе жағдайымен
Норма анықтаушы болып табылмайды, мәселен, халықаралық ұйымдармен жасасқан атқарушы
Халықаралық ұйымының реттеуші қызметі және халықаралық құқық нормаларын қалыптастыру
Резолюциялар тікелей халықаралық-құқықтық нормаларын қалыптастырмайды, бірақ құқық шығармашылық және
Сонымен қатар, халықаралық ұйымдардың актілерінің заңи күшін айқындау үшін,
Өзінің құзыреті шегінде шешімдерді қабылдаған кезінде, халықаралық ұйымдарының органдары
Халықаралық ұйымдардың процедура ережелері. Венгрия мемлекетінің атақты заң маманы
Л. Фокшанеану өзінің “БҰҰ-ның ішкі құқығы” мақаласында былай деп
Халықаралық жария құқығы;
Мемлекеттердің ішкі құқығы;
Халықаралық ұйымдардың ішкі құқығы.
Ұйымдардың ішкі құқығын құқықтың жеке саласы ретінде қарастыра отырып
Ұйымының символдарына қатысты арнайы нормалары;
Басты және көмекші органдарының қызмет етуін және құрылымын реттейтін
Қызметшілердің штатын және персонал мәселесін реттеуші нормалары;
Ұйым мен мүше емес мемлекеттер арасындағы қатынастарды реттейтін нормалар;
Ұйым мен мүше-мемлекеттер арасындағы қатынастарды реттейтін нормалар;
Ұйымның басқа ұйым құрылыстарымен қатынастарды реттейтін нормалар.27
Л. Фокшанеану өзінің зерттеу жұмысында БҰҰ-ның құқығын жалпы халықаралық
С.В. Черниченко халықаралық ұйымдардың ішкі құқығын туынды халықаралық келісім
Сонымен, халықаралық ұйымдардың ішкі құқығы – процедура ережелері, құрылтайшы
“...процедура ережелері дегеніміз негізінде ұйымының мүше-мемлекеттердің туынды келісімдері жататын
Өзінің жеке сипаты бойынша процедура ережелері үш негізгі тәуелсіз
Халықаралық ұйымының процедура ережелері көбінесе осындай қызмет үшін жауапты
Әдетте конференцияларының уақытша ережелері (ad hoc) мен процедуралары оның
Процедура ережелерінің жүзеге асырылуының маңызды кезеңі олардың қорытынды бекітілуі.
Жоғарыда көрсетілген мәселе бойынша комиссия отырысы 1959 жылы орын
Тәжірибе жүзінде орын алып отырған және өте күрделі қолданылатын
XX ғ. 60-жылдардың ортасына таман халықаралық ұйымдар тәжірибесіне шешім
Тағы бір маңызды мәселе қабылданған процедура ережелерін өзгерту тәртібі.
Қазіргі таңда процедура ережелеріне түзетулерді енгізу және өзгертудің белгілі
Қазіргі таңда қалыптасқан халықаралық ұйымдар белгілі бір анықталған жүйені
Процедура ережелері, халықаралық ұйым өз мақсатына жету үшін қызметінің
Халықаралық ұйымдарының процедура ережелерінің тұрақтандырушы қызметі ешбір дауды немесе
Бүгінгі таңда қалыптасқан көптеген халықаралық ұйымдарда “бір мемлекет –
Қазіргі күнге бөлшектелген дауыс беру жүйесі кейбір халықаралық ұйымдарда
Халықаралық ұйымдардың процедура ережелері жарғыларынан кейін негізгі нормативті актілер
Процедура нормалары процедура ережелерінің құрылысына әсер ететін белгілі бір
Осылайша, мәселен, Дүние жүзілік ден саулық ұйымы Дүние жүзілік
Дүние жүзілік ден саулық ассамблеясының процедура ережелері 22 баптан
Атқарушы комитетінің процедура ережелері 55 баптан тұрады және сол
Мамандар комитеттерінің процедура ережелері 9 бабынан тұрады. Ережелерінің 2-бабы
Мән беретін болсаңыз, процедура ережелерінің баптарының әр қайсысы бір
Халықаралық ұйым органдарының жұмысының ұйымдастырылуын, яғни соның ішінде –
Лауазымды тұлғалардың құқықтары мен міндеттері;
Комитеттердің жұмыс тәртібі;
Процедура ережелеріне түзетулер енгізу тәртібі.
Салыстыру үшін тағы Атомдық энергия бойынша халықаралық агенттігінің процедура
Агенттігінің бас конференциясының және басқарушылардың кеңесінің процедура ережелерінде орын
Кеңесінің және сессияларының отырыстарының тәртібі (орны, уақыты, ұзақтығы);
Күн тәртібін анықтайды;
Мүшелердің өкілеттігін және олардың құзырын;
Бас директордың және секретариаттың міндеттерін;
Комитеттердің құрылуы;
Дауыс беру тәртібі;
Жұмыс кезінде қолданылатын және ресми тілдерін, хаттамаларды және протоколдарды
Процедура ережелеріне түсініктеме беру, әрекетін тоқтату және түзетулер енгізу
БҰҰ-ның көмекші органдар жүйесіне кіретін тағы бір орган –
Конференция сессияларының күн тәртібі;
Делегацияларының өкілеттігі және олардың құзырлары;
Бас хатшының және секретариаттың міндеттері;
Отырыстарды жүргізу тәртібі;
Дауыс беру тәртібі;
Жұмысшы және ресми тілдері, есеп беру тәртібі;
Мамандандырылған мекемелердің Конференция жұмысына қатысуы;
Процедура ережелеріне түзетулер енгізу және олардың әрекет етуін тоқтата
Көрсетілген халықаралық ұйымдардың процедура ережелерінің салыстырудың нәтижесінде мынадай қорытындыға
Әр бір ереже халықаралық ұйымының ішкі өмірімен байланысты қатынастарды
Негізгі орган отырысының тәртібі және оның күн тәртібін құрастыру;
Ең жоғарғы лауазымды тұлғаның және ол басқарып отыратын аппаратының
Дауыс беру процедурасы;
Процедура ережелеріне түзетулер енгізу және оларды тоқтата тұру тәртібі.
Осындай көрсетілген құрылым тұрақты сипатына ие болып ұйымының құрылтайшы
Процедура ережелері ішкі құрылым бойынша келісілген, шығармашылық тұрғыдан аяқталған
Ұлттар Лигасының халықаралық құқықтың прогрессивті жүйелену мәселелері бойынша мамандар
Бүгінгі күнге халықаралық үкіметаралық ұйымдармен қалыптастырылған халықаралық құқық нормаларының
БҰҰ-ның Бас Ассамблеясының 1968 жылы 23 мамыр күні шығарылған
Жоғарыда берілген ақпаратқа сәйкес бүгінгі таңда әрекет ететін халықаралық
Халықаралық үкіметтік емес ұйымдар қалыптасқан халықаралық-құқықтық қатынастардың барлық салаларында
Көптеген халықаралық үкіметтік емес ұйымдар үкіметаралық ұйымдармен белсенді ынтымақтастық
БҰҰ жарғысының 71-бабына сәйкес экономикалық және әлеуметтік кеңес өзінің
БҰҰ-ның халықаралық үкіметтік емес ұйымдармен қатынасы 1946 қабылданған (кейін
Кеңестегі кеңес көрсету статусы 150-ден астам үкіметтік емес ұйымдарға
Кеңес берушілік статусы ұсынылған халықаралық үкіметтік емес ұйымдар өзінің
БҰҰ-ның мамандандырылған мекемелері кеңес беру статусын ұсынудың өзіндік ережелері
Мысалы, Халықаралық теңіз ұйымы кеңес (ИМО) беру статусын өз
ЮНЕСКО-мен қатынаста бола алатын халықаралық үкіметтік емес ұйымдар болып
ЮНЕСКО мен үкіметтік емес ұйымдар арасындағы қатынастар үш категорияға
Халықаралық ұйымдардың халықаралық құқық нормаларын қалыптастыру қызметінің даму бағыттары.
Диплом жұмысымның екі негізгі термині “халықаралық ұйым” және “құқық
Халықаралық құқық шығармашылығының жалпы құқықтық фундаменталды концепциясын құруы құқық
Құқық шығармашылық процесінің салыстырмалы аяқталғандығы алдымен оның реттілігінде және
Халықаралық құқық шығармашылығына көптеген субъектілер қатысуда, оның әр қайсысы
Құқық шығармашылық қызметінің қорытындысы құқықтың танылған қайнар көзі ретінде
Құқық шығармашылық және құқықты құру (құқықты қалыптастыру). Халықаралық құқық
“...Өзінің мазмұны бойынша құқық шығармашылық құқық қалыптастырудың қорытынды, конститутивті
Халықаралық құқықтың құқық шығармашылық қызметінің нәтижесінде қажеттіліктер мен құқық
Құқықтың жалпы теориясында құқық шығармашылық терминінің мазмұны келесіде ашылады
Халықаралық құқық шығармашылық халықаралық құқық құру процесінің қорытынды, конститутивті
Халықаралық ұйымдар халықаралық құқық шығармашылық процесінде өте маңызды роль
Халықаралық құқықтың ерекше бір белгісі субъектілерінің өздерінің құқық нормаларын
“...Халықаралық құқық шығармашылық процесіне қатысу қабілеттілігі халықаралық құқықтың кез
Әр бір халықаралық құқық субъектісінің құқық шығармашылық процеске қатысу
“...Бірінші дүние жүзілік және әсіресе екінші дүние жүзілік соғыстан
Сонымен, халықаралық ұйымдардың халықаралық құқық нормаларын қалыптастыру процесіндегі даму
Кеңес одағындағы саяси, экономикалық, әлеуметтік мәселелер сексенінші жылдардың ортасында
Бұл тұрғыдан келгенде халық шаруашылығының салаларын бір жерге орталықтандыру
Кеңес одағы заманында қоғамның саяси жүйесін реформалауда негізгі орын
1988 жылдың 16 қарашасында Эстония ССР-нің Жоғарғы кеңесі “Республикалық
1991 жылдың 8 желтоқсанында үш славян республикасы, яғни Беларусь,
1991 жылдың 13 желтоқсанындағы Ашхабад кездесуінде орталық Азия республикаларының
Сонымен, қиын да күрделі уақытта дүниеге келген ТМД өз
ТМД тарихында жаңадан пайда болған тәуелсіз мемлекеттердің саяси, экономикалық
ТМД-ға 12 мемлекет мүше болып табылса да, оның шеңберінде
ТМД-ның құрылуына құқықтық негіз ретінде үш құжат аталуда. Оларға:
ТМД-ның құқықтық мәртебесі қандай деген сұраққа келетін болсақ, ресми
ТМД – халықаралық аймақтық ұйым болып табылады. Біріншіден, белгілі
ТМД органдары жеткілікті өкілеттіктерге ие. Дегенмен, олардың өкілеттіктерін жүзеге
ТМД елдерінен Евразиялық одақты құру идеясын Қазақстан Республикасының Президенті
1994 жылдың қыркүйек айында Алматы қаласында “Евразиялық кеңістік: интеграциялық
Интеграцияның жаңа түрі, деңгейі ретінде Евразиялық одақ жобасы ұсынылған.
Ондағы негізгі мақсат – экономикалық реформаларды жүзеге асыру мақсатында
“Евразиялық одақ (ЕАО) – әр мүше-мемлекеттік мүдделерін және жинақталған
Евразиялық одақ – бұрынғы кеңес кеңістігіндегі тұрақтылық пен қауіпсіздікті,
Евразиялық одақтың қалыптасу механизмі мен бірігу қағидалары болып мыналар
ЕАО-ға мемлекеттердің кіруі туралы ұлттық референдумдар немесе парламенттер шешімдерін
ЕАО құру туралы шартқа қатысушы-мемлекеттердің теңдік, бір-бірінің ішкі істеріне
Шарт экономикалық, валюта және саяси одақ құру бағытындағы интеграцияны
ЕАО-ға ассоциациялық мүше болуға жол берілмейді;
ЕАО-да шешімдер қабылдау мүше-мемлекеттердің жалпы санының 4/5 мамандандырылған көпшілік
Тәуелсіз мемлекеттер ЕАО-ға мынадай алғы шарттарды орындаған кезде ғана
қабылданған мемлекет аралық келісімдерді міндетті түрде орындау;
ЕАО мүше-елдердің қалыптасқан мемлекеттік-саяси институттарын өзара тану;
территория тұтастығы мен шекаралар беріктігін тану;
мемлекет аралық қатынастарда қысым көрсетудің экономикалық, саяси және басқа
өз араларындағы әскери қақтығыстарды болдырмау.
Сонымен, жалпы қорытынды беретін болсақ, халықаралық ұйымдардың пайда болу
Нәтижесінде, көпжақты халықаралық келісім шарттарын құрастыру процесі әлдеқайда жедел
Құрамында орын алып отырған ережелердің маңыздылығы бойынша жалпы көп
Қазіргі таңда көп жағдайда қалыптасқан тенденция байқалып отыр –
Жүйе аралық ұйымдардың құқық шығармашылық қызметі көмекші органдардың қалыптастырылған
Әрине, ең дамыған және күрделі құқық шығармашылық аппаратына ие
БҰҰ-ның халықаралық құқық Комиссиясының қызметі мен жұмыстың ұйымдастырушылық мәселесі
Қарастыруға және реттелуіне жататын тақырыпты не мәселені таңдау кезеңі
Осы мәселенің нақты түрде тікелей халықаралық құқық үшін маңыздылығы
Сонымен, БҰҰ-ның халықаралық құқық Комиссиясы кодификация үшін тақырыпты өз
Халықаралық құқықтың барлық салалар көлемінен Комиссия кодификация жүргізу керек
Комиссия аталған мәселе бойынша қажеттілігі мол деген шешім қабылдаған
Бас Ассамблеясымен ұсынылған мәселелер ауқымы Комиссиямен бірінші ретте қарастырылады.
Былай қарағанда Комиссия тікелей құқық шығармашылық бастамаға құқық берілген.
Көптеген халықаралық ұйымдарда халықаралық құқық Комиссиясымен қатар басқа да
Мысалы, БҰҰ Бас Ассамблеясының құқық шығармашылық тарихында тек бір
Нәтижесінде, БҰҰ-ның Бас Ассамблеясы мынадай шешім (1949 жылы 22
Сонымен екінші тарауды қорыта келетін болсақ, халықаралық ұйымдар, оның
Кез келген халықаралық ұйым көлемінде ішкі құрылымын бекітетін құжат
Әрине, осы тақырыппен толығырақ танысқан кезінде шын мәнінде халықаралық
Келесі тарау көлемінде – “Халықаралық құқық нормаларын қалыптастырудағы халықаралық
3-тарау. Халықаралық құқық нормаларын қалыптастырудағы халықаралық ұйымдардың орны мен
Диплом жұмысымның соңғы тарауында қарастырылатын мәселелер тақырыптың даулы аспектілеріне
Жалпы тұрғыдан қарастыратын болсақ, халықаралық ұйымдардың халықаралық құқық нормаларын
Оған қоса екінші мәселе – яғни халықаралық ұйымдармен қалыптасқан
Мемлекет, халықаралық құқықтың негізгі субъектісі ретінде, халықаралық құқық нормаларын
Мемлекеттер халықаралық құқықтың негізгі субъектілері. Халықаралық құқықтың кейбір ерекшеліктеріне
Құқық субъектілік мәселелері халықаралық құқық ғылымында әрқашан іргелі орын
Бейбітшілікті жақтайтын кез келген мемлекеттің адам құқықтары мен бостандықтарын
Сонымен, халықаралық құқықтағы мемлекет ұғымына егеменді мемлекеттің барлық белгілеріне
Мемлекеттің халықаралық-құқықтық белгілерін кодификация жүргізудің тұңғыш рет 1933 жылғы
Австриялық халықаралық құқық маманы А. Фердросс мемлекеттің келесі беліглерін
Мемлекеттің ең басты және маңызды белгілері егемендік, аумақ, тұрғын
Егемендік мемлекеттің ерекше саяси-құқықтық сипаты. Мемлекеттік егемендік – мемлекетке
Егемендікті кез келген мемлекет өзінің пайда болған уақыттан бастап
Халықаралық құқықтағы басқа субъектілеріне қарағанда мемлекет әмбебап құқық субъектілігіне
БҰҰ-ның жарғысына сәйкес мемлекеттер тек егемендікке ғана ие болмай,
Аумақ мемлекеттің бөлінбес белгісі. Ол халықаралық құқықтың жалпы танылған
Қорытынды актісінің қатысушы мемлекеттер өздерінің шекараларын өзаралық қағидаға сәйкес
Тұрғын халық. Атақты грек ойшылы белгілегендей, “кездейсоқ жағдайының нәтижесінде
Халықаралық құқық қағидалары туралы Декларацияға сәйкес халықтардың теңдік және
Билік. Жария және ресми билік мемлекеттің негізгі белгілерінің бірі.
Халықаралық қарым-қатынастарда мемлекеттер егеменді құрылыстар ретінде қарастырылады, яғни олар
Осылайша, егеменді теңдік түсініктемесі келесі элементтерді қамтиді: а) мемлекеттер
Әр бір мемлекет тәуелсіздікке құқығы бар және де сондықтан
Кез келген мемлекет басқа мемлекет аумағында даулы жағдайды және
Мемлекет шарттар мен басқа да халықаралық құқық қайнар көздерінен
Кез келген мемлекет халықаралық құқық нормаларына және әр бір
Халықаралық құқықтың субъектісі ретінде өзінің құрылысы бойынша әр түрлі
Германия Федеративті Республикасының негізгі заңында мынадай норма бекітілген –
Жалпы көрсететін болсақ, бүгінгі таңда қалыптасқан осындай федеративті мемлекеттер
Федерациямен қатар, дүние жүзілік тарихта орын алған тағы бір
Халықаралық ұйымдардың құқықтық статусын анықтау процесінде ерекше және арнайы
Кез келген үкімет аралық (мемлекет аралық) ұйым шын мінінде
Үкімет аралық ұйымының халықаралық құқық субъектілігі оның мемлекеттер халықаралық
Үкімет аралық ұйымдардың халықаралық құқықтың субъектісі болуының тағы бір
Көптеген халықаралық үкімет аралық ұйымдардың құрылтайшы актілері осындай халықаралық
Алайда, үкімет аралық ұйымының құрылтайшы құжатында оның құқық субъектілігі
Мәселен, Ұлттар Лигасының жарғысында аталған ұйымының құқық субъектілігі туралы
Халықаралық үкімет аралық ұйымдардың халықаралық құқық субъектілігі осы құқық
Бірақ та кез келген ұйымның құқық субъектілігінің көлемі қаншалықты
Халықаралық ұйымдармен қалыптастырылған халықаралық құқық нормаларының міндетті күші.
Соңғы бөлімінде қарастырылатын мәселе – халықаралық ұйымдармен қалыптастырылған халықаралық
Сонымен, мәселені нақты мазмұны қарастырмас бұрын, алдымен халықаралық құқық
Жоғарыда көрсетілген құжаттармен қатар халықаралық құқықта орын алып отыратын
Біріншіден, олар халықаралық конференциялардың немесе кеңестердің қатысушы мемлекеттер үшін
Екіншіден, өзінің заң күшіне енгеннен кейін толық құқылы халықаралық
Үшіншіден, халықаралық конференциямен немесе кеңеспен қабылданатын қорытынды актісі немесе
1995 жылы Г.В. Игнатенконың баспасымен шыққан “Халықаралық құқық” оқулықтың
1975 жылғы СБСЕ қорытынды актінде БҰҰ жарғысының 102-бабына сәйкес
1994 жылғы Будапешт әрекет ету Кодексі белгілегендей – осы
Оған қоса, СБСЕ қорытынды құжаттары арқылы кеңес беру процесінің
Халықаралық құқықтың қайнар көзі болып кейбір халықаралық үкімет аралық
Германия Федеративті Республикасының және Герман Демократиялық Республикасының бір мемлекетке
БҰҰ-ның Қауіпсіздік Кеңесінің де резолюциялары нормативті сипатына ие, әсіресе
Қауіпсіздік кеңесінің жоғарыда көрсетілген әрекеттер осы органның бұрын құқық
Сондай-ақ норма шығармашылық процесте белсенді қатысып отыратын БҰҰ-ның басқа
Осыған қоса, құрылтайшы актілер шеңберінде халықаралық үкіметтік емес ұйымдар
Ерекше көңіл бөлетін бір мәселе – БҰҰ халықаралық соттың
1994 жылы басып шығарылған Ресей Федерациясының Сыртқы Істер Министрлігінің
“a) жалпы және дауласып отыратын мемлекеттермен белгілі бір нысанда
b) құқық нормасы ретінде танылған жалпы қолданушы тәжірибе түрінде
c) өркениетті ұлттармен танылған жалпы құқық қағидалары;
d) статуттың 59-бабына сілтеме жасай отырып (яғни сот шешімдері
Жоғарыда көрсетілген сотпен шешім шығару кезінде қолданылатын негізгі құжаттары
Мемлекеттер – халықаралық құқықтың негізгі субъектілері ешқашан өз әрекеттерінде
Басқа бір жағдай егер БҰҰ-ның халықаралық соты халықаралық үкіметтік
Диплом жұмысымның соңғы тараудың екінші бөлімін қорыта келетін болсақ
Қолданылған әдебиеттер тізімі
4 Potter A.J. The legal effects of recognition in
5 В.И. Муравьев. Международные организации – специфические субъекты международного
6 П.Е. Казанский. Учение о международной администрации. Одесса, 1901,
7 К.А. Бекяшев. Международное публичное право. М., издательство “Проспект”,
8 И.И. Лукашук. Международное право. Особенная часть.
9 Ф.Ф. Мартенс. Современное международное право цивилизованных народов. Том
10 Г.И. Тункин. Теория международного права. М., 1970, стр.
11 Е.А. Шибаева. Правовые вопросы структуры и деятельности международных
12 О.В. Зайцева. Международные организации: принятие решений. М., Наука,
13 В. Моравецкий. Функции международной организации. М., 1979, стр.
14 С.А. Малинин. О правосубъектности международных организаций. М., стр.
15 Международные организации. М., 1994, стр. 28.
16 Э. Аречага. Современное международное право. М., 1983, стр.
17 International Court of Justice. Reports. 1949, pp. 178-179.
18 Yearbook of International Organizations. Vol. 16, Brussels, 1977,
19 С.А. Малинин. О правосубъектности международных организаций. М., стр.
20 С.А. Табанов. Құқық теориясы мен сот жүйесінің конституциялық
21 Yearbook of International Organizations. 40th edition, 2003/2004”, Munchen,
22 K. Skubiszewski. Uchwaly prawotworcze organizaji miedzynarodowych. Poznan, 1965,
23 Г.И. Тункин. Теория международного права. М., 1970, стр.
24 Japanese AIL. 1982, No. 25, pp. 16.
25 A. Prandler. Rules of Procedure of the Security
26 M. Lachs. Wspolazesne organizacye miedzynarodowe i zasway prawa
27 L. Focsaneanu. Le droit interne de Organisation des
28 Е.А. Шибаева. Право международных организаций как отрасль современного
29 D. Anzilotti. Cours de Droit International. P., 1929,
30 С.В. Черниченко. Юридическая природа внутреннего права международных организаций.
31 В.Ю. Ярославцев. Юридическая природа правил процедуры международных организаций.
32 О.Г. Зайцева. Международные межправительственные организации. М., 1983, стр.
33 Yearbook of International Law Comission. Vol. 1, 1959,
34 Генеральная Ассамблея. Официальные отчеты. 26-я сессия. Дополнения №26
35 G. Scott. Rules of Procedure of the Conferences
36 ООН. Сборник документов. М., 1981, стр. 233.
37 Г.И. Тункин. Разрядка напряженности и международное право. Коммунист,
38 Special supplement American Journal of International Law. Vol.
39 Devorah Eade. Development, NGO’s and Civil Society: selected
40 Д.А. Керимов. Методологический аспект правотворчества. Вопросы философии, 1975,
41 Д.А. Керимов. Правотворчество. Теория и законодательная техника. М.,
42 С.С. Алексеев. Общая теория права. т. 1, стр.
43 С.С. Алексеев. Проблемы теории права. т. 2, стр.
44 Е.Т. Усенко. Совет экономической взаимопомощи субъект международного права.
45 Г.И. Тункин. Теория международного права. М., 1970,
46 С.С. Сартаев, Ш.Ю. Тастанов. Диалектика демократии и прогресса.
47 С.З. Зиманов. Теория и практика автономизации в СССР.
48 К гармонии интересов // Известия – 30.03.1989, стр.
49 М.Т. Баймаханов. Конституция СССР 1977 года о статусе
50 В.А. Ким, Г.В. Ким. Основы конституционного права Республики
51 Евразиялық одақ жобасы // Егемен Қазақстан – 16.06.1996,
52 Е.А. Шибаева. Право международных организаций. Вопросы теории. М.,
53 American society of International Law. Proceedings of the
54 S. Bastid. Le Droit International de 1995 a
55 А.П. Мовчан. Кодификация и прогрессивное развитие международного права.
56 Д.А. Керимов. Методологический аспект правотворчества. – Вопросы теории.
57 А.П. Мовчан. Кодификация и прогрессивное развитие международного права.
58 А.П. Мовчан. Кодификация и прогрессивное развитие международного права.
59 М.П. Дружков. Заключение многосторонних договоров
60 Г.И. Курдюков. Государство в системе международно-правового регулирования. Казань,
61 А. Фердросс. Международное право. М., 1959, стр. 118-121.
62 Аристотель. Политика. Соч. В 4 т. Кн. 1,
63 Г.И. Курдюков. Государство в системе международно-правового регулирования. Казань,
64 Е.А. Шибаева, М. Поточный. Правовые вопросы структуры и
65 H.G. Schermers, N.M. Blokker. International Institutional Law. Third
66 F. Seyersted. The Legal Nature of International Organizations.
67 Е.А. Шибаева. Правовой статус межправительственных организаций. М., 1972,
68 К.А. Бекяшев. Международное Публичное Право. М.: Проспект, 2003,
57
Халықаралық құқық
Халықаралық жеке құқықтың жалпы жағдайы
Халықаралық жеке құқықтың құқық саласы ретіндегі жүйесі
Халықаралық жеке құқық нормалары
Халықаралық жария құқықтың қайнар көздерінің түсінігі
Халықаралық құқық нормаларын қалыптастырудағы халықаралық ұйымдардың орны мен ролі
Жеке тұлғаларадың халықаралық құқықтық субектілері
Халықаралық дербес құқық түсінігі
Мемлекеттердің кұқық мирасқорлығының процесін сипаттайтын құқықтық аспектілерін ғылыми түсінуі
Халықаралық құқықтың субъектілері