Салмақты бір қалыпта сақтаудың қажеттігі
Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
Қ.И.Сәтбаев атындағы Қазақ Ұлттық Техникалық Университеті
Е және ТҚ кафедрасы
Курстық жұмыс
Тақырыбы: Денсаулықтың негізгі қосындылары. Қазақтың «Бірінші байлық-денсаулық,
Орындаған: АиСУ-02-2қ тоб. ст.
Ахметов.Н.С
Тексерген:
профессор. м.ғ.д.
Тезекбаева Ж.Г.
Алматы - 2004
Мазмұны
І Кіріспе…………………………………………………………2
ІІ Негізгі бөлім………………………………………………….4
2.1. Үш байлық………………………………………………..4
2.2. Денсаулық - баға жетпес асыл дүние…………………..5
2.3. Екінші байлық –ақ жаулық…………………………….14
2.4. Ас – адамның арқауы…………………………………...17
ІІІ Қорытынды………………………………………………...22
ІV Пайдаланған әдебиеттер тізімі ………………………………24
КІРІСПЕ
Валеология жөніндегі сіздердің назарларыңызға ұсынылып отырған зерттемелік сабақтарға
Біздің қоғамымызда әлі күнге дейін «дені саудың -жаны
Жинақта болашақ дәрігерлерді кең ауқымды профилактикалық қызметке дайындаудың
Авторлардың пайымдауынша, дәрігерлерді дайындау үрдісінде болашақ мамандарға адам
Алайда, ең бастысы, дәрігерді «Салауатты өмір салтынаң қалай
Оқу-әдістемелік қүралда ҚазММУ-ның «қалыпты физиологияң кафедрасында- валеологияны оқытудың
Денсаулық үшін өмірдің бір бөлімін де қиюға болады.
Денсаулықсыз өмір қызықсыз әлем деп есептеймін
М.Монтень
Үш байлық
Адам денсаулығы өте көп факторларға тәуелді, ішкі және
Әркімнің байлығы, шынындада, неден, қалай жинақталатыны жөнінде казақ
«Бірінші байлық — денсаулық,
Екінші байлық — ақ жаулық,
Үшінші байлық — он саулықң
яғни айткднда, «бірінші байлық — денсаулык, екінші байлық
Жер шары халықтарын әлеуметтік-гигиеналық тексеріске алу нәтижесінде жинақталған
Сонымен, денсаулық көп факторларға: мәсіл-тұқым, әлеуметтік-экономикалық, табиғи орта
Денсаулық - баға жетпес асыл дүние
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (ДДСҮ) анықтамасы бойынша, денсаулық
Денсаулық- физикалық, психикалық, рухани және әлеуметтік болып бөлінеді.
Физикалық саулық дегеніміз адам организмінде функциялардың өздігінен реттелуі,
Психикалық саулық- ауруды болдырмау, қайтсе де одан арылу
Әлеуметтік саулық- адамның әлеуметтік белсенділігінің, яғни жеке адамның
Денсаулық, қалып (норма) деген ұғымдар бір-біріне ұқсас. Қалып-
Денсаулыққа залал келтіретін әсерлерге жалпы мәдениеттің төмендігі, денсаулықты
Қанты бар көптеген тағамдарды жиі қолданудың өзі де
Валеология әдістері осы күнге дейін толық жөнге келтірілмеген.
Қатердің негізгі факторларын (ҚФ) анықтау үшін жүрек ауруларының
Артериялық гипертония (АГ). 5-10 минут аралыкпен оң қолдағы
Дененің артық салмағы (ДАС). Дененін артық салмағын білу
барлығы мойындалады. Қаншалықты жиі ішетіндігі аптасына 2 рет,
Денсаулығыңызда болар өзгерістерді ғылыми негізде күнібұрын айту, денсаулықты
Денсаулық болжамының негізгі қағидалары:
1. Денсаулықты болжау мүмкіндігі.
2. Субъективтік және объективтік көрсеткіштер тіркесі.
3. Ғылыми негіздемелері.
Болжам жасағанда денсаулыққа әсер ететін факторлар қатарын тысқары
Ең алғаш болжам - «тууға дейінгі болжам». Тек
Денсаулық болжамының түбегейлі мақсаты- саулыктағы нашар, кемшін қалған
а) экологиялық факторлар,
б) тамақтанудың физиологиялық мөлшер өлшемдерінің бұзылуынан туындайтын аурулар
в) денсаулыққа семірудің кесірі- бұл әсіресе организмде тағы
г) сезім жан күйзелісі,
д) зиянды дағдылар, әсіресе темекі шегу, араққа, есірткі
Тіпті дене салмағының болмашы өсуінің өзі- 5 кг
Денсаулық жағдайына семіздіктің тигізер кесірі организмде тағы бір
Келесі «әмбебаптың әсері бар қатер факторы болып ішімдік
Денсаулық - зор байлық" дейді қазақ. Халықтың денсаулығын
Елімізде денсаулық сақтау ісімен денсаулық сақтау министрлігі айналысады.
Қазіргі кезде денсаулықтың бірнеше түрі бар екені белгілі
1. Физикалық денсаулық- ағза жүйесі мен органдардың өсу
2. Соматикалық денсаулық- ол адам ағзасы мен
3. Психикалық денсаулық- ол адамның психикалық сферасының жағдайы.
Ағзасында функциялардың өздігінен реттелуі, функциялық үрдістердің келісімді түрде
4. Рухани денсаулық - ол адамдардың информацияны
Физикалық, соматикалық, психикалық және рухани денсаулықтардың өздерінің жинақталған
І. соматикалық және физикалық денсаулықтың критерийі мен «
ІІ. Психикалық денсаулықтың, критерийі – «маған қажет заттардың
ІІІ. Рухани денсаулықтың негізгі критерийі – «мен өзім
Денсаулықты көрсететін негізгі белгілер:
1) Адам ағзаларында арнаулы (иммунды) және арнаулы
2) Ағзаның өсуі мен дамуының көрсеткіші;
3) Ағзаның қор ретінде (резервте) жиналған және
4) Әртүрлі дефектілерге байланысты дамымай қалған немесе
5) Моральді еріктің деңгейі және
Адамдардың денсаулығы неге байланысты болады
10 пайызы - денсаулық сақтау жүйелерінің әлсіздігіне байланысты
болатыны анықталып отыр. Денсаулық сақтау жүйесі жақсы
Екінші байлық –ақ жаулық.
Алда айтып кеткеніміздей ақ жаулық
Жалпы, соңғы екі айда ақыл-есі дамымай, кемтарлық күйін
Осы келтірілген ғьшыми деректер соңғы жылдары Орда ауданы
Денсаулық сақтау адамзат баласының ең бір бағалы қасиеттерінің
Қазіргі заманның көз қарасы бойынша, салауатты өмір сүру
1) Зиянды дағдыдан аулақ болу. Зиянды дағдыларға жататындар:
а) темекі шегу (тарту);
б) ішімділік, ішу (арақ, шарап, коньяк, сыра және
в) наркотикалық заттармен (анаша, марихуана, бонбонг, апиын және
г) токсикалык қосылыстар (үй түрмысына қолданылатын улы
2) оптималды қимыл жасамау (жаяу жүрмеу, жүгірмеу, спортпен
3) жүйелі түрде тамақтанбау (теңестірілген азық-түлікті кеңінен
4) денені үнемі шынықтыру, қыс айларында қар үстіне
5) жеке бастың тазалығы тері, тіс, аяқ-қол, көз
6) Оң эмоциялар (үздіксіз қуаныш).
Қазіргі мектептердің көпшілігінде салауатты өмір сүру салты орындалып
Ас – адамның арқауы
Тамақтану—өмірді, өсіп-өнуді, денсаулық пен адамның жұмысқа деген қабілетін
Ұтымды тамақтану—ол жасушалар құрамына қажетті заттар мен организмді
1. Тәуліктік қоректі заттардың арақатынасының үйлесімді балансын сақтау.
2. Дүрыс тамақтанудың тәртібі.
3. Энергия балансын (тепе-тендігін) сақтау.
Рационалды (толық мәнді үйлестірілген) тамақтану— ол тамақтың қуат
Белок тәулігіне 80—100 г, оның ішінде 55 пайызы
Май тәулігіне 80—100 г., оның ішінде 25-30 г.
Көмірсу тәулігіне- 400-500 г. қажет, оның ішінде
Тамақтану ұтымды болуы үшін тамақ ішудің дұрыс тәртібі
Мыналарды есте сақтау қажет:
1. Тағам мен денсаулық арасындағы байланысқа аурудың
2. Тиімді тамақтану организмнің қоршаған орта факторларының
3. Үйлестірілген (тендестірілген) тағамның маңызы.
4. Тағам рационында қалаулы өнімдерде қант, түз және
5. Қалағаның сол қалыпты ой еңбегіне деген
6. Қалаған тағамымыз өзіміздің жасымызға, мамандығымызға, жыл мезгіліне,
Артық дене салмақ (АДС) — гипертония, қант диабеті,
АДС — адам семіріп кеткенде, яғни дене салмағы
15-29 пайыз - І деңгей;
30-49 пайыз - ІІ деңгей;
50-100 пайыз- ІІІ деңгей;
100 пайыздан асса - ІҮдеңгей;
Сондықтан қалыпты дене салмағын сақтау- денсаулық сақтаудың негізгі
1. Тамақтың түр-түрін қолдану.
2. Салмақты бір қалыпта сақтаудың қажеттігі.
3. Рационда холестерин мен майы ілкілдеген заттар
4. Қант тұтынуды шектеу.
5. Түзды және натрийге бай өнімдерді орнымен
6. Жеміске, көкөніске бай және дәмді дақылдардан
7. Егер де арақ-шарапқа көңіліңіз түссе, иламалап
Артық салмақтан арылу мен қалыпты салмақты сақтаудың екі
Бірінші амалы:- қимыл белсенділігін үдетіңіз; - майлы аздап
Екінші амалы:- жиірек су ішіңіз; - аздап тамақтанған
- негізгі тамақка отырар мерзімдерде де қантты,
- асты әбден шайнап, ұнтақтап байыбыңызбен
- тағам көлемін де ұстану қажет, артық
- өзіңіз туралы жақсы ойда болыңыз. Өзіңізде
- соңғы жылдарда қалыпты дене салмағын сақтау үшін
1. Мал майын азайту. Ол үшін күнделікті
2. Крахмалы көп өнімдерді қолдану. Тоқ болу
3. Қант мөлшерін азайтыңыз. Кәмпит, тәтті тоқаштарды,
4. Қимыл белсенділігін көбейтіңіз! Ол үшін күнделікті
Көп жаяу жүріңіз! Шамасы 30 минөт, бұдан да
Қорытынды
Мен осы жазған курстық жүмысымда халқымыздың денсаулық сақтаудағы
екінші байлық – ақ жаулық,
үшінші байлық – он саулықң.
Жалпы қазақ халқы денсаулыққа өте көп көңіл бөлген
Салауатты өмір салтын ынталандыру әрқайсысымыздың дене тәрбиесімен
Жеткілікті кұралдар болмай тұрган жағдайда ауруларға қарсы күрес
Тамақтануды, қоршаған орта мен экологияның тазалығын жақсарту.
Экологиялық нашар ахуал бүгінде адам өлімінің 20 просентіне
Сондықган біздің әрқайсысымыз тамақтану мен ауыз суға ерскше
Мемлекеттік орындардың қызметкерлері осының бәрінде де үлгі көрсетуге
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Ж.Ж. Жатқанбаев – Валеология, Алматы-2003
Х.Қ. Сәтбаева, Ж.Б. Нілдібаева – Валеология (Оқу-әдістемелік құрал),
Интернет желісі:
http://www.Kazah.Ref.narod.ru/
0
Денсаулық үшін ұтымды тамақтанудың маңызы
Үш байлық
Сапта тұру жаттығулары
Дене жаттығулары
Жеңіл атлетикадағы жылдамдықты дамыту жолдары
Мемлекеттің негізі
Темірбетон бұйымдарының түрлерімен таныстыру
Жеңіл атлетика сабағы
Мемлекеттің негізін түсіну
Дене мәдениетін қалыптастыру