Әкімшілік тәсіл
Жоспар
Кіріспе 3
Кіріспе 3
ІІ Негізгі бөлім 5
1 Менеджменттің бастапқы теориялары 5
2 Ғылыми басқару (1856-1920) 10
3 Басқарудың классикалық немесе әкімшілік мектебі (1920-1950) 12
4 Адамгершілік қарым-қатынас мектебі (1930-1950) 17
5 Бихеовиористік мінез-құлық мектебі (1950 жылдан күні бүгінге дейін)
Қорытынды 21
Пайдаланылған әдебиеттер 24
Кіріспе
Өндірісті басқарудың ғылыми негіздерін қалыптастыру өткен ғасырдың он жылдығында
ХІХ ғасырдың аяғындағы ғылым, осының алдындағы дәуірде жинақталған орасан
Басқару мәселесіне алғашқы көңіл бөлу 1911 жылы байқалды. Сол
ХІХ ғасырдың соңында құрылысы аяқталған трансконтиненталдық теміржол линиясы Американы
ІІ Негізгі бөлім
1 Менеджменттің бастапқы теориялары
Менеджмент – дәстүрлер тарихы, концепцияларды, институттарды, теория мен практиканы
Басқару практикасы ұйымдастыру сияқты өте көне. Басқару ісін жетілдіруге
Үлкен Клод пен кіші Джордждың «Басқару ақыл-ойының тарихы» кітабында
Көне египеттіктер бізге жазбаша ескерткіштер қалдырды. Онда әңгіме басқару
Еңбекті басқару проблемасына көне гректер де көңіл бөлді. Платон
Жұмыскерлер арасындағы бірлесіп әрекет етуге қол жеткізу, сөйлеу мәдениеті
Көне Үнді ғалымдары «Артхамастра» трактатында (ІV-III ғасыр) шаруашылық және
Ресейде елді және өндірісті басқарудың бірқатар маңызды идеясы І
Өндірісті басқаруды дамытуға XVIII ғасырдағы ірі кәсіпорынға ауысқан өнеркәсіптік
Көне ұйымдастыру Қазіргі ұйымдастыру
Басшылардың біршама шағын болуы, орта буынды басшылардың мүлде болмауы.
Басшылардың көп болуы, орта буынды басшылардың көп болуы. Басқару
Саяси экономиканың басты өкілдерінің бірі – А.Смит пен Д.Рикардо
Капиталистік фабрикада адамдар еңбегін басқаруға социалис-утопистер, мәселен, Роберт Оуэн
Оуэн еңбек өнімділігін арттыру үшін моральдық ықпалды да пайдаланған
М.Х.Мескон, А.Альберт, Х.Хедоури «Менеджмент негіздері: басқарудағы ой-пікірлердің дамуы» кітабында
Процестік тәсілде басқару өзара байланысты басқару қызметінің үздіксіз сериясы
Басқару эволюциясы ғылым ретінде
Уақытша кезең 1885 1920 1930 1940
Басқару мектебі Ғылыми басқару тәсілі
Әкімшілік тәсіл
Адамдардың қарым-қатынасы тұрғысындағы тәсіл
Мінез-құлық туралы ғылым тұрғысындағы тәсіл
Сандық әдіс тұрғысындағы тәсіл
Басқарудың процесс ретіндегі тәсілі
Ситуациялық тәсіл
2 Ғылыми басқару (1856-1920)
Ғылыми менеджменттің пайда болуы Фредерик Уинсдоу Тейлордың (1856-1915жж) есімімен
Ф. Тейлордың ғылыми менеджменті ұдайы бақылау, эксперименттеу және логикалық
Тейлор концепциясының негізгі қағидалары:
1. Практикада қалыптасқан ескі, дәстүрлі жұмыс тәсілдерінің орнына ғылыми
2. Жұмысшыларды ғылыми критерий бойынша таңдау, оларды жаттықтыру және
3. Еңбекті ұйымдастырудың ғылыми ойластырылған жүйесін практикаға енгізу әкімшілік
4. Еңбекті біркелкі бөлісу және әкімшілік пен жұмысшылар арасындағы
Еңбек өнімділігін барынша арттыруды басты мақсат етіп қоя отырып,
3 Басқарудың классикалық немесе әкімшілік мектебі (1920-1950)
Ғылыми басқару өкілдері өз зерттеулерін негізінен өндірісті басқаруға арнады.
А.Файоль өзінің негізгі «Жалпы және өнеркәсіптік әкімшілік»(1916) атты еңбегінде
Әкімшілік қызметті талдай отырып, А.Файоль оның бес элементін бөліп
А.Файоль менеджерлерге арналған 14 принципінде басқарушылардың қызмет міндеттерін қалай
1. Жұмысты бөлісу. Еңбекті мамандандыру ұйымдық табысқа жету үшін
2. Билік. Бұйрық беру правосы жауапкершілікпен ұштасуы тиіс.
3. Тәртіп. Тыңдау және құрметтеу жұмысты байсалды ұйымдастыруға мүмкіндік
4. Дара басшылық. Әрбір жұмыскер тек бір бастығынан ғана
5. Бағыт билігі. Ұйымдастыру кезінде әрбір адамның күш-жігері бір
6. Жеке мүддені жалпы мүддеге бағындыру. Басқарудағы ең қиын
7. Ақы төлеу. Жұмыскерлер өздерінің қосқан үлесіне қарай ақы
8. Орталықтандыру. Орталықтандыру мен децентрализациялау пропорция мәселесі болып саналады;
9. Иерархиялық тізбек. Басшылар басшылықтың формальды тізбегін орындауы тиіс,
10. Реттілік. Материалдың құндылығы затында болуы тиіс.
11. Әділеттілік. Мейірімділік пен заңдылыққа негізделген әділеттілік қызметті шын
12. Қызметшілердің тұрақтылығы және қызмет лауазымында болу мерзімі. Адамдарға
13. Ынта-ықылас. Адамдардың ең көп қанағаттануы – жоспарды өз
14. Ерекше рух. Қызметкерлердің күш-жігерді жұмылдыруын ұйымдастырудың табысты болуының
А.Файольдің қызметі мен принциптері уақыт тезінен ойдағыдай өтіп, жаппай
Классикалық мектептің өкілі ағылшын Линдал Урвик А.Файольдің негізгі қағидаларын
Л.Урвик формальды ұйым құру принциптерін жасауға ерекше көңіл бөлді.
- құрылымның сәйкестігінде атап көрсетілетіні – әуелі ұйымдастыру құрылымын
- арнайы және бас штабты құру – басқарудың күрделене
- құқық пен жауапкершіліктің салыстырмалылығы – сызықтағы басшыларға белгілі
- бақылау өрісі – басшыға тікелей бағынатын адамдар саны.
- мамандандыру – басшы қызметкерлерде мамандандырудың үш түрлі болуы
- анықтық – ұйымдағы әрбір қызметкер үшін құқығы, міндеті,
Л.Урвик А.Файольдің көзқарастарына жақындығына қарамастан, формальды ұйымды құрудың басты
Классикалық мектептің келесі өкілі Макс Вебер (1864-1920жж) болып саналады.
Ұйымдастырудың харизматикалық түрі басшының ерекше сапасы болған жағдайда пайда
М.Вебер әсіресе ұйымдастырудың үшінші түрінің сипаттамасына тереңірек мән берді.
- ұйымның барлық қызметі қарапайым операциялардан тұрады да, оларды
- әрбір басшының формальды түрде бекітілген билігі мен беделі
- жекелеген қызметкерлер ерекшелігінің ұйым жұмысына әсерін болдырмау мақсатында,
- кез келген басшы қажетті «әлеуметтік аралықты» сақтауы, өзіне
Ұйымда белгілі бір кадр сасаты жузеге асырылып, мұның өзі
Анықталған белгілердің қолайлы жақтарын бағалай отырып, Макс Вебердің ұйым
4 Адамгершілік қарым-қатынас мектебі (1930-1950)
Ғылыми басқару мектебі мен классикалық мектеп психология жаңадан дами
Мэри Паркер Фоллет пен Элтон Мэйо адамгершілік қарым-қатынас мектебінің
Э.Мэйо «Уэстерн электрик компани» фирмасымен шартқа отырып, Хоторис қаласында
1933 жылы Э.Мэйо «Индустриалдық өркениеттегі адамгершілік қарым-қатынастар» кітабын шығарды.
Осындай қорытындыларға сүйене отырып, психологиялық мектептің зерттеушілері былайша топшылайды:
5 Бихеовиористік мінез-құлық мектебі (1950 жылдан күні бүгінге дейін)
ІІ дүниежүзілік соғыстан кейін психология мен социологияның дамуы, зерттеу
Бихевиористік мектеп адамгершілік қатынас мектебінен едәуір ауытқып, адамдар арасындағы
Мұндағы басты мәселе мынада: мінез-құлық туралы ғылымды дұрыс қолдану
Шет елдегі басқару теориясының жаңа бағыттарының бірі – «басқару
«Жаңа» мектептің ең көрнекті өкілдеріне Р.Акофф, Л.Берланфи, С.Бир, А.Гольдбергер,
Кейіннен операцияны зерттеу ғылымының дербес саласы ретінде қалыптасып, негізгі
Әрі қарай дербес ғылыми пән – басқару шешімдерінің теориясы
Қорытынды
Қорытындылай келсек, менеджмент – дәстүрлер тарихы, концепцияларды, институттарды, теория
Басқару практикасы ұйымдастыру сияқты өте көне. Басқару ісін жетілдіруге
Басқару практикасы мынадай кезеңдерден өткен:
- Ғылыми басқару (1856-1920)
- Басқарудың классикалық немесе әкімшілік мектебі (1920-1950)
- Адамгершілік қарым-қатынас мектебі (1930-1950)
- Бихеовиористік мінез-құлық мектебі (1950 жылдан күні бүгінге дейін)
Әрбір кезеңдеріне қысқаша тоқталып өтсем: ғылыми басқару кезеңінде Фредерик
Қазіргі кезде басқару шешімдерінің теориясы саласындағы зерттеулер мынадай бағыттарды
- ұжымдарда шешімдер шығару процестерін математикалық моделдеу тәсілдері;
- статистикалық шешімдер теориясын, құбылыс теориясын қолдана отырып қолайлы
- экономикалық құбылыстардың сандық қолтаңбасы және абстрактілі математикалық модельдерді,
Қазіргі кезде нарықтағы фирмалардың стратегиясына байланысты салаларда зерттеу жұмыстары,
Пайдаланылған әдебиеттер
1. Ахметов К.Ғ., Сағындықов Е.Н., Байжомартов Ү.С., Жүнісов Б.А.,
2. Бердалиев К.Б. «Менеджмент негіздері» - Алматы, 2007 жыл.
3
Меншік құқығын қорғаудың заттық - құқықтық тәсілдері
Басқару жүйесінің тұжырымдамалары
Аймақтық басқару ғылыми пәнді басқару ретінде
Ғылыми басқару
Жалпы географиялық шолу карталары, ерекшеліктері
Менеджменттің бастапқы теориялары
Ғылыми басқару тәсілі
Басқарудың ғылыми мектебінің негізгі жетістіктері
ЕЛДІҢ ӘЛЕУМЕТТІК-ЭКОНОМИКАЛЫҚ ДАМУЫН ЖОСПАРЛАУ, БАҒДАРЛАМАЛАУ ЖӘНЕ БОЛЖАУ
Құқықтық жүйесі құрылымының қағидалары