Несиені беру Несиені қайтару
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ.............................................................................................................
1. КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТІҢ НЕСИЕЛІК ҚЫЗМЕТІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ.......................................................................................
1.1. Несие: оның мәні, мазмұны...................................................................
1.2. Коммерциялық банктердің несиелік операциясына сипаттама.......
1.3. Қарыз пайызы.......................................................................................
2. КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТІҢ НЕСИЕЛІК ПОТЕНЦИАЛЫН ТАЛДАУ...............................................................................................................
2.1. Коммерциялық банктердің несиелік потенциалына сипаттама..........
2.2. Қазақстан Республикасындағы несиелік потенциалының дамуын
талдау.........................................................................................................
2.3. Несиелік потенциалды талдау.................................................................
3. КОММЕРЦИАЛЫҚ БАНКТІҢ НЕСИЕЛІК ПОТЕНЦИАЛЫН АРТТЫРУДЫҢ ЖОЛДАРЫ............................................................................
ҚОРЫТЫНДЫ..................................................................................................
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ................................................
КІРІСПЕ
Нарықтық экономикада банктердің ресурстық потенциалын өсіру маңызды мәселе болып
Коммерциялық банктерде меншіктік капиталды қалыптастыру банк қызметінің алдындағы бірінші
Сонымен бірге банктер мен ақша қаражаттарын тырту үшін шығарылатын
Коммерциялық банктер бағалы қағаздарды нарықта сата отырып, қайта сатып
Несиелік ресурстардың анағұрлым тұрақты бөлігі депозитті қаражаттар болып табылады.
Депозиттің тұрақты бөлігінің көбеюі банктің өтімді активтерге мұқтаждығын азайтады.
Депозиттердің сапалығы тұрақты бөлігі неғұрлым көп болса, банктің өтімділігі
Несиелік ресурстар – ақшалай қаражаттардың бір формасы. Демек, біздің
Несиелік ресурстар – банктік жүйенің арнайы несиелеу үшін арналған
Несиелік ресурстар пассивтік операциялар нәтижесінде құралады. Пассивтік операциялар көмегімен
Банкаралық займдар – банктің ресурстық потенциалының тұрақтылығын қолдау үшін
Банкаралық займдар ерекшелігі мынада: біріншіден, банкаралық ресурстар банкаралық ақша
Банкаралық ақша нарығында несиелік қаражаттар жетіспеген жағдайда коммерциялық банк
Қазіргі банктердегі несиелеу жүйесінің басты ерекшелігі тек қана тартылған
Мысалы, ҚР ҰБ орталық резервтерге міндетті төлемдер аудару үшін
Коммерциялық банктер өз клиенттерінің ақшаларын сақтауға әртүрлі депозит түрлерін
Несиелік ресурстар депозит емес көздерден құралады. Оларға жататындар банкаралық
Меншікті қаражаттар арқылы барлық қаражаттарға деген 10 пайызы өтеледі.
Депозиттік және депозиттік емес пассивтер салымшыларға пайыз төлеумен, оларға
Коммерциялық банктердің несиелік операцияларда қарыздарды пайдаланғаны үшін төленетін төлем
Қарыз пайызы экономикалық категория ретінде екі функция орындайды: үлестіру
Бірінші қарыз пайызының үлестіру функциясы барлық құнның үлестірілуіне емес,
Екінші функция банктің кредитор ретіндегі потенциалының ұлғаюымен және сақталуымен
1. КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТІҢ НЕСИЕЛІК ҚЫЗМЕТІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ
Несие: оның мәні, мазмұны
Қарыз мәмілесі ретінде несиені екі
Бұл жағдайды былайша түсіндіруге болады.
Несиеге қатысты осыны айтуға болады.
Несиенің және несиелік қатынастардың
Тауардың бір тауар иесінен басқаға
Несие қарыз мәмілесі ретінде ежелгі
Несие бәрінен бұрын тауар
Ақшаның қажеттілігін қамтамасыз ететін себептер,
Несие ұдайы өндіріс процессінің
Өндірістік капиталдардың қозғалысы олардың
Өндірістік капиталдардың жүйелі
Негізгі капиталдардың қозғалысы процесінде
Негізгі капиталдар құнының қозғалысының
Айналым капиталы құнының қозғалысымен
Тауарлай және ақшалай формаларға
Біріншеден, қоғам босатылған ресурстардың
Несиенің мүмкіндігі нақты болуы
1.2. Коммерциялық банктердің несиелік операциясына сипаттама
Несиелеу жүйесі несиелік процесті ұйымдастыруды және несиелеу приницптеріне сай
несиелік қызметті реттеуге бағытталған заңдармен нормативтік-актілер
несиелік саясат
несиелік механизм
несиеулеу техникасы
Қайта құру кезеніне дейінгі несиелуе жүйесінін элементтері бұрынғысынша
Қазіргі несиелеу жүйесінде шаруашылық ұйымдардың меншікті және заемдық
Шаруашылық айналысындағы меншікті қаражаттар шамасы бүгінгі күні берілуге жататын
Қазіргі несиелеу жүйесі банктін ресурсына негізделеді. Бүгінгі жағдайдын бұрынғы
Қазіргі несиелік механизм коммерциялық сипатқа ие. Осыған байланысты сауда
Қазіргі несиелеу жүйесінін басты ерекшелігі банктердің меншікті және тартылған
Қазіргі несиелеу жүйесінің маңызды бір белгісі оның келісім-шартақ негізделуі
Қалыптасып отырған қазіргі несиелеу жүйесінің
Жаңа несиелеу жүйесі дәстүрлі және
Несиенің қамтамасыз етілу принциптеріне де
Қазіргі несиелеу жүйесінің келесі
Жалпы кәсіпорындарды несиелеудің
Несиелік саясат банктың несиелік қызметтерінің
Кең мағынасында, несиелік саясатты несие
Тар мағынасында, несиелік саясат
Барлық банктер үшін бірдей несиелік
Жалпы несиелік саясат мынадай сипатта
инструкциялық емес, яғни директивті нұсқауларды
несиелеудің мақсаттарын нақты және мағыналы
нақты мақсаттарды іске асырудың бірнеше
оны іске асыруды қамтамасыз ететін
Несилік саясат банктің стратегиясын,
несиенің берілуіне және несиелік портфельді
несиелеу облысындағы стратегиялық шешімдерді қабылдайтын
сыртқы аудит қызметкерлерінің жұмысын
ішкі бақылау қағидаларын;
Несиелік саясат банк қызметін диверсификациялаудағы
Несиелік саясаттың маңызды элементі банктегі
Ішкі несиелік саясатын жасау.
Ішкі несиелік саясатын жасау банк
Несиелік стандарттар мен нұсқаулықтарды
Несиелік саясат жүйелі түрде
Несиелік қызметті ұйымдастыру;
Несиелік портфельді басқару;
Несиелеуге бақылау жасау;
Құзіретті бөлу принциптері;
Несиелеуді таңдаудың жалпы критерилері;
Несиелеудің жекелеген бағыттары бойынша шектеулер;
Несиелермен жасалатын ағымдақ жұмыстардың принциптері;
Несиелер бойынша зиян шегу жағдайларына
Несиелік саясатты іске асыру формалары.
Іс жүзінде несиелік саясатты іске
Несиелік саясат;
Несиелеу стандарты;
Несиелеу нұсқаулықтары.
Сондай – ақ аталған үш құжатты
Несиелік нұсқаулық - несиелеу процедурасын
Жалпы несиелік саясат бойынша
Несиелік саясат бойынша жетекшілік ету
банктегі несиелеу процесін ұйымдастыруға бақылау
несиелеуді жүзеге асыратын бөлімдердің қызметкерлері
несиелік бөлімдердің жетекшілері үшін несиелік
несиелік талдау және аудит
ағымдық несиелік саясатқа және оның
Коммерциялық банктің несиелік саясатын іске
Несиелеу шарты.
Несиелеу шарты – несилеудің басты элементтеріне
Сонымен, несиелеу шарттарын төмендегідей түрде
несиелеудің басты элементтеріне қойылатын талаптардың
несиелік мәміле жасаушы екі жақтың мүдделерінің
несие беруші банк пен қарыз
несиелеу принциптерінің сақталуы;
кепілдің іске асырылу мүмкіндігі және кепілдеменің
банктің коммерциялық мүделерінің қамтамасыз етілуі;
несиелік мәміле жасаушы тараптардың өзара қарым-қатынастардың
Несиелік механизмнің экономикалық мазмұны.
Экономикалық түсінікдегі «механизм» белгілі бір қызметті
Қазіргі несиелік механизм экономикалық механизмнің бір бөлігі ретінде
несиенің түрлері;
несиелеу объектілері;
несиелеу субъектілері;
несиелеу принциптері;
несиелеу тәуекелді басқару:
Несиенің түрі - бұл несиелік қатынастар
Несиелеу субъектілері мен объектілері.
Несие құрылымы несие беруші мен
Ұзақ мерзімді несиелеу объектілерінде жататындар
өндіріс объектілерінің құрылысы;
өндіріс объектілерін қайта құру, техникалық
техникалар, құрал жабдықтар және көлік
жаңа өнім шығаруды ұйымдастыру;
өндірістік емес маңызы бар объектілерді
Несиелеу принциптері.
Несиелеу принциптері несиенің мәнін және
Қазіргі несиелік қатынастарды ұйымдастыру принциптері
топқа - жалпы экономикалық тәртіптегі
несиенің мақсаттылығы;
несиенің дифференциялдығы;
топқа - несиенің мәнін бейнелейтін
несиенің мерзімділігі;
несиенің қайтарылымдылығы;
несиенің төлемділігі;
несиенің қамтамасыз етілуі; Қазіргі несиенің дифференциялдық
Шаруашылықтың нарықтық қатынастарға өтуіне байланысты
Несиенің төлемділігі – бұл несие беруші
Несиеге қойылатын сыйақы мөлшерлемесін несиенің
Несиелеудің келесі бір принципі – берілетін
Енді осы несиенің қамтамасыз етілу
Кепілге берілетін ссуда – бұл қарыз
Несие берушінің кейбір активтерді анықтаудағы
Кепіл-хат күрделі экономикалық құрал ретінде
Біріншіден ол қамтамасыз етілген немесе
Екіншіден, ол шектеулі немесе шектеусіз
үшіншіден, жеке немесе корпоративтік кепіл-хаттар. Жеке
Сонымен, біздің банктердің тәжірибесінде тек
Несиелік тәуекелді басқару.
Кез-келген банктің қызметінің табыстылығы банктің
Несиелеу механизмі
Несиелеу механизмін кеңес экономистері жалпы
Қазііргі несиелеу механизмінің құрамы төмендегідей
Несиелеу әдістері және ссудалық
Несиелік мәмілені құжаттау
Несиенің мөлшерін белгілеу
Несиені беру процедурасы
Несиені қайтару тәртібі
Несиелеу процедурасына жасалатын бақылау
Кепіл заттарын бағалау және іске
Несиелеу әдістері - ссуданың
Реформалауға дейінгі кезеңдегі отандық банктік
қалдық бойынша
айналым бойынша
Қалдық бойынша несиелеу барысында несие
Айналым бойынша несиелеу. (тауар айналымы)
Демек бірінші әдіс бір-ақ рет пайдалануға жараса ал екіншісі
Қалдық бойынша несиелеу әдісі нарықтық жағдайда өтумен байланысты өзіннің
Сонымен, қазіргі банктік тәжірибеде несилеу әдісінін үш түрі қарастырылады.
айналым бойынша несилеу әдістері
қалдық бойынша несиелеу әдістері
айналым қалдықтық.
Айналым бойынша несиелеу барысында несиелеу объектісін айналымдағы қозғалысын жалғастырып
Айналым және қалдық бойынша несиелеудін іс жүзінде ұштасуынын нәтижесінде
Несиелек желі келісілген лимит негізінде белгілі бір мерзім
Ашылған несиелік желі арқылы несиенін есебінен банк пен қарыз
Несиелік желінің жанартылатын және жаңартылмайтын түрлері болады. Жаңартылмайтын несиелік
Жаңартылатын несиелік желі әдісінін сыртқы көрінісі жағынан отандық яғни
Несилеу әдістері несиену беру және қайтаруға байланысты ссудалық шоттар
Ссудалық шот
Дебеті Кредиті
Несиені беру Несиені қайтару
Ссудалық шот қалдығы
(несие бойынша қарыз)
Несиенің берілуі мен өтелуі қарыздын көрсетілуінін ортақ біртұтас ысзбасы
ашылуы мақсатына қарай
айналым мен өзара байланысты бойынша
Ашылуы мақсатына қарай ссудалық шоттары депозиттік-ссудалық болып келеді. Мұндай
Айналымы мен өзара байланысы бойынша ссудалық шоттардын үш типі
1.Айналым—төлемділік
2.Қалдықты-компенсациялық
3.Айналым-қалдықтық
Ссудалық шоттардын үш типі де мәні жағынан несиелеудін жоғарыда
Айналым-төлемдік шотты ашу барысында клиент әр түрлі қажеттілікі байланысты
Клиент барлық төлемдерді төлеуді қалдымдық-компенсациялық шотты пайдалана алады.
Іс жүзінде айналым төлемділік және
Айналым – төлемділік ссудалық шоттың ерекше
Контокоррент шоты-банктік тәжірибеде банктердің бірінші класты несиелік және төлем
Ұйымдастырылуға байланысты қазіргі несилеу тәжірибесінін ерекшілігі мұндай несилеу тек
Қарыз алушыларды несиелеуге байланысты операцияларды жүзеге асыру үшін екніші
Арнайы ссудалық шоттар, ереже бойынша, шаруашылық ұймынын, төлем айналымынын
Кәсіпорынға тек бір ғана арнайы ссудалық шот ашулы мүмкін.
Жай ссудалық шоттар бір рет ссудалар беру үшін ғана
Егер қарыз алушы кәсіпорын бір уақытта бірнеше объектілер бойынша
Несиелік мәмілені құжаттау.
Кез келге экономикалық мәміле, оның ішінде несиелік мәміле құжаттылуды
Клиенттің белгілі бір мақсатқа несие алуға оның қажетті мөлшерін
Мерзімді міндеттемесі белгілі бір формада беріледі және онда қарыз
Несиелік шарттан басқа, қажет болған жағдайда, кепілі шарт туралы
Несилеу процесі барысында клиент банкке басқада құжаттарды (кепіл-хаты, үшінші-бір
Несиелеу субъектісі мен объектісін бағалау, несиенін қамтамасыз етілу
Өкім несиенін бағытын белгілейді. Ол клиенттін тілегіне және нақты
1.Ссуда клиенттін есеп айырысу шотына аударылады.
2.Ссуда есеп айырысу шотына түспей тауарлы және тауарлы емес
3.Ссуда бұрын берілген несиелерді қайтаруға беріледі.
Барлық қатынастарда клиенттін ссудалық шоты дебеттелінген және есеп айырысу
Несие берілу көлемі бойынша да ажыратылады. Мұнда үш вариант
1) ccуда толық есеп айырысу шотына
2) несиенін толық көлемін алу құқығын
3) Клиент несиелік шартта бұрынырақ көрсетілетін несиені
Несиенін бағытын бірінші варианті клиент үшін екінішісімен салыстырып қарағанда
Қалыпты жағдайда клиенттін несиені алудан бас тартуы банктін зиян
Несиінін қайтару тәсілдері.
Несиенін берілуі сияқты несиені қайтарудын бірегей жасалған үлгісі
1. Мерзімді міндеттемелер негізінде эпиздотық қайтару
2. Меншікті қаражаттардыни жинақталуын және несиеге деген несие айырысу
3. Алдын ала белгіленген сома негізінде жүйелі түрде қайтару
4. Түскен түсімді бірден ссудалық қарызды жабуға есептеу
5. Несиенін қайтарылуын мерзімін созу
6. Мерзім өткен қарызды «Мерзімі өткен несиелер» шотына
7. Банк резервінен есебінен мерзімі өткен ссудаларды шегеру
Ссудалық қарызды қайтару туралы қарастырылған варианттар бұл процессті
Қайтарылуына қарай:
1. Несиені толық қайтару
2. Несиені жартылай қайтару
Қайтару жиілігіне қарай:
1. Несиені бірден қайтару
2. Несиені бөліп бөліп қайтару
Қайтарудын жүзеге асырылуы уақытына қарай
1. Несиені жүйелі түрінде қайтару
2. Несиені эпизодтық қайтару
Қайтару мерзіміне қарай
1.Несиені мерзімді қайтару
2.Несиенін уақытын созып қайтару
3.Несиенін мерзімін өткізіп барып қайтару
4.Несиені мерзімінен бұрын қайтару.
Қайтару көздеріне қарай
1.Клиенттін меншікті қаражаттары
2.Жана несиені пайдалану
3.Кепіл берушеніні шотынан шегеру
4.Басқа кәсіпорын шотынан түскен қаражаттар
5.Бюджеттік түсім және т.б.
Несиенін қайтарылуын арнайы құжат арқылы жаасауға да жасамауға да
Кепіл механизмі.
Кепілге алынған мүлікті бағалау әдістері де несиелеу мехнизмнің құрамдас
Несиелік қатынастарды ұйымдастыру тәжірибесінде кепілді пайдалану
Кепіл механизімі – кепіл туралы шартты
Кепіл механизмін іске асырудың негізіне жататындар
Кепіл затына жататындар бағалы қағаздар заттар
Материалдық –заттық мазмұнына қарай кепіл заттары мынадай
1. Клиенттің мүліктерінің кепілі
Тауарлы- материалдық құндылықтар кепілі
шикізаттар, материалдар жартылай өнімдер кепілі
тауарлар және дайын өнім кепілі
валюталық бағалылар (нақты валюталар), алтыннан жасалған бұйымдар
басқада тауарлы материалдық құндылықтар кепілі
бағалы қағаздар (векселдер) кепілі
сол сияқты банктегі депозиттер кепілі
жылжымайтын мүлік кепілі (ипотека)
3. Мүліктік құқықтар кепілі
Жалгерлік құқық кепілі
Авторлық құқық кепілі
Жерге құқық кепілі
Кепіл механизмінің негізгі элементіне кепіл затын бағалау жатады.
Көптеген кепіл заттары нарықтық құны бойынша бағаланады
Бұл ең жоғарғы бағаны білдіреді және осы бағада потенциалды
Қамтамасыз етілген мүлік кез келген уақытта несиелік тәуекелді
Кепіл затын бағалауды арнайы біліктілігі бар мамандар жасауға тиіс.
Өнер шығармаларының,антикварианттың және т. б.
Бағалылықтарды куәландыруға тиіс.
тауарлы- материалдық кепілге алған жағдайларда, оның
құнына мерзімді бағалап отыруға кететін шығындар, әсіресе сырттан
Кепілді бағалау барысында мүліктің жойылу құны мен
Банк несиелік келісім шарттың орындалуына және қарыз алушының толық
Несиелік келісім шартқа байланысты өз міндеттемелерін орындамаған қарыз алушыларға
Несиелеу процесінде жасалатын бақылау банктің несиелік портфелін мерзімді түрде
Қарыз алушының несиелік қабілеті бұл қарыз алушының өзінің міндеттемелері
1.3.Қарыз пайызы
Қарызды пайдаланғаны үшін төленетін төлем көлемі (пайыз) оны пайдалану
Олардың айырмашылықтары арқылы қарыз пайызының экономикалық мәні ашылады, айырмашылықтары
қарызға берілген құнның және несиені пайдаланғаны үшін төленетін пайыздық
несие мен қарыз пайызы арасындағы экономикалық құқықтық айырмашылық;
қарызға берілген құн мен пайыз төлеу сома қозғалысының әр
несие және қарыз пайызының ұдайы өндіріс процесінің әр түрлі
Бұл айырмашылықтарды толығырақ қарастырамыз.
1. Егер несие- бұл қайтарымдылық негізінде құнның қозғалысы болса,
2. Несие мен қарыз пайызы арасындағы экономикалық-құқықтық айырмашылық шарт
3. Несиеге және пайызға байланысты қатынастарда қозғалыстың басталуы әр
4. Несие және пайыз бір-бірінен оларды ұдайы өндіріс процесінің
Қарыз пайызы экономикалық категория ретінде екі функцияны орындайды: үлестіру
Кредитор мен қарыз алушы арасындағы өзара қатынаста қарыз пайызы
2. КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТІҢ НЕСИЕЛІК ПОТЕНЦИАЛЫН ТАЛДАУ
2.1. Коммерциялық банктің несиелік потенциалына жалпы сипаттама
Нарық жағдайында банктердің ресурстық потенциялын өсіру мәселері мен оның
Коммерциялық банктер қарыз беру процесінде пайдалану үшін жинақтайтын несиелік
( депозиттер
( банкаралық зайымдар
( меншікті қаражаттар
( депозит емес көздер
Несиелік ресурстар көздерін аталып кеткен ретімен қарастырайық.
Несиелік ресурстардың анағұрлым тұрақты бөлігі болып депозиттік қаражаттар болып
Депозиттердің және депозиттік операциялардың дүние жүзілік стандарт деңгейіне дейін
Депозиттік операциялар мынадай қағидалармен орналастырылды:
(банк пайда алуға немесе болашақта пайда алу үшін жағдай
(банк балансының оперативтік өтімділігін демеу мақсатында икемді депозиттік
( банк балансының өтімділігін жоғары дәрежеде демеп отыратын
(депозиттік операциялармен қарыздарды беру бойынша операциялардың арасында мерзім және
(депозиттерді тартуға әрекет ететін банктік қызметтерді дамытуға шаралар
Депозиттердің сапалығы,тұрақты бөлігі неғұрлым көп болса,банктің өтімділігі
Ал,мерзімді және жинақ депозиттеріндегі қалдықтары тұрақтылықтың төменгі дәрежесіне
Салымшылар үшін депозиттері пайыз түрінде иесіне пайда әкеледі.
Салым салушылардың мүдделерін қорғау мақсатында банктер банктік депозиттерді ұжымдық
Коммерциялық банктер өз клиенттерінің ақшаларын сақтауға әртүрлі қолайлы
Уақытша бос ақшалай қаражаттарды жинақтау коммерциялық банктердің алғашқы
Банк пен клиенттің бірлескен қызметін жүзеге асырғанда екі
Депозиттік шоттарды ашу және жүргізу туралы келісім шартта депозиттің
Депозиттік қаражаттарды салымдарға тарту және оларды пайда табу мақсатында
Қарыз алушылар кейде ұсақ қарыздарды пайдаланады. Бұл кейде ұсақ
Депозиттерді жүргізетін ағымдағы экономикалықжұмыс пассивті басқару бойынша банк қызметінің
Мұндай талдау банкке сенімсіз клиенттер мен төлем тәртібін бұзушыларды
Депозиттермен жүргізілетін ағымдағы жұмыстың басқа бағыты болып клиенттердің банк
Депозиттік және жинақ сертификаттарының нарығы жеткілікті мөлшерде ауқымды және
Банктің бастапқы құрылуы барысында меншікті қаражаттар қалыптасады. Мен қаражаттар
Банктің тартылған қаражаттары-активтік операцияларды оның ішінде несиелік операцияларды 90%
Банктің меншікті капиталын ұлғайту жолдарына мыналар жатады:
1) банк пайдасы
2) акцияларды шығару
3) құрылтайшылар мен пай қосушылардың санын арттыру
4) облигациялар шығару
Акционерлік банктер өзінің жарғылық капиталын ұлғайту үшін қосымша акцияларын
Жылдың аяғында банктің түскен пайдасы барлық нәтижелік шарттардың сомалары
Банк капиталын ұлғайтуға негіз болатын төмендегідей факторларды ескеру қажет.
( Банктердің девиденттері өнеркәсіптік кәсіпорын активтеріне қарағанда пайыз мөлшерлемесінің
( Банк көбінесе тұрақсыз қысқа мерзімді қарыз көздеріне
Меншікті және тартылған қаражаттар банк ресурстары ҰБ –те ашылған
Бұл активтік шот, сондықтан да дебеті бойынша ресурстар кредит
Дебеттік қалдықтың мөлшері уақытша бос резервтік қор шамасын көрсетеді.
Керісінше, егер ҰБ корреспондеттік шоттағы қаражаттар сомасы аз болса,
Сондықтан әр бір коммерциялық банк өзінің ҰБ корреспонденттік шоттағы
Банктер өздернің активтерін арттыру үшін меншікті капиталдың төменгі мөлшерде
Ал, банкті бақылаушылар банктердің банкроттан сақтануүші меншікті капитал мөлшері
Банктерджіңбанкроттығы ондағы басқарудың нашарлығынан болуы мүмкін, себебі банкті жақсы
Банктің меншікті капитал жеткіліктілік термині банктің жалпы тұрақтылығын және
Капиталдың жеткіліктілігі-бұл банк капиталының мөлшерінің тәуекел дәрежелері ескерілген банк
Сондықта банк жетекшілері бір жағынан қадағалау және бақылау ұйымдар,
Өз капиталының тапшылығын сезетін банктер ҰБ-ке қайта қаржыландыру бойынша
ҰБ капитал тапшылығын сезетін банкті оның маңыздылығына, банктің нарыққа
Бүгінгі таңда ҚР-ғы II-деңгейдегі банктер ақшалай қаражаттарын пайда табу
Инвестициялық қызмет инвестициялық саясат арқылы жүзеге асады.
Инвестициялық операцияларға бағыттылған активтердің басым бөлігі-мемлекеттің бағалы қағаздары жұмсалып
Коммерциялық банктер пайда табу мақсатында басқа элементтердің бағалы қағаздарыменсауда-саттық
Бұл операциялар бірнеше қызметтерді атқара алады, олар өтімділігі жоғары
Коммерциялық бантер несиелік операцияларды жүргізу үшін депозиттік емес ресурстарды
Бұл операцияларды ұйымдастырудың басты мақсаты банктың өтімділігін жақсарту болып
Депозит емес ресурстарға банкаралық нарықтан займдар алу, бағалы қағаздарды
Бүгінгі таңда несиелік ресурстар нарығының құрылымында көптеген айырмашылықтар бар.
Несиелік ресурстар нарығының пайда болуымен қатар бағалы қағаздар нарығы
Бұл жағдайда банк үшін активті және пассивті операциялардың маңызы
- коммерциялық банктердің бағалы қағаздарды алғашқы эмиссиялау;
- банк пайдасына капиталдарды немесе қорларды ұлғайту және құру;
- басқа да заңды тұлғалардан несие алу;
- депозиттік операциялар.
Коммерциялық банктердің несиелік ресурстар нарығындағы орыны
Банкаралық несиелердің негізгі көлемі ұйымдастырылған банкаралық нарықта аукциондық сату
Банкаралық ақша нарығында бос несиелік қаражаттар жетіспеген жағдайда коммерциялық
Банк резервтерінің шамадан тыс өсуіне резервтік талаптардың мөлшерін азайтып
2.2. Қазақстан Республикасындағы несиелік потенциалдың дамуын талдау
1992 ж. Қ.Р-ның экономикасы нарықтық қатынастарға көшу кезінде несиені
1992 жылдары ҰБ- тің несиені қайтару қаржыландыру тәжірибесінің жетіспеушілігі
- банктер қаржылық емес несиелерге емін- еркін кіру
- Бұдан басқа мұндай несиелерді субъективтік негізде орнгаластыруда
- Несиелерді тиімді орналастыруда кедергі болған тағы да
Төмен пайыздық мөлшерлеме қарыздарға деген қажеттіліктің көбеюіне және несиелік
Мемлекеттік кәсіпорындар мұндағы арзаннесиелерді алып, көбінесе оларды инвестор үшін
Кәсіпорындар өздерінің тауарлар қорын арттырса ал, азаматтар өз қаражаттарын
Кәсіпорындар мн жергілікті тұрғындар өздерінің жинақ ақшаларын нақты активтерге
Нақты активтер ақшалар қорларды құнсызданудан және генфляциядан қорғайтын ең
Инфляция деңгейі мен ҰБ несиесінің наминалдық пайыз мөлшерлемесін салыстыруға
1992 жылы наурыз айында 25 % жылдық мөлшерлемені құраса,
1992 жылдың қараша айында наминалды пайыздық мөлшерлемесі 65%- ға
Бұл кезде арзан несие алатын кәсіпорындар өздерінің қаржылық жағдайын
Осылайша мемлекеттік кәсіпорындарды қолдайтын тікелей несиелеу саясаты төменгі пайыздық
Уақытша бас жинақ ақшаларды банкке толық мөлшерде жұмылдыруға мүмкіндік
Несиелік ресурстарды үлестіру сипатына мемлекеттік кәсіпорындарға субсидиялық және жеңілдетіоген
Ауылшаруашылық кәсіпорындарға және есеп – айырысуда өзара есептесуді жүргізу
Қаражаттандырылған несиелер саясаты кәдімгі несие мен мемлекеттік дотация арасындағы
1995 жылдан бастап директивті несиелерді беру тоқтатылды.
Ұлттық валюта тұрақты болып, ҰБ ақшалай- несиелік саясат жүргізу
Қазақстандағы банктік жүйені реформалаудың бірінші бағдарламасы жасалды.
Банктердің қайта қаржыландыру механизмін де маңызды өзгерістер болды.
1995 жылдан бастап ҰБ екінші деңгейдегі банктерге беретін несиеллерінің
Ең алдымен ақша – несиелік реттеу құралдары және әдістері
Банк өтімділігін басқару әдісі.
1. Қаражаттардың ортақ қоры әдісі негізінде банк ресурстарының жалпы
2. Өтімділікті басқарудың келесі әдісіне банктегі банктер
3. Активтерді басқарудың ғылыми басқару әдісі. Ол
Ғылыми басқару әдісі мынадай үш сұрақтарға жауап беруге тырысады:
Басқару бойынша мамандар өндірістік мәселені шешу үшін сызықтық бағдарламалау
Коммерциялық банктердің өтімділігі мынадай екі әдіспен есептелінеді:
- баланстың өтімділігін көрсететін және баланстар бойынша есептелінетін қаржылық
- сәйкес кезеңдердегі банк балансының активтері мен пассивтері бойынша
Коэффициенттік әдіс баланс баптары арасында белгілі бір сандық қатынастарды
1. Алғашқы резервтер (касса + орталық банктегі респонденттік
2. (Алғашқы резервтер + Екінші реттегі мемлекеттік бағалы
Бірінші көрсеткіш деңгейі банктің өтімділігін қамтамасыз ету үшін 5-10%-дан
Депозиттер тұрақтылық дәрежесін сипаттайтын көрсеткіш негізгі депозиттер (талап ету
Ұлттық банк және басқа да банктерден алынған қарыздар
Тартылған қаражаттар сомасы
Несиелік үлкен шығындарды болдырмас үшін берілген несиенің қаншалықты қауіп-қатерінің
Қайта қаржыландыру ставкасы ҚР тәуелсіздік алғаннан кейін төменгі деңгейге
Екінші деңгейдегі банктердің береген кредиттері және олардың сыйақы ставкалары
Кезеңдер 2003 2004 2005 2006 2007 01.03 02.03 07.03
Млн.KZT % Млн.KZT % Млн.KZT % Млн.KZT % Млн.KZT
Барлық белгілегені 215554 19,3 273287 20,7 651298 18,2 1083768
Заңды тұлғаларға 205797 19,1 260516 20,5 623873 17,9 1025999
Жеке тұлғаларға 9758 21,9 12770 24,4 27 425 23,8
ұлттық валютада 130154 20,5 128780 22,5 298789 19,4 443
Заңды тұлғаларға 123566 20,4 122094 22,3 286754 19,1 417
Жеке тұлғаларға 6 588 23,7 6 686 26,0 12
Шетел валютасында 85400 17,3 144507 19,0 352509 17,1 640503
Заңды тұлғаларға 82 231 17,3 138423 18,8 337119 16,9
Жеке тұлғаларға
Кредиттің жалпы сомасы ішінде 3 169 18,2 6 084
Қысқа мерзімді 179485 19,9 188080 21,6 459681 18,6 797331
ұзақ мерзімді
ұлттық валютада 36 070 16,1 85 256 18,5
Берілгені 130154 20,5 128780 22,5 298789 19,4 443266 17,9
Қысқа мерзімді 113869 21,2 94 507 23,5 211641 20,2
Заңды тұлғаларға 108878 21,0 90 730 23,2 203062 19,7
Жеке тұлғаларға 4991 27,4 3 777 31,4 8 579
ұзақ мерзімді 16 285 15,6 34 273 19,7 87
Заңды тұлғаларға
Шетел валютасында 14 688 16,0 31 363 19,7
берілені 85400 12,2 2 909 18,9 3 456 18,8
Қысқа мерзімді 65616 17,3 144507 19,0 352509 17,1 640503
Заңды тұлға 62 911 17,5 88 719 19,5 238474
Жеке тұлға 2 705 19,2 4 854 24,1
Кезеңдер 03.03 04.03 05.03 06.03 07.03 08.03 09.03
Млн.KZT % Млн.KZT % Млн.KZT % Млн.KZT % Млн.KZT
Барлық белгілегені 170973 14,8 216157 15,0 178753 13,5 178753
Заңды тұлғаларға 157529 14,4 200125 14,7 161057 12,7 163352
Жеке тұлғаларға 13 444 19,8 16 033 19,5
ұлттық валютада 92 298 16,0 98 805 17,3 91
Заңды тұлғаларға 86 919 15,7 91 948 16,9 83
Жеке тұлғаларға 5 379 23,0 6 857 22,5 7
Шетел валютасында 78 676 13,3 117353 13,1 84 418
Заңды тұлғаларға 70 611 12,9 108177 12,8 77 593
Жеке тұлғаларға
Кредиттің жалпы сомасы ішінде 8 065 17,6 9 176
Қысқа мерзімді 132373 14,6 137622 15,1 114188 13,0 116104
ұзақ мерзімді
ұлттық валютада 38 600 15,5 78 536 14,9
Берілгені 92 298 16,0 98 805 17,3 91 335
Қысқа мерзімді 76 322 15,9 67 063 17,6 56
Заңды тұлғаларға 72 773 15,5 62 856 17,3 51
Жеке тұлғаларға 3 549 23,2 4 207 22,8 5
ұзақ мерзімді 15 975 16,9 31 741 16,6 35
Заңды тұлғаларға
Шетел валютасында 14 146 16,1 29 097 16,1 32
берілені 1 830 22,4 2 650 22,1 2 794
Қысқа мерзімді 83 786 13,6 123398 13,4 87 418
Заңды тұлға 53 097 12,6 67 428 12,5 56
Жеке тұлға 2 954 16,6 3 130 16,3 1
2.3. Несиелік потенциалды талдау
Қазақстан республикасының ұлттық банктің бекіткен “екінші деңгейдегі банктердің активтернің
Стандартты активтер мен шартты міндеттемелер бұл ағымдағы сатып алу
Провизиялар - активтердің қайтарылмауы немесе олардың құнының төмендеуінен келген
Провизиялар жалпы және арнайы болып бөлінеді.
Жалпы провизиялар бұл банктің арнайы провизияларды құрудың қажет ететін
Арнайы провизиялар-бұл құны өзінің сатып алу құнынан екі есе
Провизиялардың көлемі активтердің сомасынан олардың сапасына байланысты 5% -дан
Банктің жіктелген активтері және баланстан тыс талаптары бойынша қажетті
Резервтеу мөлшері (негізгі қарыздың сомасынан %-бен) Резервтеу шарттары
Субстандартты активтер және баланстан тыс талаптар
5 Пайызды уақытында төлеп отырған жағдайда
10 Пайызды төлеу уақытын кешіктірген жағдайда
Қанағаттанарлықсыз активтер және баланстан тыс талаптар
20 Пайызды толық төлеп отырған жағдайда
25 Пайызды төлеу уақытын кешіктірген уақытта
Жоғары тәуекелі бар күмәнді активтер және баланстан тыс талаптар
50 Барлық жағдайларда
үмітсіз активтер және баланстан тыс талаптар
100 Барлық жағдайларда
Қазақстан республикасының ҰБ белгілеген екінше деңгейдегі банктердің қаржылық есеп
Банктер әртүрлі есеп берудің негізінде дистанционды қадағалаудың қызметкерлері тоқсан
Қаржыны талдау мақсаты – енді пайда болып келе жатқан
1. Банктердің пруденциялық нормативтер мен сақтауға міндетті
2. Банктердің қаржылық қызметін қарастыру, оның болашақтағы
Капиталды талдау. Банктің қаржылық жағдайының ең маңызды көрсеткіші. Капитал
· банк капиталы стандарттарға жауап
· ең төменгі мөлшері асқан
· Капитал деңгейінің банктің өзіне
· Ең төменгі стандарттармен жеткіліксіз есептеуге алынған
· Банк капиталының деңгейінің өзгеруі қалай?
· Банк капиталының сапасы қандай?
· Капиталдың кез-келген бөлігі банк үшін тұрақты
Активтердің сапасын талдау. Банктердің болашақтағы активтерінің сапасы қазіргі уақытта
· өткен тоқсанда банктің несие тәуекелі жағдайында
· Жалпы банк активтеріндегі кешіктірілген және аударылмаған
· Банк капиталына қатысты сапасыз активтердің деңгейі
· Өткен тоқсанда немесе алдыңғы жылда сапасыз
Банктің сапасыз ссудаларының құрылымы қандай?
· үмітсіз ссудаларды баланстан шығару. Шығарылған ссудалардың
· Банк несиелік қызметінің шығынын жабу үшін
· ұлттық банктің нормативті талаптарының сақталуы.
Табыстар мен шығыстарды талдау.
Банктің табыстарын үздіксіз қашықтан бақылау кезінде мынадай үш сұраққа
· банктің табысының деңгейі қандай? Оның деңгейі
· Табыстардың тенденциясы қандай? Қазіргі экокномикалық жағдайда
· Табыстардың тұрақтылығы қандай? Егер нарықтық пайыз мөлшерлемесінің
Банктің шығындарын талдау.
· шығындардың құрылымы
· пайыздық шығындардың көлемі
· пайыздық емес шығындар мен басқа да
· әкімшілік шығындар өтімділікті талдау. Банктің өтімділік
· банктің өтімді активтерінің көбеюі немесе азаюы?
· Банк ірі депозиттер басқа да банк
· Банк активтерінен асатын жақын арада қайтаратын
· ҚР ҰБ-пен белгіленген өтімділік бойынша талаптарды
өтімділік – банктің сенімділігін қамтамасыз ететін,оның қызметінің жалпы сипаттамалардың
Банк өтімділігі-бұл салымшылар мен қарыз берушілер алдында өз міндеттемелерін
Банктің міндеттемелерін нақты және потенциалды деп екіге бөлінеді.Банктың
Егер коммерциялық банктің борыштық және қаржылық міндеттемелерді уақтысында орындау
Банк өтімділігі аталған барлық міндеттемелерді,сонымен бірге болашақта пайда болуы
Осы аталған қаражат көздерін пайдалану банк үшін шығыстармен байланысты
Банк өтімділігі мынадай қызметтерді атқарады:
( депозиттерді алу мен несиелерге байланысты сұранысты қанағаттандыру;
( тиімділік тәуекелін азайту және банктің сенімділігін қамтамасыз ету;
( активтерді зиянсыз сату;
( тартылған қаражаттары бойынша төлей алмау тәуекел үшін уақытында
Ішкі факторлар қатарына мыналар жатады:
( банк капиталының базасы;
( банк активтерінің сапасы;
( депозит сапасы;
( сыртқы қаражат көздеріне орташа тәуекелділігі;
( мерзімі бойынша активтер мен пассивтер өзара сәйкестігінің;
( сауатты менеджмент;
( Банктің жоғарғы дәрежелі;
Банк капиталының базасы бұл салымшылар қаражаттарымен депозиттеріне келіп беретін
Банк активтерінің сапалығы мынандай төрт крейтерлермен анықталады: өтімділік, тәуекелділік,
Активтердің өтімділігі – бұл қарыз алушының міндеттемелерді өтеу немесе
Активтердің өтімділік дәрежесі олардың айналымына байланысты. Ақшалай формадаға банктің
А) Банк кассасындағы немесе корреспонденттік шоттардағы ақшалай қаражаттар;
Б) банктік портфеліндегі мемлекеттік бағалы қағаздар екінші топқа заңды
Активтер тәуекел критерийі, олардың ақшалай формаға айналдыру кезінде шығындарға
Банк активтерінің тәуекелі неғұрлым жоғары болған сайын, банктің өтімділігі
Қазақстан Республикасының банк ісі тәжірибесінде өтімділік көрсеткішін бағалау мен
Активтердің табыстылығының критерийі ретінде активтердің жұмыс жасау қабілеті тиімділігі
Активтердің диверсификациясы критерийі банктің ресурстары әртүрлі орналастыру аялары бойынша
Банк өтімділігін анықтайтын фактор – банктің депозиттік базасының сапалығы.
Банк активтері мен пассивтерінің арасында мерзім мен сома бойынша
Банктің табыстары.
Коммерциялық банктердің табыс көздеріне мынадай банктік бизнес түрлерін жатқызуға
ссудалық бизнес; дисконттық бизнес; сақтау бизнесі; банктің кепіл беру
Ссудалық бизнес екі элементтен тұрады: клиенттерге ссудалар беру және
Дисконттық бизнес төленбеген вексельдерді, чектерді және талаптарды банктің белгілі
Сақтау бизнесі. Банктің трасталық (сенім) және агенттік қызметтеріне негізделеді.
Бағалы қағаздармен бизнес мынадай элементтерді қамтиды:
1.
2.
3.
Мұндай бизнестен түсетін табыстар келесідей көздерден құралады:
1.
2.
Банктің кепіл беру қызметі клиенттерге есеп айырысу үшін және
Салымдар қабылдау және клиенттердің тапсырмасы бойынша операцияларды жүзеге асыру
( комиссиондық сыйақылар
1.
( белгілі бір мерзім ішінде белгіленген комиссия (ақша белгісінде)
( айналымнан алынатын комиссия (айналымнан пайыз түрінде алу)
1. шот бойынша операциялар туралы
2. шотты жабу үшін
3. қолма-қол ақша беруге немесе
( Банктің корреспонденттік қатынас бойынша басқа банктегі корреспонденттік шоттардаға
( Дәстүрлі емес табыс түрлері банктің лизингтік, ақпараттық кеңес
Банктің барлық табысын үш топқа бөлуге болады:
1.
2.
3.
Ссудалық пайыз – пайыздық табыстың басты көзі ретінде банктің
Банктік шығыстары
Коммерциялық банктердің шығыстардың формасына және есепке алу тәсіліне қарай
Формасына қарай, олар мынадай түрлерге бөлінеді: пайыздық шығыстар, пайызсыз
Пайыздық шығыстар клиенттердің талап ету және мерзімі депозиттері, басқа
Пайызсыз шығыстарға жалпы банктің операциондық шығыстары мен басқару аппаратын
Басқада шығыстар банктік операциялардың өзіндік құнына жататын резервті құру,
Есепке алу тәсіліне қарай банктік шығыстарды мынадай түрлерге бөледі:
( банктің операциондық және түрлі шығыстары: банктің төлейтін салықтарының
( Басқару аппаратын ұстау шығыстары: жалақы, сыйлықақы, ынталандыру ақысы,
( банктің төлейтін айып пұлдар, пенялары және т.б. шығыстары.
«Туран-Алем-Банк»-тің табыстар мен шығыстар туралы есебі.
2005ж
І тоқсан
І. Сыйақы алумен байланысты табыстар: 1756355
1.1. Банктің корреспонденттік есеп-шоттары және орналастырған салымдар бойынша 22385
1.2. Банктің берген зайымдары бойынша 1392403
1.3. Банктің бағалы қағаздары бойынша 340180
1.4. Банктің сыйақы алумен байланысты басқа табыстар 1387
ІІ. Сыйақы төлеумен байланысты шығындар. 773726
2.1. Қызмет көрушілердің корреспонденттік ағымдағы есеп-шоттар және тартылған
2.2. Алынған займдар бойынша 216712
2.3. Бағалы қағаздар бойынша 0
2.4. Сыйақы төлеумен байланысты басқа шығындар. 34427
ІІІ. Сыйақы алумен байланысты таза табыстар(І-ІІ): 982629
IV. Сыйақы алумен байланысты емес табыстар: 521495
4.1. Дилингтік операциялар бойынша табыстар(нетто) оның ішінде: 78792
Бағалы қағаздарды сатып алу-сатудан түскен табыстар(нетто)
4.2. Комиссиондық және жиындар түріндегі табыстар. 302834
4.3. Дивидендтер түріндегі табыстар. 35123
4.4. Қайта бағалаудан түсетін табыс(нетто) оның ішінде: 43486
Сатуға арналған және сату үшін қолда бар бағалы қағаздардың
4.5. Активтерді сатудан түсетін табыстар 45057
4.6. Сыйақы алумен байланымсты емес басқа операциялық табыстар. 16203
V. Сыйақы төлеумен байланысты емес шығындар: 635954
5.1. Комисиондық және жиындар төлеу бойынша шығындар. 57229
5.2. Еңбек және іссапар ақысын төлеуге шығындар. 270582
5.3. Жалпы шаруашылық шығындар 110393
5.4. Табыс салығынан өзге салықтар және бюджетке басқа
5.5. Амортизациялық аударымдар 42703
5.6. Активтерді сатудан немесе қайтарымсыз беруден келетін шығындар. 439
5.7. Сыйақы төлеумен байланысты емес басқа операциялық шығындар. 52743
VI. Резервтерге салғанға дейінгі таза операциялық табыс (III+IV-V) 868170
VII. Резервтерге ассигнование: 995679
VIII. Резервтерге салынғаннан кейінгі таза табыс(VI-VII) -127509
IX. Болжанбаған баптар: 649015
9.1. Болжанбаған табыстар 683587
9.2. Болжанбаған шығындар 34572
X. Салық төлегенге дейінгі табыстар (шығындар) (VIII+IX) 521506
XI. Табыс салығын төлеу бойынша шығындар 130902
XII. Таза табыстар (шығындар) (X-XI) 390604
XIII. Азшылықтың үлесі 0
XIV. таза табыстар (шығындар) азшылықтың үлесін есептегенде(XII-XIII) 390604
Банктік баланс – банктің қызметін кешенді сипаттаушы ақпараттардың негізгі
·
·
·
Функционалдық талдау. Талдаудың бұл түрінің мазмұны банк қызметін тұтастай
Құрылымдық талдау. Талдаудың бұл түрі операциялардың жекелеген түрлерін, сондай-ақ
Банк құрылымының зерттеп-үйрену оның пассивінен бастау қабылданған, өйткені дәл
Талдау кезінде барлық тартылған қаржылар топтарға толықтырылады:
·
·
·
·
·
Банк пассивіне жататын меншікті қаржылар сомасын бағалау тартылған
Банк кірістерінің құрылымын талдау олардың жалпы сомасын анықтаудан басталады.
Операциялық талдау. Бұл түрі банк қызметінің кіріс келтірушілігінің неғұрлым
«Туран-Алем-Банк»-тың жиынтықты бухгалтерлік балансы.
Активтер 2005 жылғы
І тоқсан
І. Қолма-қол ақша 1355604
ІІ. Қазақстан Республикасы ұлттық банкіндегі корреспонденттік есеп-шоттар мен салымдар
ІІІ. Аффинирленген қымбат металдар 453743
IV. Сауда-саттыққа арналған бағалы қағаздар(нетто) 2811985
V. Басқа банктердегі корреспонденттік есеп-шоттар мен салымдар(нетто) 2375664
VI. Басқа банктерге берілген займдар мен қаржылық лизингтер. 0
VII. Қызмет көрушілерге талап (нетто) 37410860
VIII. Басқа бағалы қағаздар(нетто) 14708817
IX. Капиталға инвестиция және субординацияланған берешек. 911472
Х. Негізгі қаржылар (нетто) 1847788
ХІ. Материалдық емес активтер(нетто) 112896
ХІІ. Басқа активтер(нетто) 2712580
Активтердің барлығы: (І+II+III+IV+V+VI+VII+VIII+IX+X+XI+XII) 68002928
Міндеттемелер
І. Банктардің корреспонденттік есеп-шоттары мен салымдары. 2780895
ІІ. Қызмет көрушілердің банктік есеп-шоттары мен салымдары 43146332
ІІІ. Шығарылған берешек бағалы қағаздар 0
IV. Банктер алдындағы қарыздар. 10829506
V. Басқа тартылған қаржылар. 2403783
VI. Субординацияланған берешек. 1487855
VII. Салықтың міндеттемелері 108218
VIII. Басқа міндеттемелер. 1371222
ІХ. Міндеттемелердің барлығы: (І+II+III+IV+V+VI+VII+VIII) 62127811
Х. Азшылықтың үлесі.
Капитал
ХІ. Жарғылық капитал. 3100000
Оның ішінде:
Жай акциялар 2700000
Артықшылықтағы акциялар 400000
ХІІ. Қосымша капитал 227513
ХІІІ. өткен жылдардың бөлінбеген таза табысы банктің резерв капиталы
ХIV. Бөлінбеген таза табыс(орны жабылмаған шығын) 390604
XV. Капиталдың барлығы:(XI+XII+XIII+XIV) 5875117
Пассивтердің барлығы: (IX+X+XV) 68002928
3. КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТІҢ НЕСИЕЛІК ПОТЕНЦИАЛЫН АРТТЫРУДЫҢ ЖОЛДАРЫ
Несие есептесу операциялары нәтижесінде банктің несиелік портфелі қалыптасады. Несие
Несиелік портфелді басқару бұл банк қабылдауға дайын болып отырған
Несиелік портфельді басқаруды іске асырудың ортақ алғы шарттарына жататындар;
Нақты қарыз алушылар мен олардың топтары үшін несиелеудің ішкі
Несиелік реитингпен байланысты болатын, жекелеген қарыз алушылардың тәуекел деңгейін
әр түрлі салалар бойынша несиелеуді диверсификациялау;
төменгі тәуекел деңгейі бар ең маңызды салаларды анықтау;
жоғары тәуекел деңгейі бар салаларға қатысты несиелік саясатты қатаңдату;
Проблемалық несиелерге:
Несиелік келісімшартта көрсетілмеген уақыты кешіктірілеген және қосымша келісім берілген
Сақтандыру, кепілхат немесе кепілдемелермен қамтамасыз етілегн несиелер бойынша сақтандыру
Несиелерге есептелетін пайыздық несиелік келісім – шартта көрсетілген күннен
Сондай-ақ проблемалық несиелерге қарсы шараларға мыналар жатады.
Қарыз алушының қызметін қайта құру;
Несиені қайтару кестесін өзгерту;
Пайыз сыйақы төлеу тәртібі.
Несие үшін төлейтін сыйақы мөлшерлемесі – несиенің бағасын білдіреді.
ұлттық банк қарыздардың сапалары бойынша олардың келісі бөлінулерін белгілейді:
Қарыздар қайтарылу дәрежесіне қарай:
1. Стандартты несие – қайтарылу уақыты жетпеген бірақ,
2. Күмәнді несиелерге:
Субстандартты несие – қайтарылатын уақытынан 30 күндей асып кеткен
Қанағаттанарлықсыз несие – бір рет ұзартылған қайтаратын уақыты 30
Жоғары тәуекелі бар күмәнді несие – қайтару уақытының ұзақтығы
үмітсіз несиелер – қайтару уақыты 90 күннен асқан, мерзімі
Несиелік портфельдің сапасын бағалау үшін тәуекел деңгейі бойынша классификацияланған
Несиелік тәуекелді басқару жүйесінің негізгі элементтеріне жататындар:
( несиелік қызметті ұйымдастыру;
( лимиттер белгілеу;
( несиелік ұсынысты бағалау және қарыз алушының несиелік қабілетін
( несиелік тәуекел деңгейіне байланысты несиелерге рейтинг қою
( несиелер бойынша мүмкін болар зияндарды есепке ала отырып,
( несиелік шешімдерді қабылдау барысында құзіретті бөлу – несиелерді
( несиелік мониторинг;
( несиелік портфельді басқару;
( проблемелық несиелерді қалпына келтіру.
Банктердің қарыз портфелінің жіктелуі оның сапасының жоғарлауы және несиелік
Кез келген банктік несие белгіленген мөлшер шегінде (лимит) беріледі.
Қарыз алушының төлем айналымындағы алшақтық шамасында;
Несиені қамтамасыз ететін нақты товарлы материалды бағалылар қорына және
Маржа деңгейіне;
Банкте бар ресурс көлеміне және т. б.
Несие мөлшерінің қатаң белгіленген нақты есебін клиент үшін банк
Неиселеу стандарты. Бұл банкте несиелік қызметті жүзеге асыратын барлық
Қарыз алушының қаржылық ақпараттарын жинау және талдау тәртібі;
Неисенің кепілхаттар және кепілдемелермен қамтамасыз етілуіне қойылатын талаптар;
әкімшілік стандарттар және несиелік процестерді ұйымдастыру ережелері;
Қарыз алушының несиелік қабілетін талдау тәртібі;
Құжаттардың толтырылуына қойылатын талаптар;
Неиселеудің айрықша түрлері бойынша ережелер.
Барлық банктер бойынша құжаттар айналымын стандарттау мақсатында несиелеу стандартына
Несиелік мониторинг – несие бойынша мәселе туындай қалған жағдайда
Несиелік мониторинг процесі
Несиелік портфельдің табысын жақсартуды анықтайтын маңызды интегралдық коэффициент болып
Таза пайыздық маржа,
есепке алғанда
Несиелік тәуекел есебімен түзетілген таза пайыздық маржа несиелік тәуекелді
Мерзімі өтіп
кеткен несиелердің = ----------------------------------
жалпы сомасы Несиелік
Берілген коэффициент несиелік тәуекелді есебі бойынша резервтік қорды бағалау
Несиелік тәуекелден Резервтер
қорғану
коэффициенті Несиелік салымдар
Несиелік салымдардың өсуі несиелік тәуекелдің өсуін білдіреді және ол
Несиелік өткен кезеңдерде берілген несиелер сомасы
салымдар бойынша = -------------------------------------------------------------
өсу деңгейі Ағымдағы кезеңде берілген несиелер сомасы
Несиелік талдау кезінде қолданылатын аналитикалық әдіс көрсеткіш динамикасын қадағалау
Банктегі маркетинг – бұл нарықты және экономикалық конъюнктураны, клиенттердің
Банктегі маркетингтің мақсаты – капитал нарығының талаптарына бейімделудің қажетті
Қазіргі заманғы маркетинг шеңберінде банк пен клиент қатынасы өзгеруде.
Кез келген банктің жұмысы, негізінен, қайталанатын операцияларға негізделеді. Осы
Банктік маркетинг келесілерге бағытталған болуы тиіс:
- есеп айырысуларды тез және дұрыс жүргізе отырып,
- клиентердің мүдделерін жоғары дәрежеде ескеруге мүмкіндік беретін
Банктің ішкі мүмкіндіктерін бағалау олардың нарық талабына сәйкестігін анықтау
Банк мүмкіндіктерін талдау екі бағыттан жүргізіледі:
- қызметтердің сыртқы жағдайларын;
- қызметердің ішкі жағдайларын талдау;
Ішкі жағдайлар спекторы экономикалық саяси және табиғи демографиялық, ғылыми-техникалық
Банктегі коммуникациялар жүйесін жоспарлау.
Ынталандыру жүйесі маркетинг кешенінің соңғы элементі болып табылады. Ынталандыру
Жеке сату;
өткізуді ынталандыру;
Жарнама;
Паблисити немесе насихат.
Ынталантыру жүйесінің әрбір элементіне өзіндік әдістер мен тәсілдер тән.
Жеке сату түрінде, банк өкілі мен клиент арасындағы келісімді
Өткізуді ынталадыру құралы үш негізгі бағыт бойынша қолданылуы мүмкін:
Тұтынушыларды ынталандыру үшін
Сауда аясын ынталандыру үшін
Банктің өз қызметкерлерін ынталандыру үшін.
Тұтынушыларды ынталандыру құралдарына жататындар байқаулар, лотереялар, ойындар өткізу, шерулер,
Сауда аясын ынталандыру үшін:
арнайы жеңілдіктер беру;
бірлескен жарнама;
диллер арасындағы сауда байқаулары.
Клиенттерге қызмет көрсету сапасын және банк қызметкерлері арасында орындаушылық
Насихат. Банктердің көпшілігі арзандылығына қарамастан насихатты сирек қолданады. Бұл
ҚОРЫТЫНДЫ
Нарық жағдайында банктердің ресурстық потенциалын өсіру мәселелері және оның
Несиелік ресурстар ақшалай ресурстардың бір формасы. Демек, біздің көзқарасымызша,
Банктің тартылған қаражаттары активтік операциялар, оның ішінде несиелік операциялардың
Меншікті және тартылған коммерциялық банк рессурстары ұлттық банкте ашылатын
Банктер өзінің активтерін арттыру үшін капиталдың төменгі мөлшерде болғанын
Капиталдың жеткіліктілік термині банктің жалпы тұрақтылығын және оның тәуекелге
Нарықтық қатынастарға өту, бірінші кезектегі міндеттер ретінде қаржы-несие жүйесін
Банк сауда кәсіпорыны ретінде айрықша тауар-ақшамен сауда жасайды, делдал
Банктер экономиканы басқарудың мемлекеттік тетігінің бір бөлігі ретінде капиталды
Клиенттердің нарықтарында өз өнімдерін өткізу, банктің ең маңызды міндеті
Банктік маркетинг банк өнімдерін өзіне тән белгілерімен келісілген өзіндік
Банк өнімі түрінде, банк жасайтын кез келген қызметті немесе
Банк өнімдеріне деген баға: коньюнктуралық операция; банк мүмкіндіктері; оның
Клиенттерді тартуға, мақсатты аудиторияларға неғұрлым тиімді түрде ықпал ету
Кейіннен коммерциялық ынталандыру жүйесі жүргізілгеннен кейін банк пен қарыз
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Р.С. Сейтқасымова. Ақша, несие, банктер. Алматы: Ғылым, 2001
С.Б. Мақыш. Коммерциялық банктердің операциялары. Алматы: Ғылым, 2002
Каренов Р.С. Кадровый менеджмент. – Алматы: Ғылым, 1998
Нақыпова Г.Н. Қызмет маркетингі. Оқу құралы. Қарағанды. 2002
Маркетинг: учебник. / А.Н Романов, Ю.Ю. Кормогов и др.
Рыночная экономика: 200 терминов. / Под общ. ред. Г.Я.
Севрук В.Т. Банковский маркетинг. – М.: Дело. ЛТД, 1994
Каренов Р.С. Терминология рыночной экономики и бизнеса. – Алматы:
Искакова З.Д., Абдильманова Н.Р. Банковская система и ее правовые
Современный маркетинг. / В.Е. Хруцкий, И.В. Корнеева, Е.А. Автухова.
Деньги, кредит, банки. / Под ред. Лаврушина О.И. М.:
Антонов Н.Г., Пессель М.А. Денежное обращение, кредит и банки.
Ямпольский М.М. Особенности деятельности коммерческого банка // Деньги и
Сафонов А. А. Экономическая природа и сущность ресурсов коммерческих
Усоскин В.М. Рейтинговая оценка деятельности коммерческих банков. // Банки
Полищук А.И. Кредитная система: научные и «человеческие» суждения //
Туран-Алем-Банк балансы // Егеменді Қазақстан, 2003, № 6
Б. Көшенова. Ақша, қаржы, несие. – Алматы, 2000
Л.С. Гальперин. Управление активами и пассивами банка. // Банки
Леусский А.И. Механизм формирования ресурсов в коммерческих банков. //
Сейдахметов Ф.Б. Ликвидность коммерческих банков. // Банки Казахстана, 2003,
Аменова С.С. Информационные технологии как фактор развития мирового финансового
Екінші деңгейдегі банктердің берген кредиттеріжәне сыйақы ставкалары. // Статистикалық
Антонов Н.Г. Кредитные операции коммерческих банков. // Финансы и
Н.Г. Антонов, М.А. Пессель “Денежное обращение, кредит и банки”.
26. Э.Дж.Долан "Деньги, банки и денежно-кредитная политика"
Өзгеріс
Несиелік рейтингті тексеру
Өзгеріссіз
Түзету шараларын жүргізу
Несиені төлеу қабілеттілігінің элементтерін талдау
Көрсеткіштер жиынтығы
Кәсіпорындар мен ұйымдардыњ бос қаражаттары
Бағалы қағаздар нарығы
Кғсіпорындарѓа, ±йымдарѓа жғне халыққа несиелер беруге байланысты
Мемлекеттіњ баѓалы қаѓаздарын сатып алу
Мемлекеттіњ баѓалы қаѓаздарын сату
Шетелдік банк- корреспонденттер
Корршоттағы коммерциялық банктердің қаражаттары (актив жаѓыныњ пассивтен артуы), банктерден
. Коммерциялық банктердіњ меншікті
. Банкаралық несиелер.
. Депозиттік операциялар.
. ¤зара несие беру операциялары.
Мемлекеттік мекемелердіњ бос қаражаттары
Кооперативтердіњ бос қаражаттары
Республикалық бюджеттіњ бос қаражаттары
Жергілікті бюджеттіњ бос қаражаттары
Ломбардтардыњ бос қаражаттары
Сақтандыру компаниялардыњ бос қаражаттары
Қоѓамдық ±йымдар мен қорлардыњ бос қаражаттары
Аралас кғсіпорындардыњ бос қаражттары
Халықтыњ бос қаражаттары
Кғсіпорындар мен ±йымдардыњ бос қаражаттары
Кғсіпорындар мен ±йымдардыњ бос қаражаттары
Орталық банк, оныњ аймақтық (облыстық ) басқармалары:
. Корршоттаѓы қаражаттар
. Банктердіњ резервіндегі қаражаттар
. Мемлекеттік банктердіњ меншікті қаражаттары
Эмиссиялық ресурс
Кғсіпорындар мен ±йымдардыњ бос қаражаттары
Баѓалы қаѓаздар нарыѓы
Кғсіпорындарѓа, ±йымдарѓа жғне халыққа несиелер беруге байланысты
Мемлекеттіњ баѓалы қаѓаздарын сатып алу
Мемлекеттіњ баѓалы қаѓаздарын сату
Шетелдік банк- корреспонденттер
Корршоттаѓы коммерциялық банктердіњ қаражаттары (актив жаѓыныњ пассивтен артуы), банктерден
. Коммерциялық банктердіњ меншікті
. Банкаралық несиелер.
. Депозиттік операциялар.
. ¤зара несие беру операциялары.
Мемлекеттік мекемелердіњ бос қаражаттары
Кооперативтердіњ бос қаражаттары
Республикалық бюджеттіњ бос қаражаттары
Жергілікті бюджеттіњ бос қаражаттары
Ломбардтардыњ бос қаражаттары
Сақтандыру компаниялардыњ бос қаражаттары
Қоѓамдық ±йымдар мен қорлардыњ бос қаражаттары
Аралас кғсіпорындардыњ бос қаражттары
Халықтыњ бос қаражаттары
Кғсіпорындар мен ±йымдардыњ бос қаражаттары
Кғсіпорындар мен ±йымдардыњ бос қаражаттары
Орталық банк, оныњ аймақтық (облыстық ) басқармалары:
. Корршоттаѓы қаражаттар
. Банктердіњ резервіндегі қаражаттар
. Мемлекеттік банктердіњ меншікті қаражаттары
Эмиссиялық ресурс
НЕСИЕНІ БЕРУ НЕСИЕНІ ҚАЙТАРУ
Қарыз алушының несиелік қабілетін талдау кезеңі
Несиелік процесс
Коммерциялық банктерде несиелік процесті ұйымдастыру («Қазақстан Халық Банкі» АҚ тәжірибесінен)
Несие беру және қайтару есебі
Несиенің банк балансындағы көрінісі
Екінші деңгейлі банктердің несиелеу әдістері мен формаларының дамуын қарастыру
Коммерциялық банктердің тұтынушыларды несиелеу
Банктегі несиелік үрдістер
Займдар –экономикалық категория ретінде