Банктердің несие портфелінің сапасы
Мазмүны
Кіріспе 2
1 тарау. Коммерциялық банктердің несиелік портфелін басқарудың экономикалық
1.1. Коммерциялық банктердің несиелік операциялардың мәні және жіктелуі. 5
1.2. Қарыз алушының несиелік қабілетін бағалау - коммерциялық банкте
1.3. Несиелік тәуекелді басқару әдістері 25
2 тарау. Қазақстан Республикасындағы екінші деңгейіндегі банктердің несиелік портфелін
2.1. "Банк Тұран Әлем" АҚ-ың несиелік портфелін басқару саясаты.
2. 2. ҚР Екiншi Деңгейлi Банктердiң несиелік портфелін талдау
2.3 Банктің несиелік портфелінің сапасын бағалау 47
3 тарау. Коммерциялық банктерде несиелік портфельді басқаруды жетілдіру жолдары
Қорытынды 62
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 66
Кіріспе
Қазақстан Республикасында болып жатқан экономикалық өзгерістердің негізгі бағыттарының бірі
Бүгінгі танда нарықтық экономикада несие — банктік жүйе ерскше
Қазақстанның нарыққа өтуі көбінесе несиелік қатынастар потенциялының жүзеге асырылуымен
Қазақстанда несиелеу келесі заңдар мен ережелерге сүйеніп жүзеге асырылып,
Диплом жұмысының мақсаты коммерциялық банктердің несиелік портфельді басқарудың теориялық
Осыған байланысты диплом жұмысында келесідей міндеттер қойылды:
несиелік операциялар туралы түсінік беру;
несиелік операциялардың жіктемесін жасау;
коммерциялық банктердің пайдасын құруда несиелеу операциялардың алатын орны;
коммерциялық банктің несиелік портфелінің сапасына талдау жасап, оны басқаруыдың
несиелік портфельдің сапасын жақсарту жолдарын сипаттау;
коммерциялық банктердегі несиелік портфельді басқарудың шетелдік тәжірибесімен таныстыру;
Дипломдық жұмыста жүргізілген зерттеу коммерциялық банктерде несиелік портфельдің қалыптасу
Диплом жұмысы кіріспе, үш тарау мен қорытынды бөлімдерінен тұрады.
Зерттеу жұмысымның обьектісі коммерциялық банктердің несиелік портфелі, оның ішінде
Жұмысытың мазмұнын ашуда теориялық әдіс ретінде шетел және отандық
1 тарау. Коммерциялық банктердің несиелік портфелін басқарудың экономикалық
1.1. Коммерциялық банктердің несиелік операциялардың мәні және жіктелуі.
Несиелік операциялар — ақша қаражаттарын пайдалануға беру барысында пайда
а) заңды және жеке тұлғаларға несие беру шарттарын;
б) лауазымды тұлғаларға және банк қызметкерлеріне несие беру
шарттарын;
в) несиелік комитеттің ұйымдық құрылымын,
өкілеттілігін;
г) несиелік комитеттің мүшелерінің жауапкершілігін;
д) несиелеу шектерін;
е) несиелік шарттарды бекіту процедурасын;
Несиелік қарым-қатынасқа қатысушыларды былайша атайды; Несие беруші — Кредитор
Банктің несиелік операциялары 2 топқа бөлінеді:
актив немесе белсенді, яғни банк ссуда беріп, кредитор ретінде
пассивті, бұл жағдайда
Дегенмен, несиелік операциялар бұл өте кең үғым, несиелік қатынастарды
Нарық қатынастарына өту жағдайында несие халық шаруашылығының дамуының маңызды
Несие несие алушының обьективті қажеттілігін қанағаттандыру үшін беріледі.
Несиелік операциялардың обьектісі — бұл белгілі бір зат, құндылық.
Қазақстан Республикасының тәжірибесінде банктердің несиелік салымдарының негізгі обьектілері негізінен
Несиелеу субьектілері — бұл несие алушы ретінде қатынасқа түсетін
Қазіргі несиелеу жүйесінің негізгі ережелері келесі қалыпта;
Несиелеу жүйесі коммерциялық
Несиелік операциялар коммерциялық сипатқа ие.
Несиелік салалардың көлемі банк ресурстарына ғана емес сонымен
Банктің несиелік саясаты
Ссудалардың қайтарымдылығын
Несиелеу жүйесі келесі
Сонымен бірге несиелеу моделін құрастыру үшін сол несие алушының
Несиелік саясатты қалыптастырған кезде банктер көптеген факторларды есепке алу
сыртқы факторлар, яғни банк қызметіне тәуелсіз, инфляция ссудалық деген
ішкі факторлар, яғни банктердің жеке қызметіне байланысты капиталдың
Әр банк өзінің несиелік портфелінің көлемін беретін ссуда мөлшері
Несиелік операциялар банкке табысты ең көп әкелетін операциялар түрі,
Қолайлы макроэкономикалық жағдайлар және банктердің өсіп отырған ресурстың базасы
Ұлттық валютадағы кредиттердің өсуі шетел валютасындағы кредиттермен салыстырғанда басым
2005 жылды. ішінде ұзақ мерзімді кредиттерді. (1 жылдан астам
Кредиттік қызмет көрсету нарығындағы негізгі заемшылар корпоративтік клиенттер болып
2005 жылы банктерді. шағын кәсіпкерлікке кредиттерінің көлемі 470,2 млрд.
Кесте №1.
Коммерциялық банктердің экономика салалары бойынша берген
несиелері.
млн.тг.
Экономика салалары 01.01.2004ж. Үлесі % 01.01.2005ж. Үлесі %
Өнеркәсіп 16815 34,9 21749 25,3
Ауыл шаруашылығы 2722 5,6 9042 10,5
Құрылыс 2614 5,4 1960 2,4
Көлік 1007 2,1 4689 5,5
Байланыс 92 0,2 1390 1,6
Сауда 569 11,8 22159 25,9
Басқалары 19300 40,0 24721 28,8
Барлығы 48244 100 85709 100
Көзі: Қазақстан Республикасы Үлттық Банкінің статистикалық бюллетені
Несиелік операциялардың көптеген түрлерін атап көрсетуге болады. Олар төмендегі
Сонымен несиелік операцияларды жіктеудің әр бір бөлігіне тоқталып кетейік:
Несиелеу объектісіне (қолдану бағытына) қарай біздің елімізде несиелерді: 1)
Дамыған елдер мен Ресей тәжірибесі көрсеткендегі нарық қатынастарының дами
Несиелік мәміленің субьектілеріне қатысты несиелер төмендегідей бөлінеді:
а) кредиторға байланысты:
банктік ссудалар, яғни жекелеген банкпен немесе банктік консорциумдармен, бірлестіктемен
ссудаларды консорциалды несиелер деп те атайды
банктік емес несиелік ұйымдармен берілетін ссудалар, яғни ломбардтар,
жеке ссудалар, яғни мүндай несиелер жеке тұлғаларға беріледі.
Кәсіпорындар мен ұйымдар
б) несие алушыға байланысты:
заңды тұлғаларға берілетін несиелер;
жеке тұлғаларға берілетін несиелер;
Несиелеу мерзіміне байланысты:
қысқа мерзімді несиелер (1күн- 1жыл)
орта мерзімді несиелер (1 жыл — 3-5 жыл)
ұзақ мерзімді несиелер (3-5 жылдан жоғары)
Бүгінгі таңда республикамызда экономикалық жағдайдың тұрақсыздығына байланысты несиелердің мерзіміне
Ашылатын ссудалық шотына қатынасты несиелер ссудалық шоттардан берілетін және
Қамтамасыз етілуіне байланысты ссудалар банктік қамтамасыз етілмеген және қамтамасыз
Өтелу кестесіне қарай ссудалар бір жолғы төлеммен өтелетін және
Ал, төлемі кейінге қалдырылған ссудалар төменде көретілген әдістермен өтелінеді:
ай сайын, тоқсан
ай сайын, тоқсан сайын, жылына бір рет, т.с.с. бірдей
Төлемі кейінге қалдырылған ссудаларды берген кезде шарттың өз күшін
Сонымен бірге ссудалар жеңілдіктері бар өтелу кезеңі мен жеңілдіктері
Өсімақы төлеу әдісіне байланысты ссудаларды келесідей жіктейді: ссуданы берген
Сонымен бірге аннунитетті төлемді ссудалар, яғни қарыздың негізгі бөлігі
Қаражаттардың айналымдылық сипатына байланысты ссудалар келесі түрлерге бөлінеді:
а) маусымды және маусымды емес;
б) револьверді, ролловерді. Револьверді несиелердің қатарына несиелік картолар
Мысалы, АҚШ-та тұтынушылық несиелер үш топқа бөлінген төлемі кейінгіге
Төлемі кейінге қалдырыған несиелер бойынша негізгі қарыз сомасы мен
Төлемі кейінгіге қалдырылған ссудаларды өтеу мерзімі АҚШ-та 2-5 жыл
Револьверді ссудаға қарағанда төлемі кейінгіге қалдырылған ссудалар қамтамасыз етілген
Біздің елімізде несиенің бұл формасы дами қойған жоқ. Бірақ
Сатып алушылардың жоғары бағалы тауарларды (автомобильдер, тозаңғыштар, кір жуу
Тікелей және жанама банктік несиелердің өзіндік артықшылықтары мен кемшіліктері
а) ссуданы берер алдында клиенттің несие қабілеттілігіне терең талдауды
б) клиенттің несие қабілеттілігіне талдау жасау
в) несиенің қайтарымдылығын қамтамасыз етуге берілген кепіл көп жағдайларда
Екінші жағынан, еліміздегі макроэкономикалық жағдай (экономикалық, әлеуметтік, түрақсыздық, инфляция
Жанама несиелеуге келетін болса, несиелеудің бұл түрі банктерге несиелік,
а) оның несиеге деген қажеттілігі туа салып қанағаттандырылады
б) несие сұрап банкке баруға қажеттілік жоқ және т.с.с.
1.2. Қарыз алушының несиелік қабілетін бағалау - коммерциялық банкте
Несиелеу талаптары несиелеу субьектілеріне, обьектілеріне және несиенің қайтарымдылығын қамтамасыз
Қарыз алушының несиелік талдауы келесі бағыттармен жүргізілед:
қарыз алушының балансын зерттеу;
қарыз алушының табыстары мен шығыстарын зерттеу;
қарыз алушының несие қабілеттілігін анықтау:
Бұл бағыттардың әр қайсысына бөлек-бөлек тоқталып кетейік.
Қарыз алушының балансын талдау:
Бұл зерттеулер төмендегілерді анықтауға мүмкіндік береді:
баланстың актив бөлігінің негізгі баптарын, яғни дебиторлық борыш,
Баланстың "ауру" баптарын талдау.
Бұл баптар екі топқа бөлінеді:
- қарыз алушының қанағатсыз
- Қарыз алушының жұмысында белгілі бір жетіспеушіліктердің бар болуын
Дебиторлық қарызды мүқият түрде талдау. Егер талдау барысында оның
Кәсіпорындағы қорлар өсіп отыр ма, олардың құрамын анықтау керек.
Негізгі қорлардың құны өсті ма, өссе себебін анықтау. Сатып
Кредиторлық қарызды талдау барысында баланс пассивіндегі төлеуге қойылған шоттар
Кәсіпорынның табысы мен шығысын талдау.
Бүл талдаудың мақсаты:
Қарыз алушының далпы табысының өсімін зерттеу. Бұл өсім неге
• Таза пайда өсімінің себептерін анықтау. Бүл өсімнің орын
Несиелік талдаудың үшінші бағыты — клиенттің несие қабілеттілігін анықтау.
Егер Банктің несиелік инспекторы алғашқы интервьюден кейін клиентпен әрі
Клиенттің несие қабілеттілігін анықтау келесі факторлар ескеріледі:
Несие қабілеттілік — несиелеу мүмкіндігі мен шарттар туралы сүрақты
Қарыз алушының несие қабілеттілігін бағалауда есепке алынатын факторлар оның,
"Тұран Әлем Банк" АҚ-ның тәжірибесінде қарыз алушының өзіне алған
Қарыз алушының жұмыс қабілеттілігін бағалауға компанияның басшылығы, құрылтайшылары туралы
Құрылтайшылары туралы мәліметтер: "бас" компанияның құрылтайшылары жөнінде, еншілес компаниялардың
Компанияның басшылығы туралы мәліметтерге компанияның басқаруын жүргізетін лауазымды тұлғалар,
Компания туралы жалпы мәліметтерге мыналар жатады: компанияның құрылған және
Жұмыс істеу қабілеттілігін бағалау қарыз алушының мәміле жасауға құзырлығын,
Қарыз алушының репутациясы- бүл оның алған несиесін қайтаруға дайындығы.
Қарыз алушының репутациясы туралы ақпаратты оның сот процестерінде, арбитраждарда
Компанияның табыс ала алу қабілеттілігі — бұл несие мәмілесінің
Компанияның табыс алу қабілеттілігін бағалау келесі бағыттар бойынша жүргізіледі:
өндірістік-өткізу қызметті талдау;
қызметінің қаржылық аспектісін талдау.
Компанияның өндірістік -өткізу қызметінің талдауына оның негізгі қорлармен қамтамасыз
Компанияның қаржылық қызметінің аспектісін талдауға оның шығындар деңгейін зерттеу,
Активтердің мөлшері мен құрылымы — несиелік қарызды өтеудің тағы
Компанияның табыс ала алу қабілеттілігін зерттей отырып, Банк сыртқы
Қалыптасып келе жатқан экономикалық жағдай несие қабілеттілікті бағалау барысында
Бүған қарамастан "Банк Түран Әлем" АҚ үшін қарыз алушының
Клиенттің несие қабілеттілігін талдау барысында түрлі ақпарат көздері қолданылады:
клиенттің өзінен алынған мәліметтер;
банк архивіндегі клиент туралы мәліметтер;
клиентпен қатынасқа түскен жабдықтаушылардан, кредиторлардан, оның өндірген өнімдерін сатып
жеке несие мемлекеттік мекемелер мен агенстволардан алынған басқа да
Клиенттің несие қабілеттілігін анықтау бөлімінің қызметкерлері ең алдымен Банк
Клиент жұмыс істеген басқа да банктер мен қаржылық мекемелерден
Несие қабілеттілікті анықтау бөлімінің қызметкерлері сонымен қатар арнайы маманданған
Ақпарат жинаудың сыртқы көздерінің ішінен берілген клиент қызмет көрсеткен
Тағы бір айта кететін жайт — конфиденциялды ақпаратты қасақана
Несие қабілеттілік туралы сұрау-талап не ауызша, не жазбаша формада
Фирманың өзіне барған кезде алғашқы интервьюден қозғалмаған көптеген техникалық
Болашақ несие алушының қаржылық жағдайы мен сенімділігі туралы баға
Шағын кәсіпорындардың несие қабілеттілігі де дәл осы әдіспен, яғни
Шағын кәсіпорынның басшылығымен жеке интервью барысында ссуданың мақсаты, қарызды
Клиент өз тарапынан белгілі мерзімге дейін несиелендіріліп отырған запастар
Шағын кәсіпорындардың тағы да бір ерекшелігі — оның басшылығы
Жеке қаржылық есеп беру формасында жеке тұлғаның активтері мен
Қорытындылай келгенде, банктік шағын қарыз алушылардың несие қабілеттілігін анықтау
кәсіби тәуекелді бағалау;
клиенттің жұмысын қадағалау;
кәсіпорын иесімен банкирдің жеке сүқпаттар жүргізу:
Жеке тұлғаның несие қабілеттілігін бағалау сұралып жатқан қаражаттар мөлшерінің
"Тұран Әлем Банк" АҚ-да жеке тұлғалардың несие қабілеттілігі "скоринг"
Бірінші бөлімге несие беріп отырған банк қызметкері туралы мәліметтер,
Екінші бөлімге клиенттің мамандығы туралы мәлімет, оның белгілі бір
Үшінші бөлім — клиенттің қаржылық жағдайы — ағымдағы және
Осы жоғарыда айтылған ақпараттың негізінде Банк несие беру немесе
Сонымен, несиелеу процессі несиелік шартқа отырушы екі жақтан да
1.3. Несиелік тәуекелді басқару әдістері
Несиелік портфелді басқару ( бұл банк қабылдауға дайын болып
Несиелік портфелді басқаруды іске асырудың ортақ алғышарттары:
1. нақты қарыз алушылар мен олардың топтары үшін несиелеудің
2. несиелік рейтингпен байланысты болатын, жекелеген қарыз алушылардың тәуекел
3. әртүрлі салалар бойынша несиелеуді диверсификациялау;
4. төменгі тәуекел деңгейі бар ең маңызды салаларды анықтау;
5. жоғарғы тәуекелі бар салаларға қатысты несиелік саясатты қатаңдату;
6. несиеге баға белгілеу саясатын дайындау.
Көптеген банктердің банкротқа ұшырауларын зерттеу барысында банкроттың негізгі себебі
Несие саясатының жақсы дамуы және процедурасы, портфельді сауатты басқару,
Банктер күнделікті өзінің барлық тәуекелдерін бағалай отырып, шамадан тыс
Несиелерді сапасына қарай топтау және талдаудың маңызы зор. Несиенің
Сондай шаралардың бірі несиелік тәуекелді жабуға арналған резерв құру.
Банктік жүйенің тұрақтылығы мен сенімділігін арттыру, кредиторлар мен банк
1. Стандартты несиелер – қайтарылу уақыты жетпеген, қайтарылымында ешқандай
2. Күмәнді несиелер – қайтарылу мерзімі ұзартылған, қайтарылуында күмән
А) күмәнді 1-категория ( қайтарылу мерзімі 30 күнге дейін
Б) күмәнді 2-категория ( қайтарылу мерзімі 30-60 күнге
В) күмәнді 3-категория ( қайтарылу мерзімі 60-90 күнге дейін
Г) күмәнді 4-категория ( қайтарылу мерзімі 90-120 күнге кешіктірілген,
Д) күмәнді 5- категория ( қайтарылу мерзімі 120-150 күнге
3. Үмітсіз несиелер – қайтару мерзімі 180 күнге дейін
1 кесте
Несиелердің жіктелуі және оларға провизиялар құру
Жіктелуге байланысты несиелер тобы
Жалпы негізгі қарыз сомасы Оның ішінде , несие бойынша
нан провизия мөлшері
(%)
Барлық провизия сомасы Оның ішінде, 2-баған-дағы несиелер боынша провизия
1 2 3 4 5 6 7
1.Стандартты
0
2. Күмәнді
1) 1-санатты күмәнді – тө-лемді уақы-тылы және толық төле-ген
5
2) 2-санатты күмәнді – тө-лемді кешік-тіргенде немесе толық төлемеген
10
3) 3-санатты күмәнді – тө-лемді уақы-тылы және толық төле-ген
20
Кестенің жалғасы
4) 4-санатты күмәнді – тө- лемді кешік-тіргенде немесе толық
25
5)5-санатты күмәнді
50
3. Үмітсіз
100
Көзі: Мақыш С.Б. “Коммерциялық банктердің операциялары” Алматы ИЗДАТ МАРКЕТ
Рыноктық қатынастардың қалыптасуы кезінде ҚР экономикасында капиталы жеткіліксіз әр
Несиелік тәуекелді өз еркімен сақтандыру туралы сақтандыру компаниясымен келісімге
Сақтандыру объектілері коммерциялық және банктік несиелер, несие бойынша міндеттемелер
Сақтандыру органымен белгіленген тәртіпке сәйкес қарыз алушы сақтандырушымен сақтандыру
Жауапкершіліктің нақты мөлшері сақтандыру келісімінде белгіленеді, егер қарыз алушы
Банкке барлық сақтандыру өтемі төленгеннен кейін сақтандырушыға төленген сома
Сақтандырушы сақтандыру өтемін төлеуден бас тарта алады, егер сақтанушы:
Сақтандыру тәуекелі туралы маңызды роль атқаратын жағдай туралы мәлімет
Сақтандыру шарты бойынша оған жүктелген мідеттемені орындамаса.
Несиелерді өтеу бойынша жауапкершілікті сақтандыру операциясы сақтанушы үшін ақылы.
Несиелік тәуекелді сақтандыру барлық тараптарға өзара тиімді болып табылады.
Жоғарғы тәуекел кезінде сақтандырушы үшін сақтандырудың бұл түрін көбіне
Сақтандыру операциясын жүргізуге арналған лицензия;
Құрылтайшылық келісім-шарт;
Қарыз алушының несиені өтемеу жауапкершілігін сақтандыру туралы ереже;
Баланс;
Қаржы нәтижесі туралы есеп;
Банк пайдасына несиені өтемеу тәуекелін сақтандырудың типтік келісім-шарты.
Сақтандыру компаниясының қаржылық жағдайын талдауда жарғылық капиталына, сақтандыру
Егер сақтанушы келісімін берсе сақтандыру келісім-шарты бекітілгеннен кейін сақтандырушы
Несиелік тәуекелді реттеудегі мемлекеттің рөлі маңызды болып табылады. Мұнда
Бұл Агенттік ҚРЕДБ-дің қызметін, банктік жүйенің тұрақтылығын қамтамасыз
■ Банктік жүйенің тұрақтылығын қамтамасыз ету.
■ Банктер қызметінің сенімділігін қамтамасыз ету. Мысалы бір қарыз
■ Жалпы экономикаға әсер етуіне байланысты несиенің кейбір түрлерін
Банк қызметін реттеу шараларының ішіндегі ең маңыздысы ( пруденциалдық
жарғылық капиталдың ең төменгі мөлшері;
меншікті қаражаттардың жеткілікті коэффициенті;
бір қарыз алушыға келетін тәуекелдің ең жоғарғы мөлшері;
өтімділік коэффициенті;
ашық валюталық позиция лимиті;
негізгі қорларға және басқа қаржылай емес активтерге жұмсалынған банк
Осы нормативке сәйкес несиелік тәуекелді басқаруға мына бөлімдер арнайы
2. “Бір қарыз алушыға келетін тәуекелдің жоғарғы
Меншікті капиталдың жеткілікті коэффициенті
Меншікті капитал (К) ( бұл I діңгейлі капилал мен
(I-деңгейлі капиталдан аспайтын мөлшерде) қосындысынан банктің инвестицияларын шегеру арқылы
Банктің бірінші деңгейлі капиталының оның барлық активтерінің сомасына қатынасы
мұнда К1 ( бірінші деңгейлі капиталдың құрылуы:
( төленген жарғылық капитал;
( қосымша капитал;
( өткен жылдардағы бөлінбеген табыс;
( материалдық емес активтер;
( өткен жылдардағы зиян;
( ағымдық жылдардағы шығыстардың ағымдық жылғы табыстан артық сомасы.
ИК ( банктің акцияға жұмсаған инвестициялары және басқа заңды
А ( банктің жиынтық балансына сәйкес барлық активтерінің
Банктің меншікті капиталы оның тәуекел дәрежесіне байланысты өлшенген активтеріне
мұнда К ( банктің меншікті капиталы
Ар ( тәуекел дәрежесіне байланысты өлшенген активтер және баланстан
Пс ( арнайы резервтер (күмәнді және үмітсіз несиелер бойынша
Бір қарыз алушыға келетін тәуекелдің жоғарғы мөлшері
Бір қарыз алушы ( ҚР-ның заңдарында немесе жасалған
Бір қарыз алушыға келетін, тәуекелдің мөлшері мыналардың сомасынан тұрады:
банк балансында есепке алынатын, қарыз алушыға қатысты банк талабы;
соңғы бес жыл ішінде банк балансынан шегерілген, қарыз алушыға
ҚР заңдарында немесе жасалған келісім-шартта көзделген негізде қарыз алушы
шегерілген (-), қарыз алушының міндеттемелері бойынша қамтамасыз ету сомалары,
( банк қарамағына берілген депозиттегі ақшасы, ҚР үкіметі және
(ҚР Үкіметі және Ұлттық банкіне қатысты талаптары;
(Standart & Poors және басқа халықаралық рейтингтік агенттіктердің
Бір қарыз алушыға келетін тәуекл мөлшері қарыз алушының міндеттемелері
мұнда Т ( тәуекел мөлшері (несие лимиті);
К ( банктің меншікті капиталы;
К3(тің мәні мынадай екі жағдайда қарастырылады:
банкпен ерекше қарым-қатынастағы қарыз алушылар үшін ( 0,10-нан аспауға
басқа да қарыз алушылар үшін 0,25-тен аспауы тиіс (соның
Несиелік тәуекелді басқару — оны минимизациялау процесі болғандықтан негізгі
тәуекел мазмұнын және оның пайда болуын анықтау;
тәуекел деңгейін бағалауға қажетті ақпараттар көлемін және көзін анықтау;
тәуекелді өткізу ықтималдығын бағалау әдісін таңдау;
тәуекелді сақтандыру әдісін дайындау және таңдау;
тәуекелді басқару нәтижесін талдау.
Несиелік тәуекелді басқару процессінің міндеттері:
Несиелік тәуекелді бағалау және талдау. Тәуекелді талдау ақпаратының алғышартының
Тәуекел мөлшерін анықтау. Тәуекелді сәйкестендіру мен тәуекел көлемін өлшеу
Несиелік тәуекелді басқару. Тәуекел мөлшерін және түрін анықтағаннан кейін
Несиелік тәуекелді басқарудың тиімділігін басқару. Несиелік тәуекелді басқару бойынша
Несиелік тәуекелді басқару мына көрсеткіштерді басқаруға негізделеді: ссудалық портфель
Несиелік тәуекелді басқару екі бағытта жүргізіледі:
несиелік операция технологиясын басқару;
несиелік тәуекелді басқару.
Несиелік операциялар технологиясын басқару несиелік саясатты ендіру негізінде ұсыныстарды
Несиелік тәуекелді басқару да нақты несиемен байланысты: несиелік қабілетті
Негізінде несиелік тәуекелді басқару бірінен соң бірі жүргізілетін процесстер
2 кесте
Несиелік тәуекелді басқару процесінің кезеңдері
Кестенің жалғасы
Көзі: автор құрастырған
Несиелік тәуекелді басқару жүйесі белгілі элементтен тұрады (1-сурет)
1 сурет
Несиелік тәуекелді басқару жүйесінің элементтері
Көзі: автор құрастырған
Осы аталған несиелік тәуекелді басқару элементтерінің маңыздылары ақпараттық жүйе,
Тәуекелді басқару кезінде әрбір несиелік бөлім мына шараларды жүргізуі
2. тәуекел мөлшерін анықтау;
3. тәуекуелді бақылау;
4. мониторинг
Тәуекелді мөлшерлеу — лимиттер белгілеу, яғни банк жетекшілігінің өз
Тәуекел мөлшерін анықтау нақты операцияның тәуекел мқлшерін есептеуге негізделеді(бір
Тәуекелді бақылау менеджерлер мен акционерлердің де міндеті болып табылады,
Банкте тәуелсіз бақылау механизмінің болуы, ал оның пәні шешім
Басқару бақылауының (управленческий контроль) элементі:
несиелік аудит мамандандырылуы, несиелік шешім қабылдау тәуелсіз жүргізілуі, жалпы
несиелік ақпараттық басқару жүйесі (НАБЖ) нақты несие бойынша мониторинг
қаражат қозғалысын бақылау, яғни барлық ресмилік орындалғанға дейін, авторизация
Тәуекелге мониторинг кері байланыс арқылы тәуекелді тәуелсіз және
әрдайым бақылау мен бағалау. Несиелік мониторинг — клиенттің несиелік
Несиелік тәуекелді басқарудың тиімді жүйесі:
несиелік тәуекелді бағалау;
банк пен қарыз алушының жеке қатынастарын бақылау;
несиелік портфелді басқару.
Несиелік тәуекелді бағалау өзара байланысты факторлардың, тәуекелге әсер ететін,
Несиелік тәуекелді бағалауға әсер ететін факторларды толығымен ашып көрсетейік.
“Несиенің қамтамасыз етілуі” клиенттің ссудалық қарызын жабу деңгейі.
“Несие мәмілесінің сипаты” несие келісімінің негізділігі мен нақтылығымен көрінеді,
2 сурет
Несиелік тәуекелді бағалау
Көзі: автор құрастырған
Сонымен жоғарыда айтылғандарды ескере отырып несиелік тәуекелді басқару кезеңінің
3сурет
Несиелік тәуекелді басқару кезеңінің ерекшеліктері
1. Несиелік тәуекелді сәйкестендіру кезеңі
2. Несиелік тәуекелді бағалау
3. Шешім қабылдау
4. Несиелік тәуекел деңгейін бақылау
Кестенің жалғасы
Несиелік тәуекелді минимизациялау әдісін таңдау
Көзі: автор құрастырған
2 тарау. Қазақстан Республикасындағы екінші деңгейіндегі банктердің несиелік портфелін
2.1. "Банк Тұран Әлем" АҚ-ың несиелік портфелін басқару саясаты.
Жабық акционерлік қоғам "Банк Тұран Әлем" 1997 жылдың 17
Қазақ акционерлік банк "Тұранбанк" пен акционерлік банк "Әлем Банк
"Тұранбанк" Қазақ акционерлік банкті және "Әлем Банк Қазақстан" акционерлік
"Тұранбанк" акционерлк қоғамының тарихы 1925 жылдан басталады. Бұл жылы
Нарық қатынастарына өту жағдайында банк секторында бәсекелестің дамуына байланысты
"Әлем Банк Қазақстан" акционерлік қоғамы 1990 жылы КСРО-ның Внешэкономбанкінің
Нарық ортасының өзгеруі Банктердің қызметіне әсерін тигізді. Республика кәсіпорындарының
Бүл екі банктің Қазақстан үшін зор маңызын ескере отырып,
1998 жылдың 23 наурызында қаржы Министірлігі жарияланған тендерде "Қазақстан
1998 жылдың 6 маусымында акционерлер жиналысында Банктің ашық акционерлік
Кесте №3.
Банк акционерлерінің құрылымы.
Астана-Холдинг 26,8
Қостанайасбест 8,8
Мелькомбинат 6,0
Шымкент макарон фабрикасы 6,0
Аралтұз 6,0
Басқа компаниялар 73,2
Семей ұнтарту комбинаты 12,0
Яссы 11,2
Мақтаарал 9,0
Қоблан 4,9
Басқалары 36,1
Көзі: АҚ "Тұран Әлем" банкінің 2005ж. есебі.
Қол жеткізген негізгі табыстары:
корпоративті клиенттердің ең
корпоративті клиенттер
Депозиттік базасының өсімінен бірінші орын алып отырды 4000
жеке шоттар
Филиал торабын кеңейтті: республика аймағында 53 филиал
мен 237 жуық төлем — кассалық бөлімдер жұмыс істейді.
Пластикалық карталар нарығында "Банк Тұран Әлем" ААҚ
озық орында тұр (ішкі нарықтың 30%)
- АҚШ
лауазымына ие болып отыр, транзакциялардың 30%-не қызмет
көрсетеді.
Сонда секторын несиелендіру нарығының 25% банк алып
отыр.
Банктің жалпы дамуы стратегиясына сәйкес несиелеу оның қызметінің басты
Екі банктің бірігуіне байланысты несиелік саясатқа бірқатар өзгерістер енгізілді,
Өзінің қаржылық жағдайын қамтамасыз ету мақсатында Банк қаржыландыратын жобалар
1999 жылмен салыстырғанда Банктің несиелік салымдары 2,5 есе өсті.
Несие берудің қалыптасқан тәжірибесі несиелік портфельдің жоғары сапасын қамтамасыз
Өзінің клиенттік базасын кеңейту мақсатында Банк ҚРДБ. Азиялық Даму
Жоғарыда аталып өткен несиелік желілерді кеңінен қолдану экономиканың түрлі
Жүргізіліп отырған несиелік саясатқа сәйкес клиенттерге кешенді қызмет көрсетіледі.
Банк несиелік портфельдің сапасын бақылауға, несиелерді қайтармау тәуекелін минимизациялау
Несиелік тәуекелді шектеу мақсатында Банкте нақты бекітілген несиелеу лимиттері,
Банктік қызметтер нарығында қызмет ету барысында клиенттеріне деген бейтараптылық,
Несиелік портфель — түрлі белгілері бойынша жіктелінген несиелер бойынша
"Банк Тұран Әлем" АҚ өз несиелік портфелін тиімді басқару
Бүл қүжатта несиелік портфельді басқарудың тәртіп обьектісі несиелік пролонгациялау
"Банк Тұран Әлем" АҚ-да негізінен қысқа мерзімді 1 ж.
Ссудалық портфельдің сапасын арттыру және оның құрамында мерзімі өтіп
Қарыз алушының қызметінің жағдайлары өзгерген сәтте, оның несиелік досьесі
Проблемді несиелердің экономиканың қай секторында шоғырланғаны туралы зерттеу жұмыстары
"Банк Тұран Әлем" АҚ-да белгілі бір уақыт аралығына несиелік
"Банк Тұран Әлем" АҚ өз несиелік портфелін құрау барысында
Несиелерді өтеудің Банк тәжірибесінде үш әдісі қалыптасқан:
- бірдей төлемдермен несиені өтеу;
өсімақы бойынша төлемдерді негізгі қарыз сомасын өтеу
алдында төлеу (әдетте 3 айға берілген несие бойынша)
негізгі қарыз бен өсімақыны несие өтеу мерзімі келген уақытта
өтеу.
Несиелік тәуекелді шектеу мақсатында, Банк алғашқы екі әдісті қолданады.
Несиені бермес бүрын Банк алдымен несиенің қайтарымдылығын қамтамасыз ететін
"Банк Тұран Әлем" АҚ кепілге жоғары өтімді міндеттемелік берешегі
Қамтамасыз етілмеген қысқа мерзімді несиелер банкпен несиелік тарихы жағымды
Соңғы жылдары "Банк Тұран Әлем" АҚ несиелік тәуекел деңгейі
Міне осының бәрі актив бөлігінде орналасқан несие бабы тәуекелі
2. 2. ҚР Екiншi Деңгейлi Банктердiң несиелік портфелін талдау
Банктердің несиелері экономиканы тұрақтандыруда ең маңызды фактор болып табылатындықтан
Жалпы 2004ж. 2005ж. (1-кесте және 1-сурет) салыстырсақ стандартты
Енді 2004ж. 2005ж. салыстырсақ мұнда стандартты несиелер көлемінің күрт
Ал күмәнді несиелер үлесі 26,7%-тен 36,8%-ке, яғни 10,1%-ке күрт
1 кесте
Банктердің несие портфелінің жиынтық сапасын сипаттайтын көрсеткіштер өзгерісі*, %
Жіктелетін несие портфеліндегі үлесі 2003 ж. 2004 ж. 2005
Стандартты 69,1 73,1 61,1
Күмәнді 28,6 26,7 36,8
Үмітсіз 2,3 2,0 2,1
Көзі: ҚР Ұлттық Банкінің 2004ж. жылдық есебі.
1 сурет
Банктердің несие портфелінің сапасы
Көзі: ҚР Ұлттық банкінің 2003- 2005жылдар аралығындағы есебі
Негізі жеке тұлғаларға берілген несиелер (2-кесте және 2-сурет) 01.12.2004ж.
Несие сомасы 2004ж. желтоқсанына 1041,8млрд.тг. қарағанда 2005ж. қаңтарында 1965,8млрд.тг.
2 кесте
Жеке тұлғаларға құрылған несие портфелінің сапасы, млрд., тг.
Көрсеткіштер 2004ж
негізгі
жиынтық қарыз сомасы % Көрсеткіштер 2005ж
негізгі
жиынтық қарыз сомасы
%
Жіктелуге жататын несие портфелінің барлығы
1041,8
100 100 Жіктелуге жататын несие портфелінің барлығы 1965,8
Стандартты 821,5 78,8 Стандартты 1467,2 74,6
Күмәнді 204,8
Үмітсіз 15,5
Көзі: ҚР ҰБ-нің 2004ж. және 2005ж. жылдық есебі
2сурет
Жеке тұлғаларға құрылған несие портфелінің сапасы
Көзі: ҚР ҰБ-нің 2004ж. жылдық есебі
Жалпы заңды тұлғаларға барлық берілген несие (3-кесте және 3-сурет)
Стандартты несиелер үлесі 2004ж. желтоқсанында 511,2млрд. тг. 71,3% құраса
3кесте
Заңды тұлғаларға құрылған несие портфелі сапасы, млрд., тг.
2004ж негізгі
2005ж
негізгі жиынтық
қарыз сомасы %
Несие портфелі, барлығы 717,4
Стандартты 511,2
Күмәнді 191,7
Үмітсіз 14,4 2,0 Үмітсіз 22,9
Көзі: ҚР ҰБ-нің 2003ж. және 2004ж. жылдық есебі
3сурет
Заңды тұлғаларға құрылған несие портфелінің сапасы
Көзі: ҚР ҰБ-нің 2004ж. және 2005ж. жылдық есебі
Ал енді "Банк ТұранӘлем" АҚ 2004ж-2005ж. экономика секторы
4кесте
Экономика секторы бойынша несие портфелінің құрылымы (%)
Көрсеткіштер 2004ж. 2005ж.
Сауда 24 36
Кен өндіру секторы 10 12
Тамақ өнеркәсібі 8 10
Ауыл шаруашылық 7 12
Тұрғын үй ипотекасы 7 21
Өндіріс 13 18
Құрылыс 4 11
Электроэнергетика 3 4
Лизинг 2 5
Басқалар 21 33
4сурет
Экономика секторы бойынша несие портфелінің құрылымы (%)
Көзі: "Банк ТұранӘлем" АҚ 2004-2005ж.ж. жылдық есебі
2.3 Банктің несиелік портфелінің сапасын бағалау
"Тұран Әлем Банк" АҚ-ның несиелік портфеліне талдау жиі жүргізіліп,
несиелік портфельдің құрамына кіретін ссудаларды бағалау критерийлерін таңдау;
таңдаған критерийлер негізінде ссудаларды бағалау жүйесін жасау;
сапасын бағалау негізінде ссудаларды классификациялау;
несиелік портфельдің құрамын анықтау;
классификацияланған ссудалар топтарының әрқайсысы бойынша тәуекел процентін анықтау;
жалпы банк бойынша және ссудалар тобының әрқайсысы бойынша несиелік
ссудалар бойынша мүмкін болатын шығындарды жабатын арнайы жеткілікті резерв
несиелік портфельдің сапасына талдау жасау;
несиелік портфельдің сапасын көтеруге арналған шаралар жасау мен жеткілікті
"Банк Тұран Әлем" АҚ банкісінің несиелік портфелінің классификациясын қарастырайық
Кесте №1.
Несиелік портфельдің классификациясы
пайыз,%
01.01.04. 01.01.05.
Стандартты % 87 91,5
Күмәнді% 8,8 7,1
Үмітсіз % 3 1,4
Көзі: АҚ "Тұран Әлем" банкінің 2005ж. есебі.
Сурет №1.
Несиелердің үлес салмағы. пайыз(%)
Көзі: АҚ "Тұран Әлем" банкінің 2005ж. есебі.
Кестеден көріп отырғанымыздай 2004 жылдан бері қарай несиелік портфельдің
"Банк Тұран Әлем" АҚ-ң несиелік портфелін сапасы бойынша талдау
Теориядан бізге белгілі болып отырған бір жайт банктен берілген
"Банк Тұран Әлем" АҚ-ның несиелік портфелінің сапасы соңғы төрт
Екіншіден, банк өзінің неиелік портфелінің сапасын көтеруге белгіленген шараларының
"Банк Тұран Әлем" АҚ банкінің несиелік портфельді жіктеуде түрлі
Бұл тұрғыдан банк өз тәжірибесінде АҚШ долларымен, теңгемен, валюталық
"Банк Тұран Әлем" АҚ банкісінің несиелік портфелінде 1 орында
Кесте №2.
Клиенттерге берілген қарыз сомасы
млн. тг
Экономика саласы 2005ж %
көтерме сауда 252,24 35
Кестенің жалғасы
өндіріс 158,55 22
жеңіл өнеркәсіп 151,34 21
ауылшаруашылық және тамақ өнеркәсібі 129,72 18
Басқалары 28,82 4
Барлығы 720,69 100
Көзі: АҚ "Тұран Әлем" банкінің 2005ж. есебі.
Сурет №2
Экономика салалары бойынша берілген несиелер. пайыз,%
Өнеркәсіп өндірісінің ішіндегі Қазақстан Республикасында дамып отырғаны — бүл
Ауыл шаруашылық саласы экономиканың тәуекелі өте жоғары болып саналады.
Сонымен қатар Банк Европалық даму және құру банкісінің шағын
Қорытындылай келіп айтқанда, банктердің несиелік портфелін жіктеу немесе классификациялау
3 тарау. Коммерциялық банктерде несиелік портфельді басқаруды жетілдіру жолдары
Коммерциялық банктердің несиелік портфелі несиелердің түрлеріне байланысты жіктелінеді. Несиелік
Несиелік портфель — клиенттерге берілген жалпы несиелердің сомасын реттеумен
Несиелік портфель берілетін несиеге емес берілген несиелерден және клиенттерге
Несиелік портфельді басқару — бұл банк қабылдауға дайын болып
Несиелік портфельді басқаруда іске асырудыц ортақ алғышарттарына жататындар:
Нақты қарыз алушылар
Несиелік рейтингпен байланыстыы болатын, жекелеген қарыз алушылардың тәуекел деңгейін
әр түрлі салалар бойынша несиелеуді диверсификациялау;
Төменгі тәуекел деңгейі бар ең маңызды салаяарды анықтау;
Жоғарғы төуекел деңгейі бар салаларға қатысты несиелік саясатты қатавдату;
• Несиеге баға белгілеу саясатын дайындау, Несиелік портфельді басқарудың
1. несиелік портфельдің номиналдық табыс деңгейін қамтамасыз етіп
несиелік портфельдің —өтімділігін бір деңгейде үстау;
несиелік портфельдің тәуекелділігін
Несиелік портфельді басқару
• несиенің сапасын бағалаудың әдістері;
•несиенің сапасын және несиелік портфельдің сапасын анықтау критерийлері;
банктің активтер портфелін немесе несиелік портфелін классификациялау;
несиелік портфельдің сапасын анықтауға қажетті ақпараттар жинау
несиелік портфельдің сапасын қаржы коэффициенті арқылы анықтау.
Жалпы банктік әлемде тәжірибеде несиенің сапасын анықтаудың мынандай критерийлері
несиенің түрі;
мөлшері;
мерзімі;
қайтару жолы;
клиенттің іскерлік тәуекелін толық бағалау;
меншіктің формасы;
клиенттің қай экономикалық саласына жататындығы;
клиенттің қабілеті;
несиенің бағасы;
банк пен клиент арасындағы қалыптасқан қарым-қатынас.
Несиелік тәуекел дегеніміз - қарыз алушының алған несиені және
Несиелік тәуекел экзогенді факторларға (яғни экономикалық ортаның, коньюнктураның жағдайына
Несиелік тәуекелді басқарудың 2 бағыты бар:
үнемі несиелік портфельдің сапасына талдау жүргізу.
проблемалық несиелерді басқару.
Банк басшылығы осы тәуекел мөлшерлерін анықтауға тиісті және экономиканың
Ішкі факторлар Сыртқы факторлар
1. қамтамасыз ету тапшылығы 22 1.компанияның 12
2.несиеге берілген мәлімдемені 21 банкротқа үшырауы
дүрыс қарастырмау
2. қарыз алушылардың 11
З.жүйелік бақылаудың 18 алдын ала борышын жабуы
әлсіз болуы
3 .жұмыссыздық/жанүялық 6
4.қамтамасыз етудің 5 жағдай
сапасының төмендігі
4. ұрлатып алу/алдап кету 4
5.шартта келісілгенді ала алмау 1
барлығы 67 барлығы 33
Кесте №1
Несиелеу кезіндегі банкті шығынға ұшырататын факторлар, %
Көзі: Романюк Д.В. Моделирование кредитно-депозитной политики банка.
Несиелік тәуекелді басқарудың негізгі шаралары банктің ішкі саясатына жатқызылады.
банктің несие және инвестициялық портфелін диверсификациялау;
қарыз алушының қабілетін алдын ала талдау;
берілетін несиелердің құнын бағалау мен бұрын берілген
несиелердің қайтарылуын үздіксіз бақылау;
Банктің несиелік портфелін диверсификациялау нәтижесінде банктік тәуекелдер деңгейін, оның
Ссуданың сапасы номерлі және балдық әдіс арқылы бағаланады. Номерлі
Мысалы, рейтинг 1 деген баға — төлемдерін өз уақытында
Ссудалардың сапасын анықтаудың балдық жүйесі бойынша әрбір критерийге түрлі
Жалпы несиелік портфельдің сапалы бағалануы құрылымдық талдау мен қаржылық
Шетелдік тәжірибеде де активті операциялардың маңызды бағыты болып, несиелеу
Банк қызметінің көптеген тәуекелдерге душар болуына қарамастан банктер сенімділік
Өтімділік саясаты өтімділік — табыстылық дилемасын шешумен байланысты. Сондықтан
Шетел тәжірибесінде өтімділікті басқардың бірнеше әдіс қалыптасқан. Бүл әдістердің
Белгілі бір жағдайлар туғанда, мысалы банкпен несиелік ресурстар лимитін
Қарыз алушы кейін несиені өтеу үшін қолданылатын мемлекеттік емес
Сурет 1
Облегацияларды сатып алу схемасы
Көзі: Романюк Д.В. Моделирование кредитно-депозитной политики банка.
Қарыз алушының мемлекеттік емес облигацияларын
Сурет 2
Облигацияларды сатып алу
Көзі: Романюк Д.В. Моделирование кредитно-депозитной политики банка.
Несиелік ресурстар жеткіліксіз болған жағдайда банк андеррайттер ролін атқаруы
Секьюритизация механизмін қолдану схемалары түрлі-түрлі болып келуі мүмкін. Бұл
Бұл өдіс біздің еліміздің тәжірибесінде қолдануға тиімді, себебі қазіргі
Қорытынды
Қазақстандағы банк жүйесі ұдайы дамып келе жатқан экономика секторларының
Қазіргі банк жүйесі- бұл клиенттерге көрсетілетін әр түрлі дәстүрлі
Банктің несиелік операцияларды жүргізу барысында оның несиелік портфелі қалыптасады.
"Банк Тұран Әлем" АҚ банкінің несиелік портфельінде стандартты ссудалар
"Банк Тұран Әлем" АҚ-ның несиелік портфелінің сапасын талдау банкпен
ссудаларды талдау критерилерін тандау;
осы критерилерге сүйеніп, ссудаларды бағалау жүйесін жасау;
ссудалардың сапасын бағалау бойынша оларды жіктеу;
жіктелінген ссудалар топтарына негізделіп банктің ссудалык портфелінің құрылымын анықтау;
ссудалардың топтары бойынша несиелік тәуекелдің абсолютті мөлшерін есептеу;
ссудалар бойынша мүмкін болатын
несиелік портфельдің сапасын бағалау;
несиелік портфельдің сапасын арттыру жолдарын белгілеу;
жасалынған зерттеу нәтижесінде бере алатын үсыныстардың бірі
Ссуданы берер алдында клиенттің несие қабілеттілігін терең талдауын әр-
Клиенттің несие қабілеттілігіне талдау
Несиенің қайтарымдылығын қамтамасыз етуге берілген кепіл көп жағдайда нақты
"Банк Тұран Әлем" АҚ банкінде несиелік портфельдің сапасын анықтаушы
Бүгінгі күнде орын алып отырған инфляциялық процестер мен дағдарыс
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
31 тамыз 1995г. Жарық көрген № 2444 "Банктер және
ҚР Ұлттық Банк басқармасының шешімімен 28/08/98 - №167 "Пруденциялды
К. О. Шаяхметова “Банктік тәуекелдер” “Қазақ университеті” Алматы
Абрамова М.А., Александрова Л.С. "Финансы, денежное обращение и кредит"
П/р Акбергенова И. "Финансово — кредитные проблемы развития экономики
Айтбембетова А.Б. "Исторические
Баишов Берик. Храните деньги в банке. // Банки Казахстана.
Грицун Ю. Н. Повышение эффективности
Диченко М.Б. Теория и методология регулирования ликвидностью коммерческих банков.
Дроздова А.В. Экономически — организационное управления
СІЖ, 1997ж.
10. Инжекара Хасан. Доверие клиентов как важнейший актив банковской
Жакыпова Ф.И. Новая роль банков в условиях перехода к
Жарковский М. О. Статистический
Калтырин А.В. Банки
Кошанов А.К. Проблемы
Королев О.Г. Анализ рентабельности операций коммерческого банка и ее
Калиева Г.Т. Коммерческие банки в казахстане и проблемы обеспечения
Кучукова Н.К. "Макроэкономические аспекты реформирования финансово-кредитной системы
Лаврушин О.И. "Банковское дело", М., Банковский и Биржевой научно-
Лисак Б. Казахстанские банки на пути
Мадиярова Д.М., Марчевский
Панова Г.С. Банковское обслужование частных лиц. Автореф.
Панова Г.С. Анализ финансового состояния коммерческого банка. 1996ж.
Рид Э., Коттер Р. "Коммерческие банки", М., СП
Романюк Д.В. Моделирование кредитно-депозитной политики банка. Дис.к.э.н.
Сабанти Б.М. "Теория финансов" — М:Менеджер 1998ж.
Садвакасов К.К. Управленческий
Сатова Р.К.,Сыздыкова Д.Т. Проблемы финансовой банка.
Павлодар. 1999ж.
28. Сейткасымов А.Г. Управление банковской ликвидностью
анализа. Автореф. Алматы 1998ж.
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің статистикалық бюллетені 1997-2005 жж. аралығындағы.
Трифонов А.Н.
31. Терешкова Г.Е. Управление ликвидностью
32. Чая Г.С. Внутренний контроль в коммерческом банке,
68
К1 = КI – ИК / А
К2 = К / Ар – Пс
К3 = Т / К
1 кезең Несиелік тәуекелді сәйкестендіру — тәуекелдің пайда болу
2 кезең Несиелік тәуекелді бағалау — 1. тәуекелді өткізу
2. тәуекелді өткізуде пайда болатын шығындарды бағалау;
3. қабылдайтын тәуекелді бағалау.
3 кезең Несиелік тәуекел стратегиясын таңдау — шешімді қабылдау
тәуекелді бірден қабылдау туралы шешім;
тәуекелмен байланысты іс - әрекеттерден бас тарту туралы шешім;
3 егер тәуекел деңгейін төмендету бойынша
4 кезең Несиелік тәуекел деңгейін бақылау — тәуекелге мониторинг
5 кезең Несиелік тәуекелді минимизациялау — тәуекел деңгейін төмендету
Несиелік қызметті қамтамасыз етуді ұйымдастыру
Қарыз алушының несиелік қабілетін талдау және несие ұсынымын
Несиелік портфельді басқару
Күмәнді несиелерді қалпына келтіру
Несиеге бағаны қалыптастыру
Несиелік ақпарттық басқару жүүйесі
Несиелік тәуекелді басқару жүйесінің элементтері
Несиелікмониторинг
Несиені авторизациялау
Лимиттер белгілеу
Несиені саралау
Несиенің қамтамасыз етілуі
Өтімділіктің
қамтамасыз етілуі
Сақтандырудың қамтамасыз етілуі
Жеткіліктіліктің қамтамасыз етілуі
Сақтандыру шартының қамтамасыз етілуі
Несие ұсынымының негізді және нақты болуы
Несие мерзімі
Несиені өтеу шарты
Несиенің мақсаты
Несиенің мөлшері
Қарыз алушының несиелік қабілеті
Басқару сапасы
Репутация
Қаржылық коэффициент
Ақша ағымы
Жетекшінің жеке сапасы
Өткен тәжірибе (несие тарихы)
Жетекшінің мамандығы
Ұйымдық – құқықтық
құрылымның тиімділігі
Несие мәмілесінің сипаттамасы
Қаржылық тұрақтылық
Құнның
қамтамасыз етілуі
Өткізудің қамтамасыз етілуі
НЕСИЕЛІК ТӘУЕКЕЛДІ БАҒАЛАУ
Қарыз алушы
Мәміле бойынша қарыз алушының мін- Несие операциясы бойынша
деттемені орындамаудың потенциалды қарыз алушының бір
Несиелік келісім бойынша міндеттемені Берілген несиелерді топтастыру, яғни
орындамау ықтималдығын анықтайтын мүмкін шығындарды есептеуге сәйкес
қарыз алушының несиелік қабілетін
бағалау - қарыз алушының қаржылық тәуекел
жағдайын бағалау
Қарыз алушының несиелік тәуекел
деңгейін бағалау нәтижесін ескеру
Қарыз алушының несиелік тәуекел
деңгейінің өзгеруін жедел есепке алу
мақсатында қызметіне мониторинг
жүргізу
мониторинг
Банкке қарыз алушы туралы ақрараттар Диверсификация;
деңгейіе көбейту; қарыз алушының
несиелік келісімді орындауына дайындау Мүмкін шығындарды жабу мақсатында
және қаржылық жағдайын көтеру; банк резерв құру;
пен қарыз алушы арасындағы тұрақты Сақтандыру;
қарым- қатынас орнату
Үмітсіз
Күмәнді
Стандартты
Үмітсіз
Күмәнді
Стандартты
Стандартты
Күмәнді
.
Коммерциялық банктердің несие портфелінің сапасын басқару мен бағалау
ДАҒДАРЫСТАН КЕЙІНГІ КЕЗЕҢДЕ КАСПИЙ БАНК АҚ-ДА НЕСИЕЛІК ТӘУЕКЕЛДЕРДІ ТАЛДАУ ЖӘНЕ БАСҚАРУ
Коммерциялық банктердің активтерінің сипаты және сапасын талдау
Коммерциялық түрдегі банктердің несиелік портфелін басқару
Коммерциялық банктердің несиелік портфелін басқарудың экономикалық негізі
Коммерциялық банктердің несие саясаты
Несие беруші - несиелік мәміленің қарыз ұсынатын жағы
Қазақстандағы несие нарығы: қазіргі жағдайы мен даму перспективасы
Банктік тұтыну ссудасы
Коммерциялық банктердің несиелік тәуекелдерін басқару