Майшабақтәрізділердің миграциялауы
Кіріспе..................3
I Майшабақтәрізділердің биологиялық ерешелігі
1.1 Майшабақтәрізділер отрядының анатомиясы мен морфологиясы...............6
1.2 Майшабақтектестер тұқымдасы...........9
1.3 Анчоустар және дорабтар тұқымдасы ….......12
1.4 Майшабақтәрізділердің кәсіптік маңызы..............16
Тәжірибелік бөлім
Майшабақтәрізділердің миграциялауы......................18
Қорытынды.........................22
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ...........24
Қосымшалар
Кіріспе
Майшабақтәрізділер — сүйекті балықтар класының нағыз сүйекті балықтар тобының
Майшабақтәрізділер 3 тұқымдасқа бірігетін 300 ден аса түрі белгілі.
Майшабақтектестер тұқымдасы(Clupeidae) – кең тараған 190 түрге біріктірекді. Көпшілігі
Дорабтар тұқымдасы(chirocentrdae) - майшабақтәрізділердің ерекше тұқымдасы. Бұлар майшабақтәрізділердің ең
Майшабақтар өте ұлкен үйір құрып миграциялайды, 1 метр куб
Зерттеу жұмысының мақсаты: Майшабақтәрізділердің биологиялық ерекшеліктерін анықтау.
Зерттеу жұмысының міндеттері:
1.Майшабақтәрізділердің анатомиясы мен морфологиясын анықтау.
2.Майшабақтектестердің өкілдерімен танысу.
3. Майшабақтәрізділердің миграциясын бақылау.
Зерттеуіміздің обьектісі: Майшабақтәрізділер.
Зерттеу әдістері: Бақылау, деректі фильмдер қарау.
Систематикалық орны
Тип: Хордалылар – Chordata
Тип тармағы: Мисауыттылар – Craniata
Кластан жоғары тип: Балықтар – Pisces
Класс: Сүйекті балықтар – Ostheichthies
Отряд: Майшабақтәрізділер – Clupeіformes
Тұқымдас: Майшабақтектестер – Clupeidae
Анчоустар – Engraulidae
Дорабтар – Chirocentrdae
Өкілдері: Майшабақ – Harengus
Тюлька – Clupeonella
Сардина –Sardіna
Шпрот – Sprattus
Анчоус – Engraulidae
Дораб – Chirocentrdae
I Майшабақтәрізділердің биологиялық ерекшеліктері
1.1 Майшабақтәрізділер отрядының анатомиясы мен морфологиясы
Сүйекті балықтарға қазіргі балықтардың көпшілігі (90%-ға жуығы) жатады. Мекендеу
Сүйекті балықтар алғашқы рет орта тираста пайда болған, борда
Майшабақтәрізділер (Clupeіformes) — сүйекті балықтар класының нағыз сүйекті балықтар
Майшабақтәрізділер - шағын балықтар, 5-75 см көлемінде ғана болады.
Көптеген майшабақтәрізділер - нағыз үйір құрып тіршілік ететін пелагикалық
1.2 Майшабақтектестер тұқымдасы
Майшабақтәрізділер 3 тұқымдасқа бірігетін 300 ден аса түрі белгілі
Майшабақтектестер тұқымдасы (Clupeidae) – кең тараған 190 түрге біріктірекді.
Майшабақтектестер әлемдік балық аулау саласында маңызды нысандар болып табылады.
Майшабақтар аяқты карп тәрізділерде қарапайым құрылысты сүйекті балықтар тобы
Майшабақтектестер тұқымдасына Мұхит майшабағы(Clupea harengus), Қаражон (Caspialosa kessleri), Еуропа
Қазақстанда майшабақтектестерден 11 түр мен түршелерді кездеседі. Еділ майшабағы
Атлантика майшабағы(Clupea harengus) - ұзындығы 30 см аспайтын, қысқа
Шпрот (Sprattus) – майшабақ тұқымдасына жататын балық. Бұлардың қоңыржай
Сардина — майшабақтар тұқымдасына жататын теңіз балықтарының екі туысының
Еділ Майшабағы (Alosa kesslerі-volgensіs) – майшабақ тұқымдасына жататын балық.
Тюлькалар (Clupeonella) – майшабақ тәрізділердің туысы. Кейде тюлькаларды сыртқы
Анчоустар және дорабтар тұқымдасы
Анчоустар тұқымдасы (Engraulidae) - 100 ге жуық, көпшілігі тропикалық
Анчоустарға тән ерекшелік-уылдырығының құрылысында, оның формасы эллипс тәрізді не
Анчоустар тұқымдасына Европа анчоусы немесе хамса(engraulis encrasicholus), Азов
Европа анчоусы немесе хамса (Engraulis encrasicholis) Еуропаның жағалауларын шаяатын
Шабақтары да, ересек тері де қыста Қара теңізге қыстайды.
Финта(Alosa fallax)-ұзындығы 50-60 см, салмағы 650 грам, денесінің бүйір
Маңызды өткінші балық түрлері Атлантикалық финта (A.fallax fallax) және
Атлантикалық финта- 2-3 жылда жыныстық жетіледі, ұзындығы 27-30 см,
Уылдырық шашу үшін миграциялайды, мамыр, маусым айларында өзенге өрістейді.
Ересек түрге ұқсас балықтар 1,5 ай шамасында дамиды. Жас
Дорабтар тұқымдасы(chirocentrdae) - майшабақтәрізділердің ерекше тұқымдасы. Бұлар майшабақтәрізділердің ең
Дорабтар – денесі ұзынша келген, қабыршақтары тез түсіп қалады.
Әдеттегі ұзындығы 1,2м. Тұқымдаста тек 2 түр бар. Үнді-Батыс
1.4 Майшабақтәрізділердің кәсіптік маңызы
Балықтардың адам өміріндегі маңызы өте зор. Балықтан тамақтық продуктылар
Майшабақтар мен анчоустардың көпшілік түрінің дүние жүзінде кәсіптік маңызы
Майшабақ — тұздап консервіленген сапасы жоғары әрі дәмді өнім
Қара және Каспий теңізінің май шабақтарының да үлкен маңызы
Балық аулау өнеркәсібінің дамуына байланысты олардың санының артатыны күмәнсіз.
Қазақстан суларынан ауланған балықтардың үлес салмағы.
Балықтардың
түрлері мың центнер
есебімен 1973 жыл Процент есебімен 1973жыл Мың центнер есебімен
Барлық ауланған балық 456.2 100.0 475.3 100.0 462.7 100,0
Оның ішінде майшабақтар 150,9 40,1 226,3 39,2 210,3 39,6
Сазан 105,1 23,8 104,5 21,9 110,4 23,9
Көкссерке 91,3 20,7 81,7 17,5 75,3 16,3
Табан 70,8 16,0 84,2 17,7 107,7 23,3
Ақмарқа 19,1 4,0 26,5 5,6 11,2 2,4
Жайын 9,6 2,0 10,7 2,0 10,9 2,3
Шортан 15,6 3,5 15,9 3,4 14,5 3,1
Басқа балықтар 129,2 29,5 151,8 31,9 132,7 28,7
II Майшабақтәрізділердің миграциялауы
Зерттеу мақсаты: Майшабақтәрізділердің миграциялау ерекшелігімен танысу.
Зерттеуге қажетті құрал- жабдықтар: Суреттер, деректі фильмдер, майшабақтардың ылғалды
Зерттеу обьектісі: Майшабақтар
Зерттеу әдістері: Бақылау, деректі фильмдер қарау.
Тапсырмалар:
Майшабақтардың миграциялау ерекшелігімен танысу.
Майшабақтәрізділердің уылдырықтау ерекшелігін анықтау.
Майшабақтәрізділердің шабақтарының өмір циклымен танысу.
1. Басқа организмдер сияқты балықтарда өмірінің әрбір кезеңінде өзі
Миграция - әр түрлі мақсатқа сәйкес түрліше болады. Жалпы
Пассивті миграция. Су ағынының ығымен жайлап балықтардың тіршілік
Активті миграция. Пассивті миграцияға қарағанда активті миграция жиірек кездеседі.
Уылдырық шашу миграциясы. Уылдырық шашу миграциясы кезінде балықтар теңізден
Уылдырық шашу үшін теңізден өзенге келу миграциясын анадромдыщ миграция
Атлантика мұхитының солтүстігі, Америка жағалауларынан Европа жағалауларына дейінгі аралық
Миграциялау кезіндегі майшабақтар
Егерде ауа райы жақсы болса, майшабақтардың жағалауға қарай келе
Өрістеу кезінде әрбір қанаттың бірнеше қызметтері болады.
Майшабақтар жағалаудың тайыз жерлеріне келіп, теңіз капустасы және фукус
Бұлардың уылдырықтан шыққан личинкалары Цусим ағысымен солтүстікке қарай жылжып,
Балықтардың миграциялық қозғалысы олардың нервтік рефлекторлық қызметіне байланысты. Миграция
Қорытынды
Майшабақтәрізділер- Сүйекті балықтардың класына жататын дене тұрқы кішкентай балықтар
Алдыңғы екеуінің өкілдері майда (ұз. 5 — 45 см,
Басқа организмдер сияқты балықтарда өмірінің әрбір кезеңінде өзі өмір
Майшабақтар мен анчоустардың көпшілік түрінің дүние жүзінде кәсіптік маңызы
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
К.Б. Олжабекова, Б.Е. Есжанов. «Омыртқалылар зоологиясы», (Том ІІ.)
А.Э. Брэм. «Жизнь животных», (Том ІІІ.) Москва, «ТЕРРА- TERRA»,
Қазақ Совет Энциклопедиясы, 1—12 том, Алматы қаласы, 1972—1978 (100-102
Қыдырбаев.Х. «Қазақстанның жануарлар әлемі», Алматы, 1977 (87-90 б)
Шаңырақ (қысқаша үй-тұрмысы энциклопедиясы) (Бас редактор Р.Н. Нұрғалиев.— Алматы,
М.Қ. Жұмалиев, Ә.А. Бәйімбет «Жануарлар әлемінің биологиялық әртүрлілігі» (Хордалылар
А.Ф. Ковшарь, В.А. Ковшарь «Қазақстандағы жануарлар әлемі», Алматы кітап
«Мир животных», Москва «Эксмо» 2005ж Э.Ж.Муссина (64-65б)
Игорь Акимушкин «Мир животных», Москва «Мысль», 1998ж (78 б)
К.Ә. Дәуітбаева, Б.Е. Есжанов, Н.С. Сапарғалиев, С.Т. Нұртазин «Жануарлардың
К.Ә.Дәуітбаева. «Омыртқалылар зоологиясы». ҚазМУ Алматы – 1986ж. (86-87 б)
С.М.Махмұтов. «Зоология, ІІ бөлім». Алматы – 1995ж. (110)
К.А.Жаңабердиева. «Қысқаша анықтамалық». Алматы, «Алматы кітап» – 2004ж. (45-46)
Қ.Қайымов. «Қызықты зоология». Алматы – 1995ж. (301-304)
Қосымшалар
Хамса балығы
Майшабақтәрізділер балығы
Майшабақтәрізділердің миграциялауы
Финта майшабағы
Майшабақтәрізділердің таралу аймағы
Финта балығын аулау процесі
32
Құйрық жүзбе қанаты гомоцеркальды
Радиоактивті ластану
Ауыл шаруашылығын радионуклиттермен ластанған жерлерде жүргізу
Өсімдіктер мен жануарлар әлеміне антропогендік әсер ету
Ядроның бөлінуі. Ядроның бөліну процессі
Хромосоманың кемшіліктері. Радиоциондық қауіп
Тіршілік қауіпсіздік негіздері
Негізгі химиялық топтар
Пестицидтердің қоршаған ортадағы айналымы
Ауылшаруашылығындағы мал жануарлардың ағзасында ластағыштардың (пхб және ддт) таралу мониторингі