Шетел валютасы
ЖОСПАР
КІРІСПЕ
1.Валюталық операциялардың негізгі түрлері және жіктелу барысы
2.Қазақстан Республикасындағы валюталық операциялар және олардың құқықтық қамтылуы
3. Валюталық операциялар жүргізуге қойылатын шектеулердің нысандары
4.Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің валюталық операциялары мен реттеу шаралары
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
Әлемдік валюталық жүйе дүниежүзiлiк шарушылықтың шеңберiндегi сатып алу және
1.Валюталық операциялардың негізгі түрлері және жіктелу барысы
Қазақстан Республикасының заңдылықтарына сәйкес, “валюта деп мемлекеттердiң заңды төлем
1) валюта айырбастаудың нарықтық бағамы – Қазақстан Республикасының аумағында
2) валюталық шартты қайта тіркеу – валюталық шартты Ережеде
3) инвестициялау объектісі – бағалы қағаздары (қатысушылардың дауыстары) сатып
4) өз операциялары – валюталық шарттың тарабы болып табылатын
5) резидент емес эмитенттердің бағалы қағаздары – базалық активі
6) резидент эмитенттердің бағалы қағаздары – базалық активі резидент
7) тікелей инвестициялау объектісі – дауыс беретін акцияларының он
8) тікелей инвестор – инвестициялау объектісіне тікелей инвестициялауды жүзеге
1.Меншік құқығының және өзге де құқтардың валюталық құндылықтарға ауысуына
2.Валюталық құндылықтарды кез келген тәсілмен Қазақстан Республикасына әкелу және
Мұндағы валюталық құндылықтарға мыналар жатады:
Шетел валютасы;
Номиналы шетел валютасында көрсетілген бағалы қағаздар және
Тазартылған құйма алтын;
Ұлттық валюта, резиденттер мен бейрезиденттер арасында олармен операциялар жасалған
Мұндағы резиденттерге жататындар:
Қазақстан Республикасының тұрақты тұрған, соның ішінде уақытша шетелде
Қазақстан Республикасының заңдылықтарына сәйкес құрылған барлық заңды тұлғалар, олардың
Қазақстан Республикасынының тысқары жерде орналасқан демократиялық, сауда және өзгеде
Ал, бейрезиденттерге резидент құрлымына көрсетімеген Қазақстан Республикасының барлық заңды
Валюталық операциялар ағымдық операциялар және капитал қағалысымен байланысты операцияларға
Ағымдағы операцияларға мыналар жатады:
тауарлар мен қызметкерге төлем мерзімі ұзартылмаған есеп айырысуларды жүзеге
экспорт-импорт мәмілелері бойынша 180 күннен аспайтын мерзімге кредит беруге
180 күннен аспайтын мерзімге кредиттер беру және кредиттер алу;
депозиттер, инвестициялар, қарыз және өзге де операциялар бойынша ақша
сауда түріне жатпайтын ақша аударымдары, оған қоса гранттар, мұрагерлік
Капитал қозғалысына байланысты операциялар мыналарды қамтиды:
инвестицияларды жүзеге асыру;
жылжымайтын мүліктің мүліктік және басқа да құқықтарына төленетін ақша
180 күннен астам мерзімге эксиорттық-импорттық мәмілелер бойынша кредит беру
өздері тіркелген мемлекеттің заңдары бойынша банк оперияларын жүзеге асыруға
зейнетақы активтерін жинақтауға байланысты мәліметтер бойынша аудармалар;
жинақтау сипатындағы сақтандыру және қайта сақтандыру шарттары бойынша халықаралық
Кассалық келісімдер немесе дереу оырндалатын келісімдер спот (spot) ережелеріне
Спот валюталық операциясының мәні келісім жасалған сәттегі курсы бойынша
Валюталық операциялардың екінші түріне мерзімдік келісім-шарттар жатады. Соңғы жылдары
Мерзімдік келісім шарттар рыноыгының түрлеріне келетін болсақ, олар мынадай:
Форвардтық келісімдер рыногы;
Фьючерстер рыногы;
Опциондар рыногы.
Форвардтық келісімдер мерзімдік контрактылардың ең алғашқы қолданыла бастаған түріне
Форвардтық келісім-шарт тек қана валюта төңірегінде емес, сондай-ақ басқа
Валютаны сату, сатып алу жөніндегі форвардтық келісім мынадай ережелерге
Келісім-шарт жасаған мезеттегі валютаның курсы белгіленіп, бекітіледі;
Валютаны екінші жаққа тапсыру тұрақты кезеңдер ішінде, ең көп
Мерзiмдiк операцияда есеп мәмiледе көрсетiлген мезгiлде жүргiзiледi: ол айдың
Мерзімдік мәміле бойынша есеп айырысу, жоғарыда айтылғандай, белгілі бір
Биржаның валюталық операциялары
Фьючерстік келісімдердің негізінде нақты пайыздық ставка мен валюталық бағамдардан
Бүгінгі таңда саудаланатын 10 фьючерстік контрактының алтауы қаржылық тетіктердің
Қазіргі кезде дүниежүзілік фьючерстік сауда көлемінің 30%-ға дейінгісі АҚШ
Опциондар мерзімдік келісім-шарттардың біріне саналады. Опцион дегеніміз белгілі активті
Валюталық опциондар рыногы үстіміздегі ғасырдың 70-ші жылдары көптеген елдерде
Валюталық опцион дегеніміз мәмілеге қатысушылардың біреуіне белгіленген баға бойынша
Своп - өте кең тараған қаржылық тетіктердің бірі. Оы
Ағылшын тілінен аударғанда «swap» «айырбас» деген ұғымды білдіреді және
Своп дегеніміз (пайыздық және валюталық своп түрлеріне бірдей) бір
Своп мәмілелері валюталық немесе пайыздық тәуелділікті болдырмау мақсатында сондай-ақ
Пайыздық своп барлық валюталарда жүзеге асырылады, дегенмен ең көп
Валюталық своп дегеніміз спот және форвард ережелеріне сәйкес
2.Қазақстан Республикасындағы валюталық операциялар және олардың құқықтық қамтылуы
Қазақстан 1992 жылдың шiлдесiнде Халықаралық валюталық
«Қазақстан Республикасының валюталық реттеу туралы» Заңына сәйкес “валюталық
1) меншiк құқығының және өзге де құқықтардың валюталық құндылықтарға
2) валюталық құндылықтарды кезкелген тәсiлмен Қазақстан Республикасына әкелу
3) ұлттық валютаға, сондай-ақ номиналы мен құны ұлттық валютада
Мұндағы валюталық құндылықтарға мыналар жатады:
Шетел валютасы;
Номиналы шетел валютасында көрсетiлген бағалы қағаздар мен төлем құралдары;
Тазартылған құйма алтын;
Ұлттық валюта, резиденттер мен бейрезидентттер арасында олармен операциялар жасалған
Кейбiр экономикалық әдебиеттерде валюталық құндылықтар қатарына бағалы металдар
Iс жүзінде валюталық операциялар ағымдық операциялар және капитал
Ағымдық операцияларға жататындар:
тауарлар жұмыстар және қызметтер үшiн төлемнiң не аванс
180 күнен аспайтын несиелер беру жәе алу;
салымдар (депозиттер), инвестициялар, заем және өзге де операциялар
осы заңмен капитал қозғалысына байланысты операцияларға жатпайтын
2. Капитал қозғалысына байланысты операцияларға жататындар:
инвестицияларды жүзеге асыру;
интеллектуалдық меншiк объектiлерiне ерекше құқықты толық берудi көздейтiн мәмiлелер
мүлiктiк құқыққа және өзге де жыложымайтын мүлiк құқығына
тауарлар, жұмыстар және қызметтер үшiн төлемiнiң не аванс төлемiнiң
180 күннен асатын несиелер беру жәе алу;
өздерi тiркелген мемлекеттрдiң заңдары бойынша банк операцияларын жүзеге асыруға
зейнетақы активтерiн жинақтауға байланысты мәмiмелер бойынша халықаралық аударымдар,
жинақтау сипатындағы сақтандыру жәе қайта сақтандыру шарттары бойынша
Валюталық операцияларды бiздiң елiмiзде шетел валютасымен банктiк операциялар
Банктрдiң жүзеге асыратын валюталық операциялардың өзiндiк белгiлерiне байланысты
Клиенттердiң шоттарын ашу және жүргiзуге байланысты:
заңды және жеке тұлғаларға (резиденттер мен бейрезиденттерге) валюталық
шоттардағы қалдық бойынша пайыз төлеу;
операция жасауларына қарай шоттың көшiрмелерiн беру;
кез келген аралық уақытта шот архивтерiн рәсiмдеу;
клиенттердiң тапсырмалары бойынша операияларды орындау (клиенттер есебiне шетел валютасын
экспорттық- импорттық операцияларға бақылау жасау.
2. Сауда емес операциялар ( клиенттерге тауарлар мен қызметтер
қолма–қол шетел валютасын және шетел валютасындағы төлем құжаттарын
шетел валютасын жәе шетел валютасындағы төлем құжаттарын инкассациялау;
шетел банктерiнiң жол чектерiн сатып алу ( төлеу);
ақшалай аккредитивтердi төлеу.
3.Шетел банктерiмен корреспонденттiк қатынас орнатуға қарай:
НОСТРО шотын (бiздiң шотымыз сiзде) ашу және оны жүргiзу,
ЛОРО шоты (сiздiң шотыңыз бiзде) коммерциялық банкте корреспондент- банктiң
4.Конверсиондық операциялар сипатына қарай:
СПОТ мәмiлесi – бiр валютаға қарсы екiншi валютаны
ФОРВАРД (мерзiмдi, аутрайт) мәмiлесi бр валютаға қарсы екiншi
3.Валюталық операциялар жүргізуге қойылатын шектеулердің нысандары
Валюталық реттеудің валюталық шектеулердің екі негізгі нысанын бөліп көрсетеді:
1. Лимиттеу арқылы тікелей әкімшілік бақылау, тікелей әкімшілік тыйым
2. Сыртқы экономикалық операцияларға қатысушылардың шешім қабылдауына ықпал ететін
Қазақстанның қолданылып жүрген валюталық заңнамаға сәйкес валюталық реттеу
1.Ұлттық Банктің резиденттердің экспорттық операцияларының төлем валютасына шектеу енгізу
2. Ұлттық Банктің экспорттық валюта түсімін міндетті сату режимін
3. Ұлттық Банктің экономикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету мақсатында жекелеген
4. Валюталық құндылықтарды пайдаланумен байланысты операцияларды лицензиялау. Қазақстанда капиталдың
4.Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің валюталық операциялары мен реттеу шаралары
Қазақстан Республикасында валюталық операцияларды жүргізу тәртібін 2001 жылғы 21
Қазақстан Республикасы аумағындағы резиденттер мен резидент еместер жүргізетін валюта
Резидент Ұлттық Банктің лицензиясын және тіркеу куәлігінің болуы талап
Ұлттық банктің беретін лицензиялар түрі төмендегідей:
Реттік – шетел валютасында қандай да бір операцияны жүргіуге
Ішкі лицензия – біздің банк мекемелеріне шектеу қоймай-ақ шетел
Кеңейтілген лицензия – банкке шектеулі шетел банктерімен корреспонденттік қатынас
Басты лицензия – банкке шетел банктерімен корреспонденттік қатынас орнатып,
Осы аталған валюта операцияларын жүргізу нәтижесінде алынған ақша резиденттің
Валюталық реттеу қызметін жүзеге асыратын негізгі орган – Қазақстан
Шетел валютасы мен шетел валютасындағы бағалы қағаздардың Қазақстанда айналу
Резиденттер мен резиденттер емес тұлғалар үшін нормативті актілер шығарады.
Валюталық операциялардың барлық түрін орындайды.
Шетел валютасы мен бағалы қағаздармен орындайтын операцияларға резиденттер мен
Банктерге және басқа да несиелік мекемелерге валюталық операцияларды орындаулицензияларын
Есеп беру, ақпар құжаттардың бір нысандылығын белгілейді.
Басқа да қызметтерді орындайды.
Қазақстанның Ұлттық Банкi ұлттық валютамен мынадай операциялар жүргiзедi:
осы Заңда көзделген жағдайларды қоспағанда, Қазақстан Ұлттық Банкiнде ашылған
өтеу мерзiмi бiр жылдан аспайтын, саудаға шығарылған бiрiншi сыныпты
мемлекеттiк бағалы қағаздарды сатып алады және сатады;
Қазақстанның Ұлттық Банкi кредиттердi қамтамасыз ету үшiн жарамды деп
депозиттердi қабылдайды, ақша төлемi мен аударымдарын жүзеге асырады, бағалы
туынды қаржы құралдарымен операцияны жүзеге асырады;
қажет болған жағдайда Қазақстан Республикасының аумағындағы және одан тыс
чек жазып бередi және вексельдер бередi;
егер осы Заңда тікелей тыйым салынбаған болса, басқа банк
Валюталық реттеу және валюталық бақылауда Қазақстан Ұлттық Банкi:
Қазақстан Республикасында шет ел валютасының және шет ел валютасындағы
Резиденттердiң және резидент еместердiң Қазақстан Республикасында валюталық құндылықтармен операциялар
Валюталық құндылықтарды Қазақстан Республикасына әкелу және Қазақстан Республикасынан әкету
Қазақстан Республикасының валюталық заңдарына сәйкес валюталық операцияларды, валюталық құндылықтарды
Қазақстан Ұлттық Банкiнiң басқармасы айқындайтын тiзбеге сәйкес Қазақстан Республикасы
Алтын-валюта активтерiн құрайды және солармен операциялар жасайды;
Мемлекеттiк органдармен келiсiм бойынша олардың құзыретiне сәйкес Қазақстан Республикасындағы
Банктер мен өзге тұлғалардың Қазақстан Республикасының банктiк және валюталық
ҚОРЫТЫНДЫ
Сонымен жұмысты аяқтай келе келесідей қорытындыға келуге болады: валюталық
Сондықтан ұлттың дамуына тікелей әсер ететін және шетелдермен қарым-қатынаста
Қорыта келгенде, валюталық операциялардың экономикадағы негізгі түрлеріне келесі операцияларды
Кассалық келісімдер немесе дереу оырндалатын келісімдер спот (spot) ережелеріне
Валюталық операциялардың екінші түріне мерзімдік келісім-шарттар жатады. Соңғы жылдары
Форвардтық келісімдер рыногы;
Фьючерстер рыногы;
Опциондар рыногы.
Осы аталған және басқа да валюталық операцияның түрлеріне жұмыс
Сондай-ақ валюталық операциялардың еліміздегі жай-күйі мен олардың құқықтық қамтамасыз
Жалпы айтқанда Қазақстанның қаржы және банктік жүйелерінің дамуының күннен-күнге
Сонымен қатар елімізде валюталық операцияларды және олармен мәмілелерді дамытудың
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Заңдар:
“Қ.Р-да ұлттық валютаны енгiзу туралы” Қ.Р. Президентiнiң
“Валюталық реттеу туралы” Қ.Р –ның заңы
Оқулықтар:
Байгiсиев Майдан-Әлі / Халықаралық валюта қатынастары және валюталық
Баян Көшенова, Оқу құралы / Ақша, несие,
Роде Э и др. / Банки, биржа валюта современного
Қор биржасындағы операциялар.
Мерзiмдiк
Кассалық
Прологанциялық
Шартты
Фьючерстiк (тұрақты)
Алдын ала келiсiлген сыйлық ақы.
Стеллаж
Опциондық ақы
Қайтарылатын сыйлық
Қолма -қол және жедел валюталық операциялар. Валюталық операциялардың есептелуі
Валюталық шоттарды ашу тәртібі
Валюталық операцияларды жүргізудің мәнімен түрлері
Қазақстан Республикасындағы валюталық операцияларды реттеу
Қазақстан Республикасындағы валюталық операциялар
Банктің шетел валютасы бойынша валюталық ұзақ позициясы
Шетелдік валютамен жүргізілетін операциялардың салдары
Несие бойынша пайыздарды есептеу және алу есебі
Валюталық операцияларды тіркеу
Ағымдағы шоттағы шетел валютадағы ақша қаражаттарының есебі