Қазақстанның демографиялық жағдайына жалпы сипаттама
Мазмұны
Кіріспе..................................................................................................................3
1 Қазақстанның демографиялық және миграциялық
Қазақстанның демографиялық жағдайына жалпы сипаттама...................5
Қазақстандағы миграциялық жағдайдың жалпы сипаттамасы................11
Демографиядағы математикалық модельдер.............................................13
Ферхюльсттің логистикалық моделі...........................................................13
Жер тұрғындарының гиперболикалық өсуі мен С. К. Капица
Жер халқының өсуі мен М. Кремер технологиясының моделі................18
3 Қазақстанның демографиялық және миграциялық
3.1 Экономикалық жағдайы орта деңгейде дамыған аймақтар.......................20
3.2 Астананың демографиялық жағдайына талдау..........................................23
3.3 Дифференциялдық есептеулер мен есептеу нәтижелері............................25
Қорытынды...........................................................................................................28
Қолданылған әдебиеттер тізімі...........................................................................30
КІРІСПЕ
Бұл жұмыс Қазақстан Республикасының демографиялық саясатын дұрыс қалыптастырып,
Болжамы: Халық санының аз болуы аумақты игерудi,
Зерттеу жұмысының мақсаты халық демографиясы жағдайы мен
Осы мақсатқа жету үшін келесі міндеттер қойылды:
- Қазақстанның демографиялық даму кезеңдерінің сипаттамасын
- Қазақстан бойынша миграциялық үрдістердің даму перспективалары
- Шетелдердегі қазақтарды ата-қонысына қайтару саясатындағы қиыншылықтар мен
- Демографиядағы математикалық модельдерді талдап, зерделеу;
- Зерттеу нәтижесінде Қазақстан халқының демографиялық дамуы мен
Зерттеу жұмысының деректік негізі: Қазақстан Республикасы статистика агенттігінің
Зерттеу жұмысы үш бөлімнен тұрады:
Бірінші бөлімде ҚР демографиялық жағдайына, аймақтарындағы әлеуметтік жағдайға
Екінші бөлімде жер тұрғындарының демографиялық жағдайын сипаттайтын
Үшінші бөлімде С.К.Капица мен М.Кремер модельдері көмегімен
Зерттеулер нәтижесі мен қорытындылар:2015-інші және 2030-ыншы жылдарға ҚР
дифференциалдық теңдеулер көмегімен есептеулер жүргізіліп, халықтың жалпы санына
1. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ДЕМОГРАФИЯЛЫҚ ЖӘНЕ МИГРАЦИЯЛЫҚ ЖАҒДАЙЫ
1.1 Қазақстанның демографиялық жағдайына жалпы сипаттама
Демография (грек. demos және grapha) – белгілі
Бүгінде Қазақстан құрамында 14 облыс, республикалық бағыныстағы 2
Қазақстан – дүние жүзіндегі ең халқы аз мемлекеттердің
Қазақстан халқы территориясы жағынан әлемде 9 орынды, ТМД–да
Қазақстан Республикасының халқының саны 15776'492 адам. Қазақстан тұрғындары
Облыстар мен iрi қалаларды халықтың табиғи өсiмi (қазақстандық
Республикамыздың белгілі демографы академик М.Тәтімов Қазақстандағы табиғи өсім
ҚР халқының қала және ауылдағы көрсеткіші (1 қаңтар
ҚР халқының қала және ауылдағы көрсеткіші (1 шілде
Қазiргi уақытта Қазақстандағы әйелдер саны еркектерден 560 мыңға
Республика бойынша еркектер жасының орташа ұзақтығы
Республика бойынша әйелдер жасының орташа ұзақтығы
Республикалық бағыныстағы қалалардағы халық санының көрсеткіші
Бiздiң елiмiздегi еркектер саны басым жерлер – ШҚО
Қазақстан халқының құрылымы жас бойынша өзгеруде: ересек және
Қазақстан әлемдегi көп ұлтты мемлекеттердiң бiрi. Онда тегi,
1) негiзiнде бiздiң елiмiзде тұратын қазақтар
КСРО–ның бұрынғы республикаларына жататын адамдар тобы
алыс шетелдерге жататын адамдар тобы (немiстер, поляктар, еврейлер,
Қазақстан халықтары саны бойынша ерекшеленедi. Қазақтар (8,7 млн.
Егемен республикалардың ішінде және шетелдегі қазақтардың
Егемен республикалардың ішінде қазақтардың саны
Шетелдегі Қазақтар саны
Өзбекстанда
Ресей Федерациясы
Түркменстанда
Қырғызстанда
Украинада
Тәжікстанда
Белорусьте
Грузияда
Молдовада
Әзірбайжанда
Латвияда
Эстонияда 850 мың
655 мың
89 мың
40 мың
14 мың
12 мың
5 мың
3 мың
2 мың
2 мың
0,8 мың
0,7 мың т.с.с.
Қытайда
Монғолияда
Ауғанстанда
Түркияда
Иранда
АҚШ-та
Германияда
Канадада
Францияда
Пәкістанда
Англияда
Швецияда
Австрияда
Арабияда
Австралияда
Аргентинада
Үндістанда
1,270 мың
150 мың
40 мың
25 мың
15 мың
10 мың
7 мың
5 мың
4 мың
3 мың
2 мың
1 мың
0,9 мың
0,8 мың
0,6 мың
0,4 мың
0,3 мың
Республиканың парламенті «көшіп келу туралы» Заң қабылдады. Мемлекеттің
Сондықтан да дүние жүзіндегі қазақтар қай елде жүрсе
Демографиялық процестерге ықпал әлеуметтік-экономикалық, рухани, мәдениет танушылық, саяси
Аумақтың ауданы бойынша Қазақстан 9-шы орында екендiгi белгiлi.
Халықтың механикалық өсiмiнiң маңызды көзi – әр уақытта
1.2 Қазақстандағы миграциялық жағдайдың жалпы сипаттамасы
Халық миграциясы (латынның migratio – қоныс аудару) –
Республика Конституциясы Қазақстандағы көші-қон мәселелерін құқықтық реттеудің негізі
Көшіп келушілердің құқықтық жағдайын реттейтін алғашқы нормативті акті
«Көші-қон туралы» Заң этникалық қазақтардың көшіп келуінің ұйымдық
Қазіргі уақытта мыңдаған шетелдік жұмысшылар Қазақстанда, ал көптеген
Мемлекетте жаңа экономикалық байланыстар мен әлеуметтік-экономикалық қатынастар құру
2 демографиядағы математикалық модельдер
2.1 Ферхюльстің логистикалық моделі
Ферхюльст ұсынған логистикалық модель – бұл жануарлардың популяциясының
(1)
Мұндағы N – адам саны, B – туу
Сонымен қатар, (1) формула адамдардың кеңістіктегі қозғалысын есепке
,
J векторы миграциялық ағынға сәйкес келеді. Бұл жағдайда
Туу мен өлімнің биологиялық процесстері тек адамдарға ғана
Жануарлардың популяциясының динамикасын суреттейтін базалық модель Ферхюльст ұсынған
,
(3)
(3) Теңдеу логикасы мынадай: a1
Нәтижесінде, басында, жануарлар саны аз кезде r =
2.2 Жер тұрғындарының гиперболикалық өсуі мен С.К.Капица моделі
Демографиялық циклдар модельдері тарихи мәліметтерге сәйкес келеді және
Тұнғыш рет бұл феноменді 1960-ыншы жылы фон Форрестер,
,
сызығымен аппроксимилденетінін аңғарды.
C және t0 – константтар, t0 – 2026
Демографиялық процесстерді суреттеп, оның сұрақтарына жауап беретін ғаламдық
Мағынасы туу мен өлім уақытқа байланысты аз өзгереді
(5)
мұнда a – константа, Капица өсу жылдамдығы үшін
(6)
мұнда C – тұрақты шама
Теңдеудің өзіне келсек (6), оның шешімі эмпирикалық формула
Осылайша, С.П.Капица Жер халқының квадратикалық өсуіне түсініктеме береді.
(7) теңдеуіне сәйкес, адамзаттың өсуі тек қана популяция
Бұл параметр түрлі статистикалық бағалауда кездеседі, атап айтқанда,
Егер өсімнің квадраттық теңдеуі (6) -ге (4)-тің шешімін
.
түрінде жазуға болады.
Өз кезегінде демографиялық ауысуды суреттеу үшін Капица бұл
.
Бұған қоса, (8) теңдеуі халық санын
,
мұнда t1 – параметр, 2000 жылға – демографиялық
Капицаның еңбектері Жер халқы санының өсуін математикалық түрде
2.3 Жер халқының өсуі мен М.Кремер технологиясының моделі
Осы саладағы анағұрлым математикаландырылған және жетілдірілген жұмыс Майкл
Кремер ұсынған қарапайым модель өнім өндіру технология деңгейі
,
Кремер адамзат өнімі
,
тең деп есептейді, мұндағы G – жалпы өнім,
,
мұнда r, α – константтар.
ауқымдылығы оның моделінде халық деңгейіне теңеседі, ол жан
(12)
М. Кремер моделінде динамика зерттеуші-экономистер ортасында халық санының
Өз моделінің кемшілігін аңғара отырып М.Кремер осы құбылысты
Сонымен бірге, М.Кремер жұмысының материалды экономикалық императивіне қарамастан,
Нәтижесінде М.Кремер жұмысы Жер халқы санының гиперболикалық өсуінің
3 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ДЕМОГРАФИЯЛЫҚ ЖАҒДАЙЫНЫҢ МАТЕМАТИКАЛЫҚ МОДЕЛІ
3.1 Экономикалық жағдайы орта деңгейде дамыған аймақтар
Бұл топқа негізінен агроөнеркәсіптік кешендері республиканың өндірістік фоны
Қазақстан Республикасының өңірлері бойынша 2005 жылғы халықтың орташа
Қазақстан Республикасы 12814
Ақмола 11476
Ақтөбе 16225
Алматы 9738
Атырау 36517
Батыс Қазақстан 17225
Жамбыл 8155
Қарағанды 16204
Қостанай 12193
Қызылорда 11724
Маңғыстау 35656
Оңтүстік Қазақстан 7639
Павлодар 16126
Солтүстік Қазақстан 12104
Шығыс Қазақстан 13674
Астана қ. 26196
Алматы қ. 24235
Қазақстан Республикасының өңірлері бойынша 2005 жылғы халықтың орташа
Мемлекеттегі аймақтық саясат мемлекеттің және оның экономикалық кеңістігінің
Қазақстандағы демография жағдайына әсер етуші факторлар:
1. Әлеуметтiк-экономикалық факторлар, адамдардың қоныс себептері, яғни олардың
2. Тұрғын-үй бағдарламасы жүзеге асып жатқанымен, бұл саясат
3. Халық санын ұлғайтуда біз табиғи жолды ұстанғанның
4. Өзіндік саяси даму және ұлттық мемлекеттік құрылыс
3.2 Астананың демографиялық жағдайына талдау
Статистикалық деректер бойынша 2009 жылдың 1 шілде айына
Табиғи заңдылықтан аттап баса алмайтынымыз рас. Жыл басынан
Статистика тілімен айтқанда, халықтың табиғи қозғалысының серпінін болжап
Биылғы 9 аймен өткен жылдың осы мерзімін салыстырып
Астанаға өткен тоғыз ай ішінде 22182 адам келіп
Астана халқы шапшаң өсіп келеді. Ғылым тілімен айтсақ,
Келесі денсаулық мәселесіне келсек, оған жас нәрестелерге дәрі–дәрмектің
Қазіргі күнгі жалдамалы жұмысшылар Астана қаласында 26,4% құрайды,
Жұмыссыздық мәселесінде әлеуметтік жағдайы төмен елді-мекен тұрғындары құрылыс,
Қазақстандағы демографиялық мәселені 3 кезеңге бөліп қарастыруға болады:
1. 1993 жылдан Қазақстаннан 2 млн халық көшіп,
2. 1997 жылдан – 2000 жыл аралығы әлеуметтік–экономикалық
3. 2004 жылдан бастап Қазақстанда демографиялық өсімнің негізі
3.3 Дифференциалдық есептеулер мен есептеу нәтижелері
Бүгінгі таңда қазақ жұртшылығы соңғы екі жылда жыл
Жоғарыда тұжырымдалған модельдер бойынша есептеулер жүргізейік, есептеулер диффренциалдық
y= функциясының -
y(x)/ немесе деп білуге
(2) теңдеуге (x0,y0) мәндерін қойсақ С- ның белгілі
Енді халық саны туралы мәселені қарастырайық. Айталық t
X=x(t) (1). Сонда тәжірибелер мен байқаулардан тағайындалғандай халықтың
Яғни, x/=kx (3)
(3) теңдеу халық саны өзгеруінің дифференциалдық теңдеуі болып
немесе
Екі жағын да интегралдаймыз:
Lnx=kt+c бұдан x=ekt+c.
Егер ec көбейткішін с ө тұрақты шама арқылы
Соңғы табылған (4) теңдік (3) дифференциалдық теңдеудің шешімі
1999 жылы 2009 жылы Табиғи өсім (адам)
Қазақстан Республикасы 14953мың 15828,1мың 875100
Сонымен x/=kx теңдеуінің жалпы шешімі x=cekt
Бастапқы уақыт мезеті t=0 де халық саны
1 кестедегі 10 жылдағы процент есебімен өсім (p)-ның
Осы формулалар бойынша, алдымен 1999-2009 жылдар арасындағы табиғи
формуласы бойынша , бұл 2009 жылғы
Енді 2019 жылға болжам жасап көрейік:
(17 млн шамамен)
Енді 2015 жылға болжам жасап көрейік:
(16,5 млн шамамен)
Енді 2030 жылға болжам жасап көрейік:
(18 млн шамамен)
жылдар 2009 2015 2019 2030
Халық саны 15850180 16420786 16801191 17847303
“Қазақстан-2030” стратегиясына меже – 25 млн. адам деп
ҚОРЫТЫНДЫ
Зерттеу нәтижесінде iшкi және сыртқы факторларды есепке ала
Зерттеу барысында демографиялық саясатымызды іске асыру үшін
түрлi себептермен көшiп кеткен адамдардың өзiнiң тарихи отанына
шет елдердегі қандастарымызды елге қайтару мәселелерін көтеру, ол
Қазақстанның ғылыми жоғары бiлiмiне шетел инвестицияларының келуiн ынталандыру
шетелдік мамандардарың үлес салмағын неғұрлым шектеу керек;
шетелдік мамандардан тәжірибе жинақтап, инвесторлармен бәсекеге қабілетті
халықтың өмiр сүру деңгейiн көтеру;
тіршілік деңгейі мен жалақы арасындағы үлкен алшақтықты жою;
көп балалы отбасылары мен жесір әйелдерге, мүгедектерге көрсетілетін
жанұяны жоспарлау, оның тұрақтылығын арттыруда тәрбиелік жұмыстарды арттыру;
туу процесін арттыру қажет, сәби дүниеге келгенде мемлекет
жұмыссыздықты жою, жұмыспен қамту;
тұрғын-үй бағдарламасын жүзеге асыру, несие пайызын төмендету;
жергілікті тұрғындар мен шетелдік жұмысшылардың алатын еңбекақыларының арасындағы
экология мәселесі.
Оңтүстік аймақтардағы мол бос еңбек қолдарын еліміздің батыс,
Тұратын елдің заңы бойынша қос азаматтыққа рұқсат етілген
Денсаулық саласындағы проблемаларды шешуде клондау идеясын ұсынамын, бірақ
Жасалған модельді Қазақстан Республикасы статистика агенттігіне, ал қорытындыларды
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1 М.Тәтімов «Дербестігіміз демографияда» / М.Тәтімов, Ж.Әлиев –
2 Алексеенко А.Н. Фронтьерские миграции / Website
3 Ә. Ғали «Этнодемография және саясат сыры» /
4 Тәтімов М.Б. Грозит ли Казахстану демографический кризис?
5 Б.Р.Найманбаев. Қазақстандағы 1970-1999 жж. аралығындағы көші- қон
6 М.Б. Тәтімов Динамика численности Казахского народа /
7 Концепция миграционной политики Республики Казахстан. Қазақстан Республикасы
8 И.Ю. Макеев Миграция русскоязычного населения из Казахстана
9 А.И. Құдайбергенов Қазақстан халқының әлеуметтік және ұлттық
10 Дүние жүзі қазақтарының құрылтайы. – Алматы: Ата-Мұра
11 Еңсепов Қ. Қазақстандағы көші-қон процестері және оның
12 Тәтімов М.Б.Влияние демографических и миграционных процессов на
13 Тәтімов М.Б. Демографическая депопуляция / М.Б.Татімов //
14 Ковалев В.А. География населения. / В.А.Ковалев,
15 Қазақстан және ТМД елдері. Квартал сайын шығатын
16 Погосян Г.Р. Экономика труда: ЖОО арналған оқулық
17 Осколкова О.Н. Миграции рабочей силы в странах
18 Садовская Е.Ю. Миграции в Казахстане на рубеже
19 Тәтімов М.Б. «Бэби–бум» по-казахстански / М.Б.Тәтімов –
20 Демографический ежегодник Казахстана. Алматы, 2002. c.10-12
21 Тәтімов М. «Халықтың кему қаупі бар»
22 Сұлтанова А. «Казахстан: растет численность населения». Казинформ
23 Әсіпұлы «Қазақты көбейтудің төте жолдары». //Денсаулық, №12,2002
24 Национальный состав населения Республики Казахстан. Т.1. Итоги
25 М.Асылбекова, Козина В. «Қазақстандағы бүгінгі демографиялық жағдай»
26 Б.Алпысбаев «Демографиялық процестер және денсаулық» //Денсаулық,№5,2001 ж.24
27 Итоги переписи населения 1999 года в Республике
28 Демографический ежегодник Казахстана. Алматы, 2002. c.10-12
2
«Қазақстанның демографиялық жағдайының математикалық моделі»
Қазақстан Республикасының демографиялық және миграциялық жағдайы
Қазақстанның демографиялық жағдайын бағалау
Халық демографиясы жағдайы мен миграциясының басты заңдылықтарын, тенденцияларын зерттеу
Компанияның маркетингтік макроортасының факторларына жалпы сипаттама
Миграцияның Қазақстан Республикасының әлеуметтік-демографиялық және этномәдени қауіпсіздігіне ықпалы
Семей губерниясындағы ашаршылық және оның салдары
ҚАЗАҚСТАН ОҢТҮСТІК ЭКОНОМИКАЛЫҚ АУДАНЫНДАҒЫ АУРУ ТҮРЛЕРІНІҢ ТАРАЛУЫ
Оңтүстік Қазақыстаның физикалық географиясы пәні бойынша ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ
Батыс Қазақстан экономикалық ауданындағы халықтың қоныстану жүйесі