Қаржы емес активтерге инвестициялар
Жоспар
Кіріспе
Кәсіпорынның инвестицияны тартудың тиімділгінің теориялық негізі
Кәсіпорындағы инвестицияның мәні мен маңызы
Инвестициялардың қайнар көзі және түрлері
ҚР-дағы кәсіпорындар инвестициясының тиімділігі
ҚР-дағы кәсіпорындарының инвестициялық қызметі
ҚР-дағы кәсіпорындардың инвестициялық тиімділігі мен табыстылығы
Кәсіпорындарға инвестицияны тартудың мәселелері мен жетілдіру жолдары
Қорытынды
Кіріспе
Кез келген елге шетелдік инвестициялардың ағыны және
Инвестицияның климатты үлгілеу (модельдеу) – мемлекет саясатының шетел
елдегі нарық потенциалының сипаттамасы;
табиғи және еңбек ресурстарымен қамтамасыз етілгендік;
экономикалық реформалардың жағдайы мен қозғалысы;
инвестициялық іскерлік үшін заңдық база;
мемлекеттік органдарда басқару шешімдерін қабылдауды реттеу;
нарықтық инфрақұрылым мен валюталық нарықтың дамуы;
банк жүйесінің тұрақтылығы.
Шет ел инвесторлары жоғарыда көрсетілген құрамалардың әр бірінен
Инвестициялық климат және инвестициялық тәуекел өзара тығыз байланысты.
Елдің нарық потенциалы – халық саны, ЖҰӨ және
Көптеген инвесторлар Қазақстанның маңызды артықшылығы – ең үлкен
Қазақстан Евро Одақпен бірігіп жұмыс істеу келісіміне қол
Қазақстан өзінің табиғи байлықтарымен – шикізат және энергиямен
Қазақстан мұнай мен газдың үлкен өндірушілерінің бірі болып
Жақын 15-20 жылда өндірілетін бағалы түсті және қара
Жылу-энергетика кешені көзінің потенциалды құндылығы көмір бойынша –
Қазақстан бұрынғы Кеңес Одағы мемлекеттерінің арасында еңбек ресурсы
ҚР-ның экономикалық жүйесі орталықтандырылған-командалық жүйеден нарықтық жүйеге өтудегі
1996 жылдың басында “Үкіметтің 1996-1998 жылдардағы реформаларын тереңдету
I-бөлім. Кәсіпорынның инвестицияны тартудың тиімділігінің тоериялық негізі.
1.1. Кәсіпорындағы инвестицияның мәні мен маңызы
Экономикалық әдебиеттерде инвестиция түсінігіне анықтама беру жөнінде көп
Кейбір әдебиеттерде инвестицияны күрделі қаржы ретінде қарастырады. Мұндай
а) күрделі құрылыс;
ә) инновациялық сфера;
б) қаржы капиталын пайдалану сферасы;
в) қозғалатын және қозғалмайтын мүлік нарығында мүліктік құқықтарды
Инвестициялардың күрделі қаржыдан тағы бір айырмашылығы, олар материалдық
Инвестициялар әртурлі меншік түрлеріндегі кәсіпорындардың айналым активтеріне де
Негізінен “инвестиция” термині нарықтық экономикаға өту барысында пайда
Алғашқы кездерде “инвестиция” ғылымда “капитал салымы” деген ұғымды
Инвестиция – бұл материалды-заттық құндылықтардың барлық түрі және
Еліміздің инвестициялық саясаты ірі салымдарды қаржыландыру үшін
Қазақстан экономикасын тұрақтандыру және дамытудың маңызды жолдарының бірі
Қазақстан тәуелсіздікке қол жеткізген күннен бастап экономикалық жағдайды
1993-1999 жылдары ҚР шет елдердің тікелей инвестицияларының салалары
1993-1999 жж 1999ж
Игерілген %
%
Барлығы 7229,2 100 1799,3 100
Оның ішінде:
Мұнай-газ кешені 3764,5 47,5 1529,5 84,7
Түсті металлургия 1907,5 24,1 51,2 2,8
Қазақстан экспорты мен импортындағы жекелеген елдердің үлес салмағы
Экспорт Импорт
1995 1996 1997 1998 1999 1995 1996 1997
Барығы 100 100 100 100 100 100 100
Оның ішінде:
Германия 3,3 3,1 5,4 5,2 5,9 5,2 4,7
Италия 2,7 3,3 5,5 9,1 7,5 0,8
Ресей 45,1 42,0 35,2 29,6 19,8 49,9
Ұлыбритания 2,1 3,9 8,4 8,9 3,4 2,2
Қытай 5,7 7,8 6,8 7,0 8,5 0,9 0,8
Швейцария 3,6 3,6 4,4 6,2 5,3 1,5 1,1
Өзбекстан 2,9 3,4 2,7 2,2 1,2
Украина 2,3 3,6 4,7 4,8 2,1 2,3 2,2
Еліміздің инвестициялық саясаты ірі салымдарын қаржыландыру үшін жағдайлар
Жеке инвесторлар мемлекеттік инвесторларға қарағанда коммерциялық табысты көбейтуге
Қазақстан үкіметі 1996ж 1996-1998 жылдарға арналған мемлекеттік инвестициялық
Соңғы жылдары біздің республикамызда шет ел инвестицияларымен (қаржымен)
1.2. Ивестициялардың қайнар көзі және түрлері
Инвестиция – бұл ресурс, оны жұмсай отырып, болжанған
Инвестициялар қаржы ресурстарын пайдалануды қысқа мерзімді немесе ұзақ
Венчурлік капитал – үлкен тәуекелге байланысты жаңа саладағы
Тікелей инвестициялау – шаруашылық субъектілерінің табыстар түсіруіне және
Портфельдік инвестициялар – портфельді қалыптастыруға байланысты (түрлі инвестициялық
Аннуитеттік – тұрақты аралық уақыт арқылы салымшыға елеулі
Коммерциялық тәжірибеде инвестицияның мынадай түрлерін көрсетеді:
физикалық активтерге инвестиция;
қаржылық активтерге инвестиция;
материалды емес активтерге инвестиция
Физикалық активтерге - өндірістік ғимараттар, құрылыс, бір жылдан
Қаржылық активтерге – деп басқа жек және заңды
Материалдық емес активтерге – персонал квалификациясын жоғарлату, жаңа
Осы инвестициялар фирманың өмір сүруіне және дамуына өте
Қазақстан Республикасының заңына сәйкес инвестициялық қызметі мына шоттармен
меншікті қаржы ресурстары және ішкі шаруашылық резервтермен;
қарызға алынған қаражаттармен;
жұмысшы ұжым мүшелерінің жарғылық қорлары;
заңды тұлғалар;
бюджеттік емес қаражаттар;
республикалық бюджет қаражаттары;
шет ел инвнсторларының қаражаттары;
заңды және жеке тұлғалардың қолдаушы салымдары.
Меншікті қаржы ресурстары кәсіпорынның шаруашылық қызметін жақсарту үшін
Алғашқы салынған ақша қаражаттарының бөлігі – біріншіден кәсіпорынның
Кәсіпорындардағы инвестицияны қаржыландырудың басты көзі амортизациялық бөлу болып
Пайда – кәсіпорынның негізгі таза пайдасы және кәсіпорынның
Қарыздық қаражаттар – кредит алудан пайда болады (банк,
Кредит ақша айналымымен пайда болатын, қайтарымдылық және
Банктік кредит объектісі болып табылатын жеке және заңды
өндірістік және өндірістік емес объектілердің құрылысына, кеңеюіне, қайта
қозғалатын және қозғалмайтын мүліктерді алуға (машина, құрал-жабдықтар, т.б.);
ғимарат және құрылыс.
Жеке және заңды тұлғалардың негізгі кредиттік қатынасы кредиттік
Тартылған қаражаттар – бұл қаражаттар: ағымдағы инвестициялық қызметке
Бюджеттен қаржы бөлу – бұл бюджетті қаржыландыру қаражаттары..
Бұл басқа қаржыландыру көздерінің болмауы есесінен жұзеге асады.
Коммерциялық банктер келісім негізінде бұл кредиттерді дағдарысты кәсіпорынға,
Міне, осы негізде бюджеттен қаржы бөлу арқылы кәсіпорындарды
2. ҚР-дағы кәсіпорындардың инвестициялық тиімділігі
2.1. ҚР-дағы кәсіпорындарының инвестициялық қызметі
Инвестициялық қызмет үрдісіне мемлекеттің реттеушілік ықпалдары басқару-ұйымдастыру сипатындағы
құрылыс кешенін қаржыландыруды орталықсыздандыру;
құрылыс ұйымдарының материалдық-техникалық, қаржылық мүмкіндіктерін барынша толық пайдалануды
құрылыс жұмыстарына тапсырыс берушілер мен оны жүргізуші мердігерлердің
мердігерлік сауда жүйесін қалыптастыру;
құрылыс өндірісін басқаруды орталықсыздандыру арқылы құрылыс ұйымдарына меншік
Дегенмен, қазіргі кездегі осы саланың дамуын зерттеулер нәтижесі
Құрылыс кешенінің дамуын реформалауда мемлекеттің атқаратын рөлі –
Сонымен қатар, мемлекет республиканың ішкі құрылыс нарығын қорғау
Құрылыстық сауда-тендерлерді ұйымдастырудың негізгі қорлары ретінде төмендегілерді атауға
мердігерлік конкурс пен сауда-тендердің таңдап алынған түрі инвестордың
үміткер – мердігерлердің меншік түрі мен шаруашылық жүргізу
конкурс барысында ешбір үміткер-мердігерге өзінің монополиялық мүмкіндіктерін пайдалануына
мердігерлік конкурстың міндетті шарттарын орындамағаны үшін үміткердің жауапкершілігін
Нарық қатынастарының кеңеюі жағайында инвестициялық қызмет кешенінің дамуын
Дегенмен, мемлекеттік сараптаудан өтпеген жобалар құрылыс жүріп жатқан
Осы жағдайлар, орталықта және жергілікті жерлерде (облыстарда) кәсіпорындарға
Инвестициялық қызмет кешенінде экономиканы мемлекеттік реттеудің негізгі объектісі
Соңғы кездері күрделі қаржы көлемінде өтелімдік төлемдердің үлесі
Әрине, бұл істегі ең негізгі бағыт – жеке
Күрделі қаржы көлемін қалыптастыру көздерінде экономикалық мемлекеттік және
Күрделі қаржыны ұтымды пайдалану тұрғысынан, оның технологиялық құрылымын
құрылыс-монтаж жұмыстары, олар негізгі қорлардың ынжық бөлімін құрайды;
жабдықтарды (техника түрлері, технологиялық желілер т.б.) сатып алу
басқа жұмыс түрлері (жобалау-ізденіс қызметі, қосалқы және уақытша
Қазақстанда соңғы 30-35 жыл аралығында, өндірістік қорлардың белсенді
Инвестициялық қызмет кешенінің дамуын реттеуде мемлекет иелігінде қаржылық
Жоғарыда аталған механизмдердің барлығын бір мақсатқа қол жеткізуге
Нарық жағдайында орталық жалпы экономикалық мемлекеттік басқару органдарының
ұзақ және қысқа мерзімдерге инвестициялық-құрылымдық саясатты қалыптастыру
кешенді бағдарламаларды дайындау және жүзеге асыру;
инвестициялық қызметті ретеу;
республика және оның аймақтары бойынша инвестициялық қызметтің ағымдағы
Жоғарыда жазылған жайттар инвестициялық қызмет кешеніннің дамуын жоспарлауға
Күрделі қаржының көлемін, құрылымдық көрсеткіштерін, тиімділік деңгейін нақтылауда
Акционерлік инвестициялық қор – қызметінің айырықша түрі, осы
Акционерлік инвестициялық қордың құрылтайшылары мен акционерлеріне қойылатын талаптар
тізбесін уәкілетті орган белгілейтін оффшорлық аймақтарда тіркелген заңды
осы инвестициялық қормен тиісті шарттар жасаған басқарушы компания,
Осының бірінші бөлігінде белгіленген тыйым салу тәуекелмен инвестициялайтын
Акционерлік инвестициялық қорларға қойылатын талаптар:
1. Акционерлік инвестициялық қордың:
«Алтын акция» енгізуге;
еншілес ұйымдар құруға;
жай акцияларды қоспағанда, өзге қаржы құралдарын шығаруға және
2. Акционерлік инвестициялық қор активтеріне басқару инвестициялық портфельді
Акционерлік инвестициялық қор активтерін есепке алу мен сақтауды
3.Акционерлік инвестициялық қормен тиісті шарттар жасасқан басқарушы компания,
4. Өз активтерін дербес басқаруды жүзеге асыратын акционерлік
Акционерлік инвестициялық қордың жарғысы акционерлік инвестициялық қордың органдарын
Қаржы емес активтерге инвестициялар деп негізгі капиталға (үйлер
Құрылысқа жұмсалған инвестицияларға экономиканың жаңа негізгі қорларын құруға,
Құрылысқа жұмсалған инвестицияларға құрылыс жұмыстарының барлық түрлеріне жұмсалған
Күрделі құрылысқа жұмсалған инвестициялар жөніндегі деректер нақты қолданыстағы
Негізгі қорларды іске қосу көрсеткішіне есепті кезеңде құрылысы
Инвестиция қызметінің субъектілері – инвесторлар (жеке және заңды
Жеке және заңды тұлғалар ішінде, шетелдік, сонымен қатар
Инвестициялық қызмет
2001 2002
Миллион тг
Қаржылық емес активтерге инвестициялар 1158148 1307249
Соның ішінде: негізгі капиталға инвестициялар 943398 1099986
Одан: күрделі жөндеуге жұмсалған шығындар 85657 146264
Материалдық айналым құралдарының қорларын толықтыруға инвестициялар 207067 202912
Инвестициялар 7683 4351
Жалпы көлемге %
Қаржы емес активтерге инвестициялар 100 100
Соның ішінде: негізгі капиталға инвестициялар 81,4 84,2
Одан: күрделі жөндеуге жұмсалған шығындар 7,4 11,2
Материалдық айналым құралдарының қорларын толықтыруға инвестициялар 17,9 15,5
Инвестициялар 0,7 0,3
2002 жылы экономикалық қызмет түрлері бойынша негізгі капиталға
Негізгі құрал-жабдықтардың іске қосылғаны Негізгі капиталға жұмсалған инвестициялар-барлығы
Барлығы 411918 1099986 420060
Соның ішінде:
Ауыл шаруашылығы, аң аулау және орман өсіру 10162
Балық өсіру 218 237 73
Кен өндіру өнеркәсібі 130790 457010 179469
Өңдеу өнеркәсібі 51841 103421 21534
Электр энергиясының газды, суды өндіру және бөлу 15064
Құрылыс 9719 50366 23730
Сауда: автомобильдер мен үйде пайдаланатын бұйымдарды жөндеу 27971
Қоноқ үйлер мен мейрамханалар 3278 2953 299
Көлік және байланыс 59214 121613 37538
Қаржы қызметі 1188 9569 727
Жылжымайтын мүлікпен операциялар, жалдау, кәсіпорындарға қызмет көрсету 45521
Мемлекеттік басқару 8701 106458 86219
Білім беру 5077 7976 3463
Денсаулық сақтау және әлеуметтік қызмет көрсету 1872 4939
Өзге де коммуналдық, әлеуметтік және жеке қызметтер 24412
Құрылысқа инвестициялар
Құрылысқа инвестициялар одан
Мемлекеттік кәсіпорындар мен ұйымдар Мемлекеттік емес кәсіпорындар мен
Миллион тг
2001 604915 92465 501793 10657
2002 789087 114329 369113
278645
өткен жылға %
2001 135,7 163,7 132,0 118,5
2002 122,7 116,3 119,8 130,1
Негізгі капиталға инвестициялар
Негізгі капиталға Одан
Мемлекеттік кәсіпорындар мен ұйымдар Жеке меншік нысанындағы кәсіпорындар
Миллион тг
2001 943398 136932 512584 293882
2002 1099986 166193 596417 337376
%
2001 100 14,5 54,3 31,2
2002 100 15,1 54,2 30,7
ҚР-дағы кәсіпорындардың инвестициялық тиімділіктері мен табыстылығы
Қазіргі уақытта инвестициялық стратегияны негізінен экономикалық дағдарысты жеңу
Жалпы инвестиция стратегиясы отандық орталықтанған ресурстар мен кәсіпорындардың
Республика экономикасына шет ел капиталын тарту мына түрлерде
Техникалық көмек консультация семинарлар жүргізу, бірнеше негізгі бағытта
Қаржылық көмек республикада халықаралық валюталық қормен, Дүние жүзілік
Салық саясаты. Тауар-ақша қатынасында негізгі бюджет саясатының инструменті
Қазақстан Республикасында инвестициялық климатты қалыптастыру үшін: салық пен
Жағымды инвестициялық климат құру мақсатымен салық кодексіне мынадай
Нормалар қалыптастырылды;
өндірістік мақсатта жеке меншік құрылыстың шығындарын шегеруге бағытталды;
құрал-жабдықтардың амортизациялық нормалары көтерілді.
Қаржы несие саясаты. Қазіргі кездегі мемлекеттің экономикалық саясатын
Ссудалық пайыздық ставкасын реттеуге инфляция деңгейі, баға динаммикасы,
Кедендік саясат. Экспорт пен импортты лицензиялау жүйесі
Бағалық саясат. Бұл саясат арқылы экономикалық процесстерге әсер
Бағдарламалық басқарудың негізгі формасы – мақсатты кешендер бағдарламасы
мақсаттылық – нақты нәтиже алу үшін мақсатты бағыт;
жүйелік – бағдарламаларды іске асыру үшін мақсатты жасалынатын
комплекстік (кешендік, жиынтық) – бағдарлама құрылымы элементтерінің арасындағы
қамтамасызданғандылығы – яғни, жоспарланған бағдарламалардың барлығын жүзеге асыру
жасалынатын, жүзеге асырылатын шаралардың экономикалық қауіпсіздігі.
Бағдарламалық басқару идеологиясынан инвестициялық жобаларды басқару әдісіне өту
бағдарланған жүйені жою, яғни заңды жүйені реттеудің қалыптасуы
бірте-бірте нарықтық қатынастарға өту;
мемлекеттік меншікті жекешелендіру;
нарықта бағалы қағаздардың қалыптасуы;
басқару процесін орталықтандырмау;
инвестициялық жобаларды жүзеге асыру үшін шетел инвестицияларын белсенді
ҚР-дағы кәсіпорындарға инвестицияларды тартудың мәселелері мен жетілдіру жолдары
Қазақстанның қайта дамуындағы негізгі экономикалық шарттарының бірі тұрақтылық
Осының нәтижесінде, кәсіпорынның тиімді қызметі инвестицияның белсенділігі мен
Инвестицияның белсенділігі мыналарды қамтиды:
Инвестициялық жобаны жасау қызметінің жиынтығы (бизнес-жоспар, идея т.б.),
Республикалық және жергілікті әкімшіліктермен қарым-қатынаста болу;
Кәсіпорынның инвестициялық стратегиясы туралы ақпараттар іздеу және оларды
Инвестициялық тартымдылық – инвестицияланатын өндірістің экономикалық қызметінің кепілді,
Осыдан инвестициялық тартымдылықтың бағасының қажеттілігі туындайды. Осы ақпарат
Қазіргі уақытта инвестициялық стратегияны негізінен экономикалық дағдарысты жеңу
Жалпы инвестициялық стратегиясы отандық орталықтанған ресурстар мен кәсіпорындардың
Республика экономикасына шет ел капиталын тарту мына түрлерде
Қаржылық көмек республикада халықаралық валюталық қормен, Дүние жүзілік
Жағымды инвестициялық климатты қалыптастыру үшін республикада мыналар қажет:
Құрылымдық қайта құру мен экономикалық өсуге жету мақсатында
Бұл принцип алынатын қарыз шектелген және ұзақ мерзімді
инфляция қарқынын төмендету, ол нақты пайыздық ставканың өсуіне
шет елдік және отандық инвесторлардың инвестицияларын кепілдендіре алатын,
акционерлік (қор) нарығының дамуы;
заңдардың іс-әрекет етуі және тұрақтылығы;
инвестициялық және ақпараттық қызмет көрсететін службаларды құру;
инвестициялық жобаларды таңдау мен лицензиялаудың нақты талаптары мен
жобаларды индикативті таңдаудан соң міндетті банктік сараптама жүргізу;
келісімдер мен контрактілердің келісімшарттық келісімдері қатаң сақтау үшін
тұрақты салықтық заңнама;
сауда саясатын алдағы уақытта либерализациялау;
сыртқы сауданы тарифтік реттеуге өту (кеден баждары, акциздер).
Дамушы елдерде капитал салымдары жиі жинақтың жетіспеуінен ұсталынады,
Мемлекеттік сектор үшін қаржылық жағдайды жақсартуға бағытталған шаралар
Капитал салымдары сапасын өсіруге (ЖҰӨ-ң капитал салымдарына байланысты
табыстың нақты нормасын көрсететін нақты пайыздың ставкалары жеке
Дамушы елдердің тәжірибесі мемлекеттік сектор жағынан капитал салымдары
Шет ел инвестицияларының жалпы көлемі мен құрылымын болжағанда
Бай минералды шикізаттық ресурстар (мұнай, газ, кокстелетін және
Едәуір табиғи жер ресурстары;
өндірістік потенциал (түсті және қара металлургия, химия және
білімді халық, жеткілікті квалификацияланған кадрлар.
Болжанған кезеңде, әсіресе 2000жыл кезеңінде, әлемдік экономика жоғары
Басқа жағынан, шет ел капиталдарының ағылуына жағымсыз жағдайлар
Қазақстан дәстүрлі сыртқы нарықтары Европа, Америка, Азия, таяу
Шет ел нарықтарымен транспорттық байланысы әлсіз;
Инфрақұрылымы жеткілікті дамымаған;
Қазақстандағы ішкі нарық өте тар, ең алдымен тұтыну
Шет ел инвестицияларының ағылуы реформасының құқықтық базасы тұрақты
Қазақстан жағдайларына сәйкес емес;
Көптеген елдерде шет ел инвестициялары экономикалық өсуді сауықтандыру
Шет ел инвестициясын тартудың келесі бір түрі, мынадай
Шет елдік тура инвестицияның тиімділігі таңдалынып алынған формасына
1996-1997 жылдары портфельді инвестицияларды тарту процесі жүзеге асты.
Ал, шет ел инвестициялық кредиттері ішкі инвестициялық ресурстарының
Шет ел инвестицияларын тартудың көлемі 2000 жылға дейін
Дегенмн, Қазақстанда шет ел инвестицияларын тарту төмен дәрежелі
Республикада шет ел инвесторларына инвестициялық климатты және жағымды
Мұндай бағдарламаны ойлап шығару Қазақстан экономикаға шет ел
Берілген жұмыста тиімділік пен «айқындылықты» қалыптастыру қазақстандық нарықтағы
Экономикалық приоритетті салаларына капитал салуды қалаушылар үшін айтарлықтай
Қорытынды
Қорытындылай келгенде, инвестицияға:
ақша қаражаттары, мақсатты банктік салымдар, акциялар және басқа
қозғалатын және қозғалмайтын мүліктер (ғимарат, құрылыс, құрал-жабдық және
жерді пайдалану құқығы;
мүліктік құқық;
Басқа сөзбен айтқанда, инвестиция – бұл метаморфоз тізбегі,
Сондай-ақ, инвестиция – бұл сақтау және өсіру мақсатымен
Инвестицияның 2 түрі бар, нақты және қаржылық. Нақты
Сонымен қатар, тура және жанама инвестициялар деп бөлінеді.
Статистикалық деректерге сүйенсек, Астана инвестиция тарту көрсеткіштерінде республика
Инвестиция тартуға байланысты атқарылып жатқан жұмыстар да жеміссіз
Астана қаласында шетелдік компаниялар ұсынықты жұмыс істеуде. Атап
Жапон халықаралық ынтымақтастық банкісі заемының қаражаттарынан «Астананың халықаралық
Жапон банкісінің елордалық инвестицияға салған қаржы көлемі 185
Шет мемлекеттерінің және тікелей шетелдік инвестицияларының гранттары есебінен
Инвестициялық құқықтың түсінігі, пәні, қағидалары, жүйесі
Инвестиция теориясы
Мемлекеттік мекемелердегі қаржы инвестициялары
ҚР экономикалық өсу себептері,факторлары. Инфляцияның әлеуметтік-экономикалық салдары.Инфляцияға қарсы саясат. Инфляцияның мәні,түрлері. ҚР-ның инфляциялық саясаты
Шетел банктері инвестицияларының маңыздылығы
Кәсіпкерлік қызметтегі инвестициялық жобалар
Инвестициялық жобаға түсінік
Үйренушілік шығындар принципі
Инвестицияның экономикалық мәні мен түрлері
Инвестицияның қатысу сипаты бойынша инвестицияның түрлері