ҚҚС шот
Мазмұны.
1. Кіріспе..............................................................................................................3
2. Негізгі бөлім.
2.1 Материалдық емес активтер және олардың сипаттамасы.........................5
2.2 Материалдық емес активтерді бағалау және тану....................................11
2.3 Материалдық емес активтердің амортизациясын есептеу......................17
2.4 Материалдық емес активтердің есептен шығарылуы..............................22
3. Қорытынды..................................................................................................24
4.Пайдаланылған әдебиеттер тізімі...........................................................26
1. Кіріспе.
Материалдық емес активтер — бұл өндірісте ұзақ мерзім
Материалдық емес активтерді анықтауға болады: егер де оларды
Келешек экономикалық олжа, осы материалдық емес активпен тікелей
Материалдық емес (ұстап көруге болмайтын) активтер — нақты
Мысалға, кәсіпорын технологиялық құрал-жабдықты басқару үшін, оны компьютерлік
Кейбір материалдық емес активтер физикалық заттың (алып жүрушілердің)
Бұған қарамастан, материалдықта, материалдық емес активтердің де есебінде
Кейбір материалдық емес активтер фирманың басқа да активтеріне
Компанияның келешектегі экономикалық пайдасы (олжасы) жоғарыда аталған лицензиондық
- сол жерде тұратын халықтың шығарылатын препаратқа деген
- препарат өндіру үшін компания басшылығы келісімді пайдалануға
- кредиторлардың, жасалған келісім-шартқа сәйкес, қаржылық және басқа
Субъекті кей жағдайларда тиесілі занды құжаттардың құқын рәсімдемей-ақ
Материалдық емес активтерге: лицензиондық келісімдер, компьютерлік бағдарламамен қамтамасыз
Материалдық емес активтер (МЕА) шартты түрде 4-топқа
Өндіріспен байланысты материалдық емес активтер. Бұл топқа "ноу-хау",
Кең мағынасында "ноу-хау"техникалық құжаттама түрінде рәсімделген, бірақ патенттелмеген,
2. Негізгі бөлім.
2.1 Материалдық емес активтер және олардың сипаттамасы
Жаңалықтар патенті, тауар белгілері, авторлық құқықтар мен патенттік
"Ноу-хау" өзінің бағасы мен басты көрсеткіштерімен құнды. Өзінің
Өндірістік ақпаратты пайдалану құқықтарын есепке алу. Оған материалдық
Ұйымдастыру шығындары. Бірлескен немесе акционерлік кәсіпорындарды құру кезеңінде
ЭЕМ багдарламасымен жабдықтау - кәсіпорын иенденген, үзақ уақыт
Коммерциялық қызметпен байланысты материалдық емес активтер. Бұл
Тауар таңбалары мен қызмет көрсету таңбалары деп тауарларды
Таңбалар сөз түріңде, көркем сурет түрінде, көлемді немесе
Айыру белгісі жоқ, тек бір ғана белгіден тұратын,
Заңды немесе жеке тұлға тіркелген барлық тауарға немесе
Тауардың шыққан жерінің атауы - тауарды таңбалау үшін
Тауардың шыққан жерінің атауы географиялық объектінің тарихи атауы
Тауар таңбасы мен тауардың шыққан жерінің атауы бәсекелестіктің
Сондықтан нарықтық экономика жағдайында тауар таңбасы кәсіпорынның өте
Тауарлық таңбалар, қызмет көрсету таңбалары, тауардың шығу орындарының
Қолдану (пайдалану) құқықтарымен байланысты материалдық емес активтер. Бұл
Патенттер. Патент оның ұстаушысының патент қамтыған нәрсесін, процесін
Өнеркәсіптік үлгілер. Өнеркәсіптік үлгілерді пайдалануға айрықша құқықты растайтын
Лицензиялық келісім бойынша патент иесі (лицензиар) өнеркәсіптік
Лицензия (еркіндік, құқық деген латын сөздерінен алынған) -қандай
- Қазақстан Республикасының заңды және жеке тұлғаларына берілетіндер;
- шетелдік заңды және жеке тұлғаларға, азаматтығы
Қызмет ету көлемі бойынша:
- негізгі (бас) - мерзімі шектеусіз, белгілі бір
- бір жолғы (бірақ рет пайдалануға берілетіндер) -
- операциондық - валюта заңдылығымен анықталған, валюталық құндылықтарды
Мерзімдік әрекеті бойынша:
- тұрақты - берілген мерзімі шектелмеген;
- уақытша - белгілі бір мерзімге берілген.
Аймақтық әрекет ету сферасы (территориялық әрекет ету аясы)
- тұтастай Қазақстан Республикасының аймағында әрекет етеді;
- Қазақстан Республикасының белгілі бір аймағында ғана әрекет
Гудвилл. Гудвиллды бухгалтерлік есеп тұрғысынан қарағанда, ол компанияларды
Гудвилл материалдық емес активтердің бұл түрі бүтіндей жұмыс
анықталған бағасына сатылатыны немесе сатып алынатыны нарықтық қатынастар
Демек, кәсіпорын өзінің баланстық құнынан артық бағаға сатылуы,
Олардың ішіндегі ең айрықшасы: ерекше тиімді жарнама саясаты,
Дегенмен де, гудвиллдің сандық мөлшерін белгілеу, кәсіпорынның
Гудвиллді анықтаудың мысалы. "Тұлпар" ЖШС-тігі "Виста" ЖШС-гін 2200
"Тұлпар" ЖШС-нің сараптаушылары "Виста" ЖШС-нің активтері мен міндеттемелерін
"Виста" компаниясының таза активі 1 400 мың теңге
Егер де компанияның мүлкін сатып алынған күніндегі бағасы
Қазақстан Республикасында материалдық емес активтерді есептен шығару мерзімі
2.2 Материалдық емес активтерді бағалау және тану
Материалдық емес активтер актив ретінде болашақта экономикалық олжа
Біршама материалдық емес активтердің белсенді нарығы болмайды, өйткені
Сондықтан көптеген материалдық емес активтердің құнын, әдетте, екі
Материалдық емес активтер танылған кезеңінен бастап бастапқы құны
Құн қағидасына сәйкес, материалдық емес активтер сатып алынған
Егер де материалдық емес активтер бартерлік (айырбас) негізде
Материалдық емес активтердің түсуі мен шығарылуы "Материалдық емес
Материалдық емес активтерді қабылдап алу жөніндегі акті әрбір
Материалдық емес активтердің нақты барлығы мен қозғалысын есепке
2700 "Материалдық емес активтер" бөлімшесінің шоттарын талдамалық есепке
Материалдық емес активтерді есепке алудың мүліктік карточкасы 104
Тізімдемелерде материалдық емес активтердің айдың басы мен аяғындағы
Материалдық емес активтердің бастапқы құны субъектінің өз күшімен
- материалдық емес активтерді жасауға қатысқан еңбеккерлердің еңбек
- заң бойынша белгіленген еңбек ақыдан жасалатын аударымдар;
- материалдық емес активтерді жасау кезінде түтынатын материалдар
- несие үшін теленетін пайыздар (марапаттаулар);
- басқа да шығындар;
- үстеме шығындар.
Материалдық емес активтерді жасауға кеткен барлық шығындар өзінің
Ал сәйкес кезеңге дейінгі орын алған барлық шығындарға
Субъектінің күшімен жасалған материалдық емес активтерді ез арналымы
Материалдық емес активтерді жасау кезінде оның құнын анықтауга
Фармацевтік зауытының 300 мың теңге шығарған шығыны, дайындалатын
Субъектінің өзі жасаған тауар белгілері материалдық емес актив
Демек, мына шығындар жүмсалғанымен материалдық емес активтерге жатпайды,
- зерттеуге кеткен шығындар;
- өндірістік немесе жаңа цехтардың ашылуына дейінгі кеткен
- кәсіпорынды ашуға, заңды құжаттарын (жарлық, құрылтай келісім
- мамандарды оқытуға кеткен шығындар;
- жарнамаға кеткен шығындар;
- жетілдіруге, көшуге, қайта құруға кеткен шығындар;
- субъектінің жасаған: тауар белгілеріне, фирма атауларына т.б.
- белгілі бір қызметтүрін жүзеге асыру үшін мемлекет
- патенттерге кеткен шығындар (оның әрекет ету мерзімі
«Материалдық емес активтер» ҚЕХС (Қаржылық есеп берудің халықаралық
а) анықтауға болады;
ә) субъект бадылайды;
б) қолданудан субъект болашақта экономикалық пайда алуды күтеді
а) материалдық актив анықтамаларына сәйкес келсе;
ә) белгі - өлшемдерге сай келеді жэне мынадай
- субъектінің осы активке тікелей байланысты болашақта күтілетін
- материалдық емес активтерді тану сәтінде олардың бастапқы
Материалдық емес. активтердің бастапқы құны оларды сатьш алу
Ұйымның материалдық емес актив объектілерін қабылдау - тапсыруды
Материалды емес актив объектілерін қабылдауды рәсімдегенде акт материалды
¥йым пайдалануына түскен материалдық емес активтердің барлық түрлерінің
Бухгалтерияда әрбір объектіге карточка жүргізіледі. Форма кіріске алынуға
2.3 Материалдық емес активтердің амортизациясын есептеу
Материалдық емес активтер құнына сәйкес қағидасы бойынша активтің
- заңды, реттеуші, келісімді жағдайларын ескеріп, олардың максималды
- жаңарту немесе ұзарту жағдайлары келсе, онда оның
- тозу, сұраныс және басқа да экономикалық факторлар
- келешектегі бәсекелестіктердің және басқа да субъектілердің әрекеті
- материалдық емес активтердің кейбір түрлерінің қызмет ету
Материалдық емес активтердің пайдалы қызмет ету мерзімін субъектінің
Материалдық емес активтерді есептеу үшін әртүрлі әдістер пайдаланылады:
Материалдық емес активтердің арналымы бойынша пайдалануға дайындық кезеңінен
Амортизациялық сомасы әдетте, шығыс ретінде танылады, егер де
Материалдық емес активтердің амортизациясын (тозуын) есепке алуға
2740 "Материалдық емес активтердің амортизациясы — лицензиялық келісімдер",
Бұл шоттар пассивті, реттеуші, контрактивті болып келеді, олардың
Әрбір кәсіпорын материалдық емес активтердің барлықтүрлерінің пайдалану мерзімін,
Амортизацияның (тозу) есептелінген сомасына: 7110 "Тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді)
Материалдық емес активтердің амортизациясы (мүліктің үсталлу, тозу дәрежесіне
Материалдық емес активтердің амортизациясын есептеу 6 - «Негізгі
Амортизацияланатын құн - «бастапқы кұн минус жойылу құны»
Жойылу құны нөлге тең есептеледі, егер;
1.Пайдалы қызмет ету мерзімі соңында оны сатып алу
2. Мыналарға байланысты материалдық емес активтердің бұл түрі
а) активтердің пайдалы қызмет ету мерзімі соңында мұндай
ә)мүмкіндік, ыктималдық жоқ болса.
Нарық белсенді деп саналады, егер:
нарықтағы тауарлар біртекті болса (компьютерлік бағдарламалар нарығы);
мәмілеге келуге ниетті - сатушылар мен сатып алушыларды
сатып алынатан және сатылатан тауарлар халыққа қолайлы, арзан
Материалдық емес амортизацияны есептегенде оларды колдану орнына байланысты
8045 «Материаллдық емес активтердің амортизациясы», 7110 «Тауарларды (жұмыстарды,
2740 «Материалдық емес активтердің тозуы» шоттарының кредиті.
Материалдык емес активтер мыналардың нәтижесінде алынады:
• сатып алулар
Мысалы. Бағдарламалық қамтамасыз ету алынды:
а) нақты өзіндік кұнға
2470 «Бағдарламамен қамтамасыз ету» шот дебеті
4110 «Төленетіь шоттар» шот кредиті 60 000;
ә) ҚКС сомасына
1260 «Өтелетін ҚҚС» шот дебеті:
4110 «Төленетін шоттар» шот кредиті (15%) 9 000;
б) объектіні дайын жағдайға дейін жеткізу бойынша шықкан
4230 «Қызметкерлердің қызметін өте» бойынша есеп айырысулар».
жарғы капиталына салымдар - материалдық емес активтер тараптардың
1.Жарияланған капитал сомасына: 5020 «Төленбеген капитал» шот дебеті
4090 «Жай акциялар» шот кредиті, 5000 «Артықшылықты акциялар»,
2.Жарғыңа көрсетілген, алынған материалдық емес активтердің келісімшарттық құны:
2730 Материалдық емес активтер» шот дебеті
5020 «Төленбеген капитал» шот кредиті 400 000;
• кәсіпорындардың бірігуі нәтижесінде ие болу - материалдық
Мысалы. 8 000 000 теңгеге ұйым сатып алынды.
1. Активтің нақты құны сомасы:
3540 «Басқадай кредиторлық берешек» шот дебеті
1060 «Ағымдық шоттағы ақша» шот кредиті б
2. Гудвилл сомасына:
2710 «Гудвилл» шот дебеті
1060 «Ағымдык шоттағы ақша» шот кредиті 2 000
3.Қосылған кезде:
Барлық активтердің дебеті
3540 «Басқадай кредиторлық берешек» шот кредиті
Сатып алынған таза активтердің әділ құны фирманың сатылым
• мемлекеттік жәрдем ақша (субсидиялар) есебінен
6230 «Билікті атқарушы органдарының жәрдем ақшалары (субсидиялары)» шот
Есепті жыл соңында кірістер жиынтық табысты арттыру үшін
6230 «Билікті атқарушы органдарының жэрдем ақшалары (субсидиялар)» шот
5510«Жиынтық табыс» шот кредиті;
• айырбас - ұқсас емес активке айырбастау нәтижесінде
Тауарлық белгі алынды:
а) келісімшарттық құнға:
2730 «Басқадай материалдық емес активтер» шот дебеті
4110 «Төленуге тиіс шоттар» шот кредиті 100
ә) ҚҚС сомасына:
2130 «Өтелетін ҚКС» шот дебеті
4110 «Төленуге тиіс шоттар» шот кредиті І
Айырбасқа берілген бағдарламамен қамтамасыз етудің нақты өзіндік құны
7410 «Материалдық - емес активтердің істен шығуы бойынша
2730 «Бағдарламамен қамтамасыз ету» шот кредиті 60 000.
Сатып алушыға шот ұсынылады;
а) берілген бағдарламамен қамтамасыз етудің келісімшарттык кұнына: 1210
6210 «Материалдык емес активтердің істен шығуынан түскен кіріс»
ә) Келісімшарттық кұнының 15% ҚҚС сомасына: 2110 «Алуға
4320 «ҚҚС» шот 12 000.
Айырма сомасы аударылды:
3310 «Төленуге тиіс шоттар» шот дебеті-
1060 «Ағымдық шоттағы акша» шот кредиті 24
Өзара талаптарды қоса есептеу жүргізілді:
4110 «Төленуге тиіс шоттар» шот дебеті
1260 «Алуға арналған шоттар» шот кредиті 92
¥қсас материалдық емес активке айырбастау нэтижесінде альшған материалдық
2730 «Бағдарламамен қамтамасыз ету» шот кредиті;
• құру - субъектінің өзі жасаған материалдық емес
Материалдық емес активтерді құрған кезде барлық зерттеулер
Зерттеулер сатысы - жаңа ғылыми немесе техникалық білім
2.4 Материалдық емес активтердің есептен шығарылуы
Егер де материалдық емес активтерден кәсіпорынға ешқандай экономикалық
Материалдық емес активтерді есептен шығарған кезде, мына төмендегідей
Материалдық емес активтерді муліктік тугелдеу. Материалдық емес активтерді
Есеп беруде материалдық емес активтердің мәнін ашу. Шаруашылық
Сондай-ақ қаржылық есеп беруде: материалдық емес активтердің түрі,
Қаржылық есеп беруде есептік кезеңдегі шығыс деп танылған
Субъект одан басқа да материалдық емес активтерді есептік
Қорытынды.
Материалдық емес активтерді мынандай түрлерге бөліп, жіктеуге болады:
• лицепзиялык келісімдер - кәсіпорынға үкіметтік органдар немесе
• багдарламамен камтамасыз ету, ол әлде сатып
• патенттер - заңды түрде танылған және тіркелген
• ұйымдастыру шығындары (цалдырылван
• гудвилл - субъектінің жағымды сипаттамасьша байланысты сатып
• басқадай (авторлык кұқыктар - шығарма, әзірлеме және
Зерттеу сатысындағы шығындар қалай көрсетілетінін қарастырайық: зерттеу
7440 «Жалпы және әкімшілік шығындар» шот дебеті,
7110 «Өнімді (жұмысты, көрсетілген. қызметті) өткізу бойынша шығындар»
4230 «Қызметкерлермен еңбекті өтеу бойынша есеп айырысулар», 3150
Әзірлеме сатысы — ғылыми-зерттеу ізденістерінің немесе басқа ілімдерінің
Субъект кейбір жағдайларда әзірлеме сатысында материалдық емес активтерді
Әзірлеме сатысындағы материалдық емес бапты құрған кезде шығындар
материалдықемес активті жасауға шығындар болды:
а) өндіріске материалдар босатылады.
8011,8031 «Материалдар» дебеті
1310-1315,1317 «Материалдар» кредиті
ә) Қызметкерлерге еңбекақы есептелді
8012, 8032 «Өндірістік жұмысшылардың еңбегін өтеу» дебеті
«Еңбекті өтеу бойынша қызметкерлермен есеп айырысулар» кредиті
б) еңбекті өтеу жөніндегі аударымдар сомасына
8013, 8033 «Еңбекті өтеу телемінен ақйіа аударулар» дебеті
3150«Әлеуметтік салық» кредиті
Орындалған жұмысты өзіндік құны есептеліп шығарылады: 8010 «Негізгі
8011(8031) 8012(8032) 8013(8033) кредиті 6000,0;
- материалдық емес бапты мойындап, тап сәтіне дейін
2930 «Бітпеген құрылыс» шот дебеті
8010 «Негізгі өндіріс», 8030 «Қосалқы өндіріс» шоттарының кредиті
- материалдық емес активтерді мойындалатын белгі өлшемдер мен
2730 «Басқадай материалдық емес активтер» шот дебеті
2930 «Бітпеген құрылыс» шот кредиті 6000,0.
4.Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.
1.Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есеп беру туралы: Қазақстан
2.Қаржылык есеп берудің халықаралық стандарттары. - Алматы: Раритет,
3.Қазақстан Республикасының 1998-2000 жылдарға арналған бухгалтерлік есеп пен
4. Аудиторлық іс-қызмет
5.Мемлекеттік және қадағалаушы міндетті іс-кызмет аясын реттеу туралы:
6.Акционерлік қоғамдар туралы:
7.Бухгалтерлік есеп
8.Қазакстан аудиттің халықаралық
9.Шетелдік инвестициялар туралы:
10.Банкроттык жайында Қазақстан Республикасының 1997
11.Қазакстан Республикасының Конституциясы. - Алматы: Әділет Пресс, 2003.-40
12.Қазакстан Республикасының Азаматтық
БОРКИ, 2004. - 236 б.
13.Боумэн К. Основы стратегического менеджмента: Пер. с англ.,
14. Мейірбеков А.Қ., Әлімбетов Қ.Ә. Кәсіпорын экономикасы.
15. Реуэль А.Л. «Экономических учений» Москва 1972г.
16. Сәбден О., Тоқсанова А. Шағын кәсіпкерлікті басқару.А,2002ж.
17.Үмбеталиев А., Ғ. Керімбек «Кәсіпорын экономикасы
18. Ілиясов Қ.Қ., Құлпабаева С. Қаржы. Алматы, Алматы
19. Ядгаров Я.С. «История экономических учений»
20. Назарбаев Н.Ә. «Қазақстанның егеменді мемлекет ретінде қалыптасуы
26
2730
4110
2740 7410
2730
3130
2180
21820
7210
2740 7410
2740
1210
1210
6210
3130
2740 7410
2740
2040-2310
6210
2740 7410
2040-2310
2740
3130
6210
5510
5510
7210, 7410
ЖШС бухгалтерлік салық саясаты
Біріккен кәсіпкерлік туралы
Қосылған құн салығы
Жабдықтаушылар және мердігерлермен есеп айырысу есебі
Сауда және қоғамдық кәсіпорындағы бухгалтерлік есепті ұйымдастыру
Қосымша құн салығы: есептеу механизмі мен қызмет ету мәселелері
Дебиторлық берешекті есепке алу
Дамыған елдердегі жанама салық салу жүйесі
Қосылған құн салығы бойынша есебі
Қазақстан Республикасының салық жүйесі және салық жүйесіндегі жанама салықтың орны