Телеконференциялар сервері
М а з м ұ н ы
Кіріспе 3
Қысқартылған сөздер 11
І-тарау. Интернет желісі жайлы жалпы мәліметтер 12
1.1. Компьютерлік желілер жайлы жалпы түсініктер 12
1.2. Тарихи деректер мен статистикалық мәліметтер 26
1.3. Тұрақты қосылып тұратын байланыс түрлері 29
ІІ-тарау. Телеконференцияларды басқару программалары 39
2.1. OSI желілік технологиясы 39
2.2. WinVN программасының сипаттамалары 52
2.3. Интернет желісінде телеконференцияларды басқару 66
Қорытынды 70
Әдебиеттер 71
Қосымша 73
Кіріспе
Ақпаратты шындығында да ғылыми ұғым ретінде қарастыруға болады. Өйткені
Сонымен ақпарат—бұл ақпараттық процесс барысында түзілетін қозғалыстағы объект. Ақпараттың
Мәліметтер - ақпараттың құрамдас бөлігі. Тіркелу әдісіне сәйкес мәліметтер
Мәліметтерге қолданылатын амалдар
Ақпараттық процесс барысында мәліметтер әдістердің көмегімен бір түрден екінші
• мәліметтерді қалыптастыру;
• мәліметтерді сүзгілеу;
• мәліметтерді сұрыптау;
• мәліметтерді топтастыру;
• мәліметтерді архивтеу;
• мәліметтерді қорғау;
• мәліметтерді тасымалдау;
• мәліметтерді түрлендіру.
Жоғарыдағы мәліметтерге қолданылатын амалдар тізімі толық емес. Бүкіл әлемде
Мәліметтердіц негізгі құрылымы
Егер мәліметтер реттелген, яғни қандай да бір берілген құрылымға
Мәліметгердің сызықтык құрылымы дегеніміз әрбір элементтің адресі мен нөмірі
Кестелік қүрылымды мәліметтермен танысу үшін біз көбейту кестесесін еске
Иерархиялық құрылымды мәліметтер
Тізім немесе кесте түрінде бейнелеуге келмейтін, реттелмеген мәліметтерді иерархиялық
Иерархиялық құрылымдардағы әрбір элементтің адресі құрылымның төбесінен берілген элементке
Іске қосу → Программалар → Стандартт → Раіnt (Пуск→Программы→Стандартные→Раіnt)
Сурет 1. Иерархиялық кұрылымды мәліметтер.
Файлдық кұрылым
Мәліметтерді сақтаудың бірлігі ретінде файл деп аталатын объект қабылданған.
Файл дегеніміз өзіне ғана тән аты бар, еркінше алынған
Мәтін.dос - Word редакторында жазылған мәтіндік файл;
Кесте.xls - Excel процессорында дайындалған файл;
Сурет.bmp—графиктік файл;
Мәліметтер.mbd — Ассеss мәліметтер базасында әзірленген файл.
Файлдарды сақтау иерархиялық құрылым бойынша жүргізіледі. Бұл жағдайда оны
С: \Қаптама \Кітап\ Мәтін.dос — С дискісінің Қаптама деген
Мәліметтерді автоматты түрде өндеуге арналған құрылғылардың жиынтығын есептеу техникасы
Компьютерлер қолданылуына қарай мынандай топтарға бөлінеді: үлкен ЭЕМ (электрондық
1999 жылдан бастап дербес компьютерлер үшін халықаралық стандарт —
• бұқаралык дербес компьютер (Consummer РС);
• іс дербес компьютері (Оffice РС);
• ықшам компьютер (Мobil РС);
• жұмыс бекеті (Workstation РС);
• ойын ДК (Enteraiment РС).
Қазіргі кездегі колданыстағы компьютерлердің көпшілігі бұқаралық дербес компьютерлер тобына
Үйлесімділігі бойынша жүйелеу. Әлемде компьютерлердің көптеген түрлері мен типтері
Аппараттық үйлесімділік. Аппараттық үйлесімділігі бойынша компьютерлер аппараттық платформаларға бөлінеді.
Аппараттық үйлесімділіктен басқа операциялық жүйе деңгейіндегі үйлесімділік, программалық үйлесімділік,
Бұл оқу құралы ІВМ РС платформасына жататын дербес компьютерлерді,
Есептеу жүйесінің құрамы
Есептеу жүйесінің құрамын оның конфигурациясы деп атайды. Есептеу жүйесінің
Аппараттық жасақтамаға есептеу техникасының аппараттық конфигурациясын құрайтын құрылғылары жатады.
Орталық процессорға қатысты алғанда құрылғылар ішкі және сыртқы болып
Жеке түйіндер мен блоктар арасындағы үндестік аппараттың интерфейс деп
Программалық жасақтама. Программа деп реттелген командалар тізбегін айтады. Кез-келген
Программалық жасақтама бірнеше сатылардан тұрады: негізгі, жүйелік, қызметтік және
Негізгі программалық жасақтама аппараттық құралдармен өзара байланыста болады.
Жүйелік программалар компьютерлік жүйенің аппараттық жасақтамасымен, программалық жасақтамасымен өзара
Қызметтік программалық жасақтама. Ол негізгі сатыдағы программалармен де, жүйелік
Қолданбалы программалық жасақтама. Қолданбалы программалардың көмегімен өндірістік, шығармашылық, оқыту
Қолданбалы программалық құралдарға мәтіндік редакторлар, мәтіндік процессорлар, графиктік редакторлар,
Жеке пайдалушыға ақпараттың сапалы болуы қажет. Пайдаланушының ақпаратына
Қазіргі таңда кең тарғаған желі - Интернет
Алдымыздағы жарты ғасырда ақпараттарды тасымалдау құны қашықтықтан тәуелсіз болады.
Дипломдық жұмыста бір ақпараттық ресурстардың түрі болған, телеконференциялар Usenet
Диплом жұмысы екі тараудан, қорытындыдан әдебиеттер тізімінен және қосымшадан
Қысқартылған сөздер
БҚ – Бағдарламалармен қамтамасыздандыру
АЖ – Ақпараттық жүйелер
ДҚ – Деректер қоры
МБ – Мәліметтер базасы
МҚБЖ – Мәліметтер қорын басқару жүйесі
ОЖ – Операциялық жүйе
МҚ – Мәліметтер қоры
ДК – Дербес компьютер
ЭЕМ – электронды есептеуіш машина
ЕТ –есептеуіш техника
Comp – Есептеуіш техника және онымен байланысты құрылғылар
News – Жаңалықтар жүйесін құрушылар мен құрылудың жаңалықтары
Sci – Ғылым
Soc - Әлуметтік тақырыптар
ARP – Адресті анықтайтын протокол
ARPA –Жобалары АҚШ қорғаныс министрлігінің алдыңғы деңгейдегі
ARPANET – Интернет желісі негізіне пайдаланатын теориялық қормен мен
І-ТАРАУ. ИНТЕРНЕТ ЖЕЛІСІ ЖАЙЛЫ ЖАЛПЫ МӘЛІМЕТТЕР
Компьютерлік желілер жайлы жалпы түсініктер
Қазір барлығы Интернет жайлы сөз қозғауда. Бөлшектеп есептеу жайлы
Гроша заңы орындалудан қалды, себебі құны жағынан төмен
Уақыт өткен сайын есептеу техникасын қолданушылардың оған қоятын талаптары
Өнеркәсіптер мен түрлі ұйымдар өздерінің мини-компьютерлерін өзара қосып олардың
Стандартты технологиялық жергілікті желілерді құру
80 –ші жылдардың ортасында жергілікті желілердегі жағдай түбірлі
Сондықтан да жергілікті есептеу желілерінде дербес компьютерлер клиенттік компьютерлер
Жергілікті есептеу желілері (ЖЕЖ) ауқымды желілерге қарағанда қолданушылардың жұмыс
Мұндай прогрестің салдарымен қатар қозғаушы күші ретінде кәсіпқой емес
Әрине, ауқымды желіні құрушылар үшін мұндай жылдамдық арман болатын,
Қазіргі заманғы тенденциялар
Бүгінгі таңда есептеу желілері тез дами түсуде. Сапасы жағынан
Ауқымды желілер де өзгеріске ұшырай бастады. Компьютерлерді қосатын пассивті
Жергілікті және ауқымды желілерге бірдей қатысты тағы
Бүгінгі таңда бұл проблемалар әртүрлі жолдармен шешілуде, солардың бірі
Есептеу желілер
і
Есептеу желілеріндегі программалық және аппараттық байланыстар әлсіз, ал байланыстар
Тұжырымдар
Есептеу желілері − компьютерлік технологиялардың даму эволюциясының нәтижесі.
Есептеу желілері дегеніміз − байланыс жолдарымен қосылған компьютерлер тобы.
Желінің негізгі мақсаты − желідегі қолданушылар үшін ондағы барлық
Есептеу желілері − бөлшектенген жүйелердің бір түрі, олардың артықшылығы
Желілердің дамуының маңызды кезеңі − әртүрлі текті компьютерлерді тез
Есептеу желілерін пайдалану өнеркәсіп үшін келесі мүмкіндіктерге қол жеткізуге
құны жоғары ресурстарды бөліп қолдану;
коммуникацияларды жетілдіру;
ақпараттарды пайдалануды жақсарту, жеңілдету;
шешім қабылдауды тездету және сапасын жоғарлату;
компьютерлердің территориялық орналасуының еркіндігі.
Ең қарапайым желі (network) өзара кабель арқылы қосылған екі
Компьютерлік желілер деректерді ортақ пайдалану қажеттілігінен туды. Дербес компьютер
Анықтама. Желі – деректер алмасуын қамтамасыз ететін арнайы аппаратураның
Анықтама. Желінің атқаратын қызметі – бір фирманың аумағында немесе
Желіге қосылған компьтерлер келесілерді ортақ пайдалана алады:
деректер;
принтерлер;
модемдер;
басқа құрылғылар.
Деректерді ортақ пайдаланудың жаңа тәсілдерінің пайда болуына байланысты, келтірілген
Анықтама. Ресурстар дегеніміз – деректер, қосымшалар, сыртқы құрылымдар (дискжетек,
Алғашқыда компьютерлік желілер оншақты компьютерлерді және бір принтерді біріктіретін
Анықтама. Интерактивті байланыс дегеніміз – нақты уақыт аралығында хабарламалармен
Анықтама. Жергілікті желі – жоғарғы жылдамдықтағы адаптерлер арқылы желіге
Анықтама. Ауқымды желі – байланыс жолы ретінде модемдерді және
Жергілікті есептеу желісі (ЖЕЖ) шектеулі территорияның аумағында, мысалы, бір
Компьютерлік желілерді пайдалану көптеген артықшылықтарға қол жеткізеді, соның ішінде:
деректерді және сыртқы құрылымдарды ортақ пайдалану нәтижесінде шығындарды төмендетуге;
қосымшаларды стандарттауға;
деректерді уақытында алуға;
тиімді өзара әсерлесу мен жұмыс уақытын жоспарлауға.
Қазіргі таңда компьютерлік желілер жергілікті есептеу желілерінің (ЖЕЖ) аумағынан
Желілер типтері
Желінің екі типі кең тараған: бір рангілі желі және
Анықтама. Сервер – өзінің ресурстарын желі қолданушыларына ұсынушы компьютер.
Бір рангілі желілерде әрбір компьютер клиент ретінде де,
Анықтама. Клиенттер – желілік ресурстарды пайдаланатын компьютерлер.
Анықтама. Беріліс ортасы – компьютерлерді өзара қосу тәсілі.
Деректер мен ресурстардың үлкен көлемдері ортақ пайдаланылатын болса, сервердің
Қорытынды: Бір рангілі желіні пайдаланған тиімді, егер
қолданушылар саны оннан аспаса;
қолданушылар өзара жақын орналасқан болса;
деректерді қорғаудың маңызы болмаса;
фирманы ұлғайтудың қажеті болмаса.
Сервердің негізіндегі желіні пайдаланған тиімді, егер
қолданушылар саны көп;
деректерді кең және кешенді түрде қорғау қажет болса.
Бір рангілі желілер мен сервердің негізіндегі желілерден басқа осы
Компьютер-клиенттерде бөлінген (белгіленген) сервердегі ресурстарға қатысуды және сонымен қатар
Екі негізгі желілер типтерінің сипаттамасы 1-ші кестеде келтірілген.
Екі негізгі желілер типтерінің сипаттамасы
Бір рангілі желі Сервердің негізіндегі желі.
Негізгі жағдайлар Барлық ДК-дің құқықтары бірдей
Әрбір ДК client ретінде де және server ретінде де
Әрбір қолданушы өз ДК-нің қандай деректерін желіде ортақ пайдалануға
Бөлінген (белгіленген) сервер дегеніміз – сервер ретінде жұмыс істейтін
Серверлер әртүрлі болып келеді:
Файлдвр мен баспа серверлері
Қосымшалар серверлері
Пошталық серверлер
Факс серверлер
Коммуникациялық серверлер
Каталогтар қызметі серверлері
Өлшемі
Желідегі ДК-дің саны 10-нан аспайды. Бірнеше мың қолданушы.
Құны Қуатты сервердің қажеті жоқ, сондықтан желінің құны төмен.
Операция-лық жүйелер Microsoft (98, NT Workstation, Workgroups) фирмасының
Басқару Жүйелік администратор тағайындалмайды. Әрбір қолданушы өзінің ДК-ін өзі
Орталықтанған, яғни администратор тағайындалады. Ең болмағанда бір администратор қажет.
Ресурстар Барлық қолданушылар өз ресурстарымен басқалармен бөліседі. Ресурстар
ДК-ге қойылатын талаптар
Ресурстардың үлкен бөлігі қожайындікі. Қалған бөлігі желілік қолданушыларға ұсынылады.
Қорғау Желі қорғанысы төмен, себебі әрбір қолданушы өзі анықтайды.
Қолданушы ларды оқыту Қолданушылардың білім деңгейлері жеткілікті түрде жоғары
Сервердің аппараттық жабдықталуы
Жедел есептеу құрылғысы 12-32 Мб 64 Мб-тан жоғары
Процессор 386-ден жоғары Pentium
Қатты диск Қолданушы талабына сәйкес анықталады. Ұйым талабына сәйкес
Негізгі топологиялар
Электрлік байланыстардың топологиясын таңдау желінің көптеген сипаттамасына әсер етеді.
Анықтама. Желі топологиясы дегеніміз – компьютерлердің, кабельдердің және желінің
Қандай да бір топологияны таңдау келесіге әсер етеді:
қажетті желілік жабдықтардың құрамына
желілік жабдықтардың сипаттамасына
желіні ұлғайту мүмкіндігіне
желіні басқару тәсіліне
Әртүрлі топологияны қалай пайдалануды түсінсек, түрлі желілердің қандай мүмкіндіктері
«шина»
«жұлдызша»
«сақина»
Анықтама. «Шина» – компьютерлер магистраль бойымен бір-біріне тізбектей
Сурет 2. «Шина» топологиясымен қосылған қарапайым желі
«Шина» топологиясымен қосылған компьютерлердің әсерлесуі. Сигналдарды жіберу. Деректер
желідегі компьютерлердің аппараттық жабдықтарының сипаттамасы
компьютерлердің деректерді жіберу жиілігі
жұмыс істеуші желілік қосымшалар типтері
желілік кабельдің типі
желідегі компьютерлердің бір-бірінен қашықтығы.
«Шина» – пассивті топология, яғни компьютерлер желі бойынша жіберілетін
Сигналды шағылдыру – сигнал, адресатқа жеткеннен кейін өшуге тиіс,
Терминатор – сигналдарды жұтушы. Ол кабельдің кез-келген бос ұшына
Кабель үзілген жағдайда желі жұмысы тоқтатылып әрбір компьютер автономды
Сурет 3. Терминаторлар сигналдарды жұтады
Кабельді ұзарту:
а) кабель баррел-коннектордың көмегімен қосылады (бірақ бұл тәсіл сигналдың
б) кабель репитордың көмегімен қосылады (сигналды күшейткіш құрал
Сурет 4. Репитор кабель бөліктерін қосып, сигналды күшейтеді
Анықтама. «Жұлдызша» – компьютерлер кабель сегменттеріне бір нүктеден қосылады
Сурет 5. «Жұлдызша» топологиясымен құрылған қарапайым желі
«Жұлдызша» топологиясы – компьютерлер кабельдің көмегімен концентратор (hub) деп
Сурет 6. Концентратор – «жұлдызша» топологиясымен қосылған желінің орталық
Анықтама. «Сақина» – кабель өзіне қосылған компьютерлермен сақинаға тұйықталған
Сурет 7. «Сақина» топологиясымен құрылған қарапайым желі
«Сақина» топологиясы – сигналдар сақина бойымен бір бағытта жіберіліп,
«Сақина» топологиясында деректер маркердің көмегімен жіберіледі. Адрес қабылдаушының адресімен
Құрама топология – «жұлдызша-шина» – «шина» және «жұлдызша» топологияларының
Сурет 8. «Жұлдызша-шина» топологиясымен құрылған желі
«Жұлдызша-сақина» топологиясының «жұлдызша-шина» топологиясынан айырмашылығы концентраторлар бас концентратордың негізінде
Сурет 9. «Жұлдызша-сақина» топологиясымен құрылған желі
Топологияны таңдау
Топология Артықшылығы Кемшілігі
Шина Кабельді үнемдейді. Беріліс ортасын пайдалану құны төмен, қарапайым,
Сақина Желідегі барлық компьютерлердің үстемдіктері бірдей. Қолданушылардың саны желі
Жұлдызша Желіге жаңа компьютерлер қосу арқылы жеңіл модификациялауға болады,
Түйін:
Топология дегеніміз − компьютерлердің нақты физикалық орналасуы. Барлық
«Шина» – кең қолданылатын қарапайым топология. Барлық компьютерлер бір
«Жұлдызша» топологиясында әрбір компьютер концентратор деп аталатын орталық
Сигнал немесе маркер әрбір компьютерден өтіп «сақина» бойымен жүріп
1.2. Тарихи деректер мен статистикалық мәліметтер
Әлеуметтік пенде болғандықтан адам әрқашанда өзі сияқтылармен араласу тәсілдерін
Информацияның көзді тартар ертеңі таң қалдырып, өзіңнің соны пайдалана
Кейбір есептеулер бойынша екі миллиондай компьютермен 30 миллионға жуық
INTERNET желісін алғашқы дүниеге келтіруге себеп болған 70-жылдар басында
Дегенмен INTERNET тек желі ғана емес, ол — желілердің
Оның қарапайым желілік нүктелері өкімет мекемелерінде. университеттерде, коммерциялық фирмаларда,
INTERNET-тің бір ерекшелігі оның құрамындағы көптеген компьютерлер нақты BBS
INTERNET информация магистралына өте ұқсас, институт, мектеп терминалы арқ6ылы
INTERNET желісін сипаттау үшін оны телефон жүйесімен салыстыру қалыптасқан.
Дүниежүзілік немесе мемлекеттік телефон жүйесінің иесі кім? Ешкім де
INTERNET-ті пайдаланудың нақты себептері өте көп. Мысалы, сіздіц Бурабайға
Олай болса, "scuba" (акваланг) жаңалықтар тобын қарап шығу керек,
INTERNET-тің бар мүмкіндігін, онда жиналған мәліметтерді дс түгел айтып
lNTERNET-пен байланысқан провайдер компаниясы деп аталатын мекемелер әрбір компьютерді
- косылып түратын тікелей байланыстар (кіру жолдары);
- тұрақты қосылып тұрмайтын байланыстар (кіру жолдары);
- почталық байланыстар.
1.3. Тұрақты қосылып тұратын байланыс түрлері
Тұрақты қосылып тұратын байланыс - мұнда жеке компьютер тікелей
Ерекшеленген немесе тұрақты тура байланыс тек ірі компаниялар мен
Қосылып тұратын тура байланыс көбінесе SLIP, Point-to-Point Protocol немесе
Тұрақты қосылып тұрмайтын байланыс қымбаттылығына қарай әр компьютнрге қойылмайды
Почталық байланыс. Internet-пен қосыла алатын бірнеше почталық байланыс түрлері
Почталық катынастың колмен терілетін терминалдық байланыс түріндегі тағы бір
Бізге кенеттен бір файл керек болып қалды делік және
Мұндай мақсат үшін файлды жеткізу хаттамасы деп аталатын жүйе
FTP-серверінің мәліметтерімен қатынас құру үшін әркім стандартты кіру сұхбатын
open ftp.relcom.su nameid password — FTP-серверге кірердегі сұраныс тізбегі,
open FTP-сервермен қатынас құру сұранысы;
ftp.relcom.rsu — FTP-серверінін қажетті информациямен толықтырылған аты;
nameid — пайдаланушының кіру аты немесе anonimus; password
Парольді немесе өз атын дұрыс енгізбегенде, FTP-сервер тек шектеулі
Пароль мен атау дұрыс болса, қатынас құру құқығына байланысты
cd каталог_аты — каталогты ауыстыру;
cd.. — жоғарғы деңгейден каталогка қайту;
get файл_аты — FTP-серверден файл алу;
binary — екілік файлдарды жіберу/алу режиміне ауысу (типтері ехе,
dir — ағымдағы каталог файлдары тізімін беру.
FTP-сервермен байланысу сеансында пайдалануға болатын командалар жиынтығын HELP командасы
FTP-серверден файлдар алу кезіндегі әдеттегі командалар жиынтығынан мысал келтірейік.
cd pub/ — барлық FTP-серверін пайдаланушыларға ашық РАВ каталогын
binary — екілік файлдарды өңдеуге өту; get
Мысал ретінде Microsoft Internet Explorer 3.01 программасын пайдалану кезіндегі
Браузерді іске қосу үшін жұмыс столынан немесе есептер тақтасынан
Бұл мысал Internet Explorer жұмысын Windows 98 ортасында көрсетеді,
Internet Ехріогег-ді Іске қосар алдында желімен алыстан қатынас кұру
Мұндайда үш терезеге мәліметтер енгізілуі тиіс (29.2. сурет). Сіздің
Егер барлық әрекеттер дұрыс орындалса, экранға Internet Explorer терезесі
Алдымен "Адрес" өрісін қарастырайық, Бұл өрісте FTP адресі былай
Адрес терілген соң, "Enter" пернесі басылады. Осы сәттен бастап
Адрес енгізілген сәттен бастап, Internet терезесінің жоғарғы оң жақ
Internet Explorer терезесінің жұмыс аймағындағы 1 цифры тұрған орында
Құрал-саймандар тақтасындағы "Тоқта" (стоп) батырмасын кез-келген кезде басып қалып,
"Баспа" батырмасы экранда көрініп түрған бетті баспаға шығаруға арналған.
Релком желісінің серверлерімен жұмыс істегенде FTP-сервері мен өз компьютеріміздің
Мұның себебі кодтардың стандартты кестесінде кириллица әріптері (орыс, казақ
Жұмыс өрісінде FTP-серверінің парағы бейнеленген Internet Explorer терезесі көрсетілген,
Керекті файлды не каталогты алу (көру) үшін курсорды сол
Экранда көрінбей одан тысқары түрған мәтін бөліктерін көру үшін
Браузер арқылы кез-келген уақытта басқа FTP-серверге ауыса аламыз. Ол
Браузермен жұмысты аяқтау үшін "Файл" менюінің "Жабу" пунктін орындау
Internet ішінен керскті информацияны іздеп табуға мүмкіндік беретін тағы
World Wide Web (WWW, Web), яғни "дүниежүзілік өрмек" информация
Мүнда бір-бірімен байланысқан сөздер тізбекше аркылы іздеу жүргізіледі. Өзіңізге
WWW жүйесі байланыс орнатылған құжаттардан тұрады. Гипермәтін деген не?
Web жүйесімен жұмыс істеудің бірнеше тәсілі бар. UNIX операциялық
Егер тұрақты қызмет атқару қажет болса немесе тікелей теру
Қолданылып отырған тәсілге карамастан сіз гипермәтіндік файлдарда мәліметтерді іздеп
Сонымен FTP-серверімен жұмыс істеуді меңгерсеңіз және Web жүйесінің бірнеше
Internet Explorer немесе Navigator іске қосылса, браузеп автоматгы түрде,
http://www.home.microsoft.com/int/ru
Internet Explorer терезесі көрсетілгендей болады. Мұнан кейін "лифт" көмегімен
Біздің жағдайда курсорды "Internet-те парақты іздеу үшін осы сілтемені
Web каталогтары кітапхананың жүйелік каталогтары тәрізді жасалып, олар "Спорт",
Көптеген серверлердегі тізімдерде әрбір түйінді тақырып кысқаша сипатталып отырады
Бірақ Web каталогтары мәтін парактарының тек аз бөлігін көрсетеді,
Іздеу процесі адамның қатысуынсыз орындалатын болғандықтан, іздеу серверлері каталогтарға
ІІ-ТАРАУ. ТЕЛЕКОНФЕРЕНЦИЯЛАРДЫ БАСҚАРУ ПРОГРАММАЛАРЫ
2.1. OSI желілік технологиясы
Желінің атқаратын қызметі деректерді бір компьютерден басқа компьютерге жіберу.
деректерді айырып тану;
деректерді басқарылатын блоктарға бөлу;
деректердің орнын анықтап кабылдаушыны көрсету үшін әрбір блокка ақпаратты
деректерді синхронизациялау және тексеру үшін ақпараттарды қоса білу;
деректерді желіге орналастырып, берілген адрес бойынша жіберу.
Бұл мақсаттарды орындауда желілік операциялық жүйеге қатаң талаптарды орындауға
Анықтама. Хаттама – әрбір желілік операцияны реттеуші процедуралар
Стандартты хаттамалар әртүрлі өндірушілердің программалық және аппараттық жабдықтауларының өзара
1984 жылы ISO (International Standards Organization) ашық жүйелердің өзара
Сурет 10. OSI үлгісіндегі деңгейлердің өзара әрекеттесуі
Әрбір деңгей желілік құрылғылардың әрекеттесуінің нақты бір аспектісіне қатысты.
Сурет 11. Пакеттің құрылуы
Құру процесі қолданбалы деңгейде басталады. (Сурет 11). Сонымен, қосымша
OSI үлгісінің деңгейлері
Физикалық деңгей (Physical layer) Бірінші физикалық деңгей (Physіcal) OSІ
Арналық деңгей (Data Link layer) Физикалық деңгейде тек биттер
Желілік деңгей (Network layer) Үшінші желілік деңгей хабарламаларды адрестеуге
Транспорттық деңгей (Transport layer). Жіберушіден қабылдаушыға барар жолда пакеттер
Сеанстық деңгей (Session layer). Бесінші деңгей (Sessіon) әртүрлі компьютерлердегі
Көрсету деңгейі (Presentation layer). Алтыншы көрсету деңгейі (Presentatіon) желілік
Қолданбалы деңгей (Application layer). Жетінші OSІ үлгісінің ең
"Ашық жүйе " түсінігі
OSI үлгісі атынан (Open System Interconnection) көрініп тұрғандай, ашық
Кең мағынада ашық жүйе деп ашық спецификацияға сәйкес
"Спецификация" (есептеу техникасында) терминінің аппараттық және программалық компоненттердің формалданған
Жүйелерді құру барысында ашық спецификацияларды пайдалану үшінші жаққа осы
Шынайы жүйелер үшін толық ашықтық қол жетпейтін идеал ретінде
OSI үлгісі ашықтықтың тек бір аспектісіне ғана, атап айтқанда,
Егер екі желі ашықтық принциптерін сақтай отырып құрылған болса,
бір стандартты ұстанған әртүрлі өндірушілердің аппараттық және программалық жабдықтарынан
желінің жеке компоненттерін жетілген түрлерімен ауыртпалықсыз ауыстырып, желіні аз
бір желіні басқасымен жеңіл қосуға;
желіні игеруді және оған қызмет көрсетуді жеңілдетуге.
Ашық жүйелердің әйгілі мысалы халықаралық Internet желісі болып табылады.
OSI үлгісі – желінің іс-әрекетінің негізі. Сондықтан да,
Деректердің желі және кабель бойынша берілісі
Аппараттық желілік компоненттердің қызметін қамтамасыз ететін программалар – драйверлермен
Анықтама. Драйверлер (driver) – компьютерге әртүрлі құрылымдармен жұмыс істеуге
Компьютерлердің әрбір құрылымдық типі мен сыртқы құрылымдардың драйверлері бар.
Желілік адаптер тақшасының драйверлері Ортаға енуді басқару бағыныңқы деңгейінде
Қазір Сіздің компьютеріңіз бен сыртқы құрылғылар бірімен-бірі әрекеттесуге мүмкіндік
Анықтама. Пакеттер дегеніміз – файл бөлінгеннен кейін алынған деректердің
Пакет – компьютерлік желілердегі ақпараттың негізгі өлшем
Пакеттің компоненттері: тақырыбы, деректер, трейлер. Тақырыпқа кіретіндер:
- пакеттің жіберілетіндігі жайлы «айтатын» сигнал;
- шығыс көзінің адресі;
- орналасу адресі;
- берілісті синхронизациялаушы ақпарат.
Трейлер көбінесе қайталанатын артық код деп аталатын қателерді тексеруге
Өзара байланысқан компьютерлер халықаралық ұйымдарды еске түсіреді. Бұл ұйымдар
Анықтама. Хаттама дегеніміз – қандай да бір байланысты реттейтін
Хаттамаларға қатысты негізгі тұжырымдарды ұмытпау керек:
Хаттамалардың саны көп. Әрбір хаттама әртүрлі тапсырмаларды орындайды,
Хаттамалар OSI үлгісінің әртүрлі деңгейлерінде жұмыс істейді.
Бірнеше хаттамалар бірігіп жұмыс істеуі мүмкін. Оларды хаттамалар стегі
Желілік ортада хаттамалар деректерді тасымалдаудың ережелері мен процедураларын анықтайды.
- деректерді пакеттерге бөлу;
- пакетке адрес туралы ақпаратты қосу;
- пакеттерді жіберуге даярлау;
- кабель бойымен жіберілген пакеттерді қабылдау;
- пакеттен деректердің көшірмелерін алу үшін, деректер блоктарының алғашқы
- қалпына келтірілген бұл блоктарды компьютерге жіберу.
Желінің дұрыс жұмыс істеуі хаттамаларды орнатумен шектелмейді. Кабель
Анықтама. Ену әдісі – компьютерге желілік кабель бойынша деректерді
Желідегі бірнеше компьютерлердің кабельге ортақ ену мүмкіндігі болуы тиіс.
Сурет 12. Екі компьютердің бір мезетте деректер берілісіне қатысуы
Ену әдістері бірнеше компьютердің бір мезетте кабельге енуін болдырмайды.
Бақылауды пайдалаудың арқасында коллизияларды аша отырып көпше ену;
Бақылауды пайдалаудың арқасында коллизияларды болдырмай көпше ену;
маркерлік беріліс арқылы ену;
сұраныстың үстемділігі бойынша ену.
1. CSMA/CD (Carrier-Sense Multiple Access with Collision Detection) –
Сонымен қатар, коллизияны табу қабілеті CSMA/CD-дің әсерінің аймағын шектеуші
Әрбір коллизиядан кейін, екі компьютерге де берілісті қалпына келтіруге
2. CSMA/CА (Carrier-Sense Multiple Access with Collision Against) –
Бірақ кең таратылатынхабарлама желінің жалпы трафигін ұлғайтады және оның
3. Маркерлік беріліспен ену әдісі. Мұның мәнісі маркер деп
4. Сұраныстың үстемділігі бойынша ену желінің тек концентраторлар мен
2.2. WinVN программасының сипаттамалары
WinVN программасы
WinVN программасы UseNet телеконференциясын оқуға арналған және
WinVN – ұжым шығармашылығының нәтижесі. Бұл программаны бір
Программаның жаңа версияларын FTP сервис арқылы ftp.ksc.nasa.gov
WinVN программасымен жұмыс істеу үшін программист немесе ДК саласында
Жұмыста мына мәселелер қаралады:
WinVN орнату
UseNet телеконференцияларын көру
Мақалаларды шығару мен почта арқылы жіберу
Мақалалардан файлдарды ажырату мен мақалаларға файлдады тіркеу
WinVN арнайы опцияларын саздау
WinVN программасын орнату
WinVN программасын компьютерге орнату үшін мына нарселердің болу қажет:
Орнатылған Windows жүйесінің болу
Программалық қамтамалар Winsock 1.1, Dec Pathworks v4.l немесе
Internet жүйесінің болуы
Телеконференцилар (news server) серверінің болуы
Электронды почтолар үшін, Internet (SMTP-сервер) немесе (MAPI)
Ақпаратты алдын-ала дайындау
WinVN программасын орнатудағы бірінші қадам – Internet байланыса
Мыналарды анықтау қажет:
Телеконферециялар серверінің Internet-адресі. Жұмыс істейтін телеконферециялар серверінің Internet-адресін анықтау.
Есекрту
XHDR мен XOVER – NNTP протоколға арнайы тіркемелер болып,
Аты мен пароль. Егер телеконференция сервері регистрацияланған ат
Почталық сервердің Internet-адресі. Егер Microsoft-почтасын (MAPI) пайдаланбайтын болсаңыз,
Сіздің атыңызбен e-mail адресіңіз. Қандай атты және электронды
Сіздің мекемеңіздің аталуы. UseNet –пен жұмыс істеуде өзіңіздің мекемеңіздің
Программалық қамтамасыздандыруларды алу
WinVN көшірмесін қаттық дисктегі каталогқа орналыстырыңыз, мысалы C:\WINVN. WinVN
WinVN көшіру адрестері
Хостың аталуы Каталог
ftp.ksc.nasa.gov /pub/win3/winvn
ripem.msu.edu /pub/pc/win/winvn/
ftp.cica.indiana.edu /pub/pc/win3/winsock
micros.hensa.ac.uk /mirrors/CICA/win3/winsock
nic.switch.ch /mirror/win3/winsock
FTP серверлер катологтарында WinVN программасынан басқа, программа мәтіні мен
Егер WinVN архив тіркемесі ZIP болса, программаны архивтен
Программалық қамтамасыздандырулардың сипаттамалары
Файлдың аты Қызметі
README.TXT Ақпаратты мәтіндік файл. Файлды NotePad немесе Блокнот мәтіндік
WINVN.EXE WinVN прорамманың орындалатын файлы.
PWKSOCK.DLL Internet желісін қосуда пайдаланатын DEC Pathworks v4.l немесе
WINVN.HLP Анықтама файлы
WINVN.INI Файлда WinVN программасының саздалуы жайлы мәлімет сақталады.
NEWSRC Файл сіз жазылған телеконфе-ренциялар жайлы мәлімет сақта-лады.
GWINSOCK.DLL Winsock 1.1 мен бірге қосылатын Internet байланысты қамтамасыз
GENASYNC.DLL Winsock 1.1 мен бірге қосылатын Internet байланысты модем
WVTB.DLL WinVN саймандар панелі
CTL3DV2.DLL 3D басқару элементтерді қамтамасыз етеді.
WINVNFAQ.TXT Сұрақтар мен жауаптары (FAQ) болған мәтіндік файл
Егер сізде программаның 99.03 версиясынан басқа версиясы болса, Кесте
Ескертеулер:
CTL30V2.DLL файылы WinVN мен \windows\system катологтарында бір
DEC Pathworks немесе Microsoft LahManager пайдаланушыларында WINVN.INI
Notepad мәтіндік редакторды қосып, WINVN.INI файлын ашсақ, GenSockDLL=qwinsock.dll
Егер Trumpet немесе NetManage программалардың жаңа версияларын пайдаланатын
WINVN.EXE программаға параметрлер командалар жолында берілеуі мүмкін:
WINVN [INIfile NEWSRCfile] немеспе
мұндағы INIfile – WINVN.INI файлында пайдаланатын
файл.
NEWSRCfile – NEWSRC пайдаланатын NEWSRC файлы.
path - WINVN.INI және NEWSRC көрсетілген
INI және NEWSRC файлдар жиынтығын Program Manager пиктограммаларында пайдалану,
WinVN программасының бірінші іске қосылуы
WinVN пиктограммасына екі рет шерту керек. WinVN
Ал енді WinVN программасы Internet – ке қосылу параметрлерін
Келесі өрістерді толтыру қажет:
NNTP Server (NNTP-сервер). Телеконференциялар серверінің lnternet-адресін енгізіңіз.
ТCP-port (ТCP-порт). Көпшілік серверлер үшін, өз бетінше қабылданатын nntp
Connect at startup (Соединяться при за пуске). Егер сіз
Username and Password (Пайдаланушының аты мен паролі). Егер телеконфереенциялар
Save password Паролді сақтау). егер сіз сервермен қосылуда әр
SMTP Server (SMTP-сервер). Мұнда сіз, егер электронды почта арқылы
Mail Transport (Почтаны жіберудің тәсілдері). Элктронды почтамен жұмыс істеу
MAPI demand logon (Сұраныс бойынша MAPI қосылу.
Сурет 13. Соmmunication Options терезесі.
Егер барлық орнатулар орнатылса, ОК командасын беріңіз. Енді WinVN
Сурет 14. Диалогты терезе.
Келесі өрісті таңдаңыз:
Your Name (Сізді атыңыз). UseNet жүйесінде сіздің
Reply-to e-mail address (Жауаптар үшін E-mail адресі). Егер сіздің
Organization name (Мекеменің аталуы). Егер сіз мақала жазуда
Барлық өрістерді толтыра отырып, WinVN программасы барлық
WinVN программасы телеконференциялар тізімін алаып, сізді телеконференция тізіміне қосады
Сурет 15. Телеконференцияның бастапқы терезі.
Келесі өрістерді толтырыңыз:
Your Name (Сіздің атыңыз). UseNet жүйесінде сідің
Your e-mail address (Сіздің e-mail адресіңіз). UseNet жүйесінде
Reply-to e-mail address (жауаптар үшін E-mail адрес).Егер сіздің хабарласу
Сурет 16. E –mail почтаны толтыру терезесі
Жоғарыдағы өрістерді толтырып болғаныңыз соң, ОК кнопкасын басыңыз.
Келесі кезеңде телеконференциялар тізімін аласыз. Егер серверде бірнеше
WinVN программасы телеконференциялардың толық тізімін алғанда, сізге
Телекнференцияға жазылу үшін, бастап телеконференцияның иерархиядағы жоғарғы
Сурет 17. Телеконференцияға жазылу немесе жазылуды бекер ету терезесі
Сурет 18. Телеконференциялар тізімі
Ескерту: Егер қайсы телеконференцияға жазылуыңызды таңдай алмасаңыз, телеконференцилар тізімін
WinVN программасын іске қосу
Егер программа дұрыс орнатылған болса, WinVN программасын іске
Егер сіз Yes немесе + командаларын таңдасаңыз, WinVN
Жаңа тізімді алуда Internet жүйесімен қосылуда(егер сіз модем
Егер сіз No немесе + дауап берсеңіз, соңғы
Yes немесе No таңдауызға байланысты, нәтижеде WinVN
Мәселелер және олардың шешімдері
Программаны іске қосуда, себебі анықталмаған және дұрыс болмаған нәрселер
Егер WinVN іске қосуда дұрыс болмаған нәрселер шықса,
Көп кездесетін хабарлар төменде көрсетілген:
Error 4007 in fynction getsock_connect, can’t resolve hostname
WinVN программасы телеконференция серверінің IP-адресін анықтай
Бұған мына себептер болуы мұмкін:
Internet желісімен байланыс үзілді;
сервердің адресі дұрыс көрсетілмеді;
сіздің сервис-провайдеріңіздің сервер аты (DNS-сервер) жұмыс істемейді.
400 loadav at 24, try later
Телеконференция серверінің адресі ретінде алынған адрес үшін, NNTP-серверінің
Программалық қамтамасыздандыру жұмыс істемейді. Телеконференциялар сервері
Дұрыс емес немесе WinVN программасында сервер адресі дұрыс
Unexpected error 10060 from Winsock
WinVN программасының сұраныстарына телеконференциялар сервері жауап
Телеконференциялар сервері қосылмаған болуы мүмкін.
528 You have no right to talk. Good bye.
Телеконференциялар сервері пайдаланушының аты мен паролі дұрыс
программасында ат және пароль өрісі толтырылмағандыққа көз жеткізу керек
(Config менюді ашып, Communications пунктін таңдаңыз).
2.3. Интернет желісінде телеконференцияларды басқару
WinVN программасы телеконференциялар бойынша мақаларынды ретке келтіреді. WinVN
Сіз тіркелегн телеконференцияны телеконференциялар тізіміне қосу үшін, Group менюсін
Егер сізге телеконференция анық аты мәлім болған іздеу
ОК кнопкасын басыңыз. WinVN программасы аттар тізімін қарап шығып,
Мақалаларды оқу
Телеконференциядағы мақаланы оқу үшін, негізгі терезедегі телеконференция атына екі
Сурет 19. Мақалаларды оқу терезесі.
Телеконференция терезесінде мақала атының тізімі келтірілген. Ал мақаланың
Мақаланы оқу үшін, мақала атына екі рет шерту керек.
Келесі мақаланы оқу үшін, View менюсін ашып, Next (+)
Егер мақала ROTI3 кодты пайдаланып кодталған болса, View менюсінен
Сурет 20. Мақала мәтінін оқу терезесі.
Ескерту: Егер мақала мәтіні туындалған символдар жиынтығы болса,
АҚШ фирмалары өздерінің телеконференциялармен жұмыс істейтін программаларын ұсынады: NCSA-Telnet
Ал рессейде және ТМД мемлекеттерінде WinLanEm программасының түрлі
Дипломдық жұмыста телеконференция пакеттерімен жұмыс істейтін және оларды басқаратын
Usnet программасын іске қосқанда, экранға программаның орындалуындағы бірінші терезе
Кезкелген клавишаны басқанда терезенің екінші беті шығады. Мұнда
файлдан критерия мәнін енгізіңіз;
критерия жайлы енгізілген мәліметті сақтау;
салыстырмалы қателік мәнін файлдан енгізіңіз,
критерияның салыстырмалы қателік мәнін файлға сақтау;
жии кезедесетін параметр мәнін енгізіңіз;
деп сұрайды. Y немесе N деп жауап беру
Шығару формасы:
Есептеу нәтижесі алынды,
Идеалга жакын пакет
Оның метрикасы мынаған тең.
Нәтижелер base.dat файылында сқталады, егерде файлға сақта деген команда
Қорытынды
Дипломдық жұмыста интернет, компьютерлік желілер, тұрақты қосылып тұратын байланыс
WinVN программасының сипаттамалары келтірілді. Атап айтқанда, программаны іске қосу
FTP серверлер катологтарында WinVN программасын, программа мәтіні мен
Телеконференцияға тіркелу, телеконференциялар тізімін оқу, мақалалар жіберу, басқа мақалаларды
WinVN программасының телеконференциялармен жұмыс істеуінде туындайтын қателіктер түрлері келтірілді.
Телеконференция пакеттерімен жұмыс істейтін және оларды басқаратын Си алгоритмдік
Usnet программасымен жұмыс істеу үшін әдістеме келтірілді. Программаның
Әдебиеттер
Turbo Vision для языка Pascal. Cправочник. -М.: “И.В.К.-Софт”,1992
Turbo Vision для языка Pascal. Описание.-M.:”И.В.К.-Софт”,1992.
Балапанов Е.К., Бөрібаев Б. Жаңа информациялық технологиялар : Информатикадан
Биядилов Н.Б. Информатика негіздері және ЭЕМ. Оқу-әдістемелік құрал,
Ворощук А. Н. Основы ЦВМ и программирования. М:”Наука” 1978г.
Елманова Н., Трепалин С, Тенцер A. Delphi 6 и
Епанешников A.M."Программирование в среде Delphi 2.0"
Епанешников А., Епанешников В. Программирование в среде Turbo Pascal
Каган Б.М. Электронные вычислительные машины и системы, М.: Энергоатомиздат,
Калабеков Б. А. Цифровые устройства и микропроцессорные системы. М:
Колесник А.П. Компьютерные системы в управлении финансами. - М.:
Корняков В. Серия статей в компьютерном издании "Компьютерные Вести".
Ломтадзе В.В., Шишкина Л.П. Информатика. Учебное пособие.- –М.: Диалог
Майоров С.А., Кириллов В.В., Приблуда А.А., Введение в микроЭВМ,
Масанов Ж.Қ. Информатика. Алматы, Бастау, 2002ж., 139 бет, 1-бөлім.
Математическая энциклопедия. М: “Советская энциклопедия” 1985г.
Матчо Д., Дэвид Р. «Delphi» — пер. с англ.
Матюшко В.М. Персональный компьютер: диалог и программные средства. Уч.пос.,
Назаров С.В. Локальные вычислительные сети. Cправочник. М.: “Финансы и
Прайс Д. «Программирование на языке Паскаль». Практическое руководство. М.,
Ролич Ч. Н. – От 2 до 16, Минск,
Рюттен Т.Франкен Турбо Паскаль 7.0. Киев: BHV, 1995.
Симонович С.В. Информатика. Базовый курс. - СПб: «Питер»,
Турбо Паскаль 7.0. Киев: Торговое издательское бюро BHV,1996.
Фараонов В.В. Турбо Паскаль (в 3-х книгах).
Фаронов В.В. Turbo Pascal 7.0. –М. “Нолидж”,1987.
Федоров А. Borland Pascal : практическое использование Turbo Vision
Федоров А. Особенности программирования на Borland Pascal.-Киев: “Диалектика”,1994.
Фигурнов В.Э. IBM для пользователя. М.: Финансы и статистика,
Фомин С.В. Системы счисления, М.: Наука, 1987.
Фролов А, Фролов Г. Аппаратное обеспечение персонального компьютера. М.,
Фролов А., Фролов Г. Операционная система Microsoft Windows для
Фролов А., Фролов Г. Операционная система Windows-95 М., Диалог
Шауман А. М. Основы машинной арифметики. Ленинград, Издательство Ленинградского
Шумаков П. В. “Delphi 3.0 и создание баз данных”.
Қосымша
Қосымша 1. Си программасының мәтіні
#include
#include
#include
int i,j,e,n,m,p,command;
double
y=0.0,d[30][30],k[30][30],s[30],w[30],l[30],z[30],a[30],b[30],h[30];
FILE* base;
FILE* name;
FILE* wazh;
struct name
{
char pname[50];
} nm[30];
struct krit
{
char pname[50];
} kr[30];
double power(double num, int st)
{
double num1=1;
for (int gggggg=1;gggggg
Телеконференциялар. Telnet
Хатты толтыру
Интернет желісі жайлы жалпы мәліметтер
Компьютерінде хат
Электронды почта
Почталық файлдық сервер
Оқушылардың интернетте жұмыс істеу қабілеттерін қалыптастыру
Ауқымды желілер. Интернет
Жергілікті желі
Internet желісі және қауіпсіздігі