Құс шаруашылығында өндіріс шығындарының есебі
ЖОСПАР
Кіріспе 3
1 «Алматы Құс» ААҚ-ның қаржы-шаруашылық қызметіне сипаттама
2. Құс шаруашылығында өндіріс шығындарының есебі 11
3. Құс шаруашылығы өнімінің өзіндік құнын
Қорытынды 27
Пайдаланған әдебиеттер тізімі 29
Кіріспе
Нарықтық қатынастарға көшу процестері кәсіпорынның экономикадағы
Нарық жағдайында кәсіпорындардың қызмет етуі күннен күнге өсіп
Бүгінгі күнгі шаруашылық жүргізу жағдайында кәсіпорын үшін екі
Жоспарлау, есептеу және реттеу сияқты есептік процестер басқару
Ауылшаруашылығы кәсіпорындарында негізделген және белгілі бір нәтиже әкелетін
«Алматы Құс» ААҚ Қазақстан Республикасында құс шаруашылығымен айналысатын
«Алматы Құс» ААҚ-ның менеджменті, дұрыс құрылған маркетинг, дамыған
Тәжірибе барысында өндіріске жұмсалған шығындар, олардың сыныптамасы, бухгалтерлік
1 «Алматы Құс» ААҚ-ның қаржы-шаруашылық қызметіне сипаттама
«Алматы құс» Ұлттық Акционерлік Компания (ҰАК) өз қызметін
Бүгінгі күні «Алматы құс» ААҚ құрамына Чапай
Қоғамның қаржы-өндірістік қызметі шаруашылық дербестік негізінде жүзеге асырылады.
«Алматы Құс» ААҚ-ның жарияланған жарғылық капиталы 1830 млн
«Алматы Құс» ААҚ Жарғыға сәйкес келесідей акциялардың түрін
жай атаулы акциялар KZ1C31690015, саны 64 867 490
артықшылығы бар атаулы акциялар KZ1P31690111, саны 5 132
Екінші эмиссия - жай атаулы акциялар
Үшінші эмиссия -артықшылығы бар атаулы акциялар KZ1P31690319, саны
Төртінші эмиссия- жай атаулы акциялар KZ1C316900X8, саны
Компанияның жай және артықшылығы бар акциялары КАSE сауда
Бүгінгі күні компания алдында құс шаруашылығы нарығында қалыптасқан
Кәсіпорынның өндірістік қызметі. Жұмыртқа бағытындағы және ет өндіру
Аналық құс тобын күтіп-ұстау;
Балапандарды күтіп-ұстау;
Өндірістік құс тобын күтіп-ұстау.
Аналық құс тобының арналымы- 21 күннен кейін өндірістік
Балапандарды күту жағдайлары үлкен құсты күту жағдайларынан
Жұқпалы аурулардың алдын алу мақсатында аналық, өндірістік
Өнімді өңдеумен байланысты функционалдық буындар, сойыс, мүшелеу,
Өндірістік процесті орталықтандыру және өнімнің өзіндік құнын төмендету
2001 жылы компания құс фабрикаларындағы құс кроссын
Қазіргі өнеркәсіптік құс шаруашылығы ауыл шаруашылығы салаларының ең
Құс шаруашылығы компанияларының қызмет ету тиімділігін сипаттайтын
- Жем-шөп конверсиясы, яғни тұтынылған жем көлемінің өнім
Жұмыртқалағыштық, жұмыртқалық кросстардың тиімділігін сипаттайды. Салалық көрсеткіштердің ең
Орташа тәуліктік салмақ қосу, бройлерлік өндіріс тиімділігін сипаттайтын
Жоғарыда келтірілген көрсеткіштер кәсіпорын қызметінің сапасын сипаттайтын интегралданған
«Алматы Құс» ААҚ әлді жақтарына келесілерді жатқызуға болады:
дамып отырған нарықта 7 жылдық жұмыс істеу тәжірибесі;
банктердің жоғары несиелік сенімі;
мықты кәсіпқой ұжым;
сала ішінде кәсіпорынның сауда белгісінің танымды болуы;
бос тұрып қалған фабрикаларды жекешелендіру және қалпына келтіру
өнеркәсіптік құс шаруашылығының «тар жерлерін» білу;
стратегиялық серіктестердің, қатарластардың бар болуы;
ҚР Үкіметінің компанияның стратегиясын саяси қолдауы.
2004 жылы компания өзінің ұйымдастырушылық құрылымын қайта құрып,
Өндрістік процесс компанияның ішкі аудитімен бақыланады, мұның өзі
Компанияның басқарушылық саясаты келесілерден құралады:
- құс өсіру шаруашылығын және инкубациялық
құс фермаларының тәртіпке салынған қызмет етуін қамтамасыз ететін,
басқару технологиясы (бюджеттеу, бизнес үлгілер, өнімнің сапалық
біріңғай орталық принципі негізінде қаржы және еңбек ресурстарының
басқарудың автоматтандырылған жүйесін қалыптастыру.
2003-2004 жж кәсіпорынның қаржы-шаруашылық қызметінің нәтижелерін анықтау үшін
Кесте 1- «Алматы Құс» ААҚ-ның қаржы-шаруашылық қызмет нәтижелерінің
Көрсеткіштер 2003 жыл 2004 жыл
Табыстар мен шығындар туралы бойынша есеп
Өнімді өткізуден алынған табыс, мың тг 3 137
Өткізілген өнімнің өзіндік құны, мың тг 2
Жалпы табыс, мың тг 818 268 865
Кезең шығындары:
жалпы және әкімшілік шығындар 123 602 135 963
өнімді өткізу шығындары 197 763 207 651 9
пайыз бойынша шығындар 316 976 332 825
Салық салынғанға дейінгі табыс, мың тг 179
Салық бойынша шығындар, мың тг 53 978
Таза табыс, мың тг 125 949 132
Баланс
Ағымдағы активтер 5 060 436 5 105 471
Ұзақ мерзімді активтер 2 355 247 2 285
Барлығы 7 415 683 7 390 889
Ағымдағы міндеттемелер 1 072 333 1 193 790
Ұзақ мерзімді міндеттемелер 4 191 214 4 038
Меншікті капитал 2 152 135 2 158
Өнімнің рентабельділігі 0,040148 0,035244 -0,005 87,8
Активтердің айналымдылығы 0,42304 0,5093508 0,086 120,4
Меншікті капитал мультипликаторы 3,445733 3,424714 -0,021 99,4
Меншікті капитал табыстылығы, % 5,85% 6,15% 0,003 105,1
Жоғарыдағы кестеден көріп отырғанымыздай 2004 жылдың қорытындылары бойынша
Қызмет етудің табыстылығын сипаттайтын көрсеткіштердің әрқайсысы акционерлік капиталдың
Кәсіпорынның жалпы өндірістік көрсеткіштерінің өзгерістерін кесте 2
«Алматы Құс» ААҚ-ның өндірістік көрсеткіштері есепті жылы өткен
Ет бағыты бойынша 2004 жылы қызмет жасаған
«Алматы Құс» ААҚ-ның құс басының саны, жалпы
Жалпы өндірілген жұмыртқа көлемі 2004 жылы 2003
Сатылған жұмыртқа мөлшері өткен жылмен салыстырғанда есепті
Нарықта сатылған жұмыртқаның 1 киллограмының өзіндік құнында
2. Құс шаруашылығында өндіріс шығындарының есебі
Құс шаруашылығында өндірістік шығындар есебі, өзіндік құнға қосылатын
Өндірістің түріне, тұрпатына тәуелсіз өндіріс шығындарының есебінде
- шығындарды өндіріс түрлері және құс топтары
- өндірілетін өнімнің өзіндік құнын құрайтын барлық шығындарды
құс шаруашылығынан алынатын өнім шығымын өз уақытында, шынайы
шаруашылық бөлімшелері бойынша шығындарды дәл бейнелеу;
негізгі және жанама өнімнің өзіндік құнын экономикалық
Құс шаруашылығында өндірістік шығындар есебі мен өнімнің өзіндік
Құс шаруашылығында негізгі өндірістерге құс өсірумен айналысатын өндірістер:
Нарықтық экономика талаптары, сондай-ақ бұл саладағы жоғары бәсекелестік
Кәсіпорында жұмыртқа өндірісі жаппай өндіріс тұрпатына
Өнімнің өзіндік құнын құрайтын шығындарды жоспарлау, есептеу
Шығындар туындайтын орындар (өндірістер, цехтар, учаскелер және т.б.)
Өнім, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтер түрлері бойынша. Өндіріске
Шығындар өнімнің өзіндік құнына ену тәсілі бойынша тікелей
Өндірістік шығындар өзінің экономикалық мазмұнына сәйкес негізгі және
Өндіріс шығындары өнімнің көлеміне қатысты екіге бөлінеді: айнымалы-
Өндірістерде шығындардың кейбір категорияларын тұрақты және айнымалы
Экономикалық мазмұны бойынша өндірістік шығындар экономикалық элементтерге және
Өнеркәсіп бағытандағы құс шаруашылығында өндіріске жұмсалған шығындар келесідей
«Материалдық шығындар» элементінде еңбек заттарына (өндірісте пайдаланылатын), өндірістік
құсты жемдеуге арналған өз өндірісінің және сатып алынған
жұмыстарды орындауға және өндіріске қызмет көрсетуге арналған мұнай
отын, мұнай өнімдерін қоспағанда (көмір, газ, ағаш және
шеттен алынған және меншікті электр станциясында өндірілген, электр
негізгі құралдарды жөндеуге арналған қосалқы бөлшектер және
құсты қорғауға арналған заттар, дәрі-дермек пен препараттар;
сыртқы ұйымдар мен кәсіпорындар немесе негізгі қызмет түріне
кәсіпорын ішінде орталық қоймадан басқа бөлімшелерге жүктерді
Құстың өлім-жітімі кәсіпорын қызметкерлерінің кінәсінан болған жағдайда олардың
«Еңбек ақы бойынша шығындар» элементінде өндіріс нәтижелері үшін
Еңбек ақы шығындарының құрамына келесілер қосылады:
кәсіпорында қабылданған еңбек ақы төлеу нысаны
жүйелік ережелерге сәйкес ынталандыру сипатындағы төлемдер;
жұмыс режимі мен және еңбек жағдайларымен байланысты өтемдік
қызмет етуші заңға сәйкес кезекті (жыл сайынғы) және
уақытша еңбек қабілетін жоғалтқан жағдайда іс жүзіндегі
егер атқарылған жұмыс үшін есеп айырысуды тікелей кәсіпорынның
«Еңбек ақыдан аударылатын аударымдар» элементінде Қазақстан Республикасының
«Үстеме шығыстар» элементіне келесілер жатады: өндірісті материалдармен, отынмен,
Есеп, жоспарлау және бақылау мақсаттары үшін шығындарды
Еңбек ақы және жалақыдан аударылатын аударымдар;
Жемдер;
Құстарды қорғау заттары;
Негізгі құралдарды күтіп-ұстау (оның ішінде жаңар-жағар май, негізгі
Жұмыстар мен қызметтер;
Өндірісті және басқаруды ұйымдастыру;
Басқа да шығындар.
Құс шаруашылығының ерекшеліктерін есепке ала отырып, қосымша баптар
Өндіріс шығындарын есепке алу үшін шоттардың кешенді
Өндіріске жұмсалған барлық шығындарды қорытындылау үшін 900- «Негізгі
Өнеркәсіптік негізде құс өсірумен айналысатын құс шаруашылықтарында негізгі
«Алматы құс» ААҚ-ның асыл тұқымды құс балапандарын шығарумен
Компанияның жұмыртқа және құс етінің өндірісіне жұмсалған шығындарды
Кесте 3- Жұмыртқа өндірісіне жұмсалған шығындар
Шығын баптарының атаулары жоспар нақты ауытқуы
мың теңге үлесі % мың теңге үлесі %
Hy-Line бір тәуліктік балапаны 21 643,4 1,49 20
жем 1 026 930,9 70,78 990 988,3 70,59
инкубатор 4 331,2 0,30 4 098,2 0,29 -233,0
электр энергиясы 26 154,9 1,80 26 410,9 1,88
жылыту 12 486,3 0,86 13 256,3 0,94 770,0
ветеринарлық қызмет 37 705,1 2,60 33 557,5 2,39
басқалары 86 583,1 5,97 88 163,1 6,28
айналым пайызы (еңбек ақы) 1 630,3 0,11 1
сұрыптау шығындары 28 007,1 1,93 24 926,0 1,78
сату шығындары 152 766,2 10,53 148 273,0 10,56
ОВЗ талдау шығындары 2 719,9 0,19 2
айнымалы шығындар жиыны 1 400 958,2 96,56
күзет 5 850,0 0,40 5 850,0 0,42 0,0
жанұя басшысының еңбек ақысы 44 050,7 3,04
тұрақты шығындардың жыны 49 900,7 3,44 49 900,7
Барлығы 1 450 859,0 100 1 403
Кесте 4- Құс етінің өндірісіне жұмсалған шығындар
Шығын баптарының атаулары жоспар нақты ауытқуы
мың теңге үлесі % мың теңге үлесі %
Hubbard Isa бір тәуліктік балапаны 11583,7 0,86 10
Ross 308 бір тәуліктік балапаны 43 671,8 3,23
жем 914 937,2 67,72 942 825,4 67,03 27
инкубатор 1 837,0 0,14 1 993,0 0,14 156,0
электр энергиясы 29 723,0 2,20 31 726,8 2,26
жылыту 82 439,7 6,10 85 784,3 6,10 3
ветеринарлық қызмет 65 626,5 4,86 69 564,0 4,95
басқалары 32 679,7 2,42 36 352,7 2,58
айналым пайызы (еңбек ақы) 8 350,3 0,62 9
сою шығындары 48 877,6 3,62 52 787,8 3,75
сату шығындары 54 885,4 4,06 61 746,0 4,39
ОВЗ талдау шығындары 11 293,1 0,84 12
айнымалы шығындар жиыны 1 305 904,9 96,66
күзет 6 630,0 0,49 6 630,0 0,47 0,0
жанұя басшысының еңбек ақысы 38 509,6 2,85
тұрақты шығындардың жыны 45 139,6 3,34 45 139,6
Барлығы 1 351 044,5 100 1 406
Жұмыртқа өндірісімен айналысатын құс фабрикалары шегінде жинақталған шығындардың
Құс етін шығаруға жұмсалған шығындардың жалпы сомасы 55525,4
Құс шаруашылығында өндіріске жұмсалған шығындардың алғашқы есебінде
Құс шаруашылығында еңбеккерлердің жал ақысын есептеу бойынша
Алғашқы құжаттар
Еңбек шығын-
дарының
есебі бойынша
құжаттар Еңбек заттарын
(жем шығынын)
есептеу бойынша
құжаттар Еңбек заттарын
(басқа да материалдық
құндылықтардың
шығынын)
есептеу бойынша
құжаттар Өнім шығымын
есептеу
бойынша құжаттар Өнім шығымын
(тірі салмақтың және төлдің өсімі)
есептеу
бойынша құжаттар Еңбек заттарының пайдаланылуын (амортизация, жөндеу
Жинақтау
ведомостары
Жемдер
шығындарын
есептеу журналы
Материалдық құндылықтарының қозғалысы туралы есеп берулер
Құстың қозғалысы туралы есеп берулер
Құс шаруашылығы бойынша бөлімшелердің бет
Тұтас кәсіпорындағы құс шаруашылығы бойынша жиынтық бет
(жиынтық өндірістік есеп) Салыстыру
Журнал-ордер № 10
Салыстыру
Бас кітап
Сұлба 2- Құс шаруашылығында өндірістік шығындар мен өнім
Зерттелген кәсіпорында тұрақты еңбеккерлердің жалақылары оклад негізінде
Құс шаруашылығында еңбек заттарын шығындаудың негізгі түрі
Өзге де материалдық құндылықтардың шығысы (биопрепараттар, дәрі-дермектер,
Құс шаруашылығында еңбек заттарының шығысы негізгі құралдардың түрлері
Өнім шығымының есебі үшін құс шаруашылығында әр түрлі
Құс шаруашылығында құрылымдық бөлімшелер бойынша өндірістік шығындар мен
Тұтастай шаруашылық шеңберінде шығын есебінің
3. Құс шаруашылығы өнімінің өзіндік құнын
Өнімнің өзіндік құнын есептеу - бұл тек қана
«Алматы Құс» ААҚ өнімнің өзіндік құнын есептегенде №
Мал шаруашылығының негізгі саласы құс шаруашылығында
Құс шаруашылығында өнімнің өзіндік құнын есептеу шығындар баптарының
Құс шаруашылығы өнімінің өзіндік құны негізгі табын
«Алматы құс» ААҚ-да процестік әдісінің жалпы сұлбасы қосымша
Құс шаруашылығында өнімнің өзіндік құнын есептеудің объектілері болып:
қауырсын, мамық (өткізудің мүмкін бағасы бойынша бағаланады); инкубация
Зерттеліп отырған кәсіпорында өзіндік құнды есептеу үшін шығындарды
Құс шаруашылығы өнімінің өзіндік құнын келесідей тәртіппен есептеу
Құс шаруашылығындағы жұмыртқаның жәнеқұс етінің өзіндік құнын есептеудің
Кестеден көріп отырғанымыздай жұмыртқаның бір бірлігінің нақты
Жұмыртқаның өзіндік құнын құрамында ең үлкен үлес жем-шөпке
Кесте –6 дан көріп ортығанымыздай құс етінің бір
Жұмыртқаның өзіндік құнын құрамында ең үлкен үлес жем-шөпке
Негiзгi табыннан алынатын жұмыртқалардың өзiндiк құнын келесiдей
инкубациялауға және сатуға арналған, асыл тұқымды
тағамдық жұмыртқалар- мекиен тауықтарды (әтештердiң есебiнсiз) күтiп-ұстауға жұмсалған
Шығындардың бөлек есебiнiң болмау кезiнде асыл тұқымды және
Инкубациялық цех өнiмiнiң калькуляциялау объектiсi болып
Инкубацияға салынған жұмыртқаларды екі тәртіппен бағалайды: өткен есепті
Бiр тәулiктiк төлдердiң құны инкубациялауға салынған
Жұмыртқаны инкубациялаудың технологиялық процесiнiң ерекшелiгi бiр кезеңнен
Объектiге қатысты инкубация бойынша аяқталмаған өндiрiстi
инкубацилауға салынған жұмыртқа түрлерi бойынша шығындар
инкубациялаудың 1 күнінің өзiндiк құнын анықтайды; ол
Аяқталмаған өндiрiстi есепке алғанда инкубация өнiмiнiң құнын
Бухгалтерлiк есепте аяқталмаған өндiрiстi есептi кезең аяғында
Кезең аяғында инкубатордан алынатын тәулiктiк балапандарды есептiк
Өсiрудегi төлдер тобы бойынша калькуляциялау объектiлерi
Құстың тiрi салмақ көрсеткiшiнiң есепте көрсетiлуi әрбiр шаруашылық
Құсты қажетсiздендiру, сату және өңдеу цехына жiберу
Бір басқа шаққандағы орташа салмақ өсімін
Есепті кезең аяғыда барлық бастың 14-40% іріктеп өлшейді.
Кезең басындағы (алдағы кезеңнің есеп-қисабынан) және
Алынған салмақ өсімін өлшенген құстың санына бөліп, 1
1 бас құстың салмағын құстың жалпы санына көбейтеміз.
Жалпы құстың тірі салмағының өсімін келесі кесте 3
Кесте 6- Тірі салмақ өсімін есептеу
Есепті кезең аяғындағы құстың тобының тірі
Кезең ішінде топтан шығып қалған құстардың тірі салмағы
Есепті кезең ағымында берілген топқа келіп түскен
Есепті кезең басында есепте тұрған құстардың салмағы
Бұл кітапты құстың жастық топтары бойынша жүргізеді.
Төлдердi өсiруге жұмсалған шығындар белгiлi бiр жасқа
Жұмыртқа бағытындағы құс шаруашылығында, төлдердi
Құс шаруашылығындағы өнiмнiң құнын қалыптастыру бойынша негiзi
Құс шаруашлығында алынған өнімнің өзіндік құнын есептеуден
Құстың бір басын күтіп-ұстау шығындарының өзіндік құны
Құс шаруашылығы белгілі-бір тұйық процесті бейнелейді, мұнда құс
Өндіріс процесінің циклдылығы есепті кезең ағымында шығындарды
Қорытынды
Кез келген кәсіпорынды тиімді басқару үшін менеджерлерді уақытылы,
Өзіндік құнды басқару жүйесінің шегінде жинақталатын ақпарат
стратегиялық басқару;
жоспарлау және шешім қабылдау;
басқарушылық және жедел шешім қабылдау;
қаржылық есептіліктерді әзірлеу.
Стратегиялық басқару, ең басты функция болып табылады,
Жоспарлау мен шешім қабылдау кезінде өзіндік
Бақылау функциясын іске асыру барысында пайдаланылатын ақпарат ұйымның
Шығындарды басқару шегінде кезең ағымында жұмсалған шығындар есебін
Шығындар және өзіндік құн туралы ақпарат тауар немесе
Бүгінгі күні басқару есебінде пайдаланылатын әр түрлі
Осыған байланысты компания шығындарды бақылау мен басқарудың
Шығындардың стратегиялық басқаруы келесідей тәсілдерден құралады: құндылықтар тізбегін
Стратегиялық тәсілдің тағы бір ерекшелігі стратегияны орындауды
Осылайша шығындарды басқарудың дәстүрлі әдістері мен стратегиялық талдаудың
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Байбараков Е. Производство яйц на промышленной основа.-Алма-Ата: «Кайнар»,
Басқарушы- өндірістік есеп (оқу құралы) / Ә.Д. Дәулетбеков,
Бухгалтерский учет: Учебник/ А.С. Бакаев, П.С. Безхруких, Н.
Вахрушина М.А. Бухгалтерский управленческий учет: Учебник для
Данилова А.К., Крылова В.С., Найденский М.С., Шпиц
Друри К. Введение в управленческий и производственный учет.
Карпова Т.П. Управленческий учет: Учебник для вузов. –2-е
Керимов В.Э. Управленческий учет: Учебник/ В.Э; Креимов. –2-е
Ластовецкий В.Е. Учет затрат по факторам производства
Лисович Г.М., Ткаченко И.Ю. Бухгалтерский управленческий учет
Методические рекомендации к стандарту бухгалтерского учета 7
Назарова В., Арефьева Н. Учет затрат на производство
Назарова В., Арефьева Н. Упорядок расчета себестоимости продукции
Палий В.Ф. Основы калькулирования. –М.: Финансы и
Пизенгольц М.З. Бухгалтерский учет в сельском хозяйстве. Т.2:
Промышленное птицеводство/ Ф.Ф. Алексеев, М.А. Асриян, Н.Б. Бельченко
Пушкарь М.С. Бухгалтерский учет в системе управления.-
Петрухин И.В. Применение химических и биологических веществ в
Радостовец В.К., Радостовец В.В., Ғабдуллин Т.Ғ., Шмидт О.И.
Рахметов А.Х. Управленческий учет по сегментам деятельности
Риполь-Сарагоси Ф.Б., Моргунов В.И. Комментарий к
Сандрикова Т.С. Исчисление и анализ себестоимости продукции птицеводства.-
Сатмурзаев А.А. Управленческий учет и управление себестоимостью
Сатубалдин С.С. Учет затрат на произодство промышленности США.
Сатыбалдин С. Учетные системы транзитной экономики.
Тайгашинова К.Т. Методические и теоретические основы управленческого
Тайгашинова К.Т. Теоретические основы управленческого учета// Вестник
Ткач В.И., Ткач М.В. Управленческий учет : международный
Трусов А.Д. Калькулирование себестоимости продукции комплексных производств. –М.:
Управленческий учет: Учебное пособие/ Под редакцией А.Д. Шеремета
Управленческий учет/ Под ред. В.Палия и Р.ВандерВила.- М.:Инфра-М,
Фисин В.И., Отрыгальев Г.К. Птицеводство сегодня и
Хорнгрен Ч.Т., Фостер Дж. Бухгалтерский учет: Управленческий
Хоружий Л.И. Проблемы теории, методологии, методики и
9
Құс шаруашылығы
Ауыл шаруашылығында бухгалтерлік есепті ұйымдастырудың кейбір ерекшеліктері
Ауыл шаруашылығының бухгалтерлік есебі
Ауыл шаруашылық экономикасы мен ауыл шаруашылығында бухгалтерлік есептің жүргізілу ерекшелігі
Мал шаруашылығының бухгалтерлік есебі
Әлеуметтік сфераны ұстау бойынша жасалатын шығындардың есебі
Өсімдік және мал шаруашылық өнімдердің өзіндік құн есебі
Ауыл шаруашылығы кәсіпорындарда өсімдік шаруашылық саласының ролі
Тоған шаруашылығы
Мал шаруашылығының дайын өнімі