Ақша несие банк
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ
Туран университеті
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Ақшаның пайда болуы және мәні
Орындаған: Бектимисов А.
Тексерген: Салтанат С.
Алматы 2006 ж
ЖОСПАР
КІРІСПЕ
І НЕГІЗГІ БӨЛІМ.
1.1.Ақшаның шығу тегі қажеттілігі және экономикалық мәні.
1.2.Ақша қызметтері және функциялары
ІІ АҚША АЙНАЛЫМЫНЫҢ ҚЫЗМЕТТЕРІ
2.1. Ақша айналымы және ақша жүйесі.
2.2 Ақша айналыс заңы.
2.3.Ақша жүйесінің құрылымы және түрлері.
ІІІ АШҚАНЫҢ ДАМУ КЕЗЕҢДЕРI, ҚЫЗМЕТТЕРI ЖӘНЕ ЭКОНОМИКАЛЫҚ МАҒЫНАСЫ
3.1. Ашқа - өтiмдi актив ретiнде және
3.2. Ақша - тауардың жалпы эквиваленті
VІ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ВАЛЮТАЛЫҚ ОПЕРАЦИЯЛАРДЫ РЕТТЕУ
4.1 Банктің валюта-айырбас есебі
ҚОРЫТЫНДЫ.
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
КIРIСПЕ
Ақша – бұл тарихи даму үрдiсi барысында қалыптасқан
Ақша тауардан дами отырып тауар болып қала бердi,
Ақша - ол ерекше тауар, қоғамдағы эквивалент қызметiн
…бiр кәсiпкер өзiнiң жұмысында үнемi ақша бiрлiгiмен
Ақшаның қажеттiлiгi туралы әр уақытта әр түрлi
Ал, XVI ғасырдың бас кезiнде (1516 ж.(
Сондай-ақ, XIX ғасырда утопист-социалистер Прудон, Оуэн, Грейт және
Сөйтiп, рационалистiк концепцияны жақтаушылар тобы – ақша адамдар
Ал, эволюциялық концепцияны (өрiстеу, бiрте-бiрте даму көзқарасын( жақтаушылар
Алғашқы болып ақшаның тауарлы жаратылысын дәлелдеп, ақша теориясының
Ақша айналыс құралы қызметiн атқаратын болғандықтан, айналыс қажеттiлiгi
Ал, қазiргi кездегi нарықтық экономикада ақшаның маңызы өте
1. Ақшаның шығу тегі қажеттілігі және экономикалық
Ақша ерте заманда пайда болды,
Тауар өндірісінің өсіуіне байланысты
Ірі еңбек бөлінісінің нәтижесінде
Солтүстік халықтары ең бірінші тауар
Жылы теңіздердің жағасын мекендегендер
Өнермен жер иеленушілердің бөлінуімен эевмваленттің жетілуі
Жалпыға тікелей айырбасталу.
Айырбас құнының дербес формасы.
Еңбектің сырттық заттық өлшемі.
Ақшаның пайда болуы мен мәні жайлы біркелкі шешімін
Ақшаның пайда болуын түсіндіру үшін, «тауар құны қатынасында
Тауардың айырбасталу кезеңінде құнның көрінісі төмендегідей түрге
ІІ Ақша айналымының қызметтері
Барлық шаруашылық жүргізуші субъктілер өз ақша қаражаттарын
Қазақстан Республикасының аймағында ақшаны төлеу мен аударуды жүзеге
Ақшасыз есеп айырысудың негізгі нысандары: төлем тапсырма;чек;
Төлеушілер мен алушылар өзара есеп айырысу нысандарын
2.1. Ақша қызметтері мен функциялары.
Ақшаның әр қызметі ақшаның тауар айырбастау процесінен туындайтын
1.Ақша құны өлшем ретінде – құн өлшем қызметі
2. Ақша айналыс құралы- ақша айналыс құралы
3. Ақша төлем құралы тауар айналысы ақша
Ақша қорлану немесе қазына жинау құралы
Дүние жүзілік ақша қызметі –Тауар шаруасының кеңейуі шаруашылық
2.2. Ақша айналысы және ақша жүйесі
Ақша айналысы — қолма-қол ақша қозғалысы. Ақша айналымы
Қолма-қолсыз айналысы — құн қозғалысы (қолма-қол) нақты ақшалардың
2.3. Ақша айналыс заңы
Адамзат құнының әртүрлі формалардың өз басынан өткере отырып
Монетаның бет жағы — аверс, ал келесі жағы
Метал ақша қозғалысы өте қымбат болды.
Монеталардың тозуымен бұзылуы.
Мемлекеттік билік (ремедюм мемлекеттік билікпен жалған монеталарды
Қағаз ақшаны ақшаның номеналдық құнының нақты құрамынан
Вексель-мерзімі жеткен соң вексель иесіне (вексель ұсынушыға) вексельді
Вексельдің мәні сатып алушы
Жай вексельде(соло вексель)қарыз алушыға жазып
Аудармалы вексель (тратта) предитор вексель
Чек бұл шот иесінің тек
Банкнот — несие ақшаның бір түрі. Алтын құйманың
Несие карточкалар— бұл банк және сауда фирмалары шығарған,
2.4. Ақша жүйесінің құрылымы және түрлері
Жалпы мемлекеттік заңмен реттелген елдегі ақша айналысын ұйымдастыру
Металдық айналым мұнда ақшалай тауар, ақшаның барлық қызметін
Алтын монометализмнің 3 түрі бар.
Алтын монета стандарты — оған алтын монетасының айналысы,
Алтын құйма стандарты — мұнда банкнотта заңмен бекітілген
Алтын девиз стандарты — бұл банкноттардың алтынға шетел
ІІІ Ашқаның даму кезеңдерi, қызметтерi және экономикалық мағынасы
Ақша – ежелгi заманнан пайда болған ерекше тауар
Әрбiр ерекше тауар мiндеттi түрде тұтыну құны ретiнде
Тауар өндiрiсiнiң өсуiне байланысты неғұрлым жиi айырбасталатын тауар
Кейiн келе, жалпы эквивалент ретiнде – металл ақшалар
Кейiннен металдардың арасында басты рөл алтын мен күмiске
Сөйтiп, монеталардың пайда болуы – ақшаның құрылуындағы соңғы
Ашқаның түпкiлiктi мағынасын ұғыну үшiн, алдымен оның атқаратын
Ашқа – құн өлшемi ретiнде. Құнды өлшеу
Ашқа – құн өлшемi қызметiн идеалды, оймен
Сонымен, құн өлшеу қызметi – жалпы эквивалент ретiндегi
Айналыс құралы. Бұл тауар айналысындағы ақшаның атқаратын екiншi
Бiрiншiден, Т-А – процесi өнiм өндiрушiнiң өнiмдi өндiруге
Екiншiден, бiр нарықта тауарды сатып алып, басқа бiр
Үшiншiден, тауарды ақшаға айналдырып (Т-А(, қажет тауарды сатып
Ашқа айналыс құралы қызметiн атқаратын болғандықтан, айналыс қажеттiлiгi
Төлем құралы. Тауар айналысы дамыған сайын тауарды
Ашқаның төлем құралы қызметi тек тауар айналысын
Дамыған нарық жағдайында iрi сауда келiсiмдерiнде ақша көбiне
Сөйтiп, ақшаның төлем құралы қызметi несие қатынастары мен
Қорлану және қазына жинау құралы. Ашқаның айналыс және
Тауар айналымының үзiлiссiз бiрқалыпта жүруi үшiн қажеттi
Қазiргi жағдайда, қазына жинау қызметi айналыстағы ақша массасын
Қорыта айтқанда, ақшаның қор жинау және байлық құру
Дүниежүзiлiк ақша. Халықаралық еңбек бөлiнiсiнiң дамуы, шаруашылық байланыстардың
Кейбiр елдердiң ұлттық ақша белгiлерiнiiң дүниежүзiлiк ақша ретiнде
Бiрiншiден, бұл елдердiң дүниежүзiлiк сауда мен несие қатынастарында
Екiншiден, бұл елдердiң басқа елдерге айтарлықтай несие беруге
Бiр сөзбен айтқанда, экономикасы дамыған және әлемдiк нарықтағы
Жоғарыда айтып өткендей, ақша – бұл тарихи дамыған
Ал, қазiргi жағдайдағы нарықтық экономикада ақшаның маңызы зор.
Сондықтан да, ақша – нарықтық экономикада ақша-несиелiк реттеуде
3.1. Ашқа - өтiмдi актив ретiнде және
Ашқа – бұл төлем құралын атқаратын активтер болып
¤тiмдi түсiнiгi – ақша категориясын анықтау үшiн маңызды.
Фирмалар, үй шаруашылығы немесе мемлекет иелiгiндегi кез-келген мүлiктi
Бiрiншiсi, ақша – жаратылысынан айналыс құралы болып табылатындықтан,
Екiншiсi, актив ретiндегi ајшаның бұл ерекшелiгi –
Актив өтiмдiлiк қасиетiне ие болады, егер ол төлем
¤неркісiбi өркендеген мемлекеттерде ақша жиыны құрамын анықтау үшiн
М1 – айналыстағы қолма-қол ақша (банкноталар, тиындар, ал
М2 – М1 + мерзiмдi 4 жылға дейiнгi
М3 - М2 + арнаулы несие мекемелерiндегi
L – М3 + iрi коммерциялық банктердiң депозиттiк
Қорыта айтқанда, әрбiр ақша агрегаты өзiнен алдыңғылардың барлық
Ашқаға нарықтық экономикада өте маңызды үлесi тиедi. Оның
Бiрiншiден, ақша – экономикалық жүйеде тауар
Екiншiден, ол сапалы болып келетiн жаңа рөлге
Егер де кәсiпорын өнiмi нақты ақшаларға сатылып және
Үшiншiден, ақшаның көмегiмен ұлттық табысты мемлекеттiк бюджет,
Төртiншiден, ақша – интернационалдау жағдайындағы шаруашылық байланыстардың жұмыс
80-жылдарда әлемнiң басты елдерi монетарлық концепция көзқарасында тұрған
3.2. Ақша - тауардың жалпы эквиваленті
Ақша кез келген тауар құнын бiлдiретiн ерекше тауар
Бiрiншiден, тек ақшаға айырбастау арқылы ғана тауарлар коғамдық
Екiншiден, әр адамның еңбектегi, яғни қоғамдық өнiмдегi үлесiн
Үшiншiден, айырбас процесiнде ақшаның делдалдық етуiмен тауардың iшкi
Тауарлар дүниесiнiң тауар және ақша болып екiге бөлiнуi
Сатылған құн ендi ақша түрiнде тауар өндiрушiнiң қолына
Қорыта айтқанда, құнның ақшалай формасының пайда болуы, яғни
Тауар өндiрiсiнiң тарихи даму барысында ақшаның ролiн
ролiн жылкы, өгiз
Қазiргi кезде көп қолданылып жүрген "капитал" деген сөздiң
Кейiнiрек қолөнер кәсiбi дами бастаған кезде әр түрлi
халықтардың айырбасқа қолданған алғашқы тауары сирек кездесетiн аңдардың
Солтүстiк Америкада жүрген. Сондай-ақ терi ақшаларын
Моңғолияда және Тибет пен Памир тауларының етегiн мекендеген
Ал теңiздердiң жылы жағалауын мекендеген тайпалар айырбас құралы
каури деп аталатыны. Әшекей ретiнде жiпке тiзғен каури
аңдар мен құстардың бейнесiн салып қолданған.
Қабыршақ ақша материалының ең бiр орнықты формасы болып
Юлий Цезарь патшалығының тұсында ақша ретiнде кұлдарды пайдаланған.
Қолөнер кәсiбiнiң жетiлуi ақша эквивалентiн де жетiлдiрдi. Оңай
Сөйтiп, рубльдiң жаңа
VІ Қазақстан Республикасындағы валюталық операцияларды реттеу
Коммерциялық банктердің сыртқы экономикалық қызметі тауарлар мен әрекеттерді
Әрбір егеменді мемлекетте заңды төлем кұралы ретінде сол
Осындай айырбастарды жүргізу үшін валютальщ нарық қызмет етеді,
Валютаны айырбастау операциялары ежелде «ауыстыру ісі ны-санында» ерте
• байланыстың электронды
• операциялар барлық елдер түпкірінде тәулік ішінде үздіксіз
• валюталық операциялар
• валюталық және несиелік
• алып-сатарлык және төрелік операциялар коммерциялық
• тұрақты экономикалық жағдайларға
Атқарымдық көзқарас тұрғысынан валюталық нарық келесілерді
қамтиды:
• халықаралық есеп айырысулардың уақытылы
• валюталык және несиелік тәуекелді
• әлемдік валюталық
• банк, кәсіпорын, мемлекеттің
• валюталық бағамды реттеу;
• қатысушылардың валюталық багам айырмасы
• экомиканы мемлекеттік
Институционалдық көзкарас тұрғысынан валюталық нарық -бұл банктердің, брокерлік
Валюталық қатынастың субъектілеріне Қазақстан Республикасының резидент және бейрезидент
Валюталық реттеулердің объектілері валюталық құндылықтар-мен жүргізілетін операциялар болып
Валюталық құндылықтармен жүргізілетін операциялар екі түрге бөлінеді: ағымдағы
Шетел валютасында банктік операциялар жүргізуге лицензия-ларды Үлттық банк
• шетел валютасындағы каражаттарды занды
• банктер мен
• заңды және
• валюталарды сатып-алу сатуды жүргізу;
• шетел мемлекеттерінің
• өз клиенттеріне шетел валютасында
• шетел валютасында саудалық және
• халықаралық банктік
Валюталық операцияларды жүзеге асыруга құкық берілген банктер уәкілетті
2000 жылдың сәуірінен бастап ¥лттық банк теңгенің еркін
• Қазақстан Республикасының аумағында
• валюта заңдылықтарының
• валюталық нарық, жүргізілген валюталық
Валюталық реттеу мәселелерін шешу үшін Қазақстан Респу-бликасының Ұлттық
• валюталық операциялар объектілері меи
• сипатына,
• шетел валютасын паидаланатын қызметтерді
• валюталық операцияларды тіркеу;
• валюталық операциялар туралы есептемені
• валюталық заңдылықтардың орындалуын бақылау;
• валюталық реттеу мәселелері
Валюталық реттеудің негізін құраушы жүйе валюталық бақылау болып
• заңдылықтарға сәйкес
• шетел валютасындағы
• валюталық операциялар
Валюталык қатынастарды реттеу кезінде негізгі рөлді арнайы валюталык
Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасында келесідей валюта-лык шектеулер қолданылады:
• резиденттер арасында жүргізілетін операциялар
• банктік операциялардың бөлек түрлерін
• қызмет және тауар, несие
Сонымен қатар, Қазақстан Республикасы Президенті халықаралық міндеттемелерді орындау
4.1 Банктің валюта-айырбас есебі
Қолма-қол шетел валютасындағы айырбас операцияларын уәкілетті ұйымдар, оның
Айырбас орындары валюталық айырбас операцияларының келесі түрлерін жүзеге
• колма-қол шетел валютасын сатып
• шетел валютасындағы төлем құжаттарын
• қолма-қол
• шын екендігіне күмән тудыратын
• банктердегі жеке тұлғалардың шотына
• бір мемлекеттің
• шетел мемлекетінің төлемсіз акша
Уәкілетті банк айырбас орнында валюта-айырбас операциясының барлық немесе
Айырбас орындары уәкілетті банк басқарушысының жазбаша өкімі негізінде
Анықтама-сертификат жеке тұлғаның қолма-қол шетел валютасын және шетел
Айырбас орнының жұмысы басталғанға дейін банк айырбас орнының
Авансты қолма-қол теңге және шетел валютасында беру шығыс
Шығыс ордерлерінің бірінші данасы банк кассирінде калады. Екінші
Қолма-қол шетел валютасын төлем құжатын сатып-алу және сату
Егер Ұлттық банк қандай да бір шетел валютасын
Ескі банкноттарды сатып алу, айырбастау және ұсақтау тек
Ескі разрядына олардың шын екендігіне күмән тудырмайтын өзінің
- бүлінген,
- бір
Жоғарыда көрсетілген зақымдануға сәйкес сатып алуға, сатуға және
Уәкілетті банктер ескі банкноттарды айырбастаудан эмитент-банктердің (шетел банктері)
Шетел мемлекетінің төлемсіз акша белгісін төлемге айырбас-тауға болады,
Егер айырбас орнының. кассиріне ұсынылған шетел ақша белгілері
Айырбас орындарының барлық операциялары банктің бухгалтерлік есебінде қай
Тізілім журналында жөңдеулер мен басқа да өзгертулер жасауға
Тізілім журналы 30 парақтан кем болмау қажет. Журналды
Уәкілетті банктердің айырбас орындары тізілім журналын электронды түрде
Валюта-айырбас операциясының аналитикалық есебі әрбір колма-қол шетел валютасының,
Жұмыс күнінің соңында айырбас орнының қызметкерлері сол күн
Жұмыс күні аяқталганнан кейін айырбас орнының қызметкері шетел
Айырбас орнының бухгалтерлік есебіндегі операциялар келесі жағдайда көрініс
• Айырбас орнына
Дт 1003 «Айырбас орнындағы қолма-кол ақша» Кт 1001
• Айырбас операцияларынан түскен түсім
Дт 1859 «Шетел
құны (валюталық ұзақ ұстанымының)»
2859 «Шетел валютасының
құны (валюталық қысқа ұстанымының)» Кт 4530
• Банк
Дт 5530 «Шетел валютасын сатып алу-сату
көрсетілген қарсы көрсетілген қарсы
Кт 1859 «Шетел
• Валютаны ресми бағамнан төмен
Дт 1858 «Банктің шетел валютасы
позициясы»
2858 «Банктің шетел
позициясы» Кт 4530 «Шетел валютасын сатып
1001 «Кассадағы қолма-қол ақша»
Жұмыс күні аяқталған бойдан қолма-қол қаражаттардың қалдығын банк
• егер айырбас орнының қайтарған
Дт 1001 «Кассадағы қолма-қол ақша»
Кт 2858 «Банктің
позициясы»
1003 «Айырбас орнындағы қолма-қол ақша»
• егер есепке берілген сома қайтарылған
Дт 1001 «Кассадағы қолма-қол ақша»
1858 «Банктің шетел валютасы бойынша валюталық қысқа
Кт 1003 «Айырбас орнындағы қолма-қол
• Теңгеде өткізілген қалдык сомасы
Дт 1001 «Кассадағы қолма-қол
1859 «Шетел валютасының
Кт 1003 «Айырбас орнындағы қолма-қол ақша»
• Теңгеде берілген
Дт 1001 «Кассадағы қолма-қол ақша»
Кт 2859 «Шетел
Қорытынды.
Ақшаның пайда болу мәнін және шығу тегін қорытындылай
Ақшаның көмегімен басқа барлық тауардың
Ақша- бұл тауар өндірісі және
Алтын мен күміс өз бетінше
Қолданылған әдебиеттер:
Шеденов.Ө.Қ., Сағындықов.Е.Н..
Жүнісов.Б.А., Байжомартов.Ұ.С. Комягин.Б.И.
Жалпы экономикалық теория.
Сейтқасымов. «Ақша несие банк».
Қазақстан Ұлттық Энциклопедиясы.
Қазақстан Республикасы Президентінің 30 наурыз 1995 жылғы
Қазақстан Республикасы Президентінің 31 тамыз
Қазақстан Республикасының
Қазақстан Республикасының 5
Қазақстан Республикасының 28
Қазақстан Республикасының 28
3
Ақша несие банк
Ақша-несиелік реттеу саясаты
ҚР-ғы Ұлттық Банктің ақша-несие саясаты
Ақша-несие саясаты
Қазіргі кезеңдегі Қазақстан Республикасының ақша-несиелік саясаты
Ұлттық банктің қызметтері және ақша-несие жүйесі
Ақша айналысы мен айналымының түсінігі
Қазақстан Республикасыдағы ақша.несие саясатын жүргізу ерекшеліктері
Ақша-несие саясаты туралы ақпарат
Ақша - несие саясатының құралдары