Байқоңыр ғарыш айлағындағы экологиялық мәселелер
Жоспар
Кіріспе.........................................................................................................................5
I Әдебиетке шолу . Байқоңыр және ғарыштық ұшырылымдарының
1.1 Бүгінгі Байқонырдың мәселесі.................................................................................18
1.2 Космодром Байқонырдың табиғатқа әсері..............................................................22
2- Тарау Байқоңыр және ғарыштық ұшырылымдарының экологиялық зардаптары
2.1 Бүгінгі Байқонырдың мәселесі.................................................................................29
2.2«Байқоңыр» ғарышайлағындағы экологиялық мәселелер......................................35
Қорытынды.......................................................................................................................40
Қосымша...........................................................................................................................43
Пайдаланған әдебиет тізімі.............................................................................................44
Кіріспе
Қазіргі кезеңде адам мен оны қоршаған ортаның қарым-қатынасы
Бәріміз де тәуелсіздіктің алғашқы кезеңінде еліміздегі нарықтық реформалар
Көздің қарашығындай қорғауды қажет ететін табиғат байлығына көңіл
Байқоныр төңірегіндегі экологиялық жағдайдың қаншалықты күрделі екенін биліктің
Байқоңыр – 1955 жылы негізі қаланған Қазақстан Республикасының
Байқоңыр космодромының көлемі 6717 шаршы шақырым. Ол солтүстікке
Қазіргі заманда ғарышкерлік-ғылыми-техникалық прогрестің болашағы зор болып саналады
Ғарышты игеру адамзат дамуының жаңа техникалық деңгейіне шығуын
Біз атмосфералық ауаға «Байқоңыр» ғарыш айлағынан ұшырылатын зымырандардың
«Байқоңыр» ғарыш айлағы Қазақстан Республикасының оңтүстік-батыс бөлігінде, Қызылорда
Аймақтың рельефі – тұзды-топырақты, жылжымалы құмды төмпешіктерден тұрады.
Көптеген ғылыми зерттеулер ауа ылғалдылығының төмендеуін, жылдың әр
«Байқоңыр» ғарыш айлағы өткен ғасырдың еншісіне жазылған адамзат
«Байқоңырдың» қызмет ете бастағанына 40 жылдай уақыт болса,
Байқоңыр космодромы қазақ жеріндегі ең үлкен және өте
Техникалық прогрестің кез келген саласының коршаған ортаға тигізетін
Міне, осыған сәйкес ғарыштық ұшырылымдардың экологиясы комплексті түрде
Сонымен бірге ғарышты игерудегі бүгінгі күннің жетістіктері мен
Бұл курстық жұмыс Байқонырдың күрделі мәселелерін қарастырады.
I.Әдебиетке шолу. Байқоңыр және ғарыштық ұшырылымдардың экологиялық зардаптары
1.1 Бүгінгі Байқоңырдың мәселесі
Р.Сарпеков,У.Сыбанбай,Г.Жайсанбаевтар өз шығармашылықтарында тек қана Жер планетасы емес,
Бүгінгі таңда Қазақстан жұртшылығы да сол ұлы қиялгерлердің
Ал, қазақтың жарым-жартылай маңдайына жазған Арал теңізі ше?
Жазушы Энгельс Ғаббасов Батыс Қазақстаннның Азғыр, Қапы ар
Жазушылардың осы Батыстағы «былықтар» хақында айтқандары, өзінің баспасөзде
Байқоныр космодромының айналаны қоршаған ортаға ерекше әсер ететіні
Оған бір мысал:
Қарағанды облысының экологиясын зерттейтін ғалым-экологтардың жүргізген жұмыстарының қорытындыларына
Қандай болмасын, ұшырылған космос корабльдері мен оларды космос
1. Ұшырылған космос корабльдері және басқадай космостық аппараттар
2. Космос корабльдерін тасымалдайтын зымырандардың пай-даланатын отындары улы
3. Космос кеңістігіне ұшырылған зымырандар өсімдік әлеміне, жануарлар
4. Жер бетінде зымырандардың жұмыстан шыққан бөлшектері құлап
Қазіргі кездегі қоғамның дамуы айналадағы қоршаған ортаны пайдаланумен
Мұндай химиялық қосылыстардың көбінің токсиндік және концерогендік қасиеттері
Токсиндік және концерогендік қосылыстар клетка құрамына еніп, ДНК
Адамзат баласы қазіргі кезде шамамен 70 мыңға жуық
Әрине, бұл қосылыстар атмосфералық ауа, топырақ, су, өсімдік
Табиғи ортаны зиянды заттармен ластайтын орындардың бірі –
Қорғаныс министрлігінің негізгі экологиялық мәселелер жөніндегі тізімі бойынша
Алғашқы (1981 – 85 жж.) эксперименттік бақылаулар қуатты
Қуатты ғарыш ұшу аппараттары ұшырылатын «Байқоңыр» ғарыш айлағына
Бұл процесс суы тартылып, табаны кеуіп, тұзға айналған
«Байқоңыр» ғарыш айлағы орналасқан аймақтың басты экологиялық мәселесі
Ғарыш ұшу аппаратының қоршаған ортаға басты зиянды әсері
Соңғы 30 жылдың көлемінде осы салаға қатысты мамандар
Ғарыш айлағынан ұшырылатын зымыран жеткізгіштердің двигателіне пайдаланылатын жанармайына
Азоттетраоксиді (АТ) және азот қышқылы тотықтырғыштарымен симметриясыз диметилгидрозин
Сутегі асқын тотығы мен сұйық оттегі тотықтырғыштарымен көміртегі
Толығырақ тоқталар болсақ, зымыранның сұйық жанармай компонентіне кіретін
Симмтриясыз диметилгидрозин және оның алкилгомологтарының тез тотығуы тотықтырғыштардың
Бұл металдарға аймақтың топырағы бай екенін ескеруіміз қажет.
Ғарыш айлағының жұмысы қоршаған ортаға мынадай кері әсерін
ұшу процесінен кейін, атмосфераның табиғи режимі бұзылады;
атмосфераны және жер беті қабаттарын токсинді зымыран жанармайының
атмосфераның озон қабатын бұзады;
территорияларды ұшу аппараттарының қалдықтарымен, сынықтарымен зақымдайды;
қышқылды жаңбырдың жаууына себепші болады;
ауқымды масштабта температураның жоғарлауына әсерін тигізеді.
Қауіптілігі жағынан бірінші класқа жататын симметриясыз диметилгидрозиннің биологиялық
Зымыран жанармай компоненттеріне кіретін токсинді қосылыстардың табиғи жағдайдағы
Лабораториялық жағдайда жүргізілген зерттеулердің нәтижесі өсімдіктердің бойының қысқа
Мысалы, сандық мәліметтерге тоқталсақ, 50 км биіктікте зымыран
Көп сатылы «Протон» зымыран жеткізгішінің алғашқы блогы (алты
Қоршаған ортаның және халықтың экологиялық қауіпсіздігін нығайтып, қазіргі
қуатты зымырандардың ұшырылуын сирету;
егінді жинау және бау-бақшалардың гүлдеуі кезінде токсинді химиялық
токсинді зымыран жанармайларын сақтауда және тасымалдауда қауіпсіздік шараларын
аймақтың суы, топырағы, өсімдіктеріне жан-жақты зерттеу жұмыстарын жүргізу;
зымыран бөлшектері құлайтын аймақтардағы халықтың денсаулығын медициналық тексерулерден
Қорыта айтқанда, біз атмосфералық ауаға «Байқоңыр» ғарыш аймағынан
Сондықтан жалға берілген Қазақстан территориясындағы ғарыш айлағын бақылау,
«Байқоңыр» ғарыш кешенінің мәселесімен айналысып жатқан жоғары оқу
Өткен жылы (1999 ж) «Протон» екі рет құлағанда,
«Байқоңыр» ғарыш айлағының елімізге әкелген пайдасы
«Байқоңырдан» ғарышқа бірінші адам аттанғаннан бері қаншама жер
Байқоңыр космодромындай құрылыс жер шарында жоқ. Сондықтан Байқоңыр
Космодромда өнеркәсіп және шаруашылық орындары шоғырланған. Олар да
Космодром 1957 жылы Байқоңыр қаласында салынған. Бұл қалада
Ал, әзірше «Арзамас-16» арнайы эскпедициясының 1966 жылы 300
Байқоңыр ғарыш айлағы Адамзат ғылымының аса үлкен жетістігі
«Байқоңырдан» ғарышқа бірінші адам аттанғаннан бері қаншама жер
Бұл ғарыш айлағының басқа да полигондармен қатар айналадағы
1986 жылы Бетпақдалада миллиондаған киіктің қырылып қалуы осы
Ресейдің «адасқан» зымырандары Атырау облысының Махамбет, Қызылқоға жəне
Бұл заттар ағзаға тыныс жолдары, тері жəне асқазан
Сарышаған ядролық, ракеталық сынақтарды жүзеге асыру үшін салынған
Сарышағанда адам өміріне кері əсер ететін зымыран отыны
Ендігі бір «келешек» - БАЙҚОНЫР. Сонау бағзы заманда
Ғарыш айлағының қанщалықты зор екендігін осындай-ақ байқай аларсыз!
Алайда, егеменді алғанның аз уақытқа созылған «қуаныш буы»
Сол тұстағы жағдай тұрғысында Ұлттық әуе-ғарыш агенттігі бас
Ал, Кеңес өкіметі дәуірінде лазерлік қаруды зерттеу саласындағы
1993 жылы Премьер-Министрдің орынбасары қызметін атқарып жүргенімде Президентке,
4 бөлек немесе орталықтан құралатын «Байқоныр» ғарыш айлағында
Оның есесіне ғарыш айлағының сол қанатындағы орталықтан «Протон»
Соның ақыр-соңы, мінекей, 1999 жылғы 5 шілденің 20
Ақырында ғарыш аппараты тұтастай жарылып, бөлшек-бөлшекке айналып, балықты
Қоршаған ортаны қорғау министрлігі “Байқоңыр” ғарыш айлағындағы жағдайды
1.2 Космодром Байқонырдың табиғатқа әсері
Тағдырдың тәлкегі ме, қайдам, қазақтың тұңғыш ғарышкрінің кіндік
Ал төтенше жағдай бойынша аудандық штабтың мәліметіне жүгінсек,
Әрине, мұндай санадарды кейінірек осы апатқа қатысы барлар
Осыған қатысты республикалық ресми бір басылым – «Казахстанская
Ресей премьер-министрі қызметінде тұрғанда осы мәселе тұрғысында Сергей
Ол қайда. Осы Ресей үкіметінің мінбесінен өздерінің сол
Ол аздай-ақ, кез келген баспасөзде, теледидардар құлақтандырғандай, өзіміздің
Байқоңырды билеп-төстеп алған жақын арада Индонезияның «Гаруда-1» қодымен
Сөйте тұра, Байқоңыр өңірінің суын сарқып, ауасын улай
Сынақтан өткізілген зымырандардың бәрі әуедегі озон қабатын бұзып
Ақырзаман боларда топан суы қаптайды екен деген қағидалардың
Озон қабатын тез арада бұзып жіберетін улы қосылыстардың
II тарау.Байқоңыр және ғарыштық ұшырылымдарының экологиялық зардаптары
2.1 Бүгінгі Байқонырдың мәселесі
Байқоңыр – 1955 жыллы негізі қаланған Қазақстан Республикасының
Бүгінгі күндері байқоңыр ғарыш айлағы Ресейге 2014 жылға
Қазіргі заманда ғарышкерлік-ғылыми-техникалық прогрестің болашағы зор болып саналады
Ғарышты игеру адамзат дамуының жаңа техникалық деңгейіне шығуын
Екінші жағынан, ғарышты қарқынды түрде игеру алдын ала
Енді ғарышты игеруге байланысты туындайтын жоғарыда айтылған экологиялық
Проблеманың біріншісі ғарыш аппараттарының ұшырылуы үшін жеткізгіш ракеталарды
Енді сол кезеңдегі мерзімдік басылымдардың біріндегі мақалдан үзінді
Соңғы он жыл көлемінде ең сенімді болып саналатын
Осындай оқиғалардан кейін мемлекет басшымыздың талап етуіне байланысты
Ал, екінші проблема жеткізгіш ракеталардың пайдалануы кезінде ракета
Өте қуатты жеткізгіш ракеталардың ұшырылуы кезінде ионосферада ракета
Осындай кезеңдерде қоршаған ортаға шығарылатын ракета отынының жану
Ғарыштық ұшырылымдарына экологиялық озон қабатының азаюынан және өнімдерінен
«Протенмен» болған соңғы екі апат кезінде жер бетіне
Атмосферадағы озон мөлшерінің 1 пайызға азаюына сәйкес ультракүлгін
Ультракүлгін сәулесінің артуы адамның жалпы денсаулығына ең алдымен
Ғарыш айлағынан әрбір жеткізгіш ракеталардың ұшырылуынан ейін үш-төрт
Сол ұшырымдардан кейін пайда болған жел жылына миллиондаған
1990 жылдары ғарыш аппараттарының ұшырылуының қоршаған ортаға тигізетін
Сонымен қатар, сол кездегі бірнеше жылдар көлеміндегі аурулар
ғарыш аппараттарылып ұшу жиілігі БҰҰ-ның халықаралық нормасына сәйкес
ғарыш аппараттарының сенімділігі мен ұзақ уақыт жұмыс жасау
старт алдындағы дайындықтың технологиялық процесіне қатаң экологиялық бақылау
пайдаланылып жүрген жеткізуші ракеталарға экологиялық паспорттандыруды жүргізу;
қоршаған ортаға тигізетін техногендік әсердің ықпалын бақылаудың тиімді
ғарыштық ұшырылымдарға байланысты алынған жерлерді компенсациялау мақсатында жергілікті
алынған қаражатты сол аймақтың экономикасын көтеруге, денсаулық сақтау
ғарыш айлағында конверсия мен экология бойынша орталық құру
Кезінде бұл зерттеулер инициативалық тұрғыда жүргізілді, жасалған қорытындылар
Атап айтқанда, Қызылорда облысының су және ауа райын
2001 жылдың қарсаңында Қазақстан мен Ресей өкілдері ғарышты
Байқоңыр космодромынан ұшырылған космос корабльдерінің қалдықтарының жерге түсетін
Зымырандарға жағылатын отын улы (радиоактивті) және усыз қосылыстардан
а) Усыз отынның негізгі компоненті — сұйық күйіндегі
ә) Өте улы зымыран отынның құрамында – улы
2.2 «Байқоңыр» ғарыш айлағындағы экологиялық мәселелер
Ұлы конструктор (зымыран жасау жөніндегі әлемге әйгілі С.П.
Зымырандардан түскен қалдықтардың бәрі тірі ағзаларға өте зиянды.
Қандай да болмасын, ұшырылған зымыран-тасымалдаушылар апатқа ұшырауы –
1955 жылы Байқоңырдан ұшырылған зымырандардың саны 19-ға жеткен.
Қазақстанның атмосфералық ауасына болініп шыққан көміртектің қос тотығының
Сондай-ақ, өнеркәсіп орындары отқа таскөмір жағатыны белгілі, одан
Ал стратосфера қабатына өзгеріс жасайтын тек қана космос
Радиоактивті азот тотығы да озон қабатын бұзушы фактордың
Тек зымырандардың қаддықтары құлап түскеннен кейін олардың улы
1999 жыл апатқа ұшыраған зымыран-тасығыш РН “Протонның қазақ
1999 жылы жүргізілген арнаулы ғылыми-зерттеу жұмыстарының қорытындылары мынаны
1996 жылы 14-ші мамыр күні РН “Союз” атты
1999 жылы шілде айының 5 күні болған РН
1999 жылы 27-ші қазан күні ұшырылған РН “Протонң
Мал дәрігерлері үй малдарының 150090 басына зерттеу жүргізді.
Зымыран-тасымалдаушы РН “Протон” апатқа ұшыраған аймақтар ерекше ссепке
Қорытынды
Байқоныр космодромы қазақ жеріндегі ең үлкен және өте
1957 жылғы 1 қазан айынан 1999 жылғы 21
Қазақ жерінің атмосфералық ауасына қосылған радиоактивті көміртектің қос
Радиоактивті гептил — суда ерімейтін қосылыс. Ол жер
Арнаулы түрде жүргізілген зерттсу жұмыстарының қорытындыларына қарағанда, жерге
Байқоңыр космодромындағы әскери бөлімшелер зымырандарды ұшырған кезде халықаралық
Осы кезде гептилдің улылық қасиетін тез арада жоюдың
Зымырандарды ұшыру әсерінен Қызылорда облысының жерлерінде көптеген қауіпті
Арал теңізінің бұрынғы түбінде қалың қабат-қабат болып жатқан
Зымырандарды жасаған кезде, оларға экологиялық мінездеме беріледі. Ол
Дегенмен, кейінгі кезде Байқоңыр космодромының пайдасыз жағын жан-жақты
Зымыранның улы жанармайларынан айналаны қоршаған ортаға. адамдардың денсаулығына
Байқоңыр космодромының болашагы жөнінде бір-екі ауыз сөз. Байкоңыр
Ал егер Байқоңыр космодромын жауып тастаған күнде Қазақстан
Байқоңыр космодромы болуына байланысты Қазақстан Республикасының беделі күннен
Байқоңыр космодромы келесі мыңжылдықта ең басты космодромында аппараттар
Қосымша
Деректер
Біздің облыс аймағында әлемдегі ең ірі экологиялық қауіпті
«Байқоңыр» пайдалануға берілген уақыттан бері 1300-ге жуық
Ақтоғай ауданы жерінің 37 %-ы, Шет ауданы жерінің
Гептил – адам және жануарларға концерогендік және мутагендік
«Протон» зымырантасығышының алғашқы сатысына (5 сатылы) 500 тонна
Гептилдің концентрациясы бір текше метр ауада – 0,001
«Қазмехонобр» кәсіпорнының 1994 жылы жасаған есебіне қарағанда, зымыранның
Республика аумағындағы 47 аймаққа зымыран қалдықтары түсетін болса,
Тарихи анықтамалар
1955 ж. 12 ақпан – «Байқоңыр» ғарыш айлағын
1955 ж. 12 мамыр – кешеннің құрылысы басталды.
1957 ж. – «Р-Э» зымыраны ұшырылды.
1961 ж. 12 сәуір – Тарихта тұңғыш рет
1991 ж. 2 қазан – Қазақтың тұңғыш ғарышкері
1957-95 жж. – Айналадағы ортаға және халық денсаулығына
1997 ж. 4 қазан – Ресей Федерациясы «Байқоңыр»
1998 ж. 21 қазан – табиғатты қорғау заңының
1998 ж. қараша – 1999 ж. мамыр ұйғарымды
1999 ж. 29 наурыз – Ресей-Қазақстан комиссиясы кездесіп,
1999 ж. 2 шілде – Қызылорда облыстық қоршаған
1999 ж. 5 шілде – Ақаумен ұшырылған «Протон»
1999 ж. 27 қазан – «Протон» зымырантасығышының апаты.
1999 ж. 18 қараша – келісімдерге қол қойылды.
«Байқоңыр» кешенінің инфрақұрылымы
Байқоңыр қаласы.
Ғарыш айлағы:
құрамында 52 ұшыру қондырғысы бар кешен (85 х
көмекші объектілер (заводтар, аэродромдар, жылу-электр орталығы).
Зымырантасығышының бөлініп қалатын бөлшектері құлайтын аудандар (жалпы көлемі
Жалға беру шарты (1994 ж.)
Жалға беру ақысына (жылына АҚШ-тың 115 млн. доллары)
Экология және табиғат қорғау мәселесі 1997 ж. 4
Ғарыш айлағы объектілеріне бөгде адамды кіргізу көзделмеген. Бұл
Апаттар
1996 ж. 14 мамыр – «Союз» зымырантасығышы құлады.
1997 ж. 20 мамыр – «Зенит» зымырантасығышы құлады.
1999 ж. 5 шілде – «Протон» зымырантасығышы құлады.
1999 ж. – «Протон» зымырантасығышы құлады.
(Негізінен осындай 37-38 апат болған, бірақ нақты дерек
Пайдаланған әдебиеттер тізімі:
Сарпеков Р. Экологиялық қауіпсіздік- ғаламдық проблема // Дүние.-2003.-№5.-25б.
Сыбанбай У. Отарбамен-«Байқонырға» // Дүние.-2003.-№3,12б.
Жайсаңбаев Г. Байқрныр және ғарыштық ұшырылымдарының экологиялық зардаптары
Байкежеева А. «Байқоныр» ғарышайлағындағы экологиялық мәселелер //
Проблемы Байконура на государственный уровень// Экология и устойчивое
Экология –ел тағдыры // Дүние,2003.-№5,21 б
Құрманбаева А. Байқоныр проблемалары// Дүние,2003.-№5
5
Қазақтың тұңғыш жер серігі Kazsat пен Байқоңыр болашағы
Байқоңыр ғарыш айлағының көрінісі
Жер кіндігі – Байқоңыр!
Тарау «байқоңыр» ғарыш айлағының құрылуы және ресейге жалға берілуі
Байқоңыр ғарыш айлағының елімізге әкелген пайдасы
Байқоңыр қаласы әкімшілігі қызметі, жалға берілген аумақтағы мемлекеттік билік органдары қызметтерінің келелі сұрақтары, ерекшеліктері мен негіздері
Байқоңыр ғарыш айлағы жайлы
Байқоңыр космодромы
Қазақстан мен Ресей мемлекеттерінің арасындағы келісім – шарт
Қоршаған ортаны ғарыштық қызметтің жағымсыз салдарынан халықаралық-құқықтық қорғау