Кәсіпкерлікті дамыту жобасын дайындау
Мазмұны
Кіріспе.......................................................................................................................3
І Мемлекет пен бизнестің арақатынасының теориялық негізі...................5
Мемлекет пен бизнестің серіктестігі: маңызы, шарты, факторы..................5
Мемлекет пен бизнестің арақатынасының дүниежүзілік тәжірибелері......10
Мемлекет пен бизнестің серіктестігінің ұйымдық –құқықтық негіздері..25
ІІ Мемлекет пен бизнестің серіктестігінің даму болашағы........................33
2.1 Мемлекет пен бизнестің серіктестігінің ерекшеліктері..............................33
2.2 Мемлекет пен бизнестің өзара арақатынасының мәселелері.....................37
2.3 Мемлекет пен бизнестің серіктестігінің негізгі бағыттары.......................59
Қорытынды............................................................................................................79
Пайдаланған әдебиеттер......................................................................................81
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі: Қазіргі жағдайда мемлекеттің экономикалық құрылымын
Мемлекеттік қаржылар ұлттық табысты қайта бөлуде, қоғамдық экономикалық
Қаржы жүйесі мемлекеттің көптеген қаржыландыру институттарын қамтиды. Олар
Мемлекеттік бюджеттің кірістері біріншіден, орталық және жергілікті органдар
Мемлекеттік табыстың жалпы материалдық негізін ұлттық табыс құрайды,
Мемлекеттік бюджет түсімдерінің ең басты көзі-салықтар. Өнеркәсібі дамыған
Қазіргі кездігі салықтардың маңызы мен рөлі мемлекеттік органдарды
Салық арқылы реттеу әдістері салалардың бәсекелестігін ынталандыруға, капиталдың
Қазіргі кезде нарықтық экономиканың белсенді құрылысшылары- кәсіпкерлер, іскер
Кәсіпкерлік туралы көзқарас мыңдаған жылдар бойы өндіргіш күштің
Әлеуметтік-экономикалық құбылыс ретінде кәсіпкерлік көптеген қоғамдық қатынастарды камтидыю
Кәсіпкерлік қызметтің мәні-өндіріс құрал-жабдықтарын шаруашылық объектісі ретінде иемденуде
Сондықтан да, Қазақстан Республикасында шағын және кіші бизнес
Дипломдық жұмыстың негізгі мақсаты- Қазақстан Республикасында мемлекетпен бизнестің
Қойылған мақсатқа жету үшін төмендегі сұрақтар қарастырылады:
Кәсіпкерлікті дамытудың әлеуметтік-экономикалық алғы шарттары;
Мемлекет пен бизнестің өзара арақатынасының дамуы;
Мемлекет пен бизнестің серіктестігінің ұйымдық –құқықтық негіздерін қарастыру
Мемлекет пен бизнестің арақатынасының дүниежүзілік тәжірибелерін анықтау.
Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі тараудан, қорытынды және пайдалан-ған
І Мемлекет пен бизнестің арақатынасының теориялық негізі
Мемлекет пен бизнестің серіктестігі: маңызы, шарты, факторы
Бизнес түсінігінің мәнін ашпас бұрын, алдымен оның қалыптасу
Кейбіреулері болса, шағын бизнес барлық ежелгі мәдениетте дамыған
Сонымен, қазіргі ұрпақ теоретиктеріне кәсіпкерліктің алғашқы пайда болу
Кәсіпкерліктің анықтамасына тоқталмас бұрын кәсіпкерлікті қандай категорияға жатқызу
Одақтық Республикалардың тәжірибесінде экономиканы құрамдас элементтерге шартты бөлудің
Қазіргі уақытта нарықтық қатынастар жүйесінде кәсіпорындар келесідей айрықша
Осы ерекшеліктеріне сай кәсіпорындардың үш түрін бөліп
Ірі кәсіпорындар – нарыққа негізгі өнім шығарушылар болып
Шағын және орта кәсіпорындар, үнемі жаңарып тұратын номенклатурасымен
Сондай-ақ шағын бизнес сферасына өздерінің тәуелсіз меншігі бар,
Қазақстанда бизнеске бірнеше инвесторлармен құрылатын, географиялық шектелген
Нарықтық экономиканың шаруашылық жүргізуші субъектілерінде «кәсіпкерлік» және «бизнес»
Бірақ «кәсіпкерлік» және «бизнес» түсініктері экономикалық тұрғыдан қарастырғанда
Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексіне сәйкес (жалпы бөлім): «
Соған қарамастан, тәжірбиеде « кәсіпкерлік » пен «бизнес»
Енді мемлекет пен бизнес серіктестіктің ел экономикасындағы рөліне
Осы барлық аталған және басқа да мемлекет пен
Біріншіден, Қазақстан Республикасындағы күрделі экономикалық жағдай (инфляция, өндірістің
Екіншіден, кәсіптіліктің төменгі деңгейі, кәсіпкерлердің өз өздерін теңгеруі.
Үшіншіден, халықтың кәсіпкерлерге толық сенімнің болмауы.
Төртіншіден, мемлекет пен бизнес серіктестікті мемлекеттік қолдаудың әлсіздігі,
Бесіншіден, қазіргі заманға сай ақпаратардың жеткізілуі, құрал –
Сонымен кәсіпкерліктің одан ары кеңеюі мемлекеттік маңызды мәселелерінің
Қазіргі уақытта қалыптасқан экономикалық жағдайда мемлекеттік тікелей немес
Соңғы жылдары мемлекет пен бизнес серіктестікті дамыту мен
Сонымен, көріп отырғанымыздай, ойланып ұйымдастырылған бизнес саясаты
Соңғы он жылдықта дамыған елдердегі экономиканың даму тенденциясы
Кез келген процесс сияқты мемлекет пен бизнес серіктестіктің
- жоспарлау (стратегиялық менеджмент, маркетинг стратегиясын әзірлеу, бизнес
- ұйымдастыру (барлық деңгейде кәсіпкерлікті сәйкес басқару құрылымын
- мотивация (кәсіпкерлік белсенділікті ынталандыратын механизмді қалыптастыру);
- бақылау (жоспарланған істерден ауытқуды анықтау және сәйкес
Біздің елімізде шағын бизнестің рөлі әрқашан өсіп отырады.
Дей тұрғанмен өзінің іс-әрекетінде кәсіпкерлік оның дамуын тежейтін
Кеңес дәуірінде шаруашылық субьектілерінің әр түрлі формалары онша
Нарықтық қатынастарға өтумен байланысты мемлекет пен бизнес серіктестікті
1997 жылы маусым айында ел парламентінің шешімімен қабылданған
Мұнда іс-әрекеттің негізгі бағыттары және мелекеттік, жергілікті бағдарламаларды
Кейіннен «Тура инвестицияларды мемлекеттік қолдау» туралы заң Қазақстан
Мемлекет пен бизнестің арақатынасының дүниежүзілік тәжірибелері
Әлемдік эканомикада мемлекет пен бизнес серіктестікті ұйымдастырып, жүзеге
Кейінгі онжылдықтарда экономикасы дамыған Батыс елдеріндегі бәсекенін дамуы
бизнесті дамыту үшін Қазақстан бизнесті басқару процесін
Бизнестің ішкі және сыртқы ортасын сараптаудан екі факторды
Кәсіпкерлікке барлық сыртқы ықпалдарды өз кезегінде макроэкономикалық және
Ортаның бизнеске макро ықпалы.
- Әлеуметтік факторлар;
- Технологиялық факторлар;
- Ресурстық факторлар.
Көптеген шетел мемлекттерінің тәжірибесі көрсетіп отырғандай, бизнеске
Кесте 2 Дамыған мемлекеттер тәжірибесі мен Қазақстан Республикасы
1. Мемлекттік саясат мақсаттарын анықтайтын кәсіпкерлік қызметті қолдау
2. Мемлекеттік қаржылық, технологиялық, ақпараттық, кеңістік және кадрлық
3. Кәсіпкерлікті қолдаудың тікелей және жанама шараларының байланысы
4. Әр түрлі деңгейдегі бюджеттерден кәсіпкерлікті қолдау жобаларын
5 бизнес саласындағы барлық міндеттерді реттейтін дамыған
6 Орталық, аймақтық және жергілікті билік органдарының функцияларын
7 Мемлекеттік билік органдарының бизнес мүдделерін қорғайтын
8 бизнес саласындағы мемлекеттік саясатты өзара қарым
Ішкі немесе бақыланатын факторларға кәсіпорын қызметіне байланысты факторларды
Дамығын елдерде шағын кәсіпорындар мынадай салаларда басым рөл
Шағын және орта кәсіпорындарын ірі кәсіпорындарымен қатар қызмет
АҚШ –та өз ісімен айналысушы азаматтар, яғни кәсіпкерліктер
Әдетте америкалық фирмалардың көлемі жұмысшылардың санымен бағаланады: өте
Кесте 3 АҚШ-ғы әртүрлі деңгейдегі фирмалардың саны
Фирма көлемі Фирма саны
Ірі 1000
Орташа 134000
Шағын 2000000
Шағын кеңселер 3000000
Экономикалық өсу және құлдырау кезінде, жаңа жұмыс орындарын
АҚШ-та бизнес тұрақты түрде мемлекеттік қолдауға ие.
Федералдық деңгейде бизнес әкімшілігі қызмет атқарады. Әкімшіліктің
АҚШ-та бизнес қоғамда кәсіпкерлік, бәсекелестік атмосферасын дамытуға
АҚШ мемлекет пен бизнес серіктестікті қолдаудың мемлекеттік жүйесі:
- бюджеттен тікелей дотациялау;
- мемлекеттік тапсырыстардың бір үлесін шағын кәсіп орындарда
- бизнеске несие беру кезінде мемлекеттік кепілді
- бизнеске салықтық жеңілдіктер беру.
Негізгі бағдарлама бұл инкубаторлық бағдарлама. Инкубаторлар- ол университеттер,
Инкубатор клиенттерінің табысына ортақтасу.
- жеке тұлғалардан арендалық төлемдер алу;
- жаңа жұмыс орындарын ашу.
Сауда палаталары да инкубаторларды қаржыландыруға қатысады. АҚШ-та шағын
АҚШ тәжірибесі көрсетіп отырғандай, бизнес ортаның өзгерісіне
Қазіргі уақытта АҚШ халқының 53 % бизнес
Енді АҚШ-та шағын кәсіпорындарға мемлекет тарапынан көмекке келейік.
Қазіргі уақытта АҚШ-та бизнесте 22 млн кәсіпорын
Мемлекет өнімнің ірі тұтынушыларының бірі болғандықтан бизнес
Америкалық тәжірибе көрсетіп отырғанындай кәсіпкерлік еркіндігін шектейтін кез
Бұдан басқа, 1976 ж. арнайы бизнес мүдделер
- мемлекеттік заңдардың, жобалардың, ережелер мен салықтардың мемлекет
- бизнеске әсер ететін факторларға экономикалық және
Қазақстандық тәжірибеде бизнеске көмектесудің «инкубаторлық» жобасын қолданған
Әдетте бизнес - инкубаторлар бірнеше жаңа бастаушы орналасқан
Бизнес – инкубатордың негізгі ресурстарына келесілер жатады:
а) бизнес- инкубаторлар персоналы, соның ішінде кеңес берушілер;
б) құрал – жабдықтар, соның ішінде ұйымдастыру техникалары
в) бір жылға жалданатын ғимарттар мен жиһаздар;
Бизнес – инкубатордың басындағы тұлға – директор немесе
Америка Құрама Штаттарындағы бизнес – инкубаторлардың 90% жуығы
Германияның мемлекет пен бизнес серіктестікті қолдаудағы тәжірибесі. Германияда
Екінші сипаттама – кәсіпорын қызметінің айшықтылығы, оның көлемінің
Үшіншіден, кәсіпорын өмірінде басқарушы рөлінің ерекше маңыздылығы: ол
Төртінші – істі жанұялық негізінде жүргізу, яғни кәсіпорын
Бесіншіден – шағын кәсіпкерліктің тағы бір сипатты белгісі
Қазіргі кезде Германияда бірқатар жағдайлар бизнеске мемлекеттік
1) Европалық қауымдастық шеңберінде 1993 жылдың басынан бастап
2) технология мен табиғатты қорғау шараларына байланысты заңдық
Германияда бизнесті мемлекеттік қолдау жүйесінің негізінде жатқан
Германияның федералды үкіметі қаржыландыру шараларды іс жүзінде асырып
1) амортизациялық аударымдардың арнайы нормалары;
2) пайданың салық салынбайтын резервтерін жасау;
3) салық ведомстволары төлейтін инвестициялық үстемелер.
Амортизациялық аударымдардың арнайы нормалары барлық инвестицияларға қолданылып, жаңа
Қаржылық жағынан қолдау. Федералды үкімет тарапынан берілетін салыстырмалы
Қазіргі кезде бизнестің бұл түрін қаржыландырудың негізгі көзі
Инновациялық салаға көмек. Бұл мақсатқа федералды үкімет 1990
Бизнес саласында инновацияны мемлекеттік қолдау олардың ғылыми мекемелермен
Жапонияның мемлекет пен бизнес серіктестікті қолдау тәжірибесі.Енді Жапониядағы
Жапонияда бизнеске ерекше назар аударады. Себебі, мемлекет
Жапонияда шағын кәсіпорындар үлесіне: өндірістік өнімнің 55%-зы, көтерме
Жапонияның бизнесті мемлекеттік қолданудың басты ерекшелігі –
Ресей Федерациясындағы бизнес. Экономиканы құрылымдық қайта құру
1995 жылы Ресей Федерациясында « бизнесті мемлекеттік қолдау
- федералдық Қордан жұмсалатын әрбір рубльге аймақтардан да
- қаржыландыру өкілетті банктер арқылы жүзеге асырады.
Қор банкке өз резервтік қаржысын салады, ал банк
1994-1995 жылдары «Кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдаудың мемлекеттік программасы» жүзеге
бизнесті қолдаудың аймақтық қорлары мен орталықтары барлық аймақтарда
1999 жылдың басына есептегенде Ресей Федерациясында 900 000-нан
Ресей федерациясында шағын және орта кәсіпкерлікке мемлекеттік қолдау
Ресей Федерациясындағы шағын және орта кәсіпкерлікті ақпаратпен қамтамасыз
Шағын және орта кәсіпкерлікті ақпаратпен қамтамасыз ету жүйесін
мемлекеттік органдар ақпараттың кәсіпкерлер үшін ашық болуын қамтамасыз
бизнес бойынша ақпараттық басқару органдары, кәсіпкерлік құрылымдар, шетелдік
Аймақтарда ақпараттық-талдау орталықтары жүйесінің құрылуын аяқтау.
Ресей Федерациясында шағын және орта кәсіпкерлікті ақпаратпен қамтамасыз
Шағын және орта кәсіпкерлікті ақпараттық қолдау жүйесі сондай-ақ
Мұнымен бірге ақпараттық-талдау орталықтарының жүйесі аймақтық және салалық
Бұл шараларды жүзеге асыру базалық аймақтық ақпарат орталықтарының
Соныммен қатар Ресей Федерациясында оқыту және мемлекеттік құралдарды
Кадрлар даярлауға, ғылыми-методикалық қамсыздандыру жүйесін жасауға федералдық бюджеттен
Ұлыбританияның бизнес. Ұлыбританияда бизнес субъектілеріне: жылдық
Ұлыбритания мемлекеттік концультациялық қызметі бастаушы кәіпкерлерге қажетті кеңестер
бизнес және орта жөніндегі Үкіметтік қызмет кәсіпкерлер үшін
бизнес адамдарға өзінің творчествалық мүкіндіктерін көрсетуге мүмкіндік береді.
Ұлыбританияда шағын кәсіпкерліктің дамуының үш үлгісі бар: қызмет
Үкімет бизнес саласына жалпы кәсіпкерлік қызметтің әлеуметтік
1991 ж. Ұлыбританияда ұсақ кәсіпорындарға оларды басқару мәселелері
Франциядағы бизнес. Қазақстанда шағын кәсіпорынды ашу үшін
Франциядағы тұрақты түрде дамып жатқан іскерлік қызметтің негізінде
Әдетте әкімшілік процедуралар шағын кәсіпорындарды құруға кедергі келтіретіні
Францияда бизнесті несиелеу кезінде пайыздық өсімді мемлекет
Орталық бюджет арқылы бизнеске жұмыспен қамтуды да
Кәсіпорындарды шағын фирмалар категориясына жатқызудың кең таралған қағидаларының
Ол жаңадан кәсіпорын құруға, фирмалардың басқа аймақтарға ауысуына,
Қор шағын және орташа фирмаларды тәуекел капиталды ұсынатын
Шағын және орташа кәсіпорындағы жұмысшылардың жалпы саны 16
- «франциядағы ұсақ және орташа кәсіпорындары» және «шағын
Құжаттардың атының өзі мемлекеттің бизнестің дамуына қандай
Оған мысал ретінде территориялық орналастыру және аймақтағы қызмет
1. Кәсіпорын территориялық құрылымның жоспарына айрықша зонада орналасқан
2. Кәсіпорынның қалпына келу жөніндегі құрылған жұмыс орындарының
Жобаны қолдауда DATAR дотацияларға үштен бірін жобаның басында
Израильдегі бизнес. 1960 ж. бастап Израилде экономикаға
Осы кезде Израиль Үкіметі алдында жаңа азаматтарды жұмысқа
1. Технопарктердің қызмет ету қағидалары бойынша технологиялық «жылы
2. Бизнес «жылы жайларды» құру. Олар өз басқару
3. Ғылыми зерттеулерді сонымен бірге өнеркәсіпте дайын өнім
4. Шағын кәсіпорындар қорының сауда және өнеркәсіп министрлігінің
5. Көптеген Израилдік банктерге бизнеске қолдау арнайы
6. Мемлекет пен бизнес серіктестікті қолдаудың маңызды бағыттарының
- сүт шаруашылығы (30 сиырға дейін, орташа көлемі)
- егістік (негізінен көкөніс және техникалық дақылдар) бір
Кореядағы бизнес. Қысқаша, Кореяның шағын және орта
Литвадағы бизнес. Енді Литвадағы кәсіпкерлікті қарастырайық. Қазіргі
- бірінші екі жылдай пайдаға салық тарифі 70%
Байқап отырғанымыздай, дамыған мемлекеттер тәжірибесі кәсіпкерлерге жағдай жасауда
Олардың басшылыққа алған негізгі қағидалары келесілер:
1. Құқықтық және әкімшілік құрылымдарға негізделген нарықтық экономикалық
2. Жаңадан бастап келе жатқан кәсіпкерлерді оқыту жобалары.
3. Кіші жаңа кәсіпорындар үшін капиталға қол
Жоғарғы үш шартта өте маңызды. Мысалы, тек ғана
Польша тәжірибесі кедергілерді алып тастау және кәсіпкерліктің гүлденуіне
Мұның барлығы мемлекет пен бизнес серіктестіктің әсер ететін
Қазіргі уақытта мемлекет пен бизнес серіктестіктің дамыту процесі
Осылайша, бизнестің болашағы өте жарқын, бастысы –
Азиялық қаржылық кризис көрсеткендей шағын және орта кәсіпорындар
Шетелдік тәжірибеге қарап, Республикмызда атқарылатын іс – шараның
Мемлекет пен бизнестің серіктестігінің ұйымдық –құқықтық негіздері
Құқықтық реттеу құралы - қоғамдық қатынастардың оларға біртұтас
Дәстүрлі түрде кәсіпкерлік (шаруашылық) құқық құралының құрамына қатынастардың
3) кәсіпкерлік фирмаішілік (корпорациялық қатынастар) [27, 51б.].
Қатынастардың бірінші тобына кәсіпкерлік (шаруашылық) қызметті жүзеге асыру
Қатынастардың екінші тобын кәсіпкерлік (шаруашылық) қызмет субъектілері және
Қатынастардың үшінші тобына деңгейлесе де, сатыласа да қалыптаса
Демек, кәсіпкерлік (шаруашылық) құқық құралы құрамына деңгейлес (жеке
Сөйтіп, кәсіпкерлік қатынастарды қоғамдық қатынастардың басқа түрлерінен ерекшелендіріп
1) кәсіпкерлік қатынастар кәсіпкерлік қызметпен байланысты, өйткені оны
Егер құқықтық реттеу құралының сипаттамасы: оны не (қандай
Кәсіпкерлік құқық қатынастарды тең дәрежеде реттеудің: құқықтық реттеудің
Жеке-құқықтық реттеу кәсіпкерлік қатынастардың қатысушыларының теңдігіне негізделген және,
Жеке кәсіпкерлік еркіндігі және оның қорғауды қамтамасыз ету
Сонымен, ҚР АК 10-бабына сәйкес, мемлекет кәсіпкерлік еркіндігіне
Бәрінен бұрын, кәсіпкерлік қатынастар Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің
азаматтық заңмен реттелетін қатынастарға қатысушылардың теңдік ұстанымы (азаматтық
меншікке қол сұқпау ұстанымы (мемлекет меншік иеленушілерге -
3) келісім-шарт еркіндігі ұстанымы (тараптар келісімдердің мазмүнын өз
4) әлдекімдердің беталды жеке істерге араласуына жол бермеу
5) азаматтық құқықтарды кедергісіз іске асыру ұстанымы (кәсіпкерлік
6) бұзылған азаматтық құқықтарды қалпына келтіруді қамтамасыз ету
7) азаматтық құқықтарды сот арқылы қорғау ұстанымы (кәсіпкерлік
Сонымен бірге кәсіпкерлік құқық ұстанымдарының қатарына өзінің тікелей
Сонымен қатар кәсіпкерлік құқықта тек оның өзіне ғана
Жеке кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау деп жеке кәсіпкерліктің дамуын
Кәсіпкерлікті мемлекеттік реттеу ұстанымы мемлекеттің кәсіпкерлік қызмет субъектілерінің
Қазіргі таңда мемлекеттік реттеу, әдеттегідей, кәсіпкерлік қызмет субъектілерінің
Мемлекеттің тікелей (директивалық) ықпал етуі көпшіпік (қоғамдық) мүдделерді
Бәсекелестік еркіндігі және монополиялық қызметті шектеу ұстанымы нарықтық
Қолданылып жүрген заңдар Қазақстан Республикасында бәсекелестіктің қорғалуын қамтамасыз
Сонымен қатар заңдарда олқылықтар болған жағдайда, ҚР азаматтық
Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау ұстанымы мынадан көрінеді: заң
Жеке кәсіпкерлік субъектілерінің мүдделерін қозғайтын нормативтік құқықтық актілердің
Құқықтың жан-жақты саласы ретіндегі кәсіпкерлік (шаруашылық) құқық жүйесін
Қазақстанның кәсіпкерлік қызмет туралы заңдарының қалыптасуы XX ғасырдың
Халықаралық-құқықтық салада сонымен қатар түбегейлі өзгерістер орын алды:
1989-1990 жж. ішінде ірі қаржы салымдары (оларға қатысты
Маңызы аз емес фактілердің бірі мынау: халықаралық қаржы
ІІ Мемлекет пен бизнестің серіктестігінің даму болашағы
2.1 Мемлекет пен бизнестің серіктестігінің ерекшеліктері
Әлемдік эканомикада мемлекет пен бизнес серіктестікті ұйымдастырып, жүзеге
Осы факторларға байланысты мемлекет пен бизнес серіктестікті қолдаудың
Қазақстанның тәуелсіздігін алғаннан бергі өмір жолында оның экономикасының
бизнес жеке кәсіпкерлікті құрайтын қазақстандық жүйе болып табылады.
Шағын және орта кәсіпкерлікті қолдаудың жүйесіне, шағын және
Кәсіпкерлікті қолдау мен дамыту жолындағы мақсаттар 1997 жылы
Шағын және орта кәсіпкерлікті дамытудағы алғашқы бағыттар мыналар
- халық тауарларын өндірудІ дамыту, импорт, құрылыс материалдарын,
- қызмет сферасын дамыту:
- аграрлық жүйе өнімдерін шығару өндірісін дамыту [8].
Осыған байланысты алдағығы кезеңде жүзеге асырылатын мемлекеттік бағдарламаларға
Үстіміздегі жылы үдемелі индустриялық-инновациялық дамуының 2010 - 2014
Бағдарламаны іске асыруға мүмкіндік беретін механизмдері жайлы айтатын
Қазіргі уақытта Индустрияландыру бағдарламасын іске асыру мақсатында 23
Онда экономиканың басым бағыттарын жүйелі, әрі селективті қолдау
Қазақстан Республикасының Үкіметі осы жылдың сәуірінде Индустрияландыру картасын
Осылайша, «Жол картасына» қосылған жобалардың ресурстарға және инфрақұрылымға
Мемлекет кәсіпкерлікті қолдауда келесі бағыттарды ұстанады:
- кәсіпкерлікті мемлекттік, қаржылық, статистикалық, материалдық-техникалық ақпараттық ресурстар
- шағын кәсіпкерлік субьектілерін мемлекттік түрде қабылдау, олардың
- шағын кәсіпкерлік субьектілерінің құқықтық тәртібін аластау, соның
- қаржы көздерін анықтауда шағын кәсіпкерлік субьектілерін несиеге
Осылайша, мемлекет экономикасының толық дамуын шағын кәсіпкерлік субьектілерін
Мемлекет пен бизнес серіктестікті мемлекеттік қолдаудың қағидаларына келетін
Кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдаудың негізгі қағидалары:
- кәсіпкерлікті дамытудың басымдылығы;
- кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдаудың кешенділігі;
- инфрақұрылымды дамытуда және кәсіпкерліктің ұйымдастырушылық формаларын таңдауда
- алдыңғы қатарлы шетелдік тәжірибені қолдау [10].
Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару туралы жаңа заң
Осы іс-шараларды ескере отырып Қазақстан Республикасында мемлекет пен
Шағын және орта кәсіпкерлікке қолдау
Солардың қатарында, бүгінде кәсіпкерлер қауымы жақсы білетін «Даму»
«Даму» қоры туралы сәл тоқтала кетсек: 1997 жылы
Қаражатты екінші деңгейдегі банктерге шартты түрде орналастыру бағдарламасы.
Бұдан басқа қаржылық бақылау агенттігі, Ұлттық банк, Бәсекелестікті
Дей тұрғанмен, шағын және орта кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдаудың
Шағын және орта кәсіпкерлікті қолдау инфрақұрылымының
2.2 Мемлекет пен бизнестің өзара арақатынасының мәселелері
Кәсіпкерлік республика экономикасында, Бүгінгі таңда ол айтарлықтай мықты
Бүгінде Мемлекетіміз шағын және орта кәсіпкерліктің кеңінен қанат
Сурет 2 Шағын және орта кәсіпкерліктегі белсенді субъектілері
2011 жылғы қаңтар-наурызда (салғастырмалы бағаларда) өткен жылғы қаңтар-наурызбен
Кесте 4
бірлік
2011
Қаңтар ақпан наурыз
Қазақстан Республикасы 667 815 668 573 655 102
Ақмола 26 547 27 382 26 540
Ақтөбе 23 359 23 869 23 814
Алматы 109 458 108 452 90 873
Атырау 19 150 19 140 24 798
Батыс Қазақстан 19 276 19 303 20 329
Жамбыл 37 090 37 079 32 108
Қарағанды 43 501 43 540 44 072
Қостанай 36 050 36 335 33 865
4 Кестенің жалғасы
Қызылорда 14 517 14 522 16 200
Маңғыстау 16 472 16 395 21 698
Оңтүстік Қазақстан
115 151
124 187 115 151
Павлодар 24 053 24 288 24 927
Солтүстік Қазақстан 20 769 20 873 19 423
Шығыс Қазақстан 68 581 67 416 58 895
Астана қ. 26 120 26 150 34 381
Алматы қ. 59 587 59 642 68 028
*Дерек көзі- www.stat.kz
Шағын кәсіпкерліктегі белсенді субъектілер саны 2011 қаңтардағы көрсеткіштер
Шағын кәсіпкерліктегі белсенді жұмыспен қамтылғандар саны 1798631, бұл
Сурет 3. Шағын және орта кәсіпкерлік субьектіл
Өткен жылдың тиісті кезеңіне, жұмыспен қамтылғандар саны -
Кесте 5 2011 жылғы қаңтар-ақпанда шағын және орта
өткен жылғы тиісті кезеңге пайызбен
ШОК белсенді субъектілерінің саны Жұмыспен қамтылғандар саны Өнім
Қазақстан Республикасы 101,5 101,9 102,3
Ақмола 103,1 102,6 101,8
Ақтөбе 105,4 103,0 103,1
Алматы 100,8 100,5 101,9
Атырау 105,1 101,0 103,1
Батыс Қазақстан 101,7 102,2 101,2
Жамбыл 101,3 107,6 101,1
Қарағанды 101,5 102,5 103,0
Қостанай 101,3 101,8 102,0
Қызылорда 100,3 101,3 100,9
Маңғыстау 100,3 100,8 101,4
Оңтүстік Қазақстан 101,0 101,9 101,6
Павлодар 101,0 102,2 101,6
Солтүстік Қазақстан 100,8 101,2 101,1
Шығыс Қазақстан 101,2 100,5 102,2
Астана қ. 103,4 101,8 102,1
Алматы қ. 101,7 102,0 102,6
*Дерек көзі- www.stat.kz
2011 жылғы қаңтар- наурызда шағын және орта кәсіпкерліктегі
2011 жылғы қаңтар-ақпанда шағын және орта кәсіпкерлік субъектілері
Кесте 6 2011 жылдың 1
Барлығы соның ішінде
заңды тұлғалардың жеке кәсіпкерлердің шаруа (фермерлік) қожалықтарының
Қазақстан Республикасы 928 999 204 989 531 753
Ақмола 34 319 6 108 23 610 4
Ақтөбе 33 922 8 122 21 220 4
Алматы 129 644 9 766 67 820 52
Атырау 29 728 6 228 21 869 1
Батыс Қазақстан 26 717 4 196 18 117
Жамбыл 46 675 4 998 25 391 16
Қарағанды 59 982 13 814 39 363 6
Қостанай 43 610 7 017 30 541 6
Қызылорда 22 274 4 083 15 465 2
Қызылорда 27 593 6 916 19 422 1
Оңтүстік Қазақстан 156 525 18 873 69 018
*Дерек көзі- www.stat.kz
2011 жылдың 1 қаңтарына Қазақстан Республикасындағы тіркелген
Бұл өте жақсы көрсеткіш, дей тұрғанмен жоғарыдағы көрсеткіштерден
Қазіргі уақытта қалыптасқан экономикалық жағдайда мемлекеттік тікелей немес
Шағын және орта кәсіпкерлікті қолдаудың механизмдерін орынды дәл
Қазақстандағы мемлекет пен бизнес серіктестіктің жай-күйін анықтау жөніндегі
2010 жылдың қыркүйек-желтоқсан айларында «Даму» кәсіпкерлікті дамыту Қоры
Қазақстандағы кәсіпкерлік бүгінде жаппай деңгейге көтеріліп отыр. Мұны
Кәсіпкерлік қазақстандық қоғамның әлеуметтік өмірімен тығыз ұштасып кеткені
Бизнестің кәсіпкерлік субъектілерінің жалпы санындағы үлесі бойынша Қазақстан
Бүгінде, бизнес ортасында нақты негізі бар стереотип
Әсіресе шағын қалалардағы және ауылдардағы кәсіпкерлер жергілікті шенеуніктердің
Кәсіпкерлер жүргізілген салық реформасына жоғары баға беріп отыр,
Бизнестегі проблемалар рейтингісінде сауалнамаға жауап берушілер қаржы ресурстарының
Терең сұхбат пен фокус- топтар барысында кәсіпкерлікке мемлекеттік
Мемлекеттік қолдаудан саналы түрде бас тарту фактілерінің жиілеп
Кәсіпкерлердің басым көпшілігі «Даму» Қорының кәсіпкерлікті қолдау орталықтарын
Жалпы, кездесетін барлық қиындықтар мен проблемалар бола тұрса
Кәсіпкер біздің әлеуметімізде әлі лайықты орнын ала қойған
Соңғы жылдары мемлекет пен бизнес серіктестікті дамыту мен
Шағын және орта кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдаудың негізгі тетіктері
несие алудың шектеулігі;
коммерциялық банктердің кепілдік міндеттемені жоғары деңгейде ұстауы;
берілетін несиенің пайыздық мөлшерлемесінің жоғарғы болуы және қысқа
шағын кәсіпкерлікке микро несие берудің заңдылық негізінің жоқтығы;
банктердің кәсіпкерлікті несиелеу саясатының анықсыздығы [18].
Осыған байланысты кәсіпкерлікті қаржылай қолданудың басты бағыты осы
Осы мақсатты жүзеге асыру барысында ҚР-ң жеке кәсіпкерлік
ҚР-ң жеке кәсіпкерлік туралы заңы бойынша:
Шағын кәсіпкерлік субъектілерін қаржылық қолдау:
1) мемлекеттік мұқтаждар үшін тауарлардың (жұмыстардың, көрсетілетін қызметтердің)
Шағын кәсіпкерлік субъектілерінен сатып алынатын тауарлардың (жұмыстардың, көрсетілетін
2) екінші деңгейдегі банктер арқылы кредит беруді ұйымдастыру;
3) экономика салаларында әлеуметтік маңызы бар жобаларды ұйымдастыру
4) арнайы инвестициялық бағдарламаларды іске асыру;
5) бюджет қаражаты есебінен қарыздар беру жолымен жүзеге
4. Мемлекет тарапынан кәсіпкерлікті қаржылық қолдауды негізгі мақсаты
Қордың негізгі міндеттері:
1) жобалық қаржыландыру;
2) жеке кәсіпкерлік субъектілерінің қатысуымен микрокредиттік ұйымдар желісін
3) шағын кәсіпкерлік субъектілеріне екінші деңгейдегі банктерден олар
4) қаржылық лизингті дамыту;
5) шағын кәсіпкерлік субъектілерін оқыту және консалтингілеу;
6) шағын кәсіпкерлік субъектілері үшін сапа менеджменті жүйесін
Шағын кәсіпкерлік субъектілеріне кредит беруді қор тартылған және
Ауыл шаруашылығы қызметін жүзеге асыратын шағын кәсіпкерлік субъектілеріне
Сонымен бірге шағын кәсіпкерлікке қатысты қаржылық-несиелік саясат салалық,
- жеке адамның және семьялық кәсіпкерліктерін, шаруашылық қожалықтарының
- мемлекеттік бақылау ұйымдарының бизнес субъекттерінен қосымша
- мемлекеттік кәсіпорындарында пайдаланылмайтын объекттерді және аландарды түгелдеу;
- пайдаланылмайтын өндіріс ғимараттар туралы мәлімет берген кәсіпкерлерге,
- бизнес орталықтарын және бөлімшелерін салуға арналған
- жердің құны 5 жыл мерзімге бөліп-бөліп төленеді.
- өндірістік әрекеттер ұйымдастыру үшін бизнес кәсіпорындарының
Шағын кәсіпкерліктің ойдағыдай дамуын айқындайтын басты шарттардың бірі
Шағын кәсіпкерлік саласындағы қаржылық қолдау шағын кәсіпкерлік субъектілерінің
Жалпы алғанда, кәсіпкерлік экономикада нақты белсенді, бәсекелес ортаны
Кәсіпкерлікті дамыту жөніндегі ақпаратты талдағанда агроөнеркәсіптік кешендегі шағын
Шағын кәсіпкерлікпен айналысатын кәсіпорындар үшін ең өзекті мәселе
Қазақстанда меншікті құралдар шағын кәсіпкерлік субъектілерін қаржыландырудың негізгі
Сондай-ақ, кепіл зат ретінде тек қана өндіріске тез
Шағын кәсіпкерлік субьектілерінің инвестициялық қызметіне қаржы-несиелік қолдау көрсету
шағын және орта кәсіпкерлік субьектілерінің мемлекеттік инвестициялық бағдарламаларға
кәсіпкерлікті қолдау жөніндегі қорлар мен басқа да мамандандырылған
бизнеспен жұмыс істейтін коммерциялық банктер мен басқа да
тиімділігі жоғары инвестициялық жобаларды жүзеге асыру үшін шағын
Қаржы-несиелік қолдау көрсететін инфрақұрылымды одан әрі дамыту:
шағын кәсіпкерлік субьектілеріне мемлекеттік және муниципалдық қорлар арқылы
несие кооперативтерінің (өзара несиелеу қоғамдарын), өзара сақтандыру жүйесін
қорлар мен кәсіпкерлер бірлестіктерінің инвестицияларды қаржыландыру көздерін іздеу,
Қазақстан Республикасында «Казкоммерцбанк» ААҚ-мы кәсіпкерлікпен айналысатын жеке тұлғаларға
Халықтық Жинақ Банкі орта және бизнес субъектілерін
Сонымен қатар, Еуропа Қайта Құру және Даму Банкі
1. micro (10000 АҚШ долларына дейін) 12 айға
2. Largt-micro (10000-нан 30000 АҚШ долларына дейін) 12
3. small (30000-нан 125000 АҚШ долларына дейін) теңге
Осы бағдарлама бойынша, сондай-ақ, «Тұран Әлем Банкі» АҚ,
Бір мақсатқа бағыттау барлық бұрынғы, соның ішінде жаңа
Бұл үшін экономикалық рычагтардың жаңа түрлі жүйелері қолданылады:
- өндірістің техникалық деңгейінің көтерілуі (жергілікті және орталық
- өнеркәсіптегі өндірістік технологияларды жаңарту (орталық үкіметке жүктеледі);
- мемлекеттік зерттеу институттарымен бірігіп жаңа ғылыми техника
Жеңілдіктер пайызындағы займдар келесі жобаларды ұсынады:
- жаңа өнім түрлерін және жаңа технологияларды өңдеу
- жаңа өндіріс түрлерін өңдеу (орталық үкімет);
- аймақтар экономикасын дамытуда шағын кәсіпорындар құру (орталық
- кішігірім бизнес кәсіпорындар арасында өндірістік және техникалық
бизнесті қаржылық қолдау жүйесінің негізгі элементі болып займдар
Сонымен, қазіргі кездегі бизнесті жүргізу еліміздің экономикасына
Осыған байланысты еліміздегі шағын кәсіпкерлікпен айналысатын тұлғалар саны
Жалпы қаржы-несиелік қолдау әлемдік тәжірибеде мемлекеттік қолдаудың бірден-бір
Енді шағын және орта кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдаудың құқықтық
Көп жағдайда әкімшілік құқық бұзушылық деп танылатын кәсіпкерлер
Осы орайда: - тексеру, бақылау және қадағалау мәселелерін
Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару туралы жаңа заң
Кәсіпкерлік келесі кепілдіктерді алды:
- кәсіпкерлердің шаруашылық іс-әрекеттеріне мемлекттік органдардың міндеткер уәкілдерінің
- егер Қазақстан Республикасының заңымен қарастырылған жағдайда,
- өндірумен айналысатын кәсіпкерлерге көптеген жеңілдіктер қарастырылған (ол
Осы заң Қазақстандық өнеркәсіптерге тиімді шарттар жасап
Әрине, бір заңды актіден әлі дамып жетілмеген мәселелердің
Шағын және орта кәсіпкерлікті қолдаудағы заң ҚР Жеке
Қазақстан Республикасы Үкіметінің құзыретi:
Қазақстан Республикасының Үкіметі:
1) жеке кәсіпкерлікті қолдау мен дамыту саласындағы мемлекеттік
2) жеке кәсіпкерлікті қолдаудың мемлекеттік жүйесін қалыптастырады;
3) Үкімет жанынан жеке кәсіпкерлік мәселелері жөніндегі консультативтік-кеңесші
4) орталық мемлекеттік және жергілікті атқарушы органдар әзірлейтін,
5) мемлекеттік мұқтаждар үшін шағын кәсіпкерлік субъектілерінен сатып
6) шағын кәсіпкерліктің дамуын ынталандырады, мемлекет тарапынан шағын
7) өнеркәсіп өндірісін ұйымдастыру және халыққа қызметтер көрсету
8) бәсекеге қабілетті салаларды құру мен жетілдіруді, жеке
9) бәсекелестіктің дамуына және инновацияларға, материалдық активтерге, сондай-ақ
10) экономиканың жекелеген секторларында кластерлер құруды ынталандырады;
11) жеке кәсіпкерлік субъектілерінің дамуы үшін кедергілерді жою
12) Қазақстан Республикасының экономикасына инвестицияларды ұлғайту және инновациялар
13) жекелеген салаларда жеке кәсіпкерлік субъектілері арасындағы бәсекелестікті
14) ұлттық экспорттаушыларға қатысты басқа елдер орнатқан кедергілерді
15) жеке кәсіпкерлік субъектілерін келісімді бірлескен экспорттық саясатты
16) жеке кәсіпкерлік субъектілеріне ішкі және сыртқы нарықтардың
17) сапа менеджментінің жүйесін ендіруді ынталандыру жолымен ұлттық
18) ұлттық экспорттаушылардың басқа елдердің аумағындағы мүдделерін қолдау
19) жеке кәсіпкерлік субъектілердің персоналын көтермелейді, жеке кәсіпкерлік
20) бәсекеге қабілетті салалар құру мақсатында жекелеген салаларды
21) саланың немесе кластерлердің проблемаларын шешу үшін ғылыми-зерттеу
22) республиканың экономикасы үшін білікті кадрлар даярлау жөнінде
23) халықтың әлеуметтік қорғалмаған жігін жеке кәсіпкерлікке тарту
Уәкілетті органның құзыретi
1) жеке кәсіпкерлікті қолдау мен дамытудың мемлекеттік саясатын
2) жеке кәсіпкерлікті дамытудың бағдарламаларын әзірлеп, іске асырады;
3) кәсіпкерлікті қолдау мен дамытудың мемлекеттік шараларының орындалуын
4) жеке кәсіпкерлік субъектілерін қаржыландыру және оларға кредит
5) кәсіпкерлік ортаға, инвестициялық ахуалға және жеке кәсіпкерлікті
6) жеке кәсіпкерлік қызмет саласында зерттеулер жүргізуді ұйымдастырады;
7) жеке кәсіпкерлікті қолдауды және дамытуды қамтамасыз ететін
8) республика өңірлерінде шағын кәсіпкерлік инфрақұрылымын қалыптастыру мен
9) шағын кәсіпкерлік саласында кадрлар даярлау, қайта даярлау
10) Қазақстан Республикасының жеке кәсіпкерлік субъектілерінің құқықтарын қорғауға
11) жеке кәсіпкерлікті дамыту жөніндегі орталық мемлекеттік және
12) орталық мемлекеттік және жергілікті атқарушы органдардың жанындағы
13) шағын кәсіпкерліктің инновациялық, инвестициялық және индустриялық дамудың
14) инвесторлар, грант беруші халықаралық ұйымдар үшін жеке
15) жеке кәсіпкерлік субъектілеріне әдіснамалық көмек ұйымдастырады;
16) жеке кәсіпкерлік субъектілерінің тауарлардың (жұмыстардың, көрсетілетін қызметтердің)
17) жеке кәсіпкерлікті дамыту саласында халықаралық ынтымақтастықты жүзеге
18) жеке кәсіпкерлікті дамыту мен қолдау жөніндегі мемлекеттік
19) мемлекеттік органдар мен олардың лауазымды адамдары жол
Жергілікті өкілетті органдардың құзыретi:
Қазақстан Республикасының жергілікті өкілетті органдары:
1) кәсіпкерлікті қолдау мен дамытудың өңірлік бағдарламаларын бекітеді;
2) жергілікті атқарушы органдар басшыларының Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерлікті
Жергілікті атқарушы органдардың құзыретi:
Қазақстан Республикасының жергілікті атқарушы органдары:
1) жеке кәсіпкерлікті қолдау мен дамытудың мемлекеттік саясатының
2) жеке кәсіпкерлікті дамыту үшін жағдайлар жасайды;
3) өңірлерде мемлекеттік бағдарламалардың іске асырылуы мен орындалуын
4) кәсіпкерлікті қолдаудың өңірлік бағдарламаларын әзірлеп, іске асырады;
5) өңірде кәсіпкерлікті және инновациялық қызметті қолдау инфрақұрылымының
6) жергілікті атқарушы органдардың жеке кәсіпкерлік субъектілерінің бірлестіктерімен
7) сарапшылық кеңестердің қызметін ұйымдастырады;
8) шағын кәсіпкерлік субъектілері үшін мамандар мен персоналды
Осы заң бойынша жеке кәсіпкерлікті қолдаудың жаңа
Жеке кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдаудың негізгi бағыттары.
1. Жеке кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау мынадай негізгі бағыттар
жеке кәсіпкерлікті реттеу мәселелері жөніндегі заңнаманы жетілдіру;
жеке кәсіпкерлікті қолдау орталықтарын, бизнес-инкубаторларды, технологиялық парктерді, индустриялық
бюджет қаражаты есебінен жеке кәсіпкерлік субъектілерінің қызметін оқу-әдіснамалық,
2. Жеке кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау және дамыту:
мемлекеттік органдардың жанынан жеке кәсіпкерлік проблемаларын зерделеу және
орталық мемлекеттік және жергілікті атқарушы органдардың жанындағы сарапшылық
жеке кәсіпкерлікті қолдау мен дамытудың қаржы институттарын құру;
бизнес-инкубаторлардың және индустриялық аймақтардың қызметін ұйымдастыру;
жер учаскелерін, ғимараттарды, үй-жайларды сату не тұрғын үй-жайларды
3. Кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау мыналарды:
шағын кәсіпкерлік субъектілерінің мемлекеттік қаржылық, статистикалық, материалдық-техникалық және
кәсіпкерлікті дамытудың мемлекеттік, салалық (секторальдық) және өңірлік бағдарламаларын
шағын кәсіпкерлік субъектілерін мемлекеттік тіркеудің және таратудың оңайлатылған
оңтайлы салық салу режимін белгілеуді;
шағын кәсіпкерлікке кредит берудің бағдарламаларын қабылдауды;
кәсіпкерлікті қолдау мен дамыту үшін инвестицияларды, оның ішінде
мемлекеттік мұқтаждар үшін тауарларды (жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді)
жұмыс істеп тұрған оқу және зерттеу орталықтарын, консалтингтік
1. Кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдаудың негізгі принциптері:
Қазақстан Республикасында кәсіпкерлікті дамытудың басымдығы;
кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдаудың кешенділігі;
кәсіпкерлікті қолдау инфрақұрылымының және жүзеге асырылатын шаралардың шағын
кәсіпкерлікті қолдау мен дамыту саласындағы халықаралық ынтымақтастық болып
2. Кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау мен дамыту:
1) қаржылық қолдау көрсету;
2) кәсіпкерлікті қолдау орталықтарының желісін ұйымдастыру;
3) бизнес-инкубаторлардың қызметін ұйымдастыру;
4) бір жылдан астам пайдаланылмаған мемлекеттік меншік объектілерін
5) өнеркәсіп өндірісін ұйымдастыру және халыққа қызмет көрсету
1999 жылдың жазында Қазақстан Республикасы Президентінің жарылығымен «Кәсіпкерлік
Шағын және орта кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау жүйесінің элементіне
Осы тұрғыда Қазақстан Республикасының 1998 жылғы 31 наурызында
Осы тұрғыдан алып қарағанда, шаруа қожалығының банктерде есепшот
1) мемлекеттік тіркеу сәтінен бастап үш жыл ішінде
2) табиғи монополист кәсіпорындардың қызметін монополияға қарсы реттеуді
3) мемлекет қатынасын екінші деңгейдегі банктерде ақы алынбай
4) жеке кәсіпкер ретінде бухгалтерлік және статистикалық есептерді
5) салық заңдарына сәйкес табыс салығын салық патенті
6) шарттарын Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейтін мемлекеттік мұқтаждар
7) тиісті жылға аралған мемлекеттік бюджетте кәсіпкерлікті мемлекеттік
8) кәсіпкерлікті қолдау үшін көзделген қаражат есебінен кадрларды
Шағын кәсіпкерліктің қаржы мөлшерін иеленудің бір жолы аудандық
Енді шағын және орта кәсіпкерлікті қолдау жүйесін жетілдіру
Баршамызға белгілі, Үкімет Қазақстан Республикасындағы 2009-2011 жылдарға арналған
Рұқсат беру жүйесіне жүргізілген талдау елде 1015 әртүрлі
Осы ұсыныстарды іске асыру мақсатында Министрлік Үкіметтің қарауына
Енді рұқсат беру құжаттарының және үрдістердің тізімі «Жеке
Заң жобасы рұқсат беру жүйесін одан әрі оңтайландыруды
Елімізде мемлекет басшысының қолдауымен кіші және
Шағын және орта кәсіпкерлікті қолдау инфрақұрылымының
2.3 Мемлекет пен бизнестің серіктестігінің негізгі бағыттары
Мемлекет пен бизнестің өзара іс-қимылын дамыту шеңберінде мыналар
орталық және жергілікті атқарушы органдарда, Қазақстан Республикасының Парламентінде
экономикадағы төрешілдікті жою, артық әкімшілік кедергілерді алып тастау,
мемлекеттік сатып алу жүйесін жетілдіруге қатысу.
бизнесті «көгалдандыру».
Бизнес-ортаны шоғырландыру үшін мыналар ынталандырылатын болады:
кәсіпкерлер бірлестіктерінің мүшелік базасын өсіру;
ірі корпорациялардың шағын бизнес кәсіпорындарын бизнес-бірлестіктердің институционалдық тетіктері
кәсіпкерлердің салалық, өңірлік қауымдастықтары мен олардың бірлестіктері арасындағы
Үкімет, кәсіподақ және жұмыс берушілер арасындағы үш жақты
Экономикалық агенттер арасында шаруашылық дауаларды шешу кезінде трансакциялық
аралық және төрелік соттардың, оның ішінде, Сауда-өнеркәсіп палаталарының
соттан тыс қарау тетіктері.
Кәсіпкерлер бірлестіктерінің бизнес-интеграторлары ретінде бірлестіктер қатысушыларды қолдау
экспортты бірлесіп жылжыту;
кооперациялардың әртүрлі нысандарын дамыту;
сервистік қызмет көрсету;
нарықтарды қолдау және басқа да функциялар.
Республикалық деңгейде ондай органға ҚР-ң кәсіпкерлікті қолдау және
Мақсатты кешенді кәсіпкерлікті қолдау бағдарламасын дайындау, кекзеңдер бойынша
Бағдарламаның концепциясын қалыптастыру және проблеманы бағдарлама бойынша шешуге
Бағдарламаның варианттарын жете зерттеу, оларды бағалау және қолайлы
Бағдарламаның жобасын жете зерттеу.
Бағдарламаны қалыптастырудың барлық кезеңдеріндекелесі жұмыстарды жүргізу қажет:
Концепцияны дайындау кезеңінде Республика үшін тұтас және аймақтар
Кәсіпкерлікті қолдаудың кешенді бағдарламасын дайындауды төмендегідей құрылымға сәйкес
Кіріспе
Мақсатты анықтау және негіздеу
Бағдарламаның тапсырмасы
Бағдарламаны ресурстармен қамтамасыз ету
Бағдарламаны басқаруды ұйымдастыру
Кіріспеде кәсіпкерлікті қолдау проблемаларын шешу кезінде бағдарламалы-мақсаттық тәсілдің
Бағдарламаны дайындауда бағдарламаның мақсаттарын қалыптастыру, маңызды кезқең болып
Шағын кәсіпорындардың сандық және сапалық құрамы бойынша мәліметтерді
Шағын кәсіпкерліктің дамуына әсер ететін, ішкі және сыртқы
Республика мен аймақтардағы кәсіпкерлікті қолдауды талдау;
Кәсіпкерлікті дамыту жобасын дайындау;
Қажетті ресурстар мен прблеманың шешілуі мүмкін мерзімді анықтау;
Мақсаттардың ресурстармен үйлесуі және соңғы мақсатты таңдау;
Бағдарламалық мақсатты іске асырудың әлеуметтік-экономикалық зардаптарын талдау.
Кәсіпкерлікті қолдаудың кешенді және жүйелі тәсілі бұл процеске
Тереңірек негізделу үшін тек ресурстарға деген қажеттілікті ғана
Бағдарламалы шаралар мен оларды орындаушылар арасындағы ұйымдасқан техникалық
Мақсаттардың бағытталу сипаты бойынша ШБ ҚБ – мақсатты
Бағдарламаның негізгі мақсаттарын бөлшектекгенде оның қосалқы мақсаттары айқындалады.
Әрбір қосалқы бағдарлама өз кезегінде өте төмен деңгейдегі
Қосалқы бағдарламалар негізгі және қамтамасыз етуші болады
Мақсатты кешенді бизнесті қолдау бағдарламасын қаржыландырудың негізгі
ШБ ҚБ көптеген бағдарламалық шараларды іске асырудағы айтарлықтай
Кешенді бизнесті дамыту бағдарламасын кадрлық қамтамасыз ету
Бағдарламаны ақпараттық қаматамасыз ету - кәсіпкерлік құрылымдарды
Сурет 1 Республикалық
бағдарламасының құрылымы
ШБ ҚБ-н басқару үшін бағдарлама жұмыстарынүйлестіретін белгілі бір
Жалпылама түрде, мемлекеттік кәсіпкерлікті дамыту бағдарламасының мынандай мақсатын
Бағдарламаның келесі бөлімі – ресурспен қамтамасыз ету.Кешенді
Нормативті-құқықтық,
Қаржылық,
Материалды-техникалық,
кадрлық,
ақпаратпен қамтамасыз ету.
Әрбір шара бойынша ресурстарға деген қажеттілікті анықтау қажет.
Сонымен қатар айтарлықтай материалдық, еңбек және қаржы шығындарын
Республикалық бизнесті дамытудың кешенді бағдарламасының негізгі қосалқы
бизнесті қолдаудың кешенді бағдарламасы дербес басқару обьектісі ретінде,
Жалпы кәсіпкерлікті қолдау мен дамытудың мемлекеттік бағдарламаларын Қазақстан
бизнестегі кәсіпорындарды қолдау Индустрияландыру бағдарламасының маңызды басымдықтары болып
«Бизнестің жол картасы - 2020» бағдарламасының негізгі экономиканың
Бағдарлама жаңа инвестициялық жобаларды іске асыру кезінде жеке
Жалпы алғанда, Бағдарламаны іске асыру индустрияландыру үрдісіндегі мемлекет
«Бизнестің жол картасы - 2020» бағдарламасы кәсіпкерге мына
- бағдарлама жаңа бизнес-бастамаларды қолдау, кәсіпкерлік секторды сауықтыру,
Бірінші бағыт бойынша, жаңа жобаларды іске асырушы немесе
Жаңа жобаларды іске асырушы кәсіпкер:
- банк кредиті бойынша пайыздық мөлшерлемені субсидиялау;
- кредит бойынша ішінара кепілдік беру;
- өндірістік (индустриялдық) инфрақұрылымды дамыту, яғни жетіспей тұрған
Инфрақұрылымды дамыту өнеркәсіптік алаңдар ұйымдастыру шеңберінде іске асырылуы
Осымен бірге, кадр дайындауға, жастар іс-тәжірибесі мен әлеуметтік
Екінші бағыт қолданыстағы кредит бойынша сыйақы мөлшерлемесін субсидиялау,
Бағдарламаны іске асырудың үшінші бағыты өнімдерін сыртқы нарыққа
Енді бағдарлама қатысушыларына келетін болсақ.
Бағдарламаға экономиканың басымды шикізаттық емес салаларында бизнеспен айналысатын
Бағдарламаға енгізілген металлургия өнеркәсібіндегі ірі кәсіпорындар;
- акцизделетін тауарларды шығаруды көздейтін жобалар;
- сауда және ауыл шаруашылығы өнімдерін шығару салаларындағы
- екінші деңгейдегі банктер арқылы мемлекеттен қаржылық қолдау
Өткен жылдардағы осыған ұқсас бағдарламалардан айырмашылығы, мұнда сауда-қаржылық
Бағдарламаға қатысу төмендегідей сатылардан тұрады:
Бағдарламаның бірінші және үшінші бағыттары бойынша кәсіпкер кредит
Кәсіпорынды сауықтыруды көздейтін Бағдарламаның екінші бағытына қатысу үшін
Мәселе оң шешімін тауып жатқан жағдайда, ҚҚҚ кәсіпкердің
Бағдарлама шеңберінде мемлекеттік қолдау көрсетудің талаптарына келетін болсақ.
Осымен бірге кәсіпкер жобаның жалпы іске асырылу құнының
Айналым қаражатын қаржыландыру негізгі құралдарды сатып алуға немесе
Жергілікті деңгейдегі Бағдарламаны үйлестірушісі қаржы агентіне төлейтін кепілдік
Қаражат бөлу немесе қайта құруға арналған техникалық-экономикалық негіздеме
Инфрақұрылымды салу құны жеке жоба үшін инфрақұрылымды жақындатқан
Сервистік қызметтер Бағдарламаға енгізілген жобаларды іске асыруды қолдау
Сервистік қызмет алу үшін кәсіпкер жергілікті деңгейде Бағдарламаны
- кадр дайындау да кезең-кезең бойынша жүзеге асырылатын
- кадрлар даярлау 2011 жылдан бастап бес бағыт
Индустрияландыру картасының жобаларын қамтамасыз етуге жұмыспен қамту органдарының
Техникалық мамандықтар бойынша бар бос жұмыс орындарын толтыру
- техникалық және кәсіптік білім беру оқу орындарының
- «жастар саясатын» жүргізу жөніндегі іс-шаралар;
Әлеуметтік жұмыс орындарын құру жөніндегі іс-шаралар.
Бағдарламаны іске асырудың екінші бағыты екінші деңгейлі банктердегі
Сауықтыру шеңберінде мынадай қолдаулар көрсетілуі мүмкін:
- борышкерге банктердің бар кредиттері бойынша (мақұлдау сәтінде)
- борышкерге бюджетке төленетін салық берешегін (төлем көзінен
- қаржы-экономикалық сауықтыру жоспары шеңберінде кәсіпорындарды сауықтыру бойынша,
Бағдарламаның екінші бағыты бойынша Қаржы агенті («Даму» қоры)
Осылайша, кәсіпкердің қарыз ауыртпалығы жеңілдеп, өзінің қаржылай, экономикалық
Жобаларды іріктеу және іске асыру механизмдері бірінші бағыттың
Мұнда тек 4 пайызды экспорттаушы төлейді, ал 8
Кәсіпкерге Бағдарламаның барлық тетіктері шеңберінде кешенді қолдау көрсетілуі
Бағдарламаны іске асыруға республикалық бюджеттен 2010 жылы 30,0
Бағдарламаның қорытынды нәтижесі мынандай болмақ.
Ең алдымен, мемлекет пен бизнес серіктестіктің қаржы-экономикалық тұрақтылығын
Шағын және орта кәсіпкерлікті қолдауда бұдан өзге «Даму»
«Самұрық-Қазына» Ұлттық әл-ауқат қоры» АҚ мен «Даму» кәсіпкерлікті
Осы Бағдарлама шеңберінде баяндалған мемлекет пен бизнес серіктестікті
Аталмыш Бағдарлама Қазақстаннық барлық облыстарындағы аудандарда кәсіпкерлік бастамашылығы
Еліміз егемендігін алған уақыттан бастап, бизнес субъектілерін
Мемлекет пен бизнес серіктестіктің даму деңгейі ел экономикасының
Дамыған елдерде жұмыспен қамтылған барлық еңбекке жарамды халықтың
Қазақстан Республикасында шағын кәсіпкерлік саласында жұмыспен қамтылғандар үлесі
Мұндай салыстыру Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті елу
Шағын және орта кәсіпкерлікті (одан әрі-ШОК) қолдау жөніндегі
Алайда, осы бағдарлама шеңберінде кәсіпкерлік бастамашылығы бар халықтың
Мемлекет бюджетінің мүмкіндігі үнемі шектеулі болатын жағдайда қаржылай
Қазіргі уақытта ШОК-қа консалтингтік және ақпараттық - талдамалық
Оған қоса, кәсіпкерлікке қаржылай емес қолдау көрсету инфрақұрылымының
Кәсіпкерлікке қаржылай емес қолдау көрсету инфрақұрылымының рөлінің өзі
Бүгінде кәсіпкерлік қызметті жүзеге асырып жүрген тұрғындардың біліктілік
Кәсіпкерлерде бизнес жүргізу дағдысының болмауы мен бұл саладағы
Халықты жұмыспен қамту және олардың табысын молайту мәселесін
Кәсіпкерлік бастамашылығы бар халықтың басым бөлігі және жұмыс
Одан бөлек, кәсіпкерлікпен айналысуға ниетті тұрғындардың көпшілігінің білімі
Мұндай жағдайда, бизнесті жүргізудің қыр–сыры туралы, кәсіпкерлік бастамашылықты
Мұндай кезде, кәсіпкерлік ортаның бастамаларын іске асыру үшін
Бүгінде орта және ірі кәсіпорындардың экономикалық ахуалы төмендеуі
Бұл Мемлекет басшысының «Дағдарыстан жаңару мен дамуға» атты
Бағдарламаның басты мақсаты елдегі ШОБ-ң сапалы дамуын Қазақстанның
«Даму» Қоры осы мақсатқа қол жеткізуді мынадай міндеттерді
- жеке бизнес ашу және оны тиімді жүргізу
- қазақстаннық барлық облыстарындағы аудандарда кәсіпкерлік бастамашылығы бар
- халықтың басым көпшілігіне және оның ішінде «Самұрық-Қазына»
- қызметі кешенді сипат алатын Кәсіпкерлікті қаржылай емес
Бағдарлама механизмінің негізгі мазмұны Қазақстаннық барлық облыс-тарындағы аудандарда
Оқыту - тренингтері бойынша қызмет ақысыз көрсетіледі және
1. жұмыс істеп жүрген және өз бизнесін ашу
- өз бизнесін ашу (істі бастау варианттары, саланы
- бизнесті жүргізу (бизнесті басқару, келісімшарттар жасасу негіздері,
- қазақстан Республикасы Үкіметінің дағдарысқа қарсы бағдарламасы шеңберінде
2. Ақпараттық материалдарды, оған қоса:
- бизнесті жүргізу жөніндегі оқу құралдарын;
- ақпараттық-сараптамалық материалдар;
- шағын және орта кәсіпкерліктің әртүрлі салалары бойынша
- әрбір экспресс-курс таныстыру-таныту әдісінің заманауи үлгілері мен
- оқу курстарының, сонымен қатар ақпараттық материалдардың тақы-рыптары
Әзірленген әдістеме бойынша «Даму» Қорының аймақтық өкілдерімен бірлесе
Бұл орайда, Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің
Бағдарламаны іске асыру жөніндегі шығындарды оңтайландыру мақсатында лекторларды
Тренер-лекторлардың оқыту-тренингтерін жүргізу жұмысы басталғанға дейін, экспресс-курстарды әзірлеушілер
Бағдарламаны іске асыру үдерісі нәтижесінде қосымша тренер-лекторларды дайындықтан
Тренер-лекторлар ретінде тартылатындарға қойылатын міндетті талаптар:
- экономика және бизнес (экономика, менеджмент, қаржы, бухгалтерлік
- жеке бизнесті жүргізуде міндетті түрде тәжірибесінің болуы;
- қазақ, орыс тілдерін меңгеруі;
- кәсіпкерлікті дамыту идеяларын ұстанушылығы;
- азаматтық-құқықтық тұрғыда келеңсіз фактілердің болмауы.
Тренер-лекторларды іріктеу үдерісіне аталмыш процесті ұйымдастыруда тәжірибелері бар
Экспресс-курс тыңдаушылары тиісті сертификат алған кезде, өзі туралы,
«Даму» Қоры тыңдаушылар ұсынған ақпараттың құпиялылығын сақтауға міндетті.
Экспресс-оқытудың тиімділігі екі өлшем бойынша бағаланады:
1. Тренер-лектордың жұмысын бағалау;
2. Экспресс-оқыту тиімділігінің өзекті көрсеткіштерін бағалау.
Тренер-лектордың жұмысын барынша объективті қамтамасыз ету үшін, маркетингтік
Бағалау соларға сәйкес өткізілетін негізгі өлшемдер:
- курс шеңберінде алынған ақпараттың қаншалықты пайдалылығы;
- алынған ақпарат бизнес шешімдер қабылдауға ықпал ете
- алынған ақпарат бизнестің өнімділігін арттыруға көмек ете
- алынған ақпарат жаңа бизнес ашуға көмек ете
Нәтижесінде, тоқсан сайын бағалау негізінде, тұтынушылардың қанағаттанушылық индексі
Экспресс-оқытудың тиімділігінің өзекті көрсеткіштері:
- оқыту нәтижесінде өз бизнестерін ашқан тыңдаушылар үлесі;
- клиенттің бизнесті ашуы нәтижесінде құрылған және мақұлданған
- табыстылығын оқыту нәтижесінде ұлғайтқан клиенттер үлесі;
- қаржыландыруды курс аясында алған ақпарат нәтижесінде жеке
Қазақстаннық барлық облыстарындағы аудандарда кәсіпкерлік бастамашылығы бар халықты
Сол себепті Бағдарламаның іске асырылуына Қазақстан Республикасы Білім
Бағдарламаның іске асырылуынан мынадай нәтижелер күтіледі:
- оқыту-тренингтерді жаппай және бір рет өткізгеннің өзінде
- халықтың шағын және орта кәсіпкерлік саласында еңбек
- аудандардағы әлеуетті және жұмыс істеп жүрген кәсіпкерлер
- экономика саласындағы кәсіпкерлік рөлін танымал ету және
- аймақтарда қызметтері кешенді сипатта болатын Кәсіпкерлікті қаржылай
Бүгінде жанды көмек ретінде алдымен ауызға қаржы түсетіні
Онсыз бизнес бір қадам да жасай алмайды.
«Даму - Аймақтар ІІ» бағдарламасының тұсауы биылғы қыркүйекте
Жақында аталған қор басшылары өздерінің шағын және орта
«Даму» қоры басқармасының төрағасы Болат Мұқышев «Даму-Аймақтар ІІ»
Ал енді екінші аймақтық бағдарламаның ерекшелігіне келетін болсақ,
Сол бекітілген жобалардың аймақтық тұрғыдағы қимасына көз жүгіртейік:
Аймақтардағы бизнеске қаржылай қолдау көрсету, кәсіпкерлікке берілетін
Өзінің жалғыз акционері «Самұрық-Қазына» әл-ауқат қорының» шешімі бойынша
Дағдарыс көптеген кәсіпкерлерді қаржы тапшылығымен кездестіріп, несие алғандар
ҚОРЫТЫНДЫ
Бітіру жұмысын аяқтай келіп, жоғарыда айтылғандардан мынандай қорытынды
Оның үстіне мемлекет пен бизнес серіктестіктің кәсіпкерлік субъектілерінің
Шағын және орта кәсіпкерлікті қолдау инфрақұрылымының
Бүгінгі таңда шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту саласындағы
Сонымен қатар мемлекет пен бизнес серіктестікті қолдауға арналған
Бүгінгі таңда кәсіпкерлік өзінің құқықтық мәртебесі жағынан да
Яғни Қазақстан Республикасындағы шағын және орта кәсіпкерлікті қолдау
бизнес саласын 57 тексеруші орган басым көпшілігі дерлік
Ендігі мемлекет алдындағы басты міндет жоғарыда айтылған олқылықтардың
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:
1 «Жас зерттеуші» газеті, 2008 жыл, №
2 ҚР Азаматтық кодексі (Жалпы және Ерекше
ЮРИСТ, 2005ж.
3 Қинашева Ж. Қазақстан экономикасын қалыптастырудағы шағын
кәсіпкерліктің ролі.//Ақиқат-2002ж.№2.
4 Ашонұлы Қ. Шағын кәсіп және нарық.//Қазақ әдебиеті-2005ж.
5 Бейсенғазиев М.Б. Кәсіпкерлік негіздері. 2006ж, Орал.
6 Исабеков Б. Қазақстанда кәсіпкерлікті қалыптастыру жүйесі және
7 «Шағын кәсiпкерлiктi мемлекеттiк қолдау туралы» Қазақстан
Республикасының 1997 жылғы 19 маусымдағы Заңы
8 “Таңдамалы еңбектер’’О.Сәбден, Алматы, 2009, 6-том.
9 Үдемелі индустриялық-инновациялық дамуының 2010 - 2014 жылдарға
10 “Таңдамалы еңбектер’’О.Сәбден, Алматы, 2009, 6-том.
11 Бейсенғазиев М.Б. Кәсіпкерлік негіздері. 2006ж, Орал.
12 www.goverment.kz (Қазақстан Республикасы Үкіметінің сайты)
13 “Таңдамалы еңбектер’’О.Сәбден, Алматы, 2009, 9-том.138-143-беттер.
14 Ломакин В.К. Мировая экономика. 2004ж, Москва: Финансы.
15 Мадяирова Д.М., Қалдыбаева А.Е. Халықаралық экономикалық
қатынастар. 2004ж, Алматы.
16 www.stat.kz (Қазақстан Республикасы статистика агенттігі)
17 www.goverment.kz (Қазақстан Республикасы Үкіметінің сайты)
18 «Саясат»журналы, 2011 жыл, №4, 43 бет.
19 Жеке кәсіпкерлік туралы (2008.05.07. берілген
өзгерістер мен толықтыруларымен ) Заңы
20 Нұрғалиев Қ.Р. Қазақстан экономикасы. 2007ж, Алматы.
21 www.stat.kz (Қазақстан Республикасы статистика агенттігі)
22 “Таңдамалы еңбектер’’О.Сәбден, Алматы, 2009, 9-том.238бет
23 www.nationalbank.kz (Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі)
24 Нұрғалиев Қ.Р. Қазақстан экономикасы. 2007ж, Алматы.
25 “БИЗНЕСТІҢ ЖОЛ КАРТАСЫ-2020” бағдарламасы
26 Елбасының 2007 жылғы халыққа арналған жолдауы
27 www.salyk.kz (Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі Салық
28 Жеке кәсіпкерлік туралы (2008.05.07. берілген
өзгерістер мен толықтыруларымен ) Заңы
29 «Шаруа қожалығы туралы» Қазақстан Республикасының 1998 жылғы
30 «Айқын» газеті, 2010 жылғы 5 қараша (№
31 “БИЗНЕСТІҢ ЖОЛ КАРТАСЫ-2020” бағдарламасы.
32 «Бизнес Кеңесші» Бағдарлама.
33 «Даму - Аймақтар ІІ» бағдарламасы.
34 Елбасының 2011 жылғы халыққа арналған жолдауы.
35 «Саясат»журналы, 2011 жыл, №4, 45 бет.
36 «Алматы ақшамы» газеті, 2010 жылғы 9 қараша
37 “Таңдамалы еңбектер’’О.Сәбден, Алматы, 2009, 9- том.245бет.
38 Ақ сөйле - 13.07.10. Айқын газеті
39 «Жас Алаш»,2007ж. №6, 5 бет.
2
Қазақстан Республикасындағы мақсатты кешенді кәсіпкерлікті қолдау ағдарламасы
Шағын кәсіпкерлікті дамытудың аймақтық қосалқы бағдарламасы
Қамтамасыз етуші қосалқы бағдарламалар
Шағын кәсіпкерлікті дамытудың Солтүстік Қазақстан облыстық қосалқы бағдарламасы
Нормативтік құқықтық қамтамасыз ететін қосалқы бағдарламалары
Шағын кәсіпкерлікті дамытудың Батыс Қазақстан облыстық қосалқы
Шағын кәсіпкерлікті дамытудың Шығыс Қазақстандық қосалқы бағдарламалары
Шағын кәсіпкерлікті дамытудың Оңтүстік Қазақстандық қосалқы бағдарламалары
Қаржымен қамтамасыз ететін қосалқы бағдарламалары
Материалды-техникалық қамтамасыз ететін қосалқы бағдарламалары
Кадрмен қамтамасыз ететін қосалқы бағдарламалары
Ақпаратпен қамтамасыз ететін қосалқы бағдарламалары
Өндірістік кәсіпкерлік туралы
Шағын және орта кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау
Шағын бизнесті дамытудың кешенді бағдарламалары
Қазақстан Республикасының индустриалдық-инновациялық дамытудың стратегиясы
«Қазақстан Республикасындағы шағын кәсіпкерліктің дамуы және тиімділігін арттыру» (ЖШС «АРЫС» мысалында )
Шағын кәсіпкерліктің нарықтық экономикадағы маңызы
Шағын және орта бизнестің даму мәселелері
Қазақстан Республикасында орта және кіші кәсіпорындардың дамуы жайлы
Кәсіпкерлік - жобаны қалыптастырудың негізгі технологиялары
Қазақстан Республикасының шағын және орта бизнесті несиелеу