Айналыс активтерін басқару тиімділігін арттыру
Қазақстан Республикасы
Экономикалық факультеті
«Қаржы және несие» кафедрасы
Корпоративтік қаржы пәнінен
Тақырыбы: Кәсіпорынның айналыс активтері: қалыптастыру, ұйымдастыру және айналым
Орындаған:
Жетекшісі: .
Астана - 2007
Мазмұны
Кіріспе....................................................................................................................3
І тарау Кәсіпорынның айналыс активтерінің жалпы сипаттамасы
1.1 Айналыс активтерінің түсінігі, мәні........................................................5
1.2 Айналыс активтерінің құрамы мен құрылымы......................................7
1.3 Кәсіпорынның айналыс активтерін қалыптастыру көздері..................8
ІІ тарау Айналым капиталының басқарылуы
2.1 Айналыс активтерін қолдану тиімділігін бағалау.................................11
2.2 Айналыс активтерін кешенді жедел басқару саясатына
ІІІ тарау Айналым капиталын басқару саясатын жетілдіру
3.1 Айналыс активтерін басқару тиімділігін арттыру.................................17
Қорытынды............................................................................................................21
Қолданылған әдебиеттер......................................................................................23
Қосымшалар..........................................................................................................25
Кіріспе
Кәсіпорындардың өндірістік-коммерциялық қарекетінің тиімділігн арттыру мен олардың қаржылық
Айналыс активтерін басқарудың негізгі міндеті - толық жылдың
Курстық жұмыстың мақсаты – айналыс қаражаттарының мәні мен
Курстық жұмыстың міндеттері:
Айналыс активтерінің мәні мен мазмұның ашып, олардың қозғалысының
Айналыс активтерін қолдану тиімділігінің бағалануына, олардың басқарылуына мен
Айналым капиталының қолданылу тиімділігін арттыратын оны басқару саясатының
Зерттеу әдістері: бұл
І тарау. Кәсіпорынның айналыс активтерінің жалпы сипаттамасы мен
1.1. Айналыс активтерінің түсінігі, мәні
Айналыс қаражаттары - өндірістік процестің үздіксіздігін жүзеге асыру
Кәсіпорынның (корпорацияның) авнсталатын капиталдың бөлігі ретінде айналыс активтері
олар алдын ала салынуы тиіс, яғни табысты (тауарларды
неғұрлым өтімді ресурстар ретінде айналыс қаражаттары шығындалмайды және
айналыс қаражаттарына абсолюттік қажеттілік шаруашылық қарекетінің көлеміне, жабдықтау
Айналыс активтерін тиімсіз пайдалану немесе олардың жеткіліксіздігі жағдайында
Айналыс активтерінің толық циклі – олардың қозғалысының уақыты,
Айналыс активтері қозғалысының сызбанұсқасы мынадай:
Д → МПЗ → НЗП → ГП →
мұндағы
Д – айналыс активтеріне алдын ала авнсталған ақша
МПЗ – материалдық-өндірістік қорлар;
НЗП – аяқталмаған өндіріс;
ГП – қоймадағы дайын өнім;
Д΄ - тауарды сатудан түсім нысанындағы, пайданы қоса
Д΄ = Д + ∆Д ,
мұндағы
∆Д – талданатын периодтағы айналыс қаражаттары мөлшерінің өзгеруі;
∆Д < 0 болғанда, кәсіпорын шығынды;
∆Д > 0 болғанда, айналыс қаражаттары пайда сомасына
Айналыс қаражаттары айналымының толық циклін жабдықтаушылардан шикізат пен
Сонымен, өндірістік (операциондық) цикл – айналыс қаражаттары толық
Өндірістік процесс бірнеше этаптардан тұрады:
Қоймаға түсу мезетінен бастап өндіріске жіберілу мезетіне дейін
материалдық қорларды сақтау периоды;
Өндіріс периоды;
Қоймада дайын өнімді сақтау периоды.
Қаржылық цикл – жабдықтаушылар алдындағы өзінің міндеттемелері бойынша
Операциондық және қаржылық циклдерінің азаюы оң тенденция болып
Бұл циклдердің азаюы келесілердің есебінен болуы мүмкін:
өндіріс процесі уақытының қысқаруы (материалдық қорларды сақтау периодының,
дебиторлық борыш айналымдылығының жеделдеуі;
кредиторлық борыш айналымдылығының тежеуі.
Бәсекелестік орта жағдайында кәсіпорын (корпорация) тауарлық нарықта өз
1.2 Айналыс активтерінің құрамы мен құрылымы
Тәжірибеде айналыс активтерінің құрамы мен құрылымын айырады. Айналыс
Өндіріс сферасындағы айналыс активтері (қорларға салынған қаражаттар):
қоймадағы шикізат пен материалдардың қорлары;
өсірудегі малдар;
аяқталмаған өндірістегі шығыстар;
өзге де қорлар мен шығыстар;
Айналым сферасындағы айналыс активтері:
қоймадағы дайын өнім мен қайта сатуға арналған тауарлар;
тиелген тауарлар;
қаржылық салымдар;
дебиторлық қарыз;
ақша қаражаттары;
өзге де айналыс активтері.
Айналыс активтерінің құрылымы олардың ортақ көлеміндегі әрбір баптың
Айналыс активтерінің құрылымы салалық және басқа да факторлардың
өндірістік факторлар: өндіріске шығыстардың құрамы мен құрылымы, өндірістің
материалдық ресурстарды сатып алу ерекшеліктері: жеткізілімдердің периодтылығы, уақыттылығы
сатып алушылар мен жеткізушілермен есеп айырысу нысандары;
қоймадағы дайын өнім көлемі мен дебиторлық борыштың көлеміне
кәсіпорынның есептік саясаты және т.б.
1.3. Кәсіпорынның айналыс активтерін қалыптастыру көздері
Айналыс активтерін қалыптастыру көздері бухгалтерлік баланстың пассивінде көрініс
Меншікті көздерге бірінші кезекте таза айналым капиталы (айналыс
Таза айналым капиталының мөлшерін бухгалтерлік балас бойынша екі
СК + ДО – ВОА
ЧОК
ОА – КО
мұндағы
СК – меншікті капитал («капитал мен резервтер»);
ДО – ұзақ мерзімді міндеттемелер;
ВОА – айналымнан тыс активтер;
ОА – айналыс активтері;
КО – қысқа мерзімді міндеттемелер.
ЧОК-ң кері мәні кезінде өтімді қаражаттарына корпорацияның қажеттілігін
Қарыздық көздерге төлеу мерзімі бір жылға дейін қысқа
қамтамасыз етілген;
бланктік (қамтамасыз етілмеген);
вексельдік;
тапсырыстық;
кепілдендірілген және т.б.
Қықа мерзімді қарыздарға бір жылға дейінгі мерзіммен облигациялық
Тартылған көздерге кредиторлық борыш жатады. Тартылған қаражаттардың
қысқа мерзімді қарыздар (қаржылық-өндірістік топтардың, холдингтердің, ассоциациялардың және
кредиторлық борыш;
қатысушыларға борыш (табыстарды төлеу бойынша құрылтайшыларға);
алдағы кезең табыстары;
алдағы шығыстардың резервтері;
өзге де қықа мерзімді міндеттемелер.
ІІ тарау. Айналым капиталының басқарылуы
2.1 Айналыс активтерін қолдану тиімділігін бағалау
Айналыс қаражаттарын пайдалану тиімділігін экономикалық көрсеткіштердің көмегімен, оның
Айналымдылық – материалдық қорларға ақшалай нысанда айналыс активтерін
Айналыс қаражаттарының айналымдылығы бірқатар өзара байланысты көрсеткіштермен сипатталады:
анықталған периодтағы (квартал, жыл) айналымдардың мөлшері;
күндермен алынған бір айналымның ұзақтығы;
өнім бірлігіне кәсіпорында пайдаланылған айналыс қаражаттарының сомасы.
Көрсеткіштерді келесі формулалар бойынша анықтайды:
_
ВР
Ко = −− ;
_
Со
мұндағы
Ко – айналыс қаражаттарының айналымдылық коэффициенті, есептік периодтағы
ВР – тауарларды (өнімді, жұмыстарды, қызметтерді) сатудан түсім
_
Со – есептік периодтағы айналыс қаражаттарының орташа қалдығы;
Пд – бір айналымның ұзақтығы, күндер;
Д – есептік периодтағы күндер саны (жыл –
Кз – айналыс қаражаттарының бекіту коэффициенті.
Айналымдылық коэффициенті неғұрлым жоғары болса, есептік периодта айналыс
Сонымен, бір айналым ұзақтығының төмендеуі айналыс қаражаттарын қолдану
Бұл параметрлерден басқа айналыс қаражаттарының қайтарымдылық және сақталғыштылық
БП
Котдачи = −−− ;
_
Со
мұндағы
БП – бухгалтерлік пайда;
_
Со – айналыс қаражаттарының орташа қалдығы;
Сфакт. – соңғы есептік күнге айналыс қаражаттарының нақты
Снорм. – кәсіпорынның есептеулері бойынша бұл күнге айналыс
Ксохр. > 1,0 болғанда кәсіпорында артық айналыс қаражаттары
Ксохр.< 1,0 болғанда олардың жетіспеушілігі байқалады.
Аайналыс қаражаттарының айналымдылық көрсеткіштерін айналыс активтерінің жалы жиынтығы
Айналымдылықтың өзгеруін базистік (жоспарлық) көрсеткіштерді есептік көрсеткіштермен салыстыру
_____
∆Сс = (Пд (отч.) – Пд (баз.)) *
мұндағы
∆Сс – айналымға қосымша тартылған ақша сомасы, егер
Пд (отч.) – есептік периодтағы айналыс қаражаттарының бір
Пд (баз.) - базистік периодтағы айналыс қаражаттарының бір
_____
ВРф – есептік периодтағы өнімді (жұмыстарды, қызметтерді) сатудан
Егер есептік кезеңде айналыс қаражаттарының нақты қалдықтары базистік
Егер айналыс қаражаттары айналымдылығының жеделдеуі сатудан түсімнің өсуімен
Айналыс қаражаттарын пайдалану тиімділігі сыртқы және ішкі факторларға
2.2 Айналыс активтерін кешенді жедел басқару саясатына
Берілген саясат келесіні ұсынады:
әрбір кәсіпорынның (корпорацияның) қарекетінің мамандануын есепке алуымен айналыс
айналыс активтерінің қаржыландыру көздерінің мөлшері мен құрылымын анықтау.
Айналыс активтері мен қысқа мерзімді міндеттемелерді кешенді жедел
айналыс активтерінің мөлшері мен оны анықтайтын факторларды модельдеу;
айналыс активтеріне жоспарлық қажеттіліктерді анықтау;
оларды қаржыландырудың стратегиясын таңдау;
айналыс активтері мен қысқа мерзімді пассивтерді кешенді жедел
айналыс активтерінің айналымдылығын жеделдету жолдары мен олардың табыстылық
Айналыс активтерін кешенді жедел басқару саясатының үш типін
агрессивті;
консервативті;
қалыпты.
Агрессивті саясат кезінде кәсіпорын:
айналыс активтері көлемінің өсуін шектемейді;
шикізат, материалдар мен дайын өнімнің қорларын жинақтайды, дебиторлық
Нәтижесінде мүліктің көлемінде айналыс активтерінің үлесі - жоғары,
Айналыс активтерін басқарудың консервативті саясаты кезінде кәсіпорын ағымдық
Айналыс активтерін басқарудың қалыпты саясаты аралық орынды алады.
Айналыс активтерін басқарудың әр типіне оларды қаржыландырудың анықталған
Қысқа мерзімді пассивтерді басқарудың агрессивті саясатының белгісі қаражаттар
Қысқа мерзімді міндеттемелерді басқарудың консервативті саясатының белгісі баланстың
Қалыпты саясаттың белгісі баланстың валютасындағы несиелер мен қарыздардың
Айналыс активтерін басқарудың консервативті саясаты кезінде оған қысқа
Айналыс активтерін қаржыландырудың сәйкес көздерін таңдау айналым капиталын
ІІІ тарау. Айналым капиталын басқару саясатын жетілдіру жолдары
3.1 Айналыс активтерін басқару тиімділігін арттыру
Айналыс қаражаттары өнімді өндіру мен өткізу процесіне тікелей
Айналыс қаражаттарын басқару өзіне келесіні қосады:
әрбір есептік күнге (кварталдың соңына) айналыс қаражаттарының барлық
кәсіпорында айналыс қаражаттарының айналымдылығымен теріс жағдайды қалыптастырған себептер
айналыс қаражаттарын басқарудың осы заманғы әдістерін қалыптастырып, кәсіпорынның
өндірістік – коммерциялық қарекетінің процесінде айналыс қаражаттарының маңызды
Айналыс қаражаттарының, олардың бөлек элементтерінің (қорлардың, дебиторлық борыштың
кәсіпорынның ағымдық қарекетінде ақша ресурстарының тиімді қолданылуын арттыруға;
кәсіпорын балансының өтімділігін анықтау, яғни қысқа мерзімді міндеттемелерді
айналыс қаражаттарының бөлек элементтерінің артықшылығын немесе жетіспеушілігін бағалау
Айналыс қаражаттарын минималды, бірақ жеткілікті деңгейде ұстап тұру
Бұл көрсеткіштің минималды мәні айналыс активтерінің жалпы көлемінен
Таза айналым капиталының төмендеуі байқалатын жағдайда тауарлық операциялар
Егер кәсіпорын айналыс активтері айналымдылығының жоғары параметрлерін ұстап
Вексельдерді есепке алу мен факторингті ұтымды пайдаланып, айналыс
Вексельдерлі есепке алу бойынша операциялардың экономикалық мәні тәжірибелік
Дисконттың шамасы вексельді есепке алу күнінен ол бойынша
Факторингті делдалдық операцияларға жатқызады. Оны өз клиентінің (сатушының
Факторингті қолданып, сатушы (жабдықтаушы) келесідей артықшылықтарды иелене алады:
төлеушілерге өзінің талаптарын жүзеге асыру кепілдігі (дебиторлық борыштың
қарызды төлемеу тәуекелінен босатылуы;
баланс құрылымының жақсаруы;
арнайы факторлық компанияның есепті жүргізу жағдайында бухгалтерлік және
Факторинг әсіресе нарыққа жаңа шығатын кәсіпорындар үшін, сонымен
Қорытынды
Бұл тақырыпты талдай келе, мен келесі қорытындыға келдім.
Айналыс активтері - өндірістік процестің үздіксіздігін жүзеге асыру
Айналыс қаражаттарының қажетті мөлшері өндірістің (өткізудің) көлеміне, тұтынылатын
Ағымдық қаржылық қажеттіліктерді жабудың келесідей тәсілдері бар:
вексельдердің қозғалысымен жиі қатар жүретін коммерциялық несие;
спонтандық қаржыландыру;
кредиторлық қарыздар;
факторинг (инкассациялау - өзінің кредиторлық қарыздарын банктерге немесе
қысқа мерзімді банктік несие;
сырттағы заңды тұлғалармен (қаржылық-өндірістік топтармен, холдингтік компаниялармен және
Ағымдық қаржылық қажеттіліктерді қаржыландырудың тәсілін таңдау кәсіпорын
Кәсіпорындар (корпорациялар) қаржыгерлерінің негізгі міндеті – айналыс активтері
Айналыс активтерін басқарудың негізгі міндеті - толық жылдың
Бәсекелестік орта жағдайында кәсіпорын (корпорация) тауарлық нарықта өз
Қолданылған әдебиеттер
Бочаров В. В., Леонтьев В. Е. Корпоративные
Ковалева А. М. Финансы – Москва: Финансы и
Мельников В. Д., Ильясов К. К. Финансы –
Финансы / под ред. Романовского М. В., Врублевской
Балуанов Ж. Методика оценки идержек финансирования оборотного капитала
Есенгельдина А. С. Группировка оборотных средств в практике
Жуйриков К. К. Анализ изучения собственных средств, изучение
Жусупбекова Д. В. Ресурсосбережение как основное направление повышения
Зарубина В. Р. Методы прогнозирования стоимости оборотных производственных
Каржигулова А. Оценка оборотных средств в инфляционных условиях
Клэй И. Вам действительно нужен этот кредит? //
Кульмагамбетов А. Искусство управления финансами // РЦБК –
Садвакасова А. Кредитование дефицита оборотных средств предприятия //
Сафина А. А. Основные аспекты проблемы управления оборотными
Токтарбаева Г. С. Факторинг и его применение //
Шокаманов Ю. К. Движение оборотных средств // Финансы
А- Қосымша
АҚ бойынша айналыс активтерін басқару саясатының әр түрлі
Көрсеткіштер Саясаттың типі
агрессивті қалыпты консервативті
1. Жанама салықтарсыз тауарларды сатудан түсім, млн тг.
2. Бухгалтерлік таза табыс (салық салуға дейін) 11,9
3. Айналымнан тыс активтер 25,3 24,9 24,5
4. Айналыс активтері 27,5 21,8 15,1
5. Активтердің (мүліктің) жалпы мөлшері 52,8 46,7 39,6
6. Мүліктегі айналыс активтерінің үлестік салмағы, % 52,0
7. Активтердің рентабельділігі (2 жол / 5 жол
8. Айналыс активтерінің рентабельділігі (2 жол / 4
9. Айналыс активтерінің айналымдылық коэффициенті (1 жол /
10. Бір айналымның ұзақтығы (365 күн / 9
2
Айналыс активтері
Кәсіпорынның айналым капиталын пайдалануды жақсартудың теориялық мәселелері
Ақшалай қаражат қорлардың экономикалық мазмұны
Меншікті айналым қаражаттарының жетіспеушілігі және оның себептері
Фирманың айналым активтері мен қысқа мерзімді міндеттемелерін басқару
Айналым капиталының элементтері
Кәсіпорынның таза айналым капиталын басқару және ЖШС «Ұланның» айналым активтерін бағалау және талдау
Кәсіпорын активтерін басқару және оның тиімділігін арттыру
Кәсіпорын қызметіндегі айналым капиталының мәні мен ролі
Кәсіпорын қызметіндегі айналым капиталының мәні мен ролі туралы