Оңтүстік Американың географиялық орны
АННОТАЦИЯ
Курстық жұмыс екі бөлімнен тұрады. Бірінші бөлімінде Оңтүстік
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ……………………………………………………….....………..………….3
І ТАРАУ Оңтүстік Американың физикалық географиялық жағдайының
1.1. Оңтүстік Американың географиялық орны.......................................................5
1.2. Оңтүстік Американың табиғат қалыптасуының негізгі кезеңдері..................6
1.3. Оңтүстік Американың тектоникалық құрылымы және жер бедері.................9
ІІ ТАРАУ Амазонка өзенінің физикалық географиялық ерекшеліктері
Амазонка өзені және негізгі салалары...................................................15
Амазонка өзенінің климаттық ерекшеліктері.........................................16
Өсімідігі мен жануарлары........................................................................22
Қорытынды……………………………………………………………..………..…24
Әдебиеттер тізімі…………………………………………………...……………. .25
Кіріспе
Материктің кейбір территориялары табиғи апатқа жиі ұшырайды, олар
Оңтүстік Американың ең ірі өзені – Амазонка. Оның
Оңтүстік Америка өзендерінің су жинауының негізгі көзі –жаңбыр
Оңтүстік Америкада қуаң территориялардың шамалы болуына байланысты ағыны
Африка сияқты Оңтүстік Американың да өзендерінің көбінің гидрологиялық
Оңтүстік Американың ең ірі өзені –Амазонка. Оның бассейінің
Ол орта есеппен 120 мың м3/с –қа тең.
Курстық жұмыстың міндеті мен мақсаты: Амазонка өзенін
Курстык жұмыстың зерттейтін нысаны: Оңтүстік Америка материгінің
І ТАРАУ Оңтүстік Американың физикалық географиялық жағдайының
Оңтүстік Американың көпшілік бөлігі оңтүстік жарты шарда, экваторлық
Оңтүстік Американың енді жері (5000 км-ден астам) 5°
40° с. е.-тен оңтүстікке қарай материктің екі 600
Оңтүстік Америка солтүстікте 12° 25' с. е. дейін
Отты Жер архипелагының қиыр оңтүстік нүктесі — осы
Солтүстік Америкамен арадағы географиялық шекара Кариб теңізіндегі Дарьен
Оңтүстік Америка төңірегінде аралдар біршама аз. Оның жағалауына
Оңтүстік Американың жер көлемі оған тиісті аралдармен қоса
Экватор тұсында Оңтүстік Американың жағасына Атлант мұхитынан Оңтүстік
Материктің оңтүстік-шығыс жағалауы тұсында Фолкленд салқын ағысы өтеді.
Атлант мұхиты жағалауында құрлыққа ішкерілеп еніп жатқан ірі
Кариб теңізі жағалауындағы біраз ірі түбек қолайлы шығанақтарды
Тынық мұхиттың Онтүстік Америка жағасы тұсында континенттік платформа.
Материктің солтүстік-батыс жағалауы шамамен 5° о. е. дейін
І.1. Оңтүстік Американың географиялық орны
Оңтүстік Америка Солтүстік Америка материгімен бірге Америка дүние
Материктің батысын Тынық мүхит, ал шығыс жағалауларын Атлант
Батыста аса биік Анд тауларының орналасуына байланысты Тынық
Оңтүстіктегі қоңыржай белдеудің жағалық батыс бөлігі батыс тасымалының
Материк табиғатына Атлант мұхитының әсері де күшті: дүние
1.2. Оңтүстік Американың табиғат қалыптасуының негізгі кезеңдері
Оңтүстік Американың көп бөлігі — Оңтүстік Америка платформасы
Протерозойдың аяғынан бастап платформаның негізгі құрылымдық элементтері айқындалған:
Оңтүстік бөлігінде түгелге жуық шөгінді жыныс жамылған Пампа-Патагония
Осы кезде байқал құрылымдарында платформанын батыс шекарасын айқындайтын
Палеозойдың бүкіл бірінші жартысында геосинклинальда орогендік процестер өткен,
Пермнің аяғында тау түзілісі Анд геосинклиналын түгелдей қамтыған,
Юрада Анд геосинклиналында және Патагонияда жанар тау әрекеті
Мезозойдың екінші жартысында Атлант мұхиты аймағында жердің төмен
Мезозойдың аяғында Анд геосинклиналында суға бату басымдау болып,
Бор дәуірінің аяғына қарай Оңтүстік Америкада казіргі кездегіге
Бор дәуірінің аяғында және палеоген бойы Анд зонасында
Неогенде ішінара шөгу әсіресе қалқандар аймағы мен Анд
Анд жүйесінің жалпы көтерілуіне платформаның көршілес алаптары да
Тау түзілу процестерімен бірге күшейе түскен жанар тау
Анд тауының көтерілуіне байланысты оның батыс зонасында тере-ңдікте
Плиоцен дәуірінде сәл үзілістен кейін Оңтүстік Америка солтүстік
Онтүстікте Антарктика аймағында климаттың салқындауына және Антарктиданы жабынды
Анд тауының күшті көтерілуінің тағы бір салдары таулық
Актропогеннің екінші жартысында Оңтүстік Америкада адам қоныстанды. Адамның
1.3. Оңтүстік Американың тектоникалық құрылымы және жер бедері
Оңтүстік Американың ашылу және зерттелу тарихы Солтүстік Америка
X. Колумбтан кейін материкке қадам басқан саяхатшы
Жаңа ашылған жерлерге байлық іздеген испан және португал
XVI ғасырдың басында жер шарын айнала жүзген саяхаты
XVIII ғасырдың аяғы мен XIX ғасырдың басында неміс
1932-1933 жылдар аралығындагы экспедициясы кезінде орыс ботанигі Н.И.
Оңтүстік Америкада әлі де адам аяғы баспаған, табиғаты
Солтүстік Америкамен орографиялық ұқсастық екі материктің дамуы мен
Жоғарыда аитылғандай, Оңтүстік Америка платформасы орасан Гвиана-Бразилия мегақалқанынан
Мегақалқан алабында фундаменттің үш ірі дөңі: Гвиана, Батыс
Қалқандардың Анд қатпарлы зонасына қараған беткейлері Андының алдынғы
Оңтүстікте субмеридиандық перикратондық майысу Чако-Пам-па синеклизасына жалғасады. Ол
Платформа алабында әр түрлі пайдалы қазбалар бар. Олардың
Металдың ірі кендері архей-протерозой фундаментінің жыныстарымен байланысты. Гвиана,
Ежелгі үгілуден және гранит-гнейстердің бұзылуымен пайда болған заттарда
Осымен қатар Гвиана таулы қыраты мен Гвиана ойпатындағы
Әр қилы жастағы пегматит желілерінде сирек кездесетін және
Ориноко, Амазонка бассейнінің перикратондық майысуларында, Гран-Чакода және Патагония
Оңтүстік Америка платформасы алабындағы жер бедерінің Африканың жер
Аккумуляциялық жазықтар Африкадағы сияқты барлық синеклизалардың дерлік орталық
Батыс (Орталық) Бразилия қалқанынын солтүстік және батыс бөліктеріне,
Бразилия таулы қыратының оңтүстік-батысында, Парана бассейнінде көп жерді
Шығыс Бразилия қалқанының шетінде жатқан Бразилия таулы қыратының
Анд қатпарлы белдеуі бүкіл өн бойында дерлік антиклинорийлерге
Андының қазіргі қатпарлы ғимараты құрамына кейініректегі орогендік процестермен
Жалғыз Анды белдеуі солтүстікте негізгі бөлігі Солтүстік Аме-риканың
Дамуындағы және құрылымындағы өзгешеліктеріне сәйкес Анд тауын мынадай
Пайдалы қазбалардан Анд белдеуінде мыстың, қалайының, қорғасынның,
Андының тауаралығы және тау бөктері майысулары, әсіресе Венесуэла
ІІ ТАРАУ Амазонка өзенінің физикалық географиялық ерекшеліктері
Амазонка өзені және негізгі салалары
Оңтүстік Америка тығыз жақсы дамыған өзен торының қалыптасуына
Материктің басты ерекшілігі Андыны бойлап өтеді, бірақ барлық
Американың негізгі бастауы –біршама талуда ғана зерттелген Мараньон
Амазонка арнасының екі Мараньон Укаяли қосылғаннан кейін 1
Атлант мұхитынан шамамен 350 км жерде Амазонканың атырауы
Амазонканың төменгі ағысында оның режиміне және жағалаудың қалыптасуына
Амазонка өзенінің климаттық ерекшеліктері
Субэкваторлық климаттың ерекше сипаты – жауын-шашынның таралуындағы маусымдық
Өзеннің транспорттық маңызы зор. Ол кейбір аймақтарда Амазонка
Амазонка бассейіні өзендерінде су энергиясының қоры мол, бірақ
Олардың ішіндегі ең орасан зоры – Мадейра өзеніндегі
Ориноко мен Амазонка өзендерінің бассейінің қоныстанған тайпалар
Амазонка - жер шарының солтүстік және оңтүстік жарты
Амазонканың солтүстік бөлігінің оңтүстік бөлігінен (экватордан оңтүстікке карай
Материктің тропиктер арасында жатуы, әсіресе солтүстік, анағұрлым сом
Оңтүстік Атлант максимумынан Амазонка солтүстік субконтинентіне қарай бағытталатындықтан
Ауа массалары циркуляциясының жағдайы, жауын-шашын мен температураның таралуы
Январьда материктің оңтүстік бөлігі көбірек қызады, ал солтүстік
Бұл кезде оңтүстік жарты шарда аукымды тоқырау орын
Солтүстік пассат 25° солтүстік ендіктен экваторға қарай қызған
Амазонканың батыс жағалауы Оңтүстік-Атлант антициклонының шығыс шеткері жағының
Атлант ауасының Үнді мұхитынан жететін массалармен түйісетін ауданында
Июльде солтүстік жарты шар қатты қызады. Сондықтан бүкіл
Амазонка бүкіл шығысы экватордан солтүстікке қарай Үнді муссонының
Амазонканың жоғары қысым белдеуімен және әлсіреген пассат әрекеті
Амазонканың, негізгі бөлігіндегі бүкіл жыл бойғы жоғарғы температура
Бүкіл Амазонкаға сондай-ақ континенттік климаттың көрініс беруі, температураның
Материктің территориясында жауын-шашын біркелкі тарал-майды. Үнемі және мол
Экватордан солтүстікке және оңтүстікке қарайғы облыстарда, шамамен екі
Осы керсетілген заңдылықтардың арқасында Амазонка өзінің климатының алуан
Экваторлық климат белдеуі Амазонка бассейнінің едәуір белігін шамамен
Солтүстік Амазонкадағы субзкваторлық белдеу солтүстікте 17° с. е.
Ылғалды кезеңнің ұзақтығы, жауын-шашынның жылдық жиынтығы және белдеу
Барынша жаңа классификацияларда субэкваторлық климаттық белдеулер ажыратылмайды, ал
Солтүстік жарты шардағы ыстық та құрғақ тропиктік климат
Оңтүстік жарты шардағы куаң тропиктік климат Атакама казан
Атакама қарағанда біршама көп, бұл Тынық
Бұл пассат әсіресе Дрейк бұғазының жағалауы мен Анд
Жағаға жакын маңда суық ағыстар өтетін, атланттық антициклонның
Субтропиктік климат белдеуі Амазонканың қиыр солтүстігі мен оңтүстігін
Амазонканың оңтустік-шығысының субтропиктік климаты басқаша заңдылықтармен сипатталады. Қыста
2.3.Өсімідігі мен жануарлары
Амазонка ойпатының алғашқы тропиктік орманының құрамы мен сыртқы
Өзен бойындағы ұзақ уаыт су басатын территорияның өсімдігі
Тек уақытша және анда –санда ғана су басатын
Су баспайтын суайрық кеңістіктердің орманы құлпырып тұрады
Суайрық ормандары он-он екі қабаттан тұрады. Бұл ормандар
Амазонкамен оның салалары жануарлар дүниесіне бай онда балықтардың
Амазонканың сағалық бөлігінде оның аңғары қайтадан кеңейеді, ішінара
Амазонканың орта және батыс бөліктерне экваторлық климат тән.
Солтүстік және оңтүстік шет аймақтарында мол жауын шашын
Ең ұзақ құрғақшылық кезең Манаустан шығысқа таман, оңтүстік
Амазонкаға маусымдық айырмашылығы шамалы, жоғары және бірқалыпты температура
Өте қатты ыстық болмайды, бірақ +24,27 градус селции
ҚОРЫТЫНДЫ
Өзеннің транспорттық маңызы зор. Ол кейбір аймақтарда Амазонка
Амазонка бассейіні өзендерінде су энергиясының қоры мол, бірақ
Олардың ішіндегі ең орасан зоры – Мадейра өзеніндегі
Ориноко мен Амазонка өзендерінің бассейінің қоныстанған тайпалар
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Т.В. Власова. Материктердің физикалық географиясы. А.: 1985 ж.
А.Д. Гожев Южная Америка М. 1984ж.
Е.Н Лукашева Южная Америка М.1981ж
Мильков Ю.И. Основые проблемы физической географии.М.: 1982г.
Марков К.К., Величко А.А. Материки и океаны
Қазақ Совет энциклопедиясы 5-ші том. А. 1978ж.
Власова Т.В. Физическая география частей света. М.:, 1961
Притула Т.Ю. Физическая география материков и океанов. М.:
Рябчиков Ю.С. Физическая география материков и океанов. М.:
Н.Баяндин “Географиялық ашулар” А. 1970 жыл 125-141бет аралығы.
“Қазақ совет энциклопедиясы” Бас редакторы: М. Қ. Қаоатаев
“Жалпы гидрология” Ж. Достайұлы. А 1996жыл “Білім”
“Жалпы жертану” Ж.Н. Мұқашев Алматы 2002 жыл.
2
1
Материктер мен мұхиттардың физикалық географиясы оқу - әдістемелік кешен
Оңтүстік Американың физикалық географиялық жағдайының ерекшеліктері
Материктер мен мұхиттардың физикалық географиясы
Солтүстік Американың географиялық орны
Жеке материк ретіндегі қарастыруға мүмкіндік беретін табиғатының негізгі ерекшеліктері
Солтүстік Американың физикалық – географиялық жағдайы
Солтүстік Америка мен Еуразияның географиялық орны
Солтүстік Американың географиялық орны. Ашылу және зерттелу тарихы
Ұлы географиялық ашылымдардың әлем тарихында алатын орны
Амазонка өзенін танып білу