Өтімділікті талдау


Мазмұны
Кіріспе 3
1бөлім ҚР банктік қызметті мемлекеттік реттеудің теориялық негіздері 5
1.1 ҚР банктік қызметті реттеу тәртібі 5
1.2 Екінші деңгейлі банктердің қызметін реттеу тәртібі 16
2 бөлім. Банктік қызметті мемлекеттік реттеу аясында ҚР
3 бөлім ЕДБ өтімділігі мен табыстылығының көрсеткіштерін дамыту –
Қорытынды 80
Қолданылған әдебиеттер тізімі 83
Кіріспе
Тақырыптың актуалдылығы.
Экономикалық даму нарықтық қайта құру процессі кезінде жүргізілетін мемлекеттерде
Екінші деңгейлі банктер сәтті жұмыс істейтін нарықтық институттар қатарына
Банктік қызметті реттеу- экономикалық жүйенің барлық элементтері арасында сәйкестілікті
Банктік қызметті реттеу қаржы жүйесін сауықтандыру үшін маңызды болып
Қазіргі жағдайда банктік қызметті реттеу монетарлық теория тұжырымымен жақын
Тақырыптың зерттелуінің дәрежесі.
Банктік қызметті реттеудің экономикалық аспектілерін мемлекеттің ақша-несие саясатымен өзара
Банктік қызметті реттеудің құқықтық-ұйымдастырушылық дамуы мен қалыптастырудың мәселелеріне келесі
Тәуекелдерді төмендету мақсатымен банктік қызметті реттеу мәселелеріне Бор
Нарықтық экономика теориясымен өзара байланыста бұл проблемалардың әртүрлі жақтары
Шетел экономикалық әдебиеттерде реттеу мәселесі кең және терең зерттелген.
Жұмыстың пәні.
Банктік қызметті реттеу процессінде пайда болатын экономикалық қатынастар болып
Жұмыстың объектісі.
ҚР Ұлттық Банкі мен екінші дейгейлі банктердің қызметі болып
Жұмыстың теориялық негізі - банктік істі ұйымдастыру мәселеріне арналған
Жұмыстың ақпараттық негізі - ҚР Президентінің жарлықтары, Үкіметтің банктік
Мемлекет тарапынан банктік қызметті реттеу кез келген мемлекеттің ақша-несие
Қаржы-несие жүесінің құрамына келесі заң шығарушы және атқарушы билік
Мемлекет тарапынан банктік қызметті реттеудің қажеттілігі:
ЕДБ – нарықтық инфрақұрылымда ерекше орынға ие және олардың
ЕДБ - әлемнің банктік қауымдастығымен мойындауы, тек банктік бизнес
ЕДБ уақытша бос ақшалай қаражаттардың қайта бөлінуін қамтамасыз етеді,
1бөлім ҚР банктік қызметті мемлекеттік реттеудің теориялық негіздері
1.1 ҚР банктік қызметті реттеу тәртібі
ҚР банктік жүйенің мемлекетсіздендіру прцесіне дейін банктік қызметті реттеу
Қазіргі кезде банктік қызметті реттеу жаңа қалыптасқан нарықтық заманның
Банктік қызметті реттеу – бұл мемлекеттің ақша-несие саясаттының құралдары
Бұндай анықтамалар банктік қызметті реттеу және қадағалау мазмұнын толық
"Банковский портфель" кітабының авторлары "банктік қызметті реттеу категориясына
Келесі анықтама толық және түсінікті берілді деп ойлаймыз: "Банктік
Ресейлік экономистер арасында реттеу және қадағалау ұғымдарын, сондай-ақ банктер
Банктік тәжірибеде " бақылау" және "қадағалау" – банктер мен
Банктік заңдар позициясынан банктік қадағалау – бұл баектер қызметін
Реттеу процесін микроэкономикалық позициядан, яғни арнайы құрылған қадағалау органының
Сыртқы реттеу – Орталық банктің, яғни ҚР ҰБ, ЕДБ
Ішкі реттеу – бұл банктермен өзінің кәсіпкерлік ұйым ішінде
Бұл жерде сыртқы және ішкі реттеудің маңызы зор, өйткені
Сыртқы реттеу - ҚР ҰБ мен ЕДБ арасындағы ерекше
Банк жүйесінің екі деңгеінің бірлесе жұмыс істеуі, экономикалық жүйенің
Мұндағы ақылды реттеу – бұл банк жүйесі мен қаржы
Экономикалық реттеу – бұл ақша-несие саясатты көмегімен экономикалық саясаттың
Банктік жүйе қоғаммен, Үкіметпен, экономиканың нақты сектор кәсіпорындарымен, шетел
1995ж 30 наурызда қабылданған «ҚР Ұлттық Банкі туралың ҚР
банктердің ашылуына және өзінің еркімен қайта құрылуға, жойылуға, ашылуға;
банк қызметіне қадағалау мен бақылауды жүзеге асыруды және пруденциалық
өз еркімен немесе мәжбүрлеу түрінде жабылатын банктердің жою
заң актілеріне сәйкес ҰБ өзінің бақылау және қадағалау қызметтірін
ҚР заңдарына сәйкес тағы да басқа қызметтерді жүзеге асырады.
ҰБ өз қызметтерін жүзеге асыру барысында келесідей реттеу және
ҚР ҰБ банк қызметіне реттеу мен қадағалауды жүзеге асырушы
ҰБ реттеушілік қызметті ҚР ақша–несие жүйесінің тұрақтылығын қолдауға
Банк жүйесінің қызмет етуіне бірдей жағдай жасайды және банктік
ҰБ банктердің оперативтік қызметіне араласпайды;
Банктік және қаржылық статистиканы дайындауға және жалпы экономикалық
Реттеу мен қадағалауды жүзеге асыруда ҰБ негізгі құзіреттері:
ҚР ҰБ банктерге бақылаудың, қадағалаудың және лицензиялауды жүзеге асырады.
Осы мақсаттарға жетуде келесідей өкілеттіктері бар:
Банктер мен олардың клиенттеріне орындауына міндетті нормативтік-құқықтық актілерді қабылдауға;
Лицензиялау процедуралары мен нормативтерді белгілеуге;
Аудиторлық ұйымдарды қатыстыру арқылы тексеруге немесе орнына барып банктердің
Банктік заңдарда қарастырылған банктерге, олардың ірі қатысушыларына және банктік
Банктік заңдармен анықталған жағдайларда уақытша әкімшілікті тағайындауға;
ҰБ екінші деңгейлі банктердің қызметін реттеуді мынадай жолдармен жүзеге
Пруденциалдық нормативтер белгілеу;
Банктердің орындауына міндетті нормативтік құқықтық актілерді шығару;
Банктердің қызметін тексеру;
Банктердің қаржылық жағдайын сауықтыруға байланысты ұсыныстар беру;
Бактерге ықпал ететін шектеу шараларын қолдану;
Банктерге немесе олардың лауазымды тұлғаларына санкциялар қолдану.
Инспекциялау.
Банк жұмысын инспекциялау - банк қызметін жалпы және
Банк жұмысын тексеруді ҰБ тапсырмасында көрсетілген сұрақтар бойынша жүргізіледі.
Банк жұмысына инспекциялауды арнайы құрылған ҰБ комиссиясы жүргізеді. Бұл
Тексеру кезінде банк және банк қызметкерлері тарапынан
Егер ҰБ шектелген мәселелер төңірегіенде тексеріс жүргізетін болса, онда
Банк қызметінің негізгі бағыттары бойынша банкті инспекциялау нәтижелері
Банктің қаржылық жағдайы нашарлаған жағдайда, ҰБ оның акционерлері алдында
Депозиттерді қабылдауды шектеу туралы;
Жарғылық капиталды көбейту туралы;
Дивиденттерді төлеуді тоқтату және провизияларды көбейту;
Жеке филиалдар мен өкілдіктерді жабу және қызметкерлерді
Банктің кез-келген лауазымды тұлғалары мен қызметкерлерін жұмыстан уақытша босату
Жоғары тәуекелді банктік операциялардың кейбір түрін шектеу немесе тоқтату
Банктер пруденцилдық нормативтер мен орындалуы міндетті басқа да
а) Міндеттеме-хатты талап ету;
ә) Банкпен жазбаша келісім жасау;
б) Ескерту жасау;
в) Орындауға міндетті бұйрық- хат беру;
Банкке қатысты шектелген ықпал ету шараларын қолдану туралы ҰБ
Банктік Қадағалау Депортаменті банктің өзіне алған міндеттерін орындауына
Банктің міндеттеме-хатында банктің өзінде бар кемшіліктерді
а) өтімділік коэффициентін бұзу, клиенттің ақша-қаражаттарын аудару туралы
б) минималды резервтік талаптардың орындалмауы;
в) ҰБ жазбаша сұрауына мәліметтерді немесе құжаттарды уақытында
г) ҰБ келісімінсіз банк басшысы қызметінің өзінің лауазымды
д) заңмен қарастырылған жағдайлардан басқа, банктердің заңды тұлғалардың
е) шетел қатынасуымен құрылған банктің ішкі активтерге қаражаты
ж) ҰБ есеп беру мен мәліметтерді тапсырмау немесе
Жазбаша келісім – анықталған кемшіліктерді дереу жою және
Жазбаша келісім банк қызметінде бар кемшіліктерді және заң
а) банк құрылтайшылары ҰБ тиісті келісімінсіз дауыс құқығы
б) банктің орталықтандырылған несиелік ресурстары бойынша мерзімі өткен қарыздары
Жазбаша бұйрық ҰБ-пен айқындалған кемшіліктерді, белгіленген мерзім ішінде жоюға
Жазбаша бұйрық келесі жағдайларда қолданылады:
а) екіден кем емес есептік күнге меншікті қаражат жеткілігі
б) бекітілген ең төменгі мөлшеріне жарғылық қор мөлшерінің сәйкес
в) банктың жарғылық қоры заңсыз көздерден құрылу фактілері
г) банк міндеттеме-хатты немесе жазбаша келісім шарттарын бұзған
Ескерту хаты – ҰБ банктік заңдылықпен қарастарылған
Жазбаша ескерту жоғарыда көрсетілген жағдайларға қоса келесідей жағдайларда беріледі:
Жазбаша бұйрықтың шарттарын орындамау;
Заңдар талаптарын бұзған кезде;
Банкке шектелген ықпал ету шараларының бір түрін қолдану, оған
ҰБ банкке қолданған ықпал ету шаралары мен қатар
а) ҚР заң актілерімен белгіленген негізде айып-пұл салу
ә) барлық немесе бір банктік операцияларды жүргізуге лицензияларды жою;
б) банкті консервациялау;
в) белгілі бір негіз бойынша банктің ашылуына рұқсатты қайтарып
Банкті консервациялау.
Банктер басқа коммерциялық ұйымдарға қарағанда көбірек өз қызметінде өзгеріске
Банктың қаржылық жағдайын сауықтандыру және оның жұмысын жақсарту мақсатымен
Консервациялау режимін бекіту ҰБ коммерциялық банктерге қатысты қолданатын
Банкті консервациялау келесі жағдайларда жүзеге асырылады:
Ауыртпалыққа ұшырыған банк жалпы банк жүйесі мен мемлекет экономикасы
Меншікті капитал деңгейін жеткілікті мөлшерге дейін жеткізуге нақты мүмкіндігі
Консервациялау режимін қолданудың міндетті шарты – жарғылық капиталдың ең
Банк атауы және мекен-жайы;
Банкті консервациялау шешімінің негіздемесі;
Консервациялаудың басталу мерзімі мен консервациялаудың жалпы уақыты;
Банктің қызметіне қойылатын шектеулердің тізімі;
Уақытша әкімшіліктің құрамы және уақытша тағайындалатын басқарушының аты-жөні;
Банктің басқару аппаратының қызметкерлеріне өзінің жұмысы туралы есебін, табыс
Уақытша әкімшіліктің кеңестері;
ҰБ Басқармасы консервациялау режимін бекіту туралы шешімді қабылдаумен қатар
Банктің басқарушылары уақытша әкімшіліктің басқарушысына «қабылдау - өткізуң актісі
Сондай-ақ бірінші кезектегі шараларға мыналар жатады:
Банктік шоттардағы қаражат қалдықтарын анықтау, сондай-ақ кассадағы қаражат
Банктың қаржылық жағдайына талдауды келесі бағыттар бойынша жүргізу:
Капитал жеткіліктігі;
Активтерді талдау, соның ішінде өтімділіктің деңгейін, судалық қоржын жағдайын;
Барлық қызмет түрлері бойынша табыс пен шығынтарды талдау.
Негізгі құралдарды баланстық және баланстан тыс баптар бойынша инвентаризация
4. Мерзімі өткен ссудалық қарыздардың қайтарылуы бойынша шараларды
5. Басқару құрылымы мен банк қызметтерлері санының
мөлшерін анықтау;
ҰБ Басқармасына банктың нақты қаржылық жағдайы туралы мәліметтерді
Консервациялау мерзімі ішінде уақытша әкімшіліктің қызметіне бақылауды ҰБ атқарады.
ҰБ келесідей құқықтары бар:
Уақытша әкімшілікке ұсыныстар беруге;
Уақытша үкіметке орындалуы міндетті болатын жазбаша бұйрықтар беруге;
Уақытша әкімшіліктің қызметі жайлы кез-келген ақпаратты талап етуге;
Уақытша әкімшіліктің жүргізетін жұмысы туралы есепті тыңдауға;
Концервациялауды аяқтау туралы шешім қабылдауға;
Банкті консервациялау келесі жағдайларда аяқталады:
ҰБ шешімімен бекітілген консервациялау мерзімі аяқталғаннан кейін;
ҰБ консервациялауды аяқтау туралы алдын – ала шешім
Егер банкті консервациялау банктың қаржылық жағдайының жақсаруына әкелмесе, онда
Халықаралық тәжірибе мен статистика мәліметтеріне сүйенсек, көптеген банктердің жойылуы
Қайта құру жүргізілгенге дейін ҰБ Банктік Қадағалау Департаментінің
1997 жылы 10 шілдеде қабылданған «ҚРҰБ Банктік Қадағалау Депортаменті
а) банктік қадағалаудың 5 басқармасы (№ 1,2,3,4,5,) және әрқайсысы
б) методология бөлімі;
в) ақпараттық статистика бөлімі.
Департамент келесі функцияларды жүзеге асырады:
Банкті ашуға қажетті құжаттарды қарастырады және қажетті жағдайда
Банк реестірін, бағалы қағаздар эмиссиясының проспектісі мен банктердің
Банктерге банктік операцияларды жүзеге асыруға лицензияны беруге құжаттарды
Банкті ашуға рұқсат қағазын қайталруға және банктік операцияларды
Банктермен пруденциалдық нормаларды және ЕДБ орындауға міндетті
Банктермен пруденциалдық нормативтер мен минималды резервтік талаптарды есептеудің
Банктерге инспекциялауды жүзеге асырады;
Банктік қадағалауды жүзеге асыру мен ұйымдастырудың методологиялық базасын дайындайды;
ЕДБ есеп беру мен басқа мәліметтерді өткізудің түрлерін, көлемін,
Банктер қызметін сипаттайтын есептік, статистикалық және басқадай мәліметтерді жинау,
Банктерге қатысты ақпаратты бекітілген формада ҰБ басқармасына
Тапсырылған құжаттар негізінде заңды немесе жеке тұлғаға банкке
Банк қызметін аудиторлық тексеруге лицензия беруге ҰБ Банктік аудит
Халықаралық стандарттарға жету үшін банктің өзіне алған міндеттерін орындауына
Банк секторының даму перспективалары мен тенденцияларын зерттейді;
Басқа мемлекеттердің Орталық Банктердің қадағалау органдарымен өзара жұмыс істейді
ҰБ құқықтық- нормаивтік актілердің жобасын дайындауға қатысады;
Қарастырылуға түскен заңды және нормативтік-құқықтық актілер жобасы бойынша қорытынды
Басқа да қызметтерді жүзеге асыру;
ҰБ Банктік Қадағалау Депортаменті қашықтан қадағалауды келесі бқлімшелер арқылы
2001 жыл 1 маусым күні қаржылық топтарға тиімді біріктірілген
Банктік Сақтандыру Қадағалау Депортаменті (БСҚД) ҚР ҰБ жүктелген міндеттер
БСҚД- Әлем банкі мен ЮСАИД ұйымымен қаржыландыратын бағдарламалар бойынша
Қазіргі кезде БСҚД құрамында:
Банктік қадағалау басқармасы;
Методологиялық бөлім;
Ақпараттық – статистикалық бөлім;
Несиелер мен кепіл хаттарды тіркеу бөлімі бар.
Банктік қадағалау басқармасының құрамында инспекциялау және пруденциялдық реттеу бөлімдері
1.2 Екінші деңгейлі банктердің қызметін реттеу тәртібі
Қадағалау тиімділігі – тәуекелдеріді басқарудың халықаралық талаптарына қазақстандық банктер
Инспекциондық қадағалау - әдетте банктың көлемін активтер бойынша бағалайды,
Сонымен, инспекциялау жүргізу – банктерді орналасқан жерінде тексеру арқылы
Инспекциялық қадағалау әдісінің сызбасы.
Банк қызметін инспекциялау - банк қызметін жалпы және жекелеген
Инспекциялаудың келесідей түрлері ажыратылады:
Комплексті немесе жалпы;
Шектелген;
Арнайы.
Комплексті инспекция – CAMELS рейтингтік бағалау жүйесін пайдалана отырып,
Шектелген инспекция – банктық қаржылық және институционалдық жағдайына
Арнайы инспекция – бұл келесідей арнайы бағыттар бойынша банк
Кастодиандық қызмет;
Трасталық басқару операциялары бойынша;
Шетел волютасымен операциялар және валюталық заңдылықты сақтау;
Банктегі ақпараттық технологиялар;
Төлем жүйесінің жағдайы.
Мемлекеттік органдардың тапсырмасы бойынша жүргізілетін инспекция – бұл құзіретті
Инспекциялаудың құрылымдық бөлімшелердің қызметкерлері жалпы және шектелген инспекцияларды жүзеге
Инспекциялау жоспарлы түрде немесе аяқ астынан жүргізілуі мүмкін.
Инспекциялау тапсырмасымен анықталған мәселелерге қоса, тексерілетін мерзім ішінде, банк
Банктердің тексеру жоспарымен – ірі және проблемалық банктерді жылына
ҰБ бағасы бойынша АҚШ-тың 100млн. долларына немесе одан жоғары
Проблеммалық банк болып – жіктелген активтердің 30% үмітсіз болатын
Банктердің проблемалық банктерге жатқызылуы, инспекторлық тексеру қорытындысымен бекітілетін ықпал
Несиелік мекемелерде проблемалардың пайда болуының келесідей алғы шарттары болады:
Банк ісін тиімді басқаруды ұйымдастырудың әлсіздігіне алып келетін банк
Банк қызметкерлері даярлығының төмендігі;
Нормативтік құжаттар мен заңдарды жасырын және ашық түрде бұзуы;
Ішкі бақылау қызметінің әлсіздігі, банк басшылығы мен қызметкерлерінің күмәнді
Актив – пассив операцияларының мерзімдері бойынша теңдестірілудің бұзылуы;
Жеңілдікпен несие беру нәтижесінде өтімділіктің төмендеуі;
Ашық волюталық позицияның жиі бұзылуы;
Жоғары өтімді активтер үлесінің ең төменгі деңгейден төмендеуі;
Банктің өзіне алатын несиелік тәуелдері бойынша провизияларды жеткіліксіз мөлшерде
Дебиторлық және кредиторлық қарыздың өсуі кезінде банк табыстарының төмендеуі;
Меншікті қаражат көлемінің азаюы;
Кепіл мен несиелер бойынша кепілхаттардың сенімсіздігі;
Басқалар.
Инспекциялауға дайындық – бұл ҰБ инспекциялауды жүргізу ережелеріне сәйкес
Белгіленген мәселелерді талдау үшін дистанциондық қадағалау бөлімшесіне есеп –беру
Бұл ақпарат міндетті түрде келесі мәселелерді қамтуға тиіс:
Банк қызметінің сипаттамасы мен көрсеткіштері және олардың ай сайынғы
Капитал;
Активтер көлемі, құрылымы және сапасы;
Ірі инвестициялар;
Міндеттемелер көлемі мен құрылымы;
Табыстылығы;
Акционерлер құрамы;
Менеджмент;
Филиалдық құрамы және жеке филиалдардың маңыздылығы;
Ақша қаражаттарының қозғалысы.
Қаржылық көрсеткіштер бойынша өзгерістерді бақылау:
Капитал компоненттерінің азаюы;
Жіктелінген активтердің өсуі;
Дебиторлық қарыздың өсуі;
Тартылған банкаралық несиелердің өсуі;
Депозиттер базасының азаюы;
Жоғары өтімді активтер сомасының азаюы;
Таза табыстың төмендеуі;
Баптар бойынша табыстың төмендеуі;
Шығындардың өсуі;
Қаржылық емес активтердің өсуі;
Алдыңғы инспекциялаудың құжаттары;
Аудиторлық қорытынды;
Банктың қайтакапитализациялау жоспары бойынша шараларды орындау туралы ақпарат;
Шектелген ықпал ету шаралары мен санкцияларды қолданудан туындайтын шаралардың
Несиелік регистр мәліметтері;
Клиенттер ұсыныстары және т.б. ақпарат
Арнайы инспекциялауды жүргізуді жоспарлау кезінде дистанциондық қадағалау бөлімшесіне арнайы
Жалпы тексеріс нәтижесі болып CAMELS рейтингтік бағалау жүйесі табылады.
«C» - каптиал жеткіліктігі
«A» - активтер сапасы
«M» - менеджмент
«E» -табыстылық
«L» - өтімділік
«S» - нарықтағы өзгерістерге сезімталдылығы
Жоғарыға сәйкес бұл компоненттер инспекторлар арасында бөлінеді және белгіленген
Капитал жеткіліктігін тексерген кезде инспекторлар басқадай мәселелерге қоса міндетті
Банктың төленген жарғылық капиталының тіркелген капиталға және ҰБ белгілеген
Банктің жарғылық капиталы қалыптасуының заңға сәйкестілігі:
Банктың жарғылық құжаттарының мазмұнының заңға сәйкестігі;
Құрылтайшылардың құрамы және жарғылық капиталда олардың нақты үлесі
Құрылтайшылар мен акционерлер құрамы банктік заңдар талаптарына сай болуы,
Банк акцияларының бірінші ретті сатылуы, акциялардың номиналдық құнынан төмен
Құрылтайшылар мен акционерлер банктен сатып алған акциялары үшін төлемді
Меншікті капитал көлемі мен құрлымы;
Меншікті капитал көлемі ҰБ минималды талаптарына сәйкестігі, соның ішінде
Меншікті капитал компоненттерін бухгалтерлік есепке алу дұрыстылығы;
Пруденциалдық нормативтер талаптарына сәйкес капиталдың активтерге қатынасының және тәуекел
Капитал деңгейінің өсу қарқыны мен өзгеру динамикасы және оның
ҰБ тапсырылатын қаржылық есепте көрсетілетін мәліметтердің шынайылығы;
CAMELS рейтингтік жүйенің талаптарына сәйкес капитал көрсеткіштерін сандық және
10) Капитал жеткіліктілігі мен көлемі төмендеуінің потенциялды тәуекелдерін талдау.
Активтерді тексеру және талдау кезінде инспекторлар басқа мәселелерге қоса
- банктың жүзеге асыратын активтік операцияларды, соның ішінде ҰБ
активтер көлемі, олардың құрылымы, табыс әкелмейтін активтер үлесі мен
тәуекел дәрежесіне қарай активтер мен баланстан тыс міндеттемелердің жіктелуі
өтімді активтер құрылымы мен көлемі және жалпы сомада олардың
бағалы қағаздар қоржынын талдау, соның ішінде жалпы көлемі, түрлері
Депозиттерді талдау
жалпы көлемі, өтеу мерзіміне қарай құрлымы (ТЕД, қысқа, орта,
депозиттердің сапасы және провизияларды құру бойынша жіктелуі;
Несиелік қоржынды талдау:
банктің ішкі несиелік саясатының болуы мен мазмұнының толықтылығы;
жалпы көлемі, мерзімі бойынша несиелердің құрамы (қысқа, орта, ұзақ),
банкаралық несиелер
акционерлерге және банкпен ерекше қатынастағы басқа тұлғаларға несие беру
бір қарыз алуға келетін max тәуекель мөлшері;
берілген несиелер бойынша сыйөақының орташа қойылымы;
несиелер сапасы бойынша және провизия құруына қарай жіктеу;
банктің несиелік қоржынын талдау нәтижесінде алынған көрсеткіштер мен ақпараттық
Дебиторлық қарызды талдау
баптар бойынша дебиторлық қарыздың жалпы көлемі мен құрамы;
дебиторлық қарыздың сапасы мен провизиялардың құрылуына қарай жіктелуі:
Шартты міндеттемелерді талдау:
баптар мен валюта түрлері бойынша шартты міндеттемелердің
жалпы көлемі мен құрамы, олардың жалпы тәуелді активтер
саласындағы үлесі;
провизияларының құрылуына қарай шартты міндеттемелердің
жіктелуі;
ҰБ бекітілген негізгі құралдар мен басқадай қаржылық емес активтерге
басқа заңды тұлғалардың жарғылық капиталына банктың қатысуы бойынша банктің
активтер мен баланстан тыс міндеттемелердің және олардың компоненттерінің өзгеру
активтердің бухгалтерлік есебінің дұрыстылығы;
ҰБ тапсырылатын қаржылық есепте көрсетілетін мәліметтердің шынайылығы;
CAMELS рейтингтік жүйесінің талаптарына сәйкес активтер көрсеткіштерін сандық және
Менеджментті тексеру және талдау кезінде инспектор міндетті
түрде келесідей мәселелерге көңіл бөлуге тиіс:
Банк органдары құрылтайшылық құжаттар мен заңдарға сәйкес құрылды және
сондай- ақ банктың басқару қызметкерлері ҰБ келісімен алды:
Банк қызметкерлерінің саны, олардың квалификациясы, қызметкерлермен жұмыс істеу саясаты,
банктың филиалдары мен есеп- аырусу кассалық бөлімшелер (РКО) саны
банктың мамандары: негізгі сапалар (экономика секторлары), соның ішінде
банктың негізгі клиенттері – депозиторлары мен дебиторлары; банкпен көрсетілетін
белгіленген уақытта жетуге тиісті көрсеткіштер мен нақты
бугалтерлік ақпаратты өңдеу және оның біріктірілуі соның ішінде филиалдарын
сыртқы және ішкі аудит ұсыныстарының болуы және банк мененджментінің
қайтакапитализациялау және қызметін жақсарту жоспарына сәйкес өзіне алған міндеттер
заң талаптары, соның ішінде пруденциялдық нормативтер мен орындалуға міндетті
есептік кезеңде банкке қолданған шектелген ықпан ету шаралары мен
ҰБ тапсырмаларын уақытылы және сапалы орындалуы;
CAMELS рейтинг жүесінің талаптарына сәйкес банк мененджментінің сапасын талдау;
Табыстылықты талдау және тексеру кезінде инспектор басқа мәселелерге
алынатын табыстары мен төленетін шығыстарының заңдылығы және дұрыстылығы;
есеп беру күніне табыстар мен шығыстардың көлемі, баптар бойынша
өткен жылдың қаржылық нәтижесі есеп беру күніне ағымдағы табыстардың
тәуекелді және төмен тәуекелді активтерге табыстардың тәуекелділігін және алынытын
пайыздык маржа мен пайыздық тәуекелді бағалауды жүзеге асыру, соның
- активтер мен меншікті капитал рентабельдігін динамикада көрсету, сондай-ақ
- табыстар мен шығыстардың өзгеру динамикасын, олардың компаненттерін, өзгерістер
- ағындағы табыстардың шығындарды жабуға, банктің меншікті капиталының сақталуы
- табыстар мен шығындардың бухгалтерлік есебін жүргізу соның ішінде,
- ҰБ тапсырылатын қаржының есеп мәліметтерінің шынайлылығы;
- CAMELS рейтингтік жүйенің талаптарына сәйкес табыстылықтың санды және
Өтімділікті талдау мен тексеру кезінде инспектор міндетті түрде келесі
- банкпен жүзеге асырылатын пассивтік және баланстан тыс есепке
- активтер мен пассивтерді басқарудың ішкі стратегиясының болуы мен
- мендеттемелердің көлемін, баптар бойынша олардың құрылымы, валюта түрлері,
- өтімді активтер көлемі, жалпы активтер көлемінде олардың үлесі,
- өтімді активтер мен міндеттемелердің және олардың компоненттерінің өзгеру
- есептік кезеңдегі ағымдағы өтімділік коэффицентінің динамикасы;
- несие беру үшін депозиттерді пайдалану деңгейі;
- шетел валютасындағы активтер міндеттемелердің көлемін салыстыру;
- банкаралық нарықта банктің қарыз алу мүмкіндігі мен қабілеті,
- жалпы активтер сомасында қаржылық (баланстан тыс)міндеттемелердің үлесі және
- активтердің өтелуі мен міндеттемелердің қайтарылу уақытын салыстыру арқылы
- міндеттемелер мен өтімді активтер компоненттерінің бухгалтерлік есебінің дұрыстылығы;
- ҰБ тапсырылатын және қаржылық есепте көрсетілетін мәліметтердің шынайлығы;
- банк өтімділігін талдау нәтижесінде алынған көрсеткіштер мен банктің
- CAMELS рейтінктік жүйе талаптарына сәйкес өтімділіктің
Нарықтағы өзгерістерге банктің сезімталдығын талдау кезінде инспектор басқа мәселелерден
- банк қызметінің тәуекелдерінің басқарудың ішкі саясатының болуымен
- банктің маркетинг стратегиясының болуы мен оның толықтылығы, соның
- банктік қызмет нарығындағы өзгерістер жағдайында банктің іс әрекеті
- нарықтағы өзгерістерге банктің сезімталдығын талдау нәтижесінде алынған көрсеткіштер
CAMELS рейтинктік жүйенің талаптарына сәйкес банк қызметінің сапалық жән
Шектелген инспекциялауды ж.а. кезінде CAMELS жүйесінің компоненттері бойынша
А. Арнайы инспекциялау кезінде ҰБ тапсырмасында көрсетілген жеке
- бағалы қағаздар нарығында кастондияндық қызметті жүзеге асыруға банктің
- еңбек пен халықты әлеуметтік қорғау мәселелері бойынша мемлекеттік
- кастодияндық қызмет бойынша жүргізілетін операциялардың бухгалтерлік есебін жүргізу
( кастодиандық қызмет операцияларының бухгалтерлік есебін жүргізу тәртібін анықтайтын
( зейнет-ақы қорлар активтерін есепке алу мен сақтау;
( орналастырылған зейнет-ақы активтерін тиісті баланстан тыс шоттарда
( кастодияндық келісім шарт бойынша тиісті банк табыстарын
( банкпен кастодияндық қызметті жүзеге асыру тәртібін анықтайтын
(заңның және кастодияндық келісім шарт талаптарына сәйкес банк-кастодиян функцияларын
(ҰБ құқықтық-нормативтік актлермен қарастырылған мерзімде және тәртіпте зейнет-ақы қорымен
Банк трасталық операциялар мәселелер бойынша арнайы тексеруді жүзеге
Трасталық басқару операцияларын жүзеге асыруға банктің лизензиясының болуын;
Трасталық басқару операцияларының бухгалтерлік есебін жүргізу дұрыстылығын, соның ішінде;
басқа операциялардың бухгалтерлік есебінен бөлек жүргізілуі;
әрбір трасталық келісім бойынша жеке баланстың жүргізілуі;
трасталық келісімдердің шарттарына банктің есептейтін комиссиондық ақының сомасының сәйкестілігін;
Ішкі бақылауды ұйымдастыру талаптарын орындау, соның ішінде:
жүзеге асырылатын трасталық басқару операциялары бойынша ақпаратты қорғау жүйесінің
банктің ерекше қойынастығы тұлғалардың ақша қаражаттарын трасталық басқару
банк құрылымында трасталық басқару оперцияларымен шұғылданатын жеке бөлімшенің болуымен
трасталық келісім бойынша банкке берілген ақша қаражаттар мен басқа
В. Валюталық заңдар талаптарын орындау, мәселесі бойынша арнайы тексерісті
Банктік заңдармен қарастырылған банктің шетел валютасыиен операцияларды жүзеге асыруға
Шетел валютасымен опрацияларды жүзеге асыру тәртібін анықтайтын банктің ішкі
Банктік заңдар талаптарына сәйкес бухгалтерлік есептің жүргізілуіне;
ҰБ нормативтік - құқықтық актілеріне сәйкес резиденттер мен бейрезиденттер
Соның ішінде:
Валюталық құндылықтардың резиденттерден бейрезиденттерге өтуін қарастыратын капитал қозғалысымен байланысты
Валюталық құндылықтардың бейрезиденттерден резиденттерге өтуін қарастыратын капитал қозғалысымен байланысты
ҚР-ның экспорттық- импорттық валюталық бақылауды ұйымдастыру талаптарын орындау;
ҰБ номативтік- құқықтық актілеріне сәйкес резтдент заңды тұлғаның
Резидент заңды тұлғаның өзінің валюталық шоттарынан қолма- қол шетел
Резидент заңды тұлғамен шетел вадютасын сатып алу және заңды
Өкілетті банктерде резидент заңды тұлғаның шоттарында шетел валютасын есепке
Шетел валютасында несиелер беру;
ҰБ нормативтік- құқықтық актілеріне сәйкес жеке тұлғаның валюталық операцияларын
Жеке тұлғаның шетел валютасындағы шоттары бойынша аударымдарды жүзеге асыру;
Шетел валютасын аудару және алу;
Жеке тұлғаның ағымдағы валютаның операцияларын шот ашпай жүзеге асыру;
Г. Банктің ақпараттық технологиялар жағдайының мәселесі бойынша арнайы
1. ҰБ талаптарына сәйкестілігі, соның ішінде:
Бас және көмекші бухгалтерлік кітаптардың функциялары;
Бас және көмекші бухгалтерлік кітаптар арасында интерфейс қызметінің жүзеге
Бас және көмекші бухгалтерлік кітаптар бойынша бағдарламалық техникалық және
Тексерілетін банктің автоматтандырылған жүйені дайындау технологиясын бағалау, соның ішінде:
Автоматтандырылған ақпараттық жүйелерді дайындау, ендіру, пайдалану технологияларын құру процесін
Жеке тұлғаның шетел валютасындағы шоттары бойынша аударымдарды жүзеге асыру;
Бас және көмекші кітаптар бойынша автоматтандырылған ақпараттық жүйенің техникалық
автоматтандырылған ақпараттық жүйенің дайындалу және пайдаланып көру құралдарын бағалау;
егер ақпараттық жүйенің дайындалуын сыртқы өндірушілер жүзеге асырса, онда
өндіріс режимінде техникалық жабдықтар мен байланыс құралдарының жұмыс істеу
автоматтандырылған ақпараттық жүйенің қауіпсіздік деңгейі, соның ішінде:
сенімділік деңгейі;
рұқсатсыз пайдаланудан қорғау деңгейі;
Төлем жүйелер жағдайының мәселесі бойынша арнайы инспекциялау кезінде инспектор
Ақпаратты ендіру кезінде екі ретті бақылаудың болуы
Бэл және фронт-офистерге бөлінуі
Коммуникация желілері бойынша мәліметтерді беру кезінде ақпаратты қорғау
Ақпараттық базалар мәліметтерін қорғау
Банкілердің төлем жүйесімен интерфейсті ұйымдастыру (ірі төлемдер жүйесі, клирингтік
1.2.2. Дистанциондық қадағалау әдісі.
Қашықтан қадағалау әдісі – бұл банктердің қадағалау органдарына мәліметтер
Қашықтан қадағалау тиімділігі осы берілген есеп беру мәліметтеріне байланысты.
өзінің бақылауындағы банктерде қандай тәуекел түрлерінің бар екенін әрқашан
ауыспалы тәуекелді айқындап және оған жедел түрде мән беру;
қадағалау циклының кестесі ҚРҰБ талаптарына сай жасалынып отыруын бақылау;
арнайы тексерушілерді қоса алғанда, барлық инспекциялардың уақытында жүргізілуіне жауап
банктің ағымдағы жұмысының жағдайы мен басқа да компьютерлендірілген жүйелерді
Банктердің кураторлары жаңа шоттар жоспары бойынша берілетін күнделікті баланстарға
Апта сайын ашық валюта позициясының лимиттерінің орындалуы туралы есеп
Банктердің өтімділігін бақылап отыру үшін куратор банктің апта сайын
Кураторлар банктердің қызметін реттеуде ең маңызды құралдарының бірі болып
Жалпы пруденциялық реттеу тәжірибесі екінші деңгейдегі банктердің пруденциялық нормативтерді
Екінші деңгейдегі банктер банктің Банктік қадағалау департаментіне есеп берудің
700 Н формасы бойынша күнделікті балансы;
ашық валюталық позицияның лимиттерін орындаудың апталық есеп беруі;
ағымдағы өтімділіктің орындалғаны жайлы апта сайын есеп беруі (активтер
пруденциялық нормативтердің орындалуы туралы ай сайын есеп беруі;
активтердің, шартты және мүмкін болатын талаптар мен міндеттердің
тоқсан сайын үнемі қаржылық есеп беруі.
ҚР-ның Ұлттық Банкі пруденциялық нормативтері туралы ережесіне сәйкес,
Баламалы. Ай сайын қаражаттардың резервтік активтерде орналастыру, ондағы резервтік
Баламасыз. Қаражаттарды Ұлттық Банктегі резервтік шотта орналастыру, ол шоттың
ҚР-ның Ұлттық Банктің бекіткен «Екінші деңгейдегі банктердің активтері мен
ҚР-ның Ұлттық Банк белгіленген екінші деңгейдегі банктердің қаржылық есеп
Кестеде берілген мәліметтер BOSS жүйесінің көмегіменавтоматтандырылған әдіспен өңделеді
Екінші деңгейдегі банктердің жағдайы туралы ақпараттарды сақтайтын ҚР Ұлттық
банк басшылығымен үнемі және тиісті байланыста болу;
өз бақылауындағы банктердің жағдайы туралы банктік қадағалау департаментінің директорына
банк басшылығы мен директорлар кеңесінің кемшіліктерді түзетуге қабілеті мен
өзіне бекітілген банкке қатысты әсер ету шараларының орындалуын бақылау
Сонымен банктер мен әр түрлі есеп берулердің негізінде дистанционды
Статус-Репорт – банктің ағымдағы қаржылық жағдайын толық бағалауға мүмкіндік
Статус-Репортты жасау барысында қашықтан қадағалау қызметкерлері «CAELң («CAELң ,
Бұл құжатты қарастыру қорытындылары банк бойынша сәйкес ұсыныстар
Статус-Репортта көрсетілетін негізгі қаржылық көрсеткіштер мен басқа да мәліметтерге
Банк туралы жалпы мәліметтер;
меншікті капиталының көлемі мен құрылымы;
банктің активтері;
банктің міндеттемелері;
банктің табысы мен шығысы;
өтімділігі мен ең төменгі резервтік талаптар;
қосымша ақпараттар;
Статус-Репортты жасау барысында CAEL компоненттері бойынша банкке рейтинг беру
Берілген баға тек қана ішкі арналымдарға ғана қолданылады және
Қашықтан қадағалау қызметкерлері сондай-ақ жыл соңында төрт тоқсан бойынша
Сонымен қатар, қашықтан қадағалау жасаушы:
банктерді ашу үшін табыс ететін құжаттарды қарастырады;
банктерге банктік операцияларды жүргізуге лицензия беру құжаттарын қарастырады;
банктің басқарушы қызметкерлерінің кандидатуралары бойынша Ұлттық Банктің біліктілік комиссиясында
банктердің бағалы қағаздар проспектілерінің эмиссияларын сараптаудан өткізеді және оларды
банктің қаржылық жағдайын сауықтыру бойынша, сондай-ақ оларға санкциялар немесе
Қашықтан қадағалау
Ол төменгі сызбадағы тәртіпте жүзеге асырылады
Қашықтан қадағалау
Ақпараттық есеп
Капиталды
талдау
талдау
Қашықтан талдау нәтижесі
бойынша ұсыныстар
Ақпараттық есеп базасы. Банктердің қызметін кешенді түрде сипаттайтын ақпараттық
Қаржылық талдаудың мақсаты – енді пайда болып келе жатқан
Қашықтан талдау жүргізетін мамандар мынадай міндеттерді шешеді:
Банктердің пруденциялық нормативтер мен қсақтауға тиісті басқа да нормалар
Банктердің қаржылық қызметін қарастыру, оның болашақтағы жұмысы мен дамуы
Екінші деңгейдегі банктердің қаржылық қызметін талдау банктердің қызметінің қаржылық
капитал;
активтердің сапасы;
пайдалылық пен рентабельділік;
өтімділік.
Қаржылық талдаумен айналысатын мамандар банктік мәселелердің пайда болуының мүмкін
Капиталды талдау.
Капитал – банктің қаржылық жағдайының ең маңызды көрсеткіші болып
Капитал жеткіліктілігі, оның табыстылығы сияқтықашықтан бақыланып отыруға тиіс. Сондықтан
Жалпы капита жеткіліктілігі туралы өзінің ойын қалыптастыратын талдаушы мынадай
Банк капиталы стандарттарға жауап бере ме?
Ең төменгі мөлшерді асқан жағдай бар ма?
Капитал деңгейінің банктің өзіне алған тәуекелге қатынасы қандай?
Ең төменгі стандарттармен жеткіліксіз есептеуге алынған тәуекелдер бар ма?
Банк капиталының деңгейінің өзгеру үрдісі қандай?
Оның көбеюі мен азаюының себептері неде?
Банк капиталының сапасы қандай?
Капиталдың кез келген бөлігін банк үшін тұрақты қаражаттар көзі
Активтердің сапасын талдау.
Банктің активтерінің сапасы банктік операциялардың барлық аспектілеріне әсерін тигізеді.
Активтердің сапасын қашықтан бақылау мен талдау банктердің реттеу механизмінің
Жалпы активтердің сапасын қашықтан талдау кезінде тексеруші мынадай сұрақтарды
Өткен тоқсанда банктің несие тәуекелі жағдайында ерекше өзгерістер байқалды
Жалпы банк активтеріндегі кешіктірілген және аударылмаған активтерінің үлесі қандай?
Банктің капиталына қатысты сапасыз активтердің деңгейі қандай?
Өткен тоқсанда немесе алдыңғы жылда сапасыз активтер сомасының жоғарлауы
Банктің сапасыз ссудалардың құрылымы қандай?
‡мітсіз ссудаларды баланстан шығару. Шығарылған ссудалардың негізгі түрлері және
Банктің несиелік қызметінің шығынын жабу үшін құрылған банктің жалпы
Ұлттық банктің нормативті талаптарының сақталуы.
Табыстар мен шығыстарды талдау.
Капитал, банктің қаржылық жағдайының ең маңызды көрсеткіштерінің бірі дедік.
Банк табысын талдау барысында талдаушы мынадай негізгі үш сұраққа
Банктің табысының деңгейі қандай? Оның деңгейі банк капиталын
Табыстардың тенденциясы қандай? Қазіргі экономикалық жағдайда оның келесі жылда
Табыстардың тұрақтылығы қандай? Егер нарықтық пайыз мөлшерлемелерінің жоғарылаған немесе
Банк шығындарын талдауда қарастырылатын негізгі мәселелер мыналар:
шығындардың құрылымы;
пайыздық шығындардың көлемі;
пайыздық емес шығындар мен басқа да шығындардың көлемі;
әкімшілік шығындар.
Өтімділікті талдау.
Банктің өтімділік жағдайы оның барлық қызметінің көрсеткіштеріне әсер етеді.
Банктің өз міндеттемелері бойынша жауап бере алмауы банкке деген
Жалпы қашықтан қадағалаудың талдаушысы банктің өтімділігі бойынша жағдайын бағалаған
Банктің өтімді активтерінің көбеюі немесе азаюы? Банктің өз міндеттемелеріне
Банк ірі депозиттер мен басқа банктердің депозиттері немесе мемлекеттік
Банктің активтерінен асатын, жақын арада қайтаратын банктің қарыз сомасы
ҚРҰБ белгіленген өтімділік бойынша талаптарды орындай ма?
Талдаушы барлық жоғарыда аталған факторларды ескеріп, қашықтан тексеруді банктің
Сонымен қашықтан қадағалаудың талдаушысы ЕДБ ьанктік қадағалау департаментіне әртүрлі
1.3.Банк қызметін пруденциалдық реттеу.
Банк қызметін реттеу шараларының ішінде ең маңыздысы пруденциялық нормативтерге
жарғылық қордың ең төменгі мөлшері;
меншіктік қаражаттың жеткіліктілік коэффициенті;
бір қарыз алушыға келетін тәуекелдің ең жоғарғы мөлшері;
өтімділік коэффициенті;
ашық валюталық позиция лимиті;
негізгі қорларға және басқа да қаржылық емес активтерге жұмсалған
1. Банк жарғылық капиталының ең төменгі мөлшері.
ҚРҰБ банктік қызметті жүзеге асыруға лицензиясы бар банктер үшін
Алматы және Астана қалаларынан тыс жерлерде орналасқан регионалдық банктер
А. Бірінші филиал ашу үшін 1 млрд. теңге, сондай-ақ
облыс орталығында ашылатын филиалдар үшін 30 млн.теңгеге;
басқа қалаларда ашылған филиалдар үшін 15 млн.теңгеге;
қала типтес жерлерде ашылатын филиалдар үшін 10 млн.теңгеге;
В. Бірінші есеп-айырысу кассалық бөлімшені ашу үшін меншікті жарғылық
облыс орталықтарында ЕКБ ашу үшін 15 млн.теңгеге;
басқа қалаларда ЕКБ ашу үшін 10 млн.теңгеге;
қала типтес жерлерде ЕКБ ашу үшін 5 млн.теңгеге.
Меншікті қаражаттың жеткіліктілік коэффициенті.
Меншікті капитал (к) І деңгейлі капитал мен ІІ
Бірінші деңгейлі капитал (к1) мыналардан құралады:
а) төленген жарғылық капитал;
б) қосымша капитал;
в) өткен жылдардағы таза табыс есебінен құрылған қорлар, резервтер,
алынған (-):
г) материалдық емес активтер;
д) өткен жылдардағы зиян
ағымдағы жылдағы шығыстардың ағымдық жылдағы табыстардан артық сомасы.
Екінші деңгейлі капитал (кІІ) мыналардан құралады:
а) ағымдық жылдағы табыстардың ағымдық жылдағы шығыстардан артық
б) бағалы қағаздар мен негізгі құралдарды қайта бағалау;
в) тәуелді есепке алып өлшенген активтер сомасының 1,25%-нан аспайтындай
г) К1 50% аспайтын сомадағы және меншікті капитал
Банктың субординарлық қарызы – бұл төмендегідей талаптарға сәйкес
депозит немесе мәлімдеуші міндеттеме болып табылмайды;
банк талаптары немесе банкпен ерекше қатынастағы тұлғалардың кепілі болып
мерзімінен бұрын өтелуге жатпайтын;
банк жойылғаннан кейін соңғы кезекті қанағаттандырылады.
Меншікті капитал құрамына кіретін субординарлық қарыздың мерзімі 5 жылдан
Меншікті капиталдың жеткіліктілігі төмендегідей 2 коэффициент көмегімен есептелінеді:
Банктың бірінші деңгейлі капиталының, оның барлық активтерінің сомасына қатынасы
KІ - ИК
k1 = ----------------
А
Мұнда: КІ – бірінші деңгейлі меншікті капитал
ИК – банктың акцияға жұмсаған инвестициялары және басқа да
А - банктің жиынтық балансына сәйкес барлық активтер
Банктің меншік капиталының, оның тәуекел дәрежесіне байланысты өлшенген активтеріне
k2 = K/Ap – Пс,
мұнда:
К – банктің меншікті капиталы;
Ар – тәуекел дәрежесіне байланысты өлшенген активтер және баланстан
Пс – арнайы резервтер, сондай-ақ КІІ есептеуге алынбаған жалпы
Тәуекел дәрежесіне сәйкес (...) кестесі және тәуекел дәрежесіне өлгшенген
Бір қарыз алушыға келетін тәуекелдің ең жоғарғы мөлшері.
Бір қарыз алушы деп банк алдында кез келген міндетте
Бір қарыз алушыға келетін қарыз алушының міндеттемелері бойынша тәуекел
Банкпен ерекше қарым-қатынастағы қарыз алушылар үшін 0,10;
Басқа да қарыз алушылар үшін – 0,25.
Өтімділік коэффициенті.
Өтімділік коэффициентпен сипатталады:
Банктың ағымдағы өтімділі коэффициенті(k4);
Банктың қысқамерзімді өтімділік коэффициенті (k5);
k4 және k5 коэффициенттерінің ең төменгі мөлшерлерін ҰБ басқармасы
Банктың ағымдағы өтімділік коэффициенті – бұл банктың өтімділігі жоғары
Қысқа мерзімді өтімділік коэффициенті – бұл 3 айға дейінгі
Жоғары өтімді активтер қатарына жатады:
Қолма-қол ақша;
Тазартылған құйма түріндегі бағалы металдар;
ҚР ‡кіметі мен ҚРҰБ шығарылған мемлекеттік бағалы қағаздар, сондай-ақ
Standard & Poor S агенттіктің «Аң рейтингісінен төмен
Standard & Poor S агенттіктің «Аң рейтингісінен төмен
Талап етуге дейінгі міндеттемелер құрамына кіреді:
Банк клиенттері мен банк-корреспонденттерінің талап етуге дейінгі депозиттері;
«овернантң банкаралық депозиттері;
есеп-айырысу мерзімі анықталмаған міндеттемелерді қоса алғанда басқадай талап етуге
Ашық валюталық позиция лимиті.
Ашық валюталық позиция – шетел валютасындағы қаражаттарды алу талаптары
Ұзын ашық валюталық позиция – белгілі бір шетел валютасында
Қысқа ашық валюталық позиция - белгілі бір шетел валютасында
Банктың валюталық нетто-позициясы - бұл банктың барлық шетел
Апталық әрбір жұмыс күнінің барлық шетел валюталарының валюталық
ҰБ басқармасымен бекітілген ашық валюталық позиция лимитінің артық қолданылуы,
Жеке алған шетел валютасы бойынша ашық валюталық позиция лимитінен
Негізгі қорларға немесе басқадай қаржылық емес активтерге жұмсалатын банк
Негізгі қорларға және басқа да қаржылық емес активтерге жұмсалған
k5 = И / К
мұндағы
И – негізгі қорларға және басқадай қаржылық емес активтерге
Жер, ғимарат және құрылғылар;
Салынып жатқан негізгі құралдар;
Банктың жалға алған ғимараттары бойынша капиталдық шығындар;
Компьютерлік жабдықтар;
Жалға беруге арналған негізгі құралдар;
Қаржылық лизингке алынған негізгі құралдар;
Капиталдық салымдар бойынша дебиторлық қарыз.
1.4. CAMELS рейтингтік бағалау жүйесі.
Жалпы қаржылық жағдайды анықтауда банктің негізгі көрсеткіштерін және капиталдың
Банктың қаржылық жағдайын жан-жақты тексерулер барысында мынадай сұрақтар қамтылады:
а) Банктың қаржылық жағдайымен жүргізілетін операциялардың сапасын анықтау;
Бұл активтер мен кассаны түгендеу, ішкі бақылау шараларын орындауын
ә) басқару сапасын бағалау, олар төмендегілерді қамтиды:
операторлар жағынан басшылықтың бақылауынан бағалау;
банк басшылығына берілген құзіреттер мен олардың жүзеге асу тәртібін
қызметкерлердің қызметке сәйкестігін және қайта дайындау тәртібі;
иерархиялық құрылым мен екі жақты бақылау.
б) заңдар мен инструкцияларды сақтауына бақылау жасау.
в) бухгалтерлік есеп берудің дәлдігі.
Аудиторлық тексеру нәтижесінде алынған санкциялар мен рекомендацияларды сақтау,
г) Активтердің сапасын тексеру.
Операторлар кеңесімен жасалған несие саясатының толықтығы төмендегідей бағыттарды
жеке тұлғалар мен компанияларға берілетін несиелердің қатынасы;
банктер үшін қолайлы бағалы қағаздардың түрлері;
бағалау тәртібі;
ссудалардың шекті көлемі;
несиені бағалау әдістемесі;
несиенің қайтарылуы мен несиелік қабілеттілігін бақылау;
несиені «ескіруің, пайыздардың тоқталуы мен несие бойынша шығындарды жабу
д) банктің төлем қабілеттілігін бағалау. Бұдан кейін банктің төлем
Тексерушілер сондай-ақ банктің қызметін АҚШ-тың Федералды резервті жүйесімен жасалған
CAMELS рейтинг жүйесі қаржылық есеп беру
«Сң -(capіtal ade quacy) – капиталдың жеткіліктілігі.
Банктің міндеттемелерін қамтамасыз ету үшін, капиталдың жеткіліктілігі, яғни меншікті
«Аң -(asset qualіty)- активтердің сапасы.
Активтердің сапасы анықталады. Сонымен бірге, несиені қайтаруды қамтамасыз етуге
«Мң-(management) – менеджмент.
Банк қызметінің тиімділігіне , қалыптасқан жұмыс тәртібімен заңды
«Ең-(Earnіngs) – табыстылығы (пайдалылығы).
Банктік қызметтерді кеңейту перспективалары үшін, оның табысының жеткіліктілігі тұрғысынан
«Lң-(Lіquіdіty) - өтімділік.
Банктің ағымдағы және болашақтағы міндеттемелерін орындау үшін өтімді активтердің
«Sң - нарықтағы өзгерістерге сезімталдығы.
CAMELS жүйесінің компоненттерін бағалау Ұлттық
СAMELS жүйесінің алты компонентінің әрқайсысын: капиталдың жеткіліктігі, активтердің сапасын
рейтинг (тұрақты):
өте жақсы нәтижелер мен қаржылық тұрақтылық;
бағалануы өте жоғары немесе басқа да банктерге қарағанда жоғары.
рейтинг (қанағаттанарлық):
қызметінің нәтижелері қанағаттанарлық;
қызметінің нәтижелері орташадан жоғары немесе орташа деңгейде;
қаржы операцияларының қауіпсіздігі мен сенімділігін қамтамасыз ету үшін қажетті
рейтинг (орташа):
қызметінің нәтижелері қанағаттанарлықсыз;
бағалануы орташа немесе қанағаттанарлықтан төмен;
сапасы орташадан төмен.
рейтинг (шекті):
орындалуы орташа деңгейден төмен;
банктің қызметіндегі кемшіліктері болашақта банк қызметіне қауіп төндіретіні анық
рейтинг (қанағаттанарлықсыз):
қызметінің нәтижелері сөзсіз нашар;
мәселелері асқынған және тез арада шаралар қолданбаса, банктің банкротқа
Капиталдың жеткіліктігі.
Капитал - салымшылардың құралдарын қорғайтын ең басты құрал
Сонымен қатар, банктердің халықаралық стандарттарға өтуі бойынша оларды бірінші
Меншікті капиталдың (МК) жеткіліктігіне қатысты сапалы көрсеткіштерді талдау үшін
Берілген жылғы есепті
кезеңдегі активтер
Активтердің өсу қарқыны = ------------------------------------------------------------------------------
Өткен жылғы есепті кезеңдегі МК
Дивиденттердің пайдаға қатынасы = Дивидент / Пайда.
Пайданың МК қатынасы = Дивидент / МК сомасы
СAMELS жүйесі бойынша капиталдың рейтингісін жүргізудің жалпы принциптері мынадай:
рейтинг (тұрақты):
банктың меншікті капиталының жеткіліктілік коэффициенттері (k1, k2 ) белгіленген
банктың меншікті капиталының көрсеткіштері басқа банктермен салыстырғанда жоғары болса.
Осы рейтингтегі банктер сәйкесінше капитализацияланған және болашақта жақсы капитализацияланған
рейтинг (қанағаттанарлық):
k1, k2 коэффициенттері 8 %– пен
Банк капитал көрсеткіштері бойынша банктерді салыстыру тобында ең бір
Инспекциялаудың нәтижесі бойынша банктің активтерінің сапасы қанағаттандырылған немесе орташа.
рейтинг (орташа):
k1, k2 коэффициенттерінің көрсеткіштері белгіленген нормативтерге сәйкес,
капитал көрсеткіштері бойынша банктерді салыстыру тобында ең аз дегенде
инспекциялық тексерулер нәтижесінде анықталған активтердің сапасы орташа банктер.
рейтинг (шекті):
белгіленген нормативтердің (k1, k2 ) ең болмаса біреуін
Банктерді капитал көрсеткіштері бойынша салыстыру тобында ең соңғы орындардың
инспекциялық тексерулер нәтижелері бойынша әлсіз немесе активтердің сапасы жағынан
Бұл рейтингтегі банктердің капиталы жеткіліксіз және оның жағдайы банктің
рейтинг (қанағаттанарлықсыз):
капитал жеткіліктілігінің көрсеткіштері белгіленген нормативтерден төмен немесе теріс көлемді
банктерді капитал көрсеткіштері бойынша салыстыру тобында нашар банктердің қатарына
инспекциялық тексерулер нәтижелері бойынша активтердің сапасы шекті немесе қанағаттанарлықсыз
Бұл рейтингтегі банктерге акционерлер немесе басқа да қолдау көздері
Активтердің сапасы.
Банктің активтерінің сапасын талдаудың мақсаты болып банктің есеп беруінде
Активтердің сапасын талдау барлық активтердің түрлерін, сондай-ақ баланстан тыс
несиені өтеу келісім-шартқа сәйкес жүргізіліп жатыр ма, әлде төлемдер
қарыз алушы кәсіпорынның қаржылық жағдайы тұрақты ма, әлде қаржылық
қарыз алушы несиені қайтара алмаған жағдайда банктің несиенің орнын
Өзімізге белгілі банктермен берілетін ссудалар келесі топтарға бөлінеді:
Стандартты;
Күмәнді;
‡мітсіз.
Активтердің сапасын талдау жіктелген активтердің орташа құны мен банк
СAMELS жүйесі бойынша активтердің сапасын бағалаудың негізгі принциптері:
Жіктелген активтер құнының капиталға қатынасы СAMELS рейтингісі
5% –дан кем емес
5%-дан 15%–ға дейін
15%-дан 30%–ға дейін
30%-дан 50%–ға дейін
50%-данжоғары Тұрақты
Қанағаттанарлық
Орташа
Шекті
Қанағаттанарлықсыз
рейтинг (тұрақты)
Мерзімі кешіктірілген немесе жіктелген активтердің саны аз, несиенің нашар
Бұл рейтингтік банктердің диверсификацияланған несиелік портфелі болуы және қарыз
рейтинг (қанағаттанарлық)
1-рейтингке жатқызылған банктерге қарағанда, бұл рейтингтегі банктердің мерзімі кешіктірілген
Несие саясаты мен ішкі бақылау жүйесінің саясаты жалпыға сәйкес
Бұл рейтингтік банктердің де диверсификацияланған несиелік портфелі болуы және
рейтинг (орташа)
Бұл рейтингтегі банктердің мерзімі кешіктірілген немесе жіктелген активтердің
Банктің жағдайын жақсарту үшін ішкі бақылау әдістерін жетілдіру қажет.
рейтинг (шекті)
Бұл рейтингтегі банктердің мерзімі кешіктірілген немесе жіктелген активтердің
Мұндай банктердің несиелерді басқаруы нашар, несие саясаты мен ішкі
Банктермен ерекше қатынастағы тұлғаларға байланысты талаптардың орындалмауын сипаттайды.
рейтинг (қанағаттанарлықсыз)
Бұл рейтингтегі банктердің мерзімі кешіктірілген немесе жіктелген активтердің
Сауықтандыру бойынша бірнеше механизмдерді іске қосып, ағымдағы шығындарды қысқартуға
Табыстылықты талдауда ең алдымен мынадай факторларды ескеру қажет:
банкте уақыт өткен сайын өзінің құнын жоғалтатын активтердің (құралдар,
Салық бойынша қарыздың есептелуі дұрыс жүргізіле ме?
Салықты төлегеннен кейі акционерлерге дивидент түрінде төленген сомалардың есеп
Өйткені дивидент түрінде төленген таза пайданың жоғары пайызы банктің
Берілген есеп беру мәліметтердің растығын тексерген соң, СAMELS
Банктің пайдалылық көрсеткіші активтердің орташа құнына дейін қайтару коэффициенті
Дивиденттерді төлегенге дейінгі және
салықтарды төлегеннен кейінгі таза пайда
---------------------------------------------------------------------------------
Активтердің орташа құны
Ал, пайдалылықты сапалы талдау жылдың соңында жүргізілді.
Активтердің орташа құнына деген қайтару көрсеткіші СAMELS жүйесі
1% –дан жоғары
0,75%-дан 1%–ға дейін
0,50%-дан 0,75%–ға дейін
0,25%-дан 0,50%–ға дейін
0,25%-дан төмен немесе шығындар Тұрақты
Қанағаттанарлық
Орташа
Шекті
Қанағаттанарлықсыз
Өтімділігі.
Өтімділікті талдау үшін кез келген көрсеткішті қолдану мүмкін емес
салымдардың көлемін, яғни банктің депозиттерінің қанша бөлігі негізгі депозиттерді
активтердің өтімді түрде болуы немесе өтімді түрдегі активтерге тез
Банктің қарыз қаражаттарына деген қажеттілік деңгейі, яғни банкаралық нарықта
Банк басшысының өтімділік деңгейін басқару қабілетін және банктің өтімділікті
Бұдан басқа әр түрлі төмендегідей қатынастарды қолдануға болады:
Берілген несиелер / Депозиттік салымдар
Өтімді активтер / Салымдар.
СAMELS жүйесі бойынша өтімділікті талдаудың жалпы критерийлері:
1-рейтинг(тұрақты)
Бұл рейтингтегі банктердің өтімді активтерінің көлемі жеткілікті. Банктің ішкі
2-рейтинг(қанағаттанарлық)
Бұл рейтингтегі банктердің өтімділік деңгейінің төмендеуі мен қарыз қаражаттарына
3-рейтинг(орташа)
Бұл рейтингтегі банктердің өтімді активтерінің көлемі жеткіліксіз. Өтімділік коэффициенті
4-рейтинг(шекті)
Бұл рейтингтегі банктердің өтімді активтерінің көлемі жеткіліксіздігінен өтімділік көрсеткіштері
5-рейтинг(қанағаттанарлықсыз)
Банктың өтімділік көрсеткіштерінің өте нашар жағдайда
Менеджмент.
СAMELS аббревиатурасындағы жазылуында менеджмент үшінші компоненті болғанымен, менеджменттің талдауын
Капиталды активтердің сапасы, пайда мен өтімділікке қарағанда, басқару
Менеджментті талдау кезінде мынадай факторларды ескеру керек:
банктерге тексеру жүргізгенде банк басшылығы өзінің техникалық біліктілігін, басқарушылық
банк басшылығының экономикалық жағдайдың өзгеруіне, сондай-ақ банктік жүйенің өзгеруіне
банк басшылығы білікті басқаруды қамтамасыз ету үшін қызметкерлерді оқытып
банк басшылығының кез келген заңсыз іс-әрекеттері айқындалған жағдайда, әсіресе
СAMELS рейтингі жүйесі бойынша барлығы алты компоненттің
Мысалы:
Капитал жеткіліктілігі
Активтердің сапасы
Менеджмент
Табыстылық
Өтімділік =2
=2
=3
=3
=1
Барлық компоненттердің сомасы 13-ге тең болса, онда оны 6-ға
Сонымен:
1-ден 1,4 1 дейін айналдырылады және банк рейтингі тұрақты
1,5-тен 2,4 2-ге дейін айналдырылады (қанағаттанарлық)
2,5-тен 3,4 3-ге дейін айналдырылады (орташа)
3,5-тен 4,4 4-ге дейін айналдырылады (шекті)
4,5-тен 5,0 5-ге дейін айналдырылады (қанағаттанарлықсыз)
2 бөлім. Банктік қызметті мемлекеттік реттеу аясында ҚР
Қазіргі кезде ҚР экономикасы дамуының жаңа кезеңіеде ЕДБ қызмет
Қалыптасқан және қызмет етудегі банк жүйесі бірнеше реформаларды басынан
Қазіргі банктік жүйе өз дамуында бірнеше кезеңдерден өтті:
1-кезең (1987-1993жж караша айына дейін) – КСРО және бір
2-кезең (1993ж. қараша айынан – 1996ж. дейін) - ұлттық
3-кезең (1996-2001жж) – Азиялық, одан кейін глобалдық қаржы кризистері
1988ж. дейін банк жүйесі тек мемлекеттік банктерден, соның ішінде
КСРО-ның Мемлекеттік Банкі – рубль аймағындағы Республикалар үшін, кассалық,
1987ж. алғашқы банктік реформа жаңа экономикалық механизмдер мен несиелеу
1988ж. коммерциялық, аралас, кооперативті, жеке банктер құрыла бастады.1990ж. желтоқсан
Қазақстан рубль аймағында бола тұрып, Ресей Үкіметі, Парламент және
1992-1993 жылдың қараша айына дейін ақша-несие саясатын жүргізуде қиыншылықтар
Банк жүйесінің жағдайы мен дамуы, жүріп жатқан экономикалық процестерді
Республиканың Жоғарғы Кеңес Комитеті мен ҚР ҰБ, сондай-ақ халықаралық
1993 жылы Республикада 204 коммерциялық банктер мен 1023 филиал
Бақылау және қадағалау қызметтерін қатаңдату мақсатымен ҰБ құрамында арнайы
Банктік қызметте жоғарғы тәуекелдердің болуы, 1993 жылы банктердің қаржылық
1993ж. қараша айында ұлттық валюта-теңгенің ендірілуі, банктік қызметті реттеудің
1994-1996жж жоғарғы инфляция, трасталық компаниялардың дамуы мен құлдырауы кезеңінде,
1994 жылға дейін ҚР ҰБ ЕДБ бақылау мақсатында классикалық
Ұб қызметі мен қабылдап жатқан шешімдері, дамыған мемлекеттердің Орталық
ҚР ҰБ банктік қызметті реттеу және қадағалау процедуралары мен
Ақша-несие жүйесі мен банктердің қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ету және
1994ж. маусым айынан бастап ЕДБ бухгалтерлік есепке алуды қатақұру
1994 жылдың қорытындылары банктік қызметті мемлекеттік реттеу процесі оң
1995 жылдың басында ҚР Президентінің қаулысымен 15.02.1995ж. ҚР ҰБ
Банк жүйесін реформалаудың қысқа мерзімді бағдарламасын жүзеге асыру мақсатында
Осы кезде шетел қатынасуымен құрылған банктер белсенді жұмыс істей
Осы кезде ҰБ ұсынысымен ірі қаржы мекемелеріне, соның ішінде
1995ж. соңында ҚР 130 тіркелген болатын. Банктер санының қысқаруы
1995ж. басына қарай ҚР ҰБ ақша-несие саясатының классикалық реттеу
1995ж. тамыз айынан бастап ҚР ҰБ барлық банктерді халықаралық
1996ж. аяғына қарай барлық қажетті провизиялардың 25%, 1997ж. –
1995-1996жж ҚР ҰБ бақылау, қадағалау, реттеу қызметін жүзеге асырушы
"ҚР ҰБ туралы" және "ҚР банктер мен банктік қызмет
1996ж. Қазақстан экономикасында өң өзгерістер болды, яғни макроэкономикалық тұрақтану
Мемлекеттің несиелік тарихын жасау және өлем қауымдастығы жағынан сенімділікті
ҚР ҰБ банктік қызметті реттеу саясатының бастапқы мақсаты етіп,
1995-1996 жж банктер санының күрт азаю жылдары болды. Жүйелі
1996ж. аяғында ҚР ҰБ банк жүйесін әрі қарай реформалаудың
Бұл бағдарлама банктік жүйенің қаржылық жағдайын күшейтуге, банк клиенттерінің
29 банк 1998ж. аяғында халықаралық стандарттарға сәйкес болу қажет;
31 банк рекапитализациялану жоспарына сәйкес 2000ж. аяғына дейін халықаралық
Екі топтың ішіне кірмеген 16 банк қайтақұру процесіедегі банктер
ҚР ҰБ бұл бағдарлама шегінде банктердің өздеріне алған міндеттемелерін
Банк қызметін мемлекеттік реттеу аясында банктерді қадағалаудың орталықтандырылған жүйесінің
1997ж. банктерді және банктік қызметті жүзеге асыруға лицензия берудің
ҰБ тарапынан банктердің капиталмзациялану талаптарының күшеюі, банктерді жою және
ҚР ҰБ банктердің қаржылық жағдайына реттеушілік әсердің тиімділігін өсірумен
Банк жүйесін дамыту процесінде банктік секторды әрі қарай сауықтандыру
Жаңа жағдайларда ақша-несие саясатының негізгі бағыттары – банк жүйесінің
ҰБ банктік қызметті реттеу және әлемдік стандарттарға неғұрлым жақын
Жалпы ҚР ҰБ мәліметтері бойынша 1999 жылы ЕДБ қызметінің
2000ж. Қазақстан үшін ең тұрақты жыл болды, өткені мемлекетте
Келесі сұрақтар жоспарда қарастырылды: "ҚР ЕДБ біріктірілген есеп-қисапты дайындау
ҚР Президеті келесі заң жобаларына қол қойды: "Банктік құпия
Қазақстандық ипотекалық компания құрылды. Оның құрылтайшылар - ҚР ҰБ,
2000ж. қыркүйек айында ҚР 47 банк жұмыс істеді, соның
Жалпы банктердің активтері жыл ішінде 189млрд. теңгеге немесе 55%
2000ж. банктік қызмет ең табысты болды, өткені сандық және
2001ж. басында банктік сектордың құрылымы өзгеріске ұшырады. Жалпы банктер
ҚР ҰБ № 32 БҚ 14.02.01ж. "ЕДБ халықаралық стандарттарға
2001ж. 1 қаңтарына меншікті капиталы 500млн. теңгеден жоғары банктер
Егер ЕДБ қажетті мөлшерде меншікті капиталы болмаса , онда
1.1-кесте ЕДБ халықаралық стандарттарға көшуге байланысты топтастырылуы.
Мерзімі 1-ші топтағы банктер үшін меншікті капитал көлемі 2-ші
30.06.98ж. 500 млн. теңге 120 млн. теңге
31.12.98ж. 1 млрд. теңге 200 млн. теңге
30.06.99ж.
350 млн. теңге
31.12.99ж.
500 млн. теңге
30.06.00ж.
750 млн. теңге
31.12.00ж.
1 млрд. теңге
ҚР ҰБ 1996ж. желтоқсан айында бекіткен ЕДБ халықаралық стандарттарға
01.06.2001ж. банктік операцияларды жүргізуге лицензия 44 ЕДБ болды.
Бағдарламаға сәйкес 1-ші топқа – 11 банк; 2-ші топқа
2001ж. ҚР ҰБ барлық банк жүйесінің қаржылық тұрақтылығын көтеруге,
01.06.2001ж. банктік операцияларды жүргізуге лицензия 44 ЕДБ болды.
Бағдарламаға сәйкес 1-ші топқа – 11 банк; 2-ші топқа
2001ж. ҚР ҰБ барлық банк жүйесінің қаржылық тұрақтылығын көтеруге,
1.2-кесте ҚР банктік жүйенің құрлымы.
31.12.00. 31.12.01. 31.12.02. 31.01.03. 29.02.03.
ЕДБ жалпы саны,соның ішінде: 48 44 38 38 38
Мемлекеттік 1 2 2 2 2
Халықаралық 1 1 - - -
Шетел капиталының қатысуымен, 16 16 17 17 17
Соның ішінде: 100%/50% 9/7 9/6 9/6 9/7 9/7
Төмендегі операцияларды жүзеге асыруға лицензиясы бар:
- шетел валютасында 45 42 38 38 38
Бағалы металдармен 13 12 12 12 12
Филиалдар жүйесі бар ЕДБ саны 26 25 24 24
КЕБ жүйесі бар ЕДБ саны 12 15 18
Қайнар көзі: ҚР ҰБ статистикалық бюллетень №2(99) ақпан, 2003ж.
1.3-кесте Халықаралық стандарттарға сәйкес ЕДБ топтастырылуы.
31.12.2000 31.12.2001 31.12.2002 31.01.2003
Жалпы банктер саны 48 44 38 38
1-ші топқа кіретін ЕДБ 11 4 4 4
2-ші топқа кіретін ЕДБ 24 27 16 16
Қайнар көзі: ҚР ҰБ стат. бюллетень №2(99) ақпан, 2003ж.
ЕДБ халықаралық стандарттарға көшу процесі толық аяқталған жоқ.
ҚР ҰБ банктік қызметті реттеу аясындағы саясаты әрі қарай
1.4-кесте ЕДБ қатысты ҚР ҰБ қолданатын шаралары.
31.12.00. 31.12.01. 31.12.02. 31.01.03. 29.02.03.
Жалпы банктердің саны 48 44 38 38 38
Лицензия шақыртып алынған ЕДБ саны, с.і.: 8 8 6
Іс-әрекетін кешіктіргені үшін - - - - -
Жұмысындағы кемшіліктері үшін 5 5 3 - -
Банкпен қосылуы
1 1 - - -
Қайта-құрылуға байланысты 1 2 3 - -
Басқа себептермен
1 - - - -
Тарату процесіндегі ЕДБ 60 39 24 22 22
Мәжбүрлі соттан тыс түрде 34 18 3 3 3
Соттың шешімімен
20 19 20 18 18
Ерікті түрде
6 2 1 1 1
Тарату процесіндегі ЕДБ филиалдары 48 24 - - -
Тарату процесі аяқталған ЕДБ 18 23 18 2 8
Қайнар көзі: ҚР ҰБ стат. бюллетень №2(99) ақпан, 2003ж.
2003 жылдың басында Республикада ресми түрде 38 банк қызмет
ЕДБ халықаралық стандарттарға көшу бағдарламасына сәйкес ҰБ бағдарламалары мен
1.5-кесте ЕДБ пруденциалдық нормативтерді бұзуы.
Пруденциалдық нормативтердің атауы 01.01.00 01.01.01. 01.0102. 01.01.03 31.01.03 29.02.03
Жарғылық капиталдың ең төменгі мөлшері 4 1 0 0
Меншікті қаражаттардың жеткіліктік коэф.(К1) 5 2 3 0 0
Меншікті қаражаттардың жеткіліктілік коэф. (К2) 5 2 3 0
Бір қарыз алушыға келетін тәуекелдің ең көп мөлшері, с.і.
Банкпен ерекше қатынастағы тұлғалар үшін (К3.2) 6 5 1
Ағымдағы өтімділік коэф. (К4) 8 3 3 0 1
Банктың негізгі капитал мен қаржылық емес активтерге инвестицияның ең
Ашық валюта лимиті 7 7 2 0 0 0
Пруденциалдық нормативтерді бұзу саны 48 29 15 5 1
Пруденциалдық нормативтерді бұзушы банктердің саны 17 13 6 1
Қайнар көзі: ҚР ҰБ стат. бюллетень №2(99) ақпан, 2003
Банк секторының тәжірибесін зерттеу барысында банк жүйесін басқару мәселелері
Қадағалаудың халықаралық тәжірибесіне сәйкес бір ұйым шегінде қаржылық қызметтердің
2000ж. басынан бастап ҚР ҰБ қадағалау тәжірибесінде банктік қадағалау
Халықаралық эксперттердің ойынша тиісті біріктірілген қадағалау болмаса, банк және
Қазіргі кезде біріктірілген қадағалау тәжірибесі мен процедураларын жетілдіру үшін
ҚР Үкіметінің қарастырылуына келесі заңдардың жобалары өткізілді: "Қаржылық қызметтерге
Сонымен, банктік қызметті қадағалау, бақылау және реттеу прцестерінің дамуы
Қазіргі банктік заңдарға банктік қызметті жетілдіру мақсатымен толықтырулар мен
Несиелік ұйымдар мен экономиканың нақты сектор кәсіпорындарының қаржылық жағдайы
Банктік операцияларды экономиканың нақты секторына қызмет көрсетуге ынталандыру;
Банктік тәуекелдердің дәрежесіне реттеушілік ықпалының тиімділігін көтеру жолымен міндетті
Әлсіз, сенімсіз банктер санын әрі қарай қысқарту.
3 бөлім ЕДБ өтімділігі мен табыстылығының көрсеткіштерін дамыту –
Нарықтық қатынастар жағдайында банктер кез-келген мемлекеттің экономикасы жағдайының басты
Нарықтық экономиканы тұрғызу мен тұрақсыз қаржы несие жүйесі жағдайында
Өтімділікті сақтау банктік саясаттың маңызды міндеттерінің бірін құрайды.
Өтімділік – банктің сенімділігін қамтамасыз ететін, оның қызметінің жалпы
Банк өтімділігі салымшылар мен қарыз берушілер алдында өз міндеттемелерін
Өтімділіктің жеткіліксіз деңгейі – бұл банктегі жағдайының нашарлауының белгісі.
Қазіргі экономикалық әдебиеттерде " банк өтімділігін" сипаттауда екі бағыт
Қор – банк өтімділігін белгілі бір мерзімге, яғни өзінің
белгілі бір мезеттегі өтімділік (қор);
ағымдағы өтімділік (ағын);
болашақтағы өтімділік (болжам).
Өтімділікті анықтау кезінде актив және пассив бойынша қалдықтары жайлы
Өтімділік тәуекелі- бұл белгілі бір уақытта банкті өте жоғары
Өтімділік банктерге қажет:
клиеттерді өздерінің қаражаттарын банктен кез-келген уақытта алатынына сендіру;
ссуда бойынша қарызды өтеу талаптарын қанағаттандыру үшін дебиторлардың ақша-қаражаттарының
форс-мажорлық жағдайлар кезінде акцияларды мөжбүрлі түрде сатудан қорғау.
Сонымен салымшылар қадағалау органдарымен қатар банктың өтімді болуына мүдделі.
Өтімділіктің оптималды деңгейін анықтауда келесі негізгі мәселелер есепке алынуы
Өтімділік банктың табыстылығына кері әсерін тигізеді (банктың артық өтімділігі
Банкте теңдестірілмеген өтімділік мәселесі болмаса да, өтімділікті жоспарлау қажет;
Өтімділіктің қажетті деңгійін қамтамасыз ету аясындағы банктің саясаты –
Активтер бойынша стратегия – бұл қысқа мерзімді ссудаларды уақытылы
Пассивтер бойынша стратегия бұл депозиттік сертификаттар банк қоржынында депозиттерді
Өтімділікті жоспарлау бұл:
а) өтімділіктің оптималды мөлшерін жоспарлау;
б) өтімді активтерді ұстауға тиіс қаржы құралдарының формалары мен
Банктің өтімді қаражатқа қажеттілігін бағалау, оның өтімді активтер көлемін
Нарықтағы болжанбаған күтімдер бойынша банк өтімділігінің жоспары, нарық қөрсеткіштерінің
Экономикалық белсенділіктің төмендеу кезінле, депрессия жағдайында өтімділіктің жоспары;
Болжанған дағдарыс кезінде өтімділік жоспары.
Банк өтімділігін мыналар қамтамасыз етеді:
депозиттерді қайтару мен несиеге ұсынысты қанағаттандыру;
өтімділік тәуекелін азайту және банк сенімділігін арттыру;
активтердің табыссыз сатылуын болдыртпау;
Банк өтімділігі келесі төрт өтімділіктің теориялары негізінле қамтамасыз етіледі:
Коммерциялық ссудалар теориясы;
Орын ауыстыру теориясы;
Күтілетін табыстар теориясы;
Пассивтерді басқару теориясы.
Коммерциялық ссудалар теориясының тұжырымы бойынша банктің ресурстарын тек қысқа
Кө= (дисконт нарығында қаражатты орналастыру/
талап етілетін және қысқа мерзімді міндеттемелер)
Бұл коэффициент мәні 6% кем болмауға тиіс. Яғни банктің
Бұл коэффициент клиенттерге олардың шоттарына қаражатты тез арада қайтара
Ағымдағы өтімділікті бағалауға қосымша екінші коэффициент пайдаланады:
Каө=ағымдағы өтімді активтер / міндеттемелер
Мұндағы ағымдағы өтімді активтерге сейфтегі қолма-қол ақша, Орталық банктегі
Банктің банк аралық нарықтағы қызметіне байланысты тағы бір коэффициент
Каө=Банк корреспонденттерде "Ностро" шоттарындағы қаражаттар / бұл банктегі "Лоро"
АҚШ-тың банк жүйесінде тәжірибе жүзінде банк өтімділігін бағалаудың қатаң
Коммерциялық банктердің өтімділігін бағалауда пайдаланатын көрсеткіштер қатарын атауға болады,
Депозиттер тұрақтылығының шамасы. Депозиттер ішінде тұрақты бөлігінің болуы банк
АҚШ тәжірибесінде депозиттердің жалпы сомасының 70% төмен емес бәлігі
Пайыз мөлшерлемесінің өзгерістеріне сезімтал қорлардың сенімділік деңгейі. Бұндай қорларға
Активтердің қолма-қол ақша тез арада айырбасталу мүмкіндігі. Активтердің бұл
Кө=Өтімді активтер / Активтердің жалпы сомасына
Алымында кассадағы қаражат, коршоттар мен валюталық шоттардағы қаражат қалдықтары,
Ақша нарықтарына шығу мүмкіндігі. Бұл көрсеткіш қарыз алу жиілігі
Активтер мен пассивтерді басқару тиімділігі бұл көрсеткіш бір жағынан
Өтімділікті орындау жөніндегі барлық жоспарланған шаралардың орындалуы.
АҚШ жеке банктері, мысалы Shtshunoff Bankкелесідей көрсеткіштерді пайдалануды ұсынады:
А) (қысқа мерзімді активтер – ірі міндеттемелер)/ активтердің жалпы
В) Ұзақ мерзімді ірі депозиттер/ активтердің жалпы сомасына.
АҚШ-та қысқа мерзімді ссудалар теориясына негізделген өтімділік коэффициентеріне жергілікті
Снымен АҚШ-та өтімділікті бағалау дың нақты критерийлері жоқ. Олар
Алдыңғы қатарлы мемлекеттердің өтімділікті өлшеу методикаларына негізделіп ҚР банк
2.1- кесте Банк өтімділігінің көрсеткіштер
Көрсеткіштер атауы Формулалар Алымы Бөлімі
Капитал жеткіліктілігінің коэффициенті (К) Км/Ат>0.08 Меншікті капитал Тәуекел дәрежесіне
Ағымдағы өтімділік коэф. АӨА/АМ > 0.2 Ағымдағы өтімді
Мезеттік өтімділік коэф. ЖА/ТЕДМ Жоғарыөтімді активтер Талап етуге дейінгі
Ұзақмерзімді өтімділік коэф. ҰС/К+М Ұзақмерзімді ссудалар Меншікті капитал +
Қолма-қол ақшаға активтердің айналу қабілеттілігі ӨА/А Өтімді активтер Активтер
Сыртқы көздерге шығу мүмкіндігі БН/М Банкаралық несиелер Міндеттемлер
Депозиттер тұрақтылығының шамасы ТД/Д Тұрақты депозиттер Депозиттердің жалпы сомасы
Қайнар көзі: Сейткасимов А.Г. "Управление банковской ликвидностью и методы
Жоғарыда көрсетілген көрсеткіштер жүйесі банктік қызмет жағдайын тек сандық
нақты өтімділікті анықтау;
номативтерге оның сәйкестілігін бекіту;
ҚР ҰБ бекіткен өтімділік нормативтерімен нақты өтімділіктің себептері;
Банк өтімділгін талдаудың негізгі мақсаттары:
банк өтімділігін коэффициентер жүйесін есептеу толықтылығы мен дұрыстылығын анықтау;
банк өтімділігі жайында қорытынды жасау;
банк балансының өтімділігінің төмендуін нақты және потенципалды теріс тенденцияларды
теріс тенденцияларды туғызатын факторларды талдау;
талдау және теріс нәтижелері бойынша банкке ұсыныстар беру.
Банк балансының өтімділігін талдау – бұл капитал жеткіліктілігін бағалау,
Өтімділікті басқару сонымен қатар сыртқы аудит пен оның қызметін
Өтімділікті талдау банк капиталының жеткіліктілігінен басталады. Бұндай талдаудың негізі
К1= (1К-ИК)/А >=0.6
Мұндағы, 1К – бұл бірінші деңгейлі меншікті капитал;
ИК- банктың акцияға жұмсаған инвестициялары мен басқа заңды тұлғалардың
А- банктың жиынтық балансына сәкес активтердің сомасы.
К2 = К /Ат – Пс >= 0.12
Мұндағы, К- банктың мешікті капиталы;
Ат – тәуекел дәрежесіне байланысты активтер және баланстан тыс
Пс – арнайы резервтер (жоғары тәуекелді күмәнді және үмітсіз
2.2 – кесте ААҚ БанкЦентрКредиттің капитал жеткіліктілігін есептеу
Баптар атауы 01.01.2001ж.
Жарғылық капитал 1609859
Қосымша капитал 20
Банктың резервтік қоры 123544
Негізгі қорларды қайтабағалау қоры 27811
Қайтабағалау резервтері 1440
Алдыңғы жылдардың бөлінбеген пайдасы 42123
Барлығы 1804797
Минус материалдық емес активтер 18235
Барлығы 18235
1деңгейлі капитал сомасы 1786562
Қайнар көзі: ААҚ "БанкЦентрКредиттің" 2000ж. есебі.
К1=(1786562-135973)/19036983=0,086
Банктың қаржылық жағдайы капитал жеткіліктілігі тұрғысынан жақсы, өткені банк
Енді банк балансының өтімділігіне талдау жүргізейік. Ол үшін ең
Банктер өтімділік нормативін төменгі деңгейле орындауға ұмтылады, өткені олар
Өтімділік нормативтері активтер мен пассивтердің мерзімдерін, сомалары мен түрлерін
Кө = Өтімді актив / міндеттемелер.
2.3 –кестесі ААҚ БанкцентрКредиттің өтімділік коэффициетін есептеу (мың теңге
Баланс баптары 01.01.2000ж 01.01.2001ж
Өтімді активтер:
Кассадағы қолма-қол ақша 699181 729666
ҚР ҰБ депозиттер 514467 587994
Басқа банктердегі депозиттер 771380 1632597
Тазартылған бағалы металдар 7030 3208
Бағалы қағаздар 2047536 2043673
Барлығы 4039594 4997138
Міндеттемелер:
ТЕД депозиттер 6439978 6916188
Банктердің депозиттері 140415 70422
Мерзімді депозиттер 3813139 6599074
ҰБ алдындағы қарыз 172527 309248
Басқа банктер алдындағы қарыз 838670 1068725
Үкімет алдындағы қарыз 435395 224053
Банктың бағалы қағаздары - 598975
Өтелмеген акцептер бойынша банк міндеттемелері 55681 117859
Басқа да міндеттемелер 489930 1006222
Барлығы 12385735 16910766
Өтімділік коэффициенті 0.32. 0.30
Қайнар көзі: ААҚ "БанкЦентрКредиттің" 2000ж. жылдық есебі.
Кө = 4039594 / 12385735 = 0.32
Кө = 4997138 / 16910766 = 0.30
Коэффициентің мәні банктің өтімділік жағдайы ҚР ҰБ бекіткен 0,3
Банктың өтімділігі төменгі деңгейде, яғни клиенттер алдында міндеттемелерді орындауға
2.4 –кестесі ААҚ "Казкоммерцбанктың " өтімділік коэффициетін есептеу (мың
Баланс баптары 10.07.2002ж.
Өтімді активтер
Қолма-қол ақша 5935924
ҰБ депозиттер 67416686501597
Бағалы қағаздар 16270200
Тазартылған бағалы металдар 0
Барлығы 35449389
Міндеттемелер
Депозиттер 134311567
ҰБ алдындағы қарыз 907701
Басқа ұйымдар алдындағы қарыз 24366005
ҚР Үкіметі алдындағы қарыз 2132567
Халықаралық қаржы ұйымдары алдындағы қарыз 6182423
Басқа қарыздар 5034763
Басқа міндеттемелер 16089908
Барлығы 189024934
Өтімділік коэффициенті 0.2
Қайнар көзі: ААҚ " Казкоммерцбанктың " 01.06.2002ж. бухгалтерлік балансы.
Депозиттер сомасы/Жалпы міндеттемелер=134311567/190669535 *100% = 70%
Мерзімді депозиттердің жалпы сомасы /Жалпы депозиттер = 106493273 /
Өтімді активтер / Активтер = 35449389 / 213864411 *
Банктың берген жалпы несиелер сомасы / Жалпы активтер =
Жалпы қарағанда өтімділік коэффициенті төмен деңгейде, бірақ банктің міндеттемелерінің
Көм = Банктың жоғарғы өтімді активтері / ТЕД щоттар
2.5 кесте ААҚ "БанкЦентрКредиттің " мезеттік өтімділік коэффициентін есептеу
Баланс баптары 01.01.2000ж. 01.01.2001ж.
Жоғары өтімді активтер:
Касса 699181 729666
ҰБ қаражат 514467 587994
Банк-корреспондеттердегі қаражат 771380 1632597
Барлығы: 1985028 2950257
Банк міндеттемелері:
ТЕД депозиттер 6439978 6916188
ҰБ алдындағы қарызы 172527 309248
Басқа банктер алдындағы қарызы 838670 1068725
Барлығы: 7451175 8294161
Мезеттік өтімділік коэффициенті 0.26 0.35
Қайнар көзі: ААҚ" БанкЦентрКредиттің" 2000ж. жылдық есебі
Кестеден көріп отырмыз мезеттік өтімділік деңгейі банктың өз клиентері
Ресейде банк өтімділігін бағалау үшін ұзақмерзімді өтімділік коэффициенті пайдаланады:
К ұө = 1жоғары мерзімге берілген бенк ссудалары
2.6 – кесте ААҚ "БанкЦентрКредиттің" Ұзақмерзімді өтімділік еоэффициентін есептеу
Баланс баптары 01.01.2000ж. 01.01.2001ж.
Өтеу мерзімі бір жылдан көп ссудалар 3870630 6391876
Банктың пассиві:
Банк капиталы 1379766 2110042
Бір жылдан ұзақ мерзімді депозиттер 1906569 3299537
Бір жылдан ұзақ мерзімге алынған несиелер 0 0
Басқа да бір жылдан ұзақ қарыздық міндеттемелер 0 0
Барлығы: 3286335 5409579
Үзақмерзімді өтімділік коэффициенті 1.17 1.18
Қайнар көзі: ААҚ "БанкЦентрКредиттің" 2000ж. жылдық есебі.
Кестедегі банктің ұзақмерзімді коэффициенттері 1.17; 1.18 шамасында, ал
Мысалы, коэффициенттің мәні 0.21 немесе 0.36 болса, онда ол
Банк өтімділігін бағалаудың тағы бір көрсеткіші болып жалпы банк
Кө = Өтімді активтер / Активтердің жалпы сомасы7
Бұл коэффициенттің ең төменгі мөлшері 15 –20 % шамасында
ААҚ " Казкоммерцбанктың" 01.06.2002ж. жалпы активтердің сомасы – 35449389
2.7 – кесте ААҚ "БанкЦентрКредиттің" өтімділік коэффициенттері
(мың теңге есебімен).
Баланс баптары 01.01.2000ж. 01.01.2001ж.
Өтімді активтер 4039594 4997138
Жалпы активтер 13765501 19036983
Өтімділік коэффициенті 0.29 0.26
Центр Кредиттің бұл коэффициент мөлшері жоғары, бұл оның артық
К г.ө.=(өтімді активтер+қорлауға алынған капитал)/банктің жалпы міндеттемелер көлемі
Мұндағы өтімді активтер банктің коршоттарындағы қаражаттары, кассадағы қолма-қол ақшалар,
2.8 кестесі ААҚ"БанкЦентрКредиттің генералды өтімділікті есептеу
(мың теңге есебімен)
Баланс баптпры 01.01.2000ж. 01.01.2001ж.
Өтімді активтер
Касса 699181 729666
ҰБ қаражат 514467 587994
Басқа банктердегі депозиттер 771380 1632597
Мемлекеттік бағалы қағаздар 18427824 18393057
Барлығы 38278104 47895627
Қорғалған капитал
Негізгі құралдар(минус амортизация) 450632 606624
Бағалы металдар 7030 3208
Барлығы 457662 609832
Жалпы сомасы 42854724 53993947
Банк пассивы бойынша жалпы міндеттемелер 12385735 16910766
Генералды өтімділік коеффициенті 0.35 0.32
Қайнар көзі:ААҚ"БанкЦентрКредиттің"2000ж. жылдық есебі.
Банктің берген несиелері қайтарылмаса да кредиторлардың талаптарын қысқа марзім
Халықаралық есеп айырысу банкінің ұсынысы бойынша(Базель келісімі) банк өтімділігін
Бұл көрсеткіш келесі формуламен анықталады:
Кө= (Ақша қаражаттар + Банкаралық несиелер + Тез өткізілетін
2.9-кесте ААҚ"БанкЦентрКредиттің" Базель келісімі негізінде мезеттік өтімділік коэффициентін есептеу(мың
Баланс баптары 01.01.2000ж. 01.01.2001ж.
Ақща қаражаттары 699181 729666
Тез өткізілетін бағалы қағаздыр 18427824 18393057
Банкаралық несиелер 0 0
Барлығы 25419634 25689717
Жалпы активтер 13765501 19036983
Өтімділік коэффициенті 0.18 0.13
Бұл коэффициенттің мәні АҚШ , Канадада 0.2 құрайды. Яғни
Депозиттердің тұрақталық дәрежесі мен өзгерістерге сезімтал қорлардың сенімділік дәрежесі;
Қолма-қол ақшаға активтердің тез арада айналу қабілеттілігі;
Сыртқы қарыз алу көздеріне шығу мүмкіндігі.
2.10 – кесте ААҚ "БанкЦентрКредиттің" депозиттер құрлымы (мың теңге
Баланс баптары 01.01.2000ж. үлесі(пайыз есебімен) 01.01.2001ж. үлесі(пайыз есебімен)
ТЕД депозиттер 6439978 62 6916188 51
Банктердің депозиттері 140415 1.3 70422 0.5
Мепзімді депозиттер 3813139 36.7 6599074 48.5
Барлығы 10393532 100 13585684 100
Қайнар көзі: ААҚ "БанкЦентрКредиттің " 2000ж. жылдық есебі.
Ірі банктерде талап етуге дейігі депозиттер үлесі жалпы депозиттер
Активтердің қолма-қло ақшаға тез арада айналу қабілеттілігінің коэффициенті –
2.11 – кесте ААҚ "БанкЦентрКредиттің " сыртқы қарыз көздеріне
Баланс баптары 01.01.2000ж. 01.01.2001ж.
ҰБ алынған несиелер 172527 309248
Басқа банктерден алынған несиелер 838670 1068725
Үкімет алдындағы қарызы 435395 224053
Мемлекетаралық несиелер 0 0
Басқа қарыздар 0 0
Барлығы 1446592 1602026
Тартылған қаражат 12385735 16910766
Сыртқы көздерге шығу мүмкіндігінің коэффициенті 0.116 0.09
Қайнар көзі: ААҚ" БанкЦентрКредиттің" 2000ж. жылдық балансы.
Бір жағынан сыртқы қарыздар үлесінің көп болуымен қарыз алу
Өтімділікті әр жақты бағалау үшін сандық талдаумен қатар сапалық
Өтімділік деңгейін талдаудың мақсатына қарай бір бағыттағы тенденцияларды көрсететін
Өтімділік жағдайын бағалау үшін өтімділік коэффициентін динамикада қарастыру қажет;
Өтімділік коэффициентіне банк балансының пассивтері мен активтерінің құрлымы, міндеттері
ТЕД міндеттемелерді орындау үшін және жоғары табысты мәмілені
Болашақтағы өр күнге банкке төлеуге тиіс сомаларды банктың менеджері
Бұндай ақпараттың негізінде жеткіліксіз өтімділік жағдайында ақша нарықтарында қарыз
Банк табыстылығын есепке ала отырып өтімділікті талдау. Өтімділік банктың
Сондықтан банк өтімділігі мен табыстылығын талдауды комплексті түрде жүргізу
Коммерциялық банктер қызметі жеке кәсіпкерлікке жатқызылады және олардың қызметі
Өтімділік пен табыстылық арасындағы жанжал банктік менеджменттің басты мәселесі
Пайда банк жұмысының нәтижелігінің негізгі көрсеткіші. Банктың табыстылығын өтімділікпен
Табыстылық көрсеткіштері, өтімділік көрсеткіштері сияқты банктік қызметті реттеу және
Банк табыстылығын өлшеу үшін біздің және әлемдік тәжірибеде бірнеше
2. 11 кестесі Коммерциялық банктердің активтер
01.10.2002ж.(1000 теңге есебімен).
Банктер Жиынтық табыс Активтер Пайда нормасы
пайыз түрінде
ААҚ"Казкомерц банк" 5079268 243054984 2%
ААҚ"БанкЦентрКредит" 462667 45174935 1%
ААҚ"Альянс Банк"
58373 16260888 0.3%
ЖАҚ"Ситибанк Қазақстан" 1266202 30915616 4%
ЖАҚ"ДАБ
АБН АМРО
Банк Казахстан"
1397954 37298434 3,7%
ААҚ"Совместный банк Лариба банк" 143282 1841673 7,7%
ААҚ"Валют-транзит банк" 259243 14952492 1,7%
Қайнар көзі: 01.10.2002ж. Бухгалтерлік баланстары
Жоғарыдағы кестеге сәкес барлық банктерде таьыстылық деңгейі әртүрлі.Табыстылықтың төмен
Табыстылықтың жоғарғы деңгейі банк пассивтері мен активтері тиімді басқарудың
ААҚ"Казкоммерцбанктың " қызметін қарастырайық.
2002ж. 1 маусымдағы есебі бойынша, банк ссудаларға 154715953 мың
Енді банктың табыстары мен шығыстарын қарастырайық.
Банктың пайыздық шығыстары –4892519 мың теңге, таза пайыздық табыс
СПРЭД = ((12149718 / 184229418) – (4892519/45116732)) = (0.065-0.1)
Бұл көрсеткіш ақша нпрығындағы жағдайды сипаттайды.
СПРЭД – бұл табыс әкелетін активтерге алынған орташа пайыз
СПРЭД = (Пайыздық табыстар / табыс әкелетін активтер) –
Таза пайыздық маржа =(Пайыздық шығыстар/табысты активтер) = = 7257199
Таза пайыздық маржа –бұл банктың пайыздық табыстары мен шығыстар
Пайыздық емес табыстар – 3779374;
Пайыздық емес шығыстар –3570533;
Таза пайыздық емес маржа = 208841 / 213864411 =
Нәтижесінде салық төлегенге дейін пайда 3150621 мың теңге құрады.
Казкоммерцбанктың жиынтық активтерге қатысты пайда нормасы 2%, ал меншікті
Жоғарыда қарастырылған көрсеткіштердің өзінің жақсы және жаман жақтары бар.
Көрсеткіштерді талдау мақсатына қарай таңдап, пайдалану керек. Мысалы, меншік
Іс жүзінде қызметті әр жақты бағалау үшін тағы бір
Жасалған талдаудан кейін келесідей қорытынды жасауға болады:
Табыстылық және өтімділік - өзара байланысты бір уақытта зерттелуі
Қазақстандық банктер ең алдымен өтімділікке көңіл бөліп, кейде банк
Қорытынды
Қаржылық кризис көптеген дамыған және дамушы мемлекеттердің экономикасына
Тиімді банктік қадағадаудың негізгі қағидалары қадағалау мен пруденциалдық реттеудің
Негізгі принциптер 1997 жылдың қыркүйек айында жасалды және сол
Бұл құжатта тиімді қадағалауды жүзеге асыруға қажетті шарттар, несиелік
Базель Комитетінің негізгі қағидаларын орындау, Ұлттық және халықаралық қаржы
Тиімді банктік қадағалауды ендіру үшін бастапқы келесі шарттар болу
Тұрақты және сенімді макроэкономикалық саясат;
Дамыған мемлекеттік инфрақұрылым (халықаралық стандарттарға сай бухгалтерлік есептің қағидалары
Нарықтық тәртіп, яғни нарық қатысушылары туралы шынайы ақпарат алу
Банктердегі проблемаларды шешудің тиімді процедуралардың болуы;
Жүйелік қорғау немесе мемлекеттік сақтандырудың тиісті деңгейін қамтамасыз ететін
Шетел елдердің банктік тәжірибесі тиімді қадағалау жүйесінің келесі негізгі
Банктер санының аз болуы;
Банктер мен тексеру органдары арасында жақын байланыс орнату;
Банктік қадағалау органдары мамандарының жоғары біліктілігі;
Банктердің өз ішінде сапалы менеджменттің болуы;
Нарықтық тәртіпті қамтамасыз ету үшін ақпараттың толық ашылуы және
ҚР банктік қызметті реттеу, бақылау және қадағалау процестерінің қалыптасуы
Қадағалау сапасы - қадағалау құралдары, пайдаланып жатқан үлгі мен
Қаржылық қызметтерді тұтынушы тұлғалардың құқығын қоғау шараларын жүргізу, қадағалау
Қаржы нарығының оптималды инфрақұрылымын қалыптастыру және оның мүмкіндіктерін экономикалық
Қаржы нарығындағы қызметті жүзеге асыру және қадағалау
Банктердегі есеп беру мәліметтерінің шынайлылығын қамтамасыз ету жөнінде жұмыстарды
ҚР барлық территориясында нақты уақыт режим жүйесінде есеп-айырысуды ендіруді
Қаржы нарығында ақпараттың ашықтығын қамтамасыз ету;
Банк жүйесінде өтімділікті реттеудің нарықтық құралдар жиынтығын кеңейту. Сондай-ақ,
Ақпараттық технологиялар мен электронды құжат айналымын кеңінен пайдалану, халықаралық
Сондай-ақ, коммерциялық банктердің өзін-өзі реттеуді дамыту актуалды болып келеді.
а) Ішкі және сыртқы қаржылық нарықтарда бәсекелестік қабілетті қамтамасыз
б) Халықтың сенімін өсіру;
в) Табыс пен пайда мөлшерін көбейту;
г) Жоғары тәуекелді операциялар үлесін азайту;
д) Менеджмент сапасын жақсарту;
е) Табысты операциялар масштабын кеңейту.
Ал банк бұл мақсаттарға жету үшін алдына төмендегідей міндеттер
Қадағалау органдарымен тығыз қарым-қатынас орнату;
Банктың ұйымдастырушылық құрылымын жетілдіру;
Тәуекелдерді басқару және бақылау бөлімін немесе жүйесін құру;
Ішкі бақылауды жетілдіру;
Сондай-ақ, келесідей және одан басқа іс-шараларды жүзеге асыру орынды
Орындалуы міндетті нормалар мен лимиттерді бұзбау;
Стратегиялық жоспарлау, маркетингтік және аналитикалық зерттеу бөлімдерін ашу;
Банк қызметкерлерінің даялығын өрдайым көтеру;
Ақпараттық - техникалық базаны қамтамасыз ету;
Халықаралық қаржы ұйымдары мен шетел банктермен қарым-қатынас орнатып тәжірибе
Осындай мақсаттар мен міндеттерді алдына қою және іске асыру,
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Нормативтік-құқықтық актілер:
1. "О Национальном банке РК".
Закон РК от 30.03.95г. №2155.
2. "О банках и банковской деятельности в РК ".
Закон РК от 31.08.95г. №2444.
3. "О валютном регулировании".
Закон РК от 17.04.95г. №54-1
4. "О лицензировании".
Закон РК от 17.04.95г. №2200
5. "О банкротстве".
Закон РК от 21.01.97г. №67-1
6. Об утверждении Правил о пруденциальных нормативах для БВУ.
7. Об основных требованиях к проведению инспектирования (проверки)
8. "О правилах о консервации банков в РК" ПП
9. "О порядке применения к БВУ ограниченных мер воздействия"
10. "Об утверждении Правил наложения и взыскания НБ РК
11. "Об утверждении Инструкции о порядке завершения ликвидационного процесса
12. "О порядке перехода БВУ к международным стандартам" ПП
13. По вопросам перехода БВУ к международным стандартам ПП
14. Консультативное письмо Базельского комитета по Банковскому регулированию. Базель,
15. "О минимальных размерах уставного и собственного капиталов БВУ".
16. Правила классификации активов, условных обязательств и создания провизий
Оқулықтар мен оқу құралдары:
17. Банковское право РК.
18. Банковского система за 10 лет независимости Казахстана Нб
19. Новиков, Чумаченко Б.П., Шалгинбаева Г.Н. "Стратегия и
20. Мақыш С.Б. "Коммерциялық банктердің операциялары". А. 2002ж.
21. Сейткасымов Г.С. "Банковское дело". А. 1998г.
22. НБ РК Департамент банковского надзора. Сборник нормативно-правовых актов
23. Кучулова Н.К. Макроэкономические процессы реформирования финансово-кредитной системы РК
24. Пономарев В.А. "Государственно-монополитистическое регулирование банковской деятельности: границы и
25. Поляков В.П., Мословлина Л.А. "Структура и функции
26. Ольхова Р.Г., Сахарова М.О., Сокоменская Н.Э. "Банки и
27. Шенаев В.Н:, Наумченко О.В. "Центральный банк в
28. Родзинский Ю.Л. "Банковская деятельность. Регулировании и надзор. Сравнительный
29. Под редакцией А.Г. Грязновой, А.М. Федотовой, В.М. Новикова.
30. Садвакасова, Хаджиева А.Б. "Управление рисками коммерческих банков". А.
31. Мамонова И.Д. "Банковский надзор и аудит". М. 96г.
32. Портер "Введение в регулирование, надзор и анализ банковской
33. Акулова Г.Н. "Денежно-кредитное регулирование опыт развивающихся стран". 1992г.
34. Панова Г.С. "Анализ финансового состояния коммерческого банка". М.
35. Фетисов Г.Г. "Устойчивость коммерческого банка и рейтинговые системы
36. Белых П.П. Устойчивость коммерческих банков. М. ЮНИТИ. 96г.
Давыдова, Д. Райманов. Алматы. 2000ж.
Мерзімді басылымдар мен газеттер:
37.Хаджиева А.Б. " Государственное регулирование банковской деятельности в РК
38. Садвокасова А.Б.6 Хаджиева А.Б. "Управление рисками в банковской
39. Досмухаметов К. "Сущность надзора за банками на консолидированной
40. Бахмутова Е.А. "Финансовый надзор перспективы развития" // Банки
41. Сазыкин Б.В. " Система дистанционного анализа устойчивости и
42. Байбулатов Р.Ж. "Банковский надзор в системе денежно-кредитной политики
43. Нурсеит Н. "Мониторинг экономической конъюнктуры НБ и возможности
44. Байбулатов Р.Ж. "О банковском дистанционном надзоре НБ РК"
45. Байбулатов Р.Ж. "Основные направления совершенствования законодательной базы банковского
46.Лямин Л.В. "Системный анализ проблем инспектирования кредитных организаций "
47. Егоров С.Е. "Состояние и проблемы развития коммерческих банков.
48. Марченко Г.А. "Развитие банковского сектора в Казахстане" //
49. Сухов М.И. " Банковский надзор общеэкономические аспекты" //
50. Сималовский А.О., Сухов М.И. "О проблемах и перспективах
51. Цемянский А. "На пути к единой мировой системе
52. Зубченко Л. "Надзор и контроль за деятельностью французских
53 Ерицян А.В."Пруденциальное регулирование и контроль " //
54. Киреева Г., Абдрахманов Н. "Краткий обзор отдельных аспектов
Островская О.М. "Банковское дело" Толковый словарь. М: Гелиос АРВ
Байбулатов Р.Ж. " О банковском дистанционном надзоре НБ РК
Поляков В.П.6 Московкина Л.А. " Структура и функции Центрального
"Банковское дело" под редакцией Бабичевой М: Экономика 1994г.
Байбулатов Р.Ж. " Основные направления совершенствования законодательной базы банковского
Байбулатов Р.Ж. " Основные направления совершенствования законодательной базы банковского
1
Инспекциялық қадағалау
«BOSS» қашықтан қадағалау жүйесіндегі банк тәуекелдерін бағалауда өзгерістер енгізу
CAMELS жүйесі бойынша тәуекелді анықтау ,бағалау
Қашықтан талдау мәліметтерін пайдалану
Жоспарлы және мақсатты тексеру
Тәуекелді төмендету жөнінде банктің шараларды орындауына бақылау
Банк жетекшісіне ұсыныстар
Тексеру жөнінде біртұтас есеп жасау
Ішкі және сыртқы аудит ұсыныстарымен танысу
Тексеру әдістемесі
Мақсатты тексеру
Толық ауқымды тексеру




Ұқсас жұмыстар

---

БАНК ӨТІМДІЛІГІНІҢ ТӘУЕКЕЛДІЛІГІН БАСҚАРУ ӘДІСТЕРІНІҢ ДАМЫП ЖЕТІЛУІ

---

Банк өтімділігі

---

Банктің өтімділігін басқару теориялары мен оның әдістері

---

Банк өтімділігін басқаруда қолданылатын өтімділік коэффициенттері

---

Коммерциялық банктің өтімділігінің басқарудың теориясы

---

Қаржыларды ауыстыру теориясы

---

Банк ішіндегі банктер

---

ҚР-дағы коммерциялық банктердің баланстарының өтімділігін бағалау

---

Коммерциялық банктің өтімділігі мен төлем қабілеттілігі

---

Банк тұрақтылығы негізіндегі банк өтімділігі

---