DELPHI ПРОГРАММАЛАУ ОРТАСЫ

Жоспары
I Кiрiспе
II Негізгі бөлім:
1. Delphi
Delphi-дi iске қосу. Delphi ортасы. Проект. Форма. Қасиеттер.
Оқиға. Код терезесi. Әдiс.
Компоненттер палитрасы.
Компоненттердi пайдаланып қарапайым проект құру.
Проектiнi сақтау және ашу.
Программаны компиляциялау. ЕХЕ файл.
Delphi ортасында шартты оператормен танысу
ІІІ Қорытыныды
Пайдаланылған әдебиеттер
І КIРIСПЕ
Borland корпорациясы аз ғана мерзім ішінде Delphi7-нің негізгі
Жалпы қазіргі уақытта Delphi, MathCad, Maple туралы алған
Delphi Windows жүйесiнде программалаудың ыңғайлы құралы.Онда көптеген операторларды
Delphi екi түрде дайындалған: бiрiншiсi – күрделi қосымшаны
Delphi-дi Паскаль программалау тiлiмен жұмыс iстеген адамдардың меңгеруi
Delphi-дiң мүмкiндiктерiн бiр кiтапқа сыйғызу мүмкiн емес. Мұнда
1. DELPHI ПРОГРАММАЛАУ ОРТАСЫ
1.1. Delphi-дi iске қосу. Delphi интерфейсi. Проект.
Форма. Қасиеттер. Қасиеттер терезесi
Delphi ортасымен танысу.
Delphi ортасын – програмалаушының сапалы жұмысын қамтамасыз ететін
Delphi ортасы – көптерезелік жүйе. Оның негізгі төрт
1. Негізгі терезе (Project 1)
2. Объектілер бақылаушысының терезесі (Object Inspector)
3. Формаларды құрастырушының терезесі (Form 1)
4. Программа кодының терезесі (Unit 1. Pas).
Windows жүйесiнде Delphi ортасын iске қосу үшiн оны
Iске қосу - Программалар - Borland Delphi 6
Нәтижеде экранда Delphi интерфейсi көрiнедi (1-сурет).
1.1-сурет. Delphi ортасы
1 - Delphi 5-тiң негiзгi терезесi;
2 - Форма (Form1);
3 - Объект инспекторы терезесi (Object Inspector).
Негізгі терезеден басқа терезелерді жылжытуға, өлшемін өзгертуге немесе
Негізгі терезе мен компоненттер жинағы. Негізгі терезе программаның
Бұл терезде Delphi-ң негізгі меню жүйесі, пиктограммалық командалық
Ортада программа құруға арналған модуль терезесi да iске
Delphi интерфейсiнiң құрамына негiзгi мәзiр, аспаптар панелi және
2-сурет. Delphi-дiң негiзгi терезесi
пункттерiне (iшкi мәзiрлерге) Delphi-де жұмыс iстеу командалары, аспаптар
Delphi-де дайындалатын программа проект деп аталады. Форма -
Программа пайдалану үшiн форма бетiне түрлi компоненттер
Форманың және форма бетiне енгiзiлетiн компоненттердiң түрлi қасиеттерi
Форманы, онда орнатылған компоненттi қосымша құру үшiн дайындау
Объект қасиетiн программа (программалық код) iшiнде орнатуға болады.
Экранда қасиеттер терезесi көрiнбесе, оны шығару үшiн View-Object
Ескерту. Жаңа проект iске қосылған кезде алдымен
1.2. Оқиғалар. Программалық код терезесi. әдiс
Delphi-де программалар оқиғалар арқылы басқарылады. Мысалы, пайдаланушы программа
Delphi-де әр оқиғаға атау берiлiп қойылған. Мысалы, компоненттер
Объектiге байланысты түрлi оқиғалар бар. Мысалы, формаға байланысты
Delphi ортасында жиi қолданылатын оқиғалар:
OnClick – тышқан түймесiн бiр рет басу;
OnDblClick – тышқан түймесiн екi рет басу;
OnKeyDown – клавиштi басу;
OnKeyUp – басылған клавиштi босату;
OnMouseDown – тышқан түймесiн басу;
OnMouseUp – тышқан түймесiн босату;
OnMouseMove – тышқан көрсеткiшiн жылжыту;
OnCreate – форманы екi рет шерту, т.б.
Delphi-де программа (проект) екi бөлiмнен тұрады: алғашқыда автоматты
форманы жабу (жабу түймесiн шерту);
код терезесiнiң бiр шетi форма астында көрiнiп тұрса,
оны шерту. Терезе белсендiрулi түрде ашылады да, онда
Формадан код терезесiне өту және код терезесiнен формаға
Procedure (Sender : TObject);
сипаттау бөлiмi
begin
процедура денесi
end;
мұндағы Sender параметрi құрылатын процедураның қай класқа тиiстiлiгiн
Терезенiң сол бөлiгiндегi - браузер терезесi. Онда код
4-сурет. Программалық код терезесi. Онда көрiнген процедура дайындамасы
Кез келген программа program сөзiнен басталатын проект файлы
program Project1;
uses
Forms,
Unit1 in 'Unit1.pas' {Form1};
{$R *.RES}
begin
Application.Initialize;
Application.CreateForm(TForm1, Form1);
Application.Run;
end.
мұндағы,
Project1 – негiзгi модуль (проект) атауы. Проектiнi дайындап,
Uses (қолдану) – Турбо Паскальдағы сияқты, қызметшi сөз.
{$R*.RES} – нұсқау. Ол компиляторға қосымшаның (Windows көмегiмен
Begin - end операторларының аралығына енгiзiлген соңғы
Application.Initialize – қосымша объектiсiн инициалдау (программаны алғашқы рет
Application.CreateForm – проект құрамына енетiн форманы дайындап, экранда
Application.Run – программаны iске қосуды қамтамасыз ету әдiсi.
Delphi-де әдiстiң командалық түрде жазылуы:
.
Мысалы, Application.Initialize – Application объектiсiнiң Initialize әдiсiн орындау.
Кейбiр жағдайда бөлiмге проект сақталатын бума атын меншiктеу
Delphi-де программаның орындалуы автоматты түрде негiзгi модульдi орындаудан
Модуль – түрлi iс-әрекеттердi орындауға арналған программа бөлiмi.
unit Unit1;
interface
uses
Windows, Messages, SysUtils, Classes,
Graphics, Controls, Forms, Dialogs;
type
TForm1 = class(TForm)
private
{ Private declarations }
public
{ Public declarations }
end;
var
Form1: TForm1;
implementation
{$R *.DFM}
end.
Интерфейс (interface) бөлiмi interface кiлттiк сөзiмен басталады да,
Private (жеке, дербес) бөлiмiне тек ағымдық модульге тиiстi
Implementation (iске асыру,орындау) бөлiмiндегi {$R*.DFM} – .dfm кеңейтiлуi
Кейде модульдiң соңына инициалдау (initialization) бөлiмi енгiзiледi. Бөлiм
1.3. Компоненттер палитрасы
Компоненттер жинағы – Delphi-ң негізгі байлығы
Компонент деп белгілі бір қасиеттерді иемденген және форма
Форма құрастырушының және объектілер бақылаушысының терезесі. Форма құрастырушының
Формада орналасқан әр компоненттер өзінің мекен-жайымен, мөлшерімен және
Button батырмасының кескінің ажырату үшін тышқанды баспай тұрып
Жиi қолданылатын беттер мен компонеттер 1-кестеде көрсетiлген:
1-кесте
Standard
Additional
Win32
System
DataAccess
DataControls
InterBase
Midas
Internet
QReport
Dialogs ҚҮрамына жиi қолданылатын компонеттер енгiзiлген стандартты бет.
Стандартты беттi толықтырушы қосымша бет.
Windows 95/98 стилiнде қолданылатын 32-биттiк компонеттер
Таймер, плеер т.с.с. жүйелiк компонеттер бетi
Берiлгендердi BDE арқылы басқару бетi
Берiлгендердi басқару бетi
InterBase программасымен тiкелей байланыс
Берiлгендер қорын басқару қосымшаларын қҰру
Инетрнет – Интернетпен жҰмыс iстейтiн қосымшалар қҮру
Есептер даярлау
“Open file”, т.с.с. сҰхбаттық терезелердi пайдалану
Standard бетiнiң кейбiр компоненттерi:
Label
Edit
Memo
Button
Panel
MainMenu Мәтiндi шығару
Бiр жолдық мәтiндi енгiзу және редакциялау
Көп жолдық мәтiндi енгiзу және редакциялау
Командалық тұйме қҰру
Компоненттердi топтастыру контейнерi
Мәзiр қҮру
Additional бетiнiң компоненттерi:
BitBtn
Image
Shape
Chart Бетiне биттiк бейне орнатуға болатын командалық түйме
Графикалық кескiндердi шығару (бейнелеу)
Форма бетiне түрлi геометриялық фигураларды шығару
Диаграммалар мен графиктер тҮрғызу
Win32 бетiнiң компоненттерi:
Animate
ProresBar Дыбыссыз клиптердi орындау
Орындалуы бiршама уақыт алатын процестердi бейнелеу
System бетiнiң компоненттерi:
Timer
PaintBox Қосымшада уақыт интервалын беру
Форма бетiнде сурет салуға болатын облыс қҮру
Dialogs бетiнiң компоненттерi:
OpenPictureDialog
SavePictureDialog Графикалық файлдарды ашу сҮхбаттық терезесiн пайдалану
Графикалық файлдарды сақтау сҮхбаттық терезесiн пайдалану
Аталған компоненттердi пайдалану мысалдары 2-тарауда келтiрiлген. Пайдаланушы жаңа
1.4. Компоненттердi пайдаланып қарапайым проект құру
Формада орнатылған Label, Edit компоненттерiнiң Caption, Text қасиеттерiне
Label1.Caption:=’Бiз студенттермiз’;
Edit1 өрiсiне енгiзiлген қарапайым мәтiндi (S) Label1 өрiсiне
var s : string;
begin
s := Edit1.Text;
Label1.Caption := s;
end;
1-Мысал. Екi санның көбейтiндiсiн есептейтiн қосымша құру керек.
Delphi-дi iске қосып, жаңа проект құру. Компоненттер палитрасынан
5-сурет. Компонеттер орнатылған форма
Форманың және оның компонеттерiнiң қасиеттерiн орнату:
Компонент Қасиет Меншiктелетiн мән
Form1 Font
Caption Times Kaz, 10
Сандарды кобейту
Edit1 Text - (бос ету)
Edit2 Text - (бос ету)
Label1 Caption 1-сан
Label2 Caption 2-сан
Label3 Caption Нәтиже
Panel1 Caption - (бос ету)
Button1 Caption Есептеу
Формада Есептеу (Button1) түймесiн екi рет шерту. Click
Procedure TForm1. Button1Click (Sender : TObject);
Процедура денесiн енгiзу:
Рrocedure TForm1.Button1Click(Sender: TObject);
Begin {негiзгi програма}
// Меншiктеу
Panel1.Caption:=Edit1.Text+'*'+Edit2.Text+'='+
FloatToStr(StrToFloat(Edit1.Text)*StrToFloat(Edit2.Text));
end;
Фигуралық жақшалар iшiне ({ }) жазылған мәтiн –
Iске қосу командасын беру (±9);
Программа компиляцияланып шыққан соң, жүйе “Сандарды көбейту” тақырыбы
1-сан және 2-сан өрiстерiне мәндер енгiзу (-8 және
“Есептеу” түймесiн шерту. Panel1 өрiсiне нәтиже жазылып қойылады
6-сурет. Нәтиже шығарылған форма
Delphi-де визуальды программалау тәсiлi екi процестен тұрады: форма
1.5. Проектiнi сақтау және ашу
Проектiнi дайындап болған соң оны сақтау үшiн File-Save
Проект сақталу үшiн арнайы бума дайындалмаған болса, ол
сақтау сұралатын терезенiң Жаңа бума құру түймесiн шерту.
клавиатурадан бума атын енгiзу;
буманы екi рет шертiп, ашу;
терезенiң Файл аты өрiсiне модуль атауын енгiзiп, Сақтау
Файл аты өрiсiне проект атын енгiзiп, Сақтау түймесiн
Мұндағы ескеретiн жайт: модуль мен проектiнi бiрдей атау
Сақтаулы проектiнi ашу үшiн File-Open Project командасының берiлуi
1.6. Программаны компиляциялау. ЕХЕ файл
Жаңа құрылған программаны (проектiнi) сақтаған соң, оны iске
7-сурет. Компиляциялау барысын көрсету терезесi
Компиляциялау командасы берiлген кезде Compiling терезесi экранда көрiнбеуi
Tools-Environment Options (Сервис-Күйге Келтiру) командасын беру. Environment
терезенiң Preferences (Орнату) қосымша бетiн ашып,
Компилятор ерекшелеген жолда синтаксистiк қате болмай, қате оның
Қате түзетiлiп болған соң Iске қосу командасын қайта
Егер программада синтаксистiк қате бар болса, компиляциялау кезiнде
Мұндағы ескеретiн жайт: компилятор бiр қатенi төменгi терезеде
Проектiнi сақтау кезiнде Delhi PAS, DFM, DCU кеңейтулерi
Delphi ортасында шартты оператормен танысу
Оператор дегеніміз – алгоритмді жүзеге асыру барысындағы орындалатын
Басқару операторлары программа қатарларының орындалу реттілігін өзгертеді. Олар
Шартты оператор құрылымы мынадай:
if then else ;
Шартты оператор келесі алгоритм бойынша жұмыс істейді: егер
Delphi ортасында таңдау оператормен жұмыс істеу
Таңдау операторы программаның мүмкін болатын бірнешежалғасының бірін таңдауға
Case< ключ выбора> of [else] end;
Таңдау операторлар келесі алгоритм арқылы жұмыс істейді: Case
Форманың onCreate оқиғасын өңдеуiш құру:
Рrocedure TForm1.FormCreate(Sender: TObject);
var HW,i:integer;
begin
BitMap:=TBitMap.Create;
{ негiзгi және қосымша түстерге бастапқы мәндер меншiктеу
Image1.Canvas.Brush.Color:=clBlack;
Image2.Canvas.Brush.Color:=clWhite;
{ негiзгi және қосымша түстер терезелерiн толтыру }
with Image1.Canvas do FillRect(Rect(0,0,Width,Height));
with Image2.Canvas do FillRect(Rect(0,0,Width,Height));
{ түстер палитрасы элементiнiң енiн орнату }
HW:=Image4.Width div 10;
{ түстер палитрасы элементтерiнне түстер орнату }
with Image4.Canvas do
for i:=1 to 10 do begin
case i of
1 : Brush.Color:=clBlack;
2 : Brush.Color:=clAqua;
3 : Brush.Color:=clBlue;
4 : Brush.Color:=clFuchsia;
5 : Brush.Color:=clGreen;
6 : Brush.Color:=clLime;
7 : Brush.Color:=clMaroon;
8 : Brush.Color:=clRed;
9 : Brush.Color:=clYellow;
10 : Brush.Color:=clWhite;
end;
{ кенептi ақ түспен шығару}
Image3.Canvas.Brush.Color:=clWhite;
Rectangle((i-1)*HW,0,i*HW,Height);
end;
BitMap.Assign(Image3.Picture);
end;
Процедураның жұмысы барысында алдымен жүктелген кескiн сақаталатын BitMap
Қорытынды
Біз сонымен программалау ортасымен таныстық. Delhpi программалау ортасының
Қазiргi кезде олар процедуралық, логикалық және объектiлi –
Delphi Windows жүйесiнде программалаудың ыңғайлы құралы. Онда көптеген
Жалпы қазіргі таңда осы Дельфи программалау тілі
Пайдаланылған әдебиеттер.
1. Владимир Гофман, Анатолий Работа сбазами данных в
Санкт- Петербург, «ХВ-Петербург»,
Бойко В.В., Савинков В.М
Проектирование баз данных. Москва. 1998г.
Бобровский С.
Dеlрһі -5. Учебник курс. Москва, 2000г.
Культин Н. Самоуч.ОЫрЫ. Санкт-Перербург. 1999г.
Епамешиков Л.М. Программирование в среде Ое1рМ.
Шумаков П.В.
Dеlрһі и еотдяннс базы данных. Москва, 1997г.
7. Фиронон \\М.
Dеlрһі 4.0. Начинающий курс. 1999г.
8. Гринберг Ф., Гринберг Р.
Самоучитель программирования на
9. Дарахвелидзе П., Марков Е.
Dеlрһі — среда визального программирования — СПБ. ВНУ
10. Рубенкинг Н.
Программирования Dеlрһі для
11. Потоцкий В.К.
Объектно —ориентированное программирование. Ленинград, 1991г. 12,О.Камардинов,
1
9
3
2
1





Ұқсас жұмыстар

---

Delphi программалау ортасы

---

Delphi бағдарламалау жүйесі

---

Delphi ортасынның графикалық мүмкіндіктерін сипаттайтын программа

---

Delphi-дің графикалық мүмкіндіктерін қолдана отырып қозғалатын бағдарлама құру

---

Delphi – ОББ тілі

---

Delphi - жаңа программаны өңдеуге арналған инструменттер жиынтығының интегралданған ортасы

---

Delphi ортасының графикалық мүмкіндіктерін көрсететін программа және теориялық материал дайындау

---

Жылжымайтын мүлікті сату агенттігіне арналған бағдарлама құру

---

XXI ғасыр елімізде қоғамдық информатикаландыру

---

Кестені қолдан құру

---