Жеткіншектердің жеке тұлға ретінде қалыптасуының әлеуметтік
Мазмұны
Кіріспе……………………………………………………………………………..
1 тарау Жеке тұлғаның психология ғылымындағы
1.1 Жеке тұлға туралы түсінік және оның ғылыми
1.2 Жеке тұлғаның әлеуметтік-психологиялық ерекшеліктері……...
2 тарау Жеткіншектердің жеке тұлға ретінде қалыптасуының әлеуметтік
2.1 Жеткіншектердің жеке тұлға ретінде қалыптасуының әлеуметтік –
2.2 Жеткіншектің жеке тұлға ретінде қалыптасуында
2.3 Жеткіншектердің жеке тұлға ретінде қалыптауында әлеуметтік
3 тарау Тәжірибелік зерттеу жұмыстары………………………………….
Қортынды ………………………………………………………………………
Пайдаланылған әдебиеттер……………………………………………………
Қосымша әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Зерттеу жұмысымның өзектілігі:
Адам баласының жеке тұлға ретінде қалыптасуы бүгінгі таңда
Психологтар арасында тұлға байланысты бірыңғай көзқарастардың болмағандарынан 300
Кеңес психологиясында адамды тұлға деп, - қоғамның субъектісі
Б.Г. Ананьев, А.Н. Леонтьев өз еңбектерінде объективті
индивид ретінде, адамның дамуын тұлға ретінде қарастырады.
Ал Қазақстанда тұлға мәселесі Ж.И. Намазбаеваның
Ж.И. Намазбаева тұлға мәселесін зерттеуінде әртүрлі іс -
Зерттеу жұмысымның мақсаты: Жеткіншектердің
Зерттеу міндеттері:
жеке тұлға мәселесіне байланысты ғылыми еңбектерге талдау жасау;
жеткіншектердің жеке тұлға ретінде қалыптасуына әсер ететін факторларды
жеткіншектердің әлеуметтік-психологиялық жағдайын теориялық және әдіснамалық тұрғыдан қарастыру;
жеткіншектердің жеке тұлға ретінде қалыптасуын зерттеу және олардың
Зерттеу жұмысының ғылыми болжамы
Егер жеткіншектік кезеңде олардың әлеуметтік ортасында алатын орны
Зерттеу пәні
Жеткіншектердің жеке тұлға ретінде қалыптасуы мен әлеуметтік-психологиялық жағдайы.
Зерттеу объектісі жеткіншектер мен олардың әлеуметтік ортасы
Зерттеу жұмысының теориялық және әдіснамалық маңыздылығы:
Жеткіншектердің жеке тұлға ретінде қалыптасуы мен әлеуметтік ортада
Зерттеу жұмысының практикалық маңыздылығы:
- жеткіншектердің жеке тұлға ретінде қалыптасуына әсер ететін
- зерттеу мақсатына байланысты әдістермен әдістемелерді практикалық іске
Зерттеу жұмысының әдістері мен әдістемелері: бақылау, әңгімелесу.
Зерттеу жұмысының кезеңдері
Бірінші кезеңде – зерттеудің ғылыми аппараты айқындалып, тақырыптың
Екінші кезеңде – зерттеу мәселесі бойынша қарастырылған ғылыми
Үшінші кезең – эксперименттік зерттеулер жүргізілді, эксперименттік
Зерттеу базасы: Семей қаласы, Аманов атындағы №16
Жұмыстың құрылымы: кіріспе, үш бөлімнен, қорытындыдан және
пайдаланылған әдебиеттер тізімімен тұрады.
1 тарау Жеке тұлғаның психология ғылымындағы
1.1. Жеке тұлға туралы түсінік және оның ғылыми
ХХІ ғасырда әлемдік өркениет жаңа даму сатысына көтерілген
Л.С. Выготскийдің пікірі бойынша, адамның тұлғасы өзінің енген
Сонымен, тұлға - бұл, біріншіден, әлеуметтік қатынас
Кеңес психологиясында, адамды тұлға деп, - қоғамның субъектісі
Б.Г. Ананьев, А.Н. Леонтьев өз еңбектерінде объективті
индивид ретінде, адамның дамуын тұлға ретінде қарастырады.
А.Н. Леонтьевтің пікірі бойынша, тұлға – бұл Адам
туылуының ерекше түрінің психологиялық тұрғыда құрылуы. Әртүрлі іс
Қатынастар психологиясы В.Н. Мясищевтің тұлға концепциясы болып табылады.
пікірі бойынша ішкі
бағдарлайтындықтан, ол тұлға
табылады.
Божович балалар тұлғасының психологиялық зерттеу міндетінде оның
И.П. Божович және оның әріптестері түрлі жас шамасындағы
Л.И. Божович теориялық талдаудың негізінде, тұлғаның толық құрылымы
Зерттеулердің нәтижесінде, мектепке дейінгі және балалық шақ аралығындағы
Жеке Адам түсінігі «Жеке Адам» ғылыми түсінігі
Жеке адамды тануда үш басты кезеңдері болады:
1. Әдеби – философиялық.
2. Клиникалық.
3. Эксперименталды.
Жеке адам психологиясын тануда эксперименталды жол қажеттіліктері. А.Ф.
Қазіргі замандағы жеке адам теориясы 20 ғасырдың 30
Психодинамикалық.
Социодинамикалық, интераукционистикалық эксперименттер және экспериментті емес.
Құрылымды және динамикалық түр теория ерекшеліктері. [30]
Тұлға – бұл шынайы жоғары интегративтік, бұзылмайтын біртұтас
А.Н. Леонтьев өзінің «Іс - әрекет. Сана. Тұлға»
Адамның аса күрделі табиғаты оның қоғамдағы әр түрлі
Мұны тұлғаның рөлдік тұжырымдамасы дейді. Бұл тұжырымдаманың мазмұны
Осындай қызметтердің маңызды , мәнді
«әлеуметтік статус» ұғымдарын тудырады. Әлеуметтік рөл қоғамдағы
Басқаша айтатын бролсақ, әлеуметтік рөл дегеніміз, қоғамдағы адамдардың
Әлеуметтік рөлдердің мысалы ретінде адамдардың мамандаққа байланысты рөлін
Осы тетік өзі орталық қызмет атқарушы орган болып,
құбылыстардың мәнін, мақсатын білуге ұмтылады.
Сонымен, Жан – жақты дамыған тұлға өзінің рөлдік
Жан – жақты дамыған тұлға белгілі бір әлеуметтік
Рөлдік тұжырымдама Американың әлеуметтік психологиясында ХХ ғасырдың
Ал, Дж. Мидтің әлеуметтану теориясының пайда болу негізінде
Дж. Мидтің пікірінше, индивидтің өткендегі барлық ерекшелігімен сипатталатын
Ч. Кули мен Дж. Мидтің бұл теориялары әлеуметтанудағы
Т. Парсонс өзінің әлеуметтік – функционалдық талдау теориясында
Жалпы тұлғаның рөлдік теориясы тұлғаның бейімделу үрдістерін көп
Ч. Кули тұлғаның қалыптасуы айналасындағы адамдар мен алуан
1. Адамдар мені қалай қабылдайды;
2. Адамдар менің сыртқы түріме қалай әсер етеді;
3. Мен адамдар тигізген ықпалына қалай жауап беремін.
Бұл теория біздің қоғамдық пікірді қалай қалай қабылдап,
Джордж Герберт Мид тұлға өзінің «менін»
Жас бала біреудің мінез – құлқының себебін түсіндіре
Дж. Мидтің пікірінше, адамның тұлғаға айналу үрдісі үш
Бірінші сатысы – имитация сатысы.
Бұл сатыда балалар үлкен адамдардың мінезіне еліктейді,
Екінші сатысы – ойын сатысы.
Бұл уақытта кішкен бала өзінің мінезін – белгілі
қайталайды. Сөйтіп балалар өз істерін ойлап жасайтын
Үшінші саты – ұжымдық ойын сатысы.
Мұнда балалар тек өздерін ғана ойлап қоймайды, сонымен
Тұлға туралы рөлдік теорияда адамның әлеуметтік міне –
Олар: «әлеуметтік статус» және «әлеуметтік рөл».
Мысалы; әрбір адам әлеуметтік жүйеде бірнеше қызметтерді
Қандайда бір қоғамда адамның әлеуметтік жүйедегі орны
Жеке тұлға көбінесе адамның әлеуметтік қасиеттерінің жиынтығы ретінде
Жеке тұлға – бұл әлеуметтік келісілген, қоршаған ортада
Ғылымда «адам», «жеке тұлға» түсінігімен бірге «индивид», «даралық»
Егер «адам» түсінігіне адамға тән адамгершілік қасиет жиынтығы
Даралық – бұл айтылғандардың ішіндегі мазмұны жағынан терең
Жеке тұлға құрылымын қарастырсақ, оған көбіне темперамент, мінез,
Қабілет – тұлғаның даралық тұрақты қасиеті. Оның табысы
Темперамент – тұлғаның басқаларға әсер ететін реакциясы және
Мінез – тұлғаның басқаларға қатыса анықтайтын әрекеті.
Ерік қасиеті – тұлғаның мақсатына жетуге әсер ететін
Иллиюзия және мотивация – бұл қызметке алаңдаушылық ниеттенуі.
Әлеуметтік құрылу – сендіру және адамның қарым –
Жеке тұлға психологиясы
жылдығында эксперименталды ғылым бола бастады.Оның құрылуы А.Ф.
Әбеби – философиялық.
Клиникалық.
Өзіндік эксперименталды.
ХІХ ғасырдың бірінші он жылдығында философ және жазушылармен
Сонымен қатар диагностикалық және есі ауысқандарды емдеумен байланысты
Бірінші он жылдықта бұған дейін адамның жағдайымен
Жеке тұлғаны зерттеудің басты кезеңі жеке тұлғаны бағалаудың
Жеке тұлға психологиясының басты мәселелері әбеби – философиялық
жеке тұлға түсінігі әлі күнге дейін сақталған.
Жеке тұлға түсінігін кеңейтудің
Тұлға түсінігі жеке тұлғаны сипаттайтын
әрекеті ғана қатысы бар көркемдік шығармашылықта философия және
Әдеби – философиялық кезеңмен салыстырғанда клиникалық кезеңдегі жеке
Жеке тұлғаны зерттеу эксперименталды кезеңі басты танылған үрдістер
Анатомиялық, функционалды психологиямен бірге сол уақытта математикалық статистика
Жеке тұлғаны зерттеу Ресейде А.Ф. Лазурскиймен, ал шет
Г. Оллпорт жеке тұлға теориясын қарастырды, ол «ерекшелеген
Жеке тұлға туралы анықтамалардың ішінде Г. Оллпорт кірген
Жеке тұлға - өмір бойында индивидуалды өзіндік психофизиологиялық
Біздің ғасырымыздың 30 жылдарында жеке тұлға психологиясында активті
Қоғамдағы болып жататын әлеуметтік құбылыстар мен үрдістердің, сол
Жеке тұлға әлеуметтік қатынастар мен байланыстардың бастапқы агенті
Адам қоғамсыз өмір сүре алмайды. Менің өмір сүруім,
Индивид – жеке дара адам. Барлық адамға тән
барлығында да балалар адам қалпынан айырылып қалған. Төрт
Демек, адамның адамдық қасиеттерін қалыптастыратын тек қоғамдық орта.
Адамның жануарлар дүниесінен бөлініп шығуының негізі - өмір
Осыларды еске ала отырып, адам дегеніміз, еңбек әрекетімен
Бұдан адам мәнінің тек қоғамдық - әлеуметтік жағы
Биологиялық, психологиялық, әлеуметтік .
Биологиялық өлшем –
қызметін, шығу негізін, ми, жүйке жүйесін, т.б. қамтиды.
Психологиялық өлшем – адамның
жататын саналы және санадан тыс құбылыстар мен үрдістер,
Осыған орай жеке – жеке алып қарағанда бұл
Әлеуметтік өлшем – адамды тұлға, яғни белгілі бір
Тұлғаның идеалды типін, яғни оның қоғамның идеясына сәйкес
1. Тұлғаның қоғамдық қатынастар жүйесіне араласып, мұның бар
2. Әлеуметтік қатынастардың және саналы іс - әрекеттің
Туған сәби әлі тұлға емес. Ол тек қана
Биологиялық, генетикалық дамудың алғы шарттары;
Әлеуметтік ортаның болуы қажет, өйткені онда мәдени орта
Әрбір тұлғаның белгілі
Осылардың жиынтығы тұлғаның құрылымын қалыптастырады. [17]
Г. Оллпорт және Р.
деп атап кетті. Оны адамның бүкіл өмірін жәнеи
Жеке тұлғаны бағалауға арналған тәсілі жаңа заман статистикалық
Берілгент әдіспен Р. Кеттел жеке тұлғаның
Р. Кеттел факторлы жеке тұлға сұрақ қағазына кірген
Кесте - 1
Фактор қасиет атауы.
Терминдердің қысқаша сипатталуы.
Экстраверсия. Әңгімешіл – үндемейтін ашық – тұйық Тәуекелге
Сыйымдылық. Ұстамды – тітіркенгіш ,
Жол бергіш – қыңыр ,
Жәрдемдеуші – кері істеуші.
Шынайылық. Ұқыпты – ұқыпсыз ,
Жауапты – жауапсыз ,
Міндетшіл – міндетшіл емес.
Эмоционалды тұрақтылық. Тынышталған – алаңдаушылық ,
Байсалды – байсалды емес ,
Минорлы – моторлы.
Мәдениет. Интеллектуалды дамыған – дамымаған ,
Жұқа – дөрекі ,
өнерді сүйетін - өнерге бейқам қарайтын.
Кеттел сұрақ қағазында 100 сұрақ бар , олар
Р. Мейли ойынша толығымен жеке тұлғаны сипаттайтын қасиет
1. Өз - өзіне сенімді – сенімсіздік.
2. Инттелектуалдық (аналитикалық) – шектелген.
3. Ой – пісуі.
4.Ойланғыш,ұстамдылық,тұрақтылық әсерге әбігершілік,ұшырағыштық.
5. Ұстамдалылық – жүйкелілік.
6. Жұмсақ – разымсыздық.
7. Мейірбандық, ұстамдылық – эгоизм, өлшемділік.
8. Достасқыш, біркелкі, икемді – кекшіл.
9. Ақкөңіл, жұмсақтылық – қатыгездік, рақымсыздық.
10. Реализм – аутизм.
11. Еріктілік күші – еріксіздік.
12. Шынайылылық, тәртіптілік – тәртіпсіздік, шынайысыздық.
13. Ой тәртіптілігі, жүйелілік – жүйесіздік, шашыраңқылылық.
14. Сенімділік – сенімсіздік.
15. Есейген – инфактимизм.
16. Тактикалық – тактикалық емес.
17. Ашық ( контактілі ) – тұйық.
18. Қуанышты – көңілсіз.
19. Таңдандырған – көңілді қайту.
20. Араласқыш – араласқыш емес.
21. Активті – пассивті.
22. Өзбеттілік – комформдық.
23. Экспрессивті – ұстамды.
24. Қызығушылық әртүрлілігі – қызығушылық бір жақтылығы.
25. Сезімтал – суықтық.
26. Ұстамды – жеңілтектік.
27. Шыншыл - өтірікші.
28. Агрессивті – мейірбандық.
29. Сергектік – қуанышты.
30. Оптимизм – пессимизм.
31. Батылдық – қорқақ.
32. Кеңпейілді – таршылдық.
33. Тәуелсіздік – тәуелділік.
Ерекшелік теориясының көптеген жетіспеушіліктері бар.
Біріншіден факторлы анализ сапасын жеке тұлға ерекшеліктеріне байланысты.
қасиеттің өзі аз деп санайды.
Екіншіден жеке тұлға ерекшелігі жөнінде алған білімімен адамның
Жеке тұлға интеракционистік теория. Америка ғалымы У. Майнель
1. Адам қабілеті – берілген жағдайда өзбетімен және
2. Когнитивті стратегия – адам жағдайда бағалау және
3. Тосу – берілген жағдайда істелген нәтижелері,
4. Бағалық – адам елестетуіндегі берілгендерге мән және
5. Әрекет жоспары – субъективті
тәсілмен әрекет еткенді қалайды.
З. Фрейдтің жеке адам психоаналитикалық теориясы батыста әйгілі,
З. Фрейд жеке адам құрылымы үш бөліктен тұратынын
«Ол», «мен», және «жоғарғы мен», «ол»
Жағымсыз эмоционалды жағдайдан құтылуға ұмтыру адамның «мен» қасиет
Мойындамау: шындық адамға ұнамаған жағдайда, ол оған «көзін
жауып» қарайды. Мұндай кең таралған тәртіп формасы –
Басу - мойындамаудан ерекшелігі көпшілік бөлігі сырттан
Рационализация – бұл кез – келген әрекет және
Реакцияны қалыптастыру. Кейде адамдар өз – өздерінен өзінің
Кескін. Барлық адамдарда тұлғаның ұнамсыз қасиеті бар, олар
кескіні өзінің әрекетін санасыз түрде адамның жағымсыз қасиетіне
Интеллектуализация.Бұл эмоционалды қауіп төндіретін жағдайлардан кетіп қалу мүмкіндігі.
Орнын баса тұру. Ол жанамалай, бүтіндей қанағаттану мотив
Жеке, дербес тұлға туғаннан емес, жүре пайда
Психоаналитикалық теория дамуды адам биологиялық табиғатын қоршаған ортаға
Кейінгі он жылдықта жеке тұлға қарастыру тенденциясы әртүрлі
Сену нарығы - сенімсіздік (адамның 1 жасында
Ұялу және күмәндану автономияға қарама – қайшылығы (2-3
Кінәні сезіну сезіміне ынталылық тууы (3 – 6
Сапасы толық емес кешеніне еңбексүйгіштік қарама –
Жеке , дербестікті анықтауда индивидуалды және конформизмге қарама
Жыныстық және қарама – қатынастың жеке тұлғалық психологиялық
Жаңа ұрпақ
(30 – 60 жас аралығында)
Өмір сүрген кезеңіне қанағаттануға үміт үзуге қарсы әсері
Адам жеке тұлға ретінде даму және қалыптасу кезінде
Бала дамуының бірінші тобында оның үлкендермен қарым –
Екінші топта – баланың жеке қасиеттерін яғни өз
ара – қатынасына байланысты.
Эриксонның үшінші және төртінші даму тобы -
Келесі жеке тұлғаны дамыту теориялары отандық психологтарда кездеспеген.
Э. Ароммның жеке тұлғаны дамыту концепциясын қарастырайық. Ол
Жеке тұлға еркін даму керек. [30]
Балалар оқушы бола бастаған соң, ол жаңа міндеттер,
Адам қажеттілігін қанағаттандыру үшін шынайы қоршаған ортаға бейімделіп
Біріншіден; баланың өмірдегі және оның қоршаған ортамен өзара
Екіншіден; қажеттіліктердің қалыптасуы
психологиялық жүйе екенін мойындауымыз керек. Бұл жүйенің
Біртұтас қайшылықсыз тұлғаны қалыптастыру тек оның саналы
1.2 Жеке тұлғаның әлеуметтік-психологиялық ерекшеліктері
Әлеуметтік қатынастар субъектісі әрі
Адам - өмір дамуының ең
«Жеке тұлға» түсінігіне байланысты ең
Әрқандай қоғамға орай тұлғаның қасиет,
Жеке тұлға көп сатылы құрылымға
Сонымен бірге, жеке тұлға
Адам өмірге дайын қабілет,
Жеке тұлғаның дамуы -
адамға тән болған
дәрежесі мрдымсыз тұлғаның адам аралық қатынастары да
Әрбір жеке тұлға өзінің қоғамдағы өмірлік әдептерін реттеумен
Қоғамдық қатынастарға араласып және оларды басшылыққа ала
Жеке тұлғаның дербестігі оның ең жоғары психикалық сапасы
шен – шектенмен, жалған белсенділік пен өтірік
Жеке тұлға сапалары сол адамның араласқан қатынастар өрісіне,
жүреді. Жеке тұлғаның өз дербестігіне ие болуы оның
Жеке тұлғаның дамуы, яғни оның әлеуметтік ұнамды
Дара адамның жеке тұлға санатына көтерілуі үшін маңызды
Басқа әлеумет мүшелерімен жеке тұлға өз «Мені» негізінде
Адам өмірі нақты тарихи - әлеуметтік аймақта жүріп
Әрқандай жеке тұлға өзінің өмірлік салтын, жеке құндылық
Тұрмыс - салт бағыты тұрақтанбай
Жеке тұлғадағы барша өмірлік
«Менін» танымаудан, объективті мәнді жеке басының құнды талаптарын
Жеке тұлға болмысының ең айқын көрсеткіші
Жеке тұлға тұрақты қасиеттер жиынтығымен
Тұлға мінез – құлықтың, мәдениеттің дайын үлгілерін жай
Қоғамда қалыптасқан рухани байлықтар мен мінез – құлық
Тұлға тек қана әлеуметтік – қоғамдық қатынастардың жемісі
дара бағытталып, өмір сүре алмайды, ол әр уақытта
Бұл жолда тұлға өзіне сәйкес қажетті құралдарды пайдаланады.
Макс Вебер әлеуметтік іс - әрекетті, қимылды
а) Ақыл – ойдың мақсатқа бағытталуы. Мұнда әрбір
ә) Іс - әрекеттің құндылыққа бағытталуы. Мұнда
б) Аффективтік. Бұл адамның эмоциялық
в) Дәстүрлік. Мұнда адамның іс - әрекеті белгілі
Тұлғаның әлеуметтік қызметі деп – адамның өмірді өзінше
Әлеуметтік іс - әрекет пен қызметтің қозғаушы күші
Адамды іс - әрекетке, қызметке итермелейтін негізгі
бірақ, ол қолда жоқ
Қажеттілік табиғи және әлеуметтік
Табиғи қажеттілік, - ол өз
Табиғи қажеттілікке: тамақ ішу, киім кию, баспана,
Әлеуметтілік қажеттілікке: еңбек ету, басқа адамдармен байланыста
Адам мүддесі, мақсаты белгілі бір қажеттілікке қанағаттандыру мүмкіндігіне
Мүдделердің, мақсаттардың негізінде әлеуметтік талап – тілектерді білдіретін
Қажеттілік тұлғаны өзін қоршаған әлеуметтік ортамен қатар сыртқы
Қажеттілік - объективті дүниенің даму заңдарының негізгі
өзінің ісінде, қызметінде пайдаланып
Кейбір жағдайларда адам жаңа бір әлеуметтік жағдайда өзінің
Бейімделу - өмір сүру жағдайларының өзгерісіне деген сол
Қажеттіліктің мүддеге айналуы , ал мүдденің
Мүдденің мақсатқа айналу сатысында қозғаушы күш ретінде
Жеке тұлға мен қоғам арасындағы әлеуметтік қатынастар әлеуметтік
Әлеуметтік бақылау дегеніміз
реттеу арқылы әлеуметтік
Сол сияқты әлеуметтік бақылау дегеніміз –
Индивидтердің әлеуметтік тәртібін тек саяси мекемелердің ( яғни,
Әлеуметтік бақылау – топтың, ұжымның, қоғамның тұрақтылығын,
Адамның іс - әрекеті деп, оның мұқтаждығы мен
Макс Вебер атап көрсеткендей, адамның мінез –
Оның негізгі үш түрі болады:
а) Инстинктивті;
ә) Қарапайым;
б) Әлеуметтік:
Мінез – құлықтың бірінші және екінші
Мінез – құлықтың мұндай түрлерін, психология
Әлеуметтік мінез – құлықтар
а) Индивидуалды ( яғни жеке
ә) Ұжымдық – бұл жалпы мұқтаждығы,
б) Бұқаралық – бұл бір типті, әрі
Жеке тұлға мінез – құлығының
а) Мотивация, мұқтаждық пен
ә) Шешімдер, яғни шешімнің мақсаты, оны іске асырудағы
б) Іске асыру, өмірге ендіру.
Әлеуметтік мінез - құлықтың өлшемі
Қылық – бұл іс - әрекет мұның
Әлеуметтік тәртіп белгілі бір әлеуметтік ережелерге сәйкес келсе,
Ауытқу тәртібі еңбек, өндіріс саласында, жеке адамдар арасында,
2 тарау Жеткіншектердің жеке тұлға ретінде қалыптасуының әлеуметтік
2.1 Жеткіншектердің жеке тұлға ретінде қалыптасуының әлеуметтік –
Жеткіншектік кезеңнің баланың
«өтпелі», «бетбұрыс», «қиын», «сыналатын» кезең
Жеткіншектің жеке басы дамуының аса маңызды факторы –
Алайда жаңаның қалыптасу үрдісі біраз уақытқа созылады, көптеген
«ересектіктің» қатар болуымен, ал, екінші жағынан, сол бір
1) Ересектіктің дамуын тежейтін жайлар: балалардың көбінде басқадай
2) Ересектендіретін жайлар: мазмұны жөнінен сан алуан
Осының бәрі ересектіктің дамуын
Жеткіншектердің ересектігінің дамуындағы жалпы бағыт әр түрлі
«интеллектуал» үйде электроника туралы мақалаларды оқып, радиотехникамен әуестенсе
«интелектуалды» ересектіктің сыртқы көріністері онша
жалғасады.
Жеткіншектік кезең қиын әрі
Бұлай бағалау:
Біріншіден: Осы уақытта болатын көптеген сапалық өзгерістерге байланысты;
Екіншіден: Болып жатқан өзгерістер екінің бірінде, бір жағынан,
Жеткіншектік кезеңдегі дамудың сыналу көріністердің пайда
Жеткітшектің дамуындағы биологиялық фактор проблемасы
Жеткіншектік шақта ағзаның ішкі ортасында белсенді қызмет
Жеткіншектің ағзасында болатын елеулі
20-30 жылдарда әр түрлі еледерде нақты зертеулер жинақталғандықтан
Мысалы: А. С. Макаренкода мұндай жеткіншектер қысқа мерзім
Биогенетикалық әмбебаптылық теорияларына американ антропологтары
«мәдениеттен», яғни өмір мен дамудың нақты қоғамдық -
Антрополог Р. Бенедикт балалықтан ересектікке өтудің
1 ) Үздіксіз;
2 ) Баланың балалық шағында оқып үйренгені
Антропологтар зерттеулерінің теориялық маңызы зор. Бала өмірінің
1) Жеткіншектік кезеңнің ұзақтығына:
2) Дағдарыстың, талас – тартыстың, қиыншылықтардың
3) Балалықтан ересектікке өтудің өзінің
Бұл зерттеулерден фрайдизмге қарама – қарсы, адамдағы табиғи
Л. С. Выготский сын жастарды зерттеуде жаңа
жағдайын анықтау қажеттігін қойды, бұл жағдай
Жеткіншектік кезеңдегі «дағдарысты» түсіндіруде теориялық ой –
Әлеуметтік жеткіншектің дамуы дегеніміз – баланың ересектер қоғамына
Жеткіншектер көп жағынан әлі бала болып жүріп,
Жеткіншектік шаққа аяқ басқан баланың жеке басының қалыптасуындағы
түсініктің пайда болуы болады, ол өзін ересекпін деп
Жеткіншектік сезімі сана – сезімнің өзіне тән жаңа
Жеткіншектің ересектерге теңелмектігі оларға сырттай ұқсауға, олардың өмірі
Жеткіншектің жаңа құқықтарға ие болмақ тілегі ең алдымен
Бағып – қаққанға, бақылағанға, тіл алуды талап етіп,
Жеткіншектік кезеңнің маңыздылығы мен ерекше орын айқындайтын жай
Егер ересектің өзі инициатива білдірсе, немесе жеткіншектің талаптарын
1) Жеткіншектің қоғамдағы жағдайының өзгермеуі;
ол мектеп оқушысы болған, әлі де сол қалпында
2) Жеткіншектің материалдық жағынан ата – анасына толық
Ата –анасы мұғалімдермен қатар тәрбиешілер рөлін атқарады;
3) Ересек адамның баланы бағыттап және тексеріп
4) Жеткіншектің бас кезінде бет - әлпеті
Осының бәрі ересек адамға жеткіншекті бағынуға, тіл алуға
Жеткіншек кезеңінің басында егер ересек адамда жеткіншекке әлі
дербестігінің сипаты туралы олардың түсініктерінің үйлеспеушілігінен шығады.
Жеткіншектік кезеңде жеке тұлғаның дамуымен санасуға,
А. С. Макаренконың тәрбиелеу жүйесі -
1) Жеткіншекті қоғамдық пайдалы еңбектің әр алуан түрлеріне
2) Жеткіншектер мен ересектердің арасындағы қарым – қатынастардың
А. С. Макаренко жеткіншектің әлеуметтік белсенділігінің мәнін
Жеткіншектердің дербестігі ұжымдық және жеке қоғамдық пайдалы
Макаренконың орасан зор жеке беделінің түпкі негізі жеке
Ұжымда және ұжым арқылы жеке тұлғаның қасиеттерін
Ұжымдық өмірді ұйымдастырудағы міндет сол, жеткіншектерді
2.2 Жеткіншектің жеке тұлға ретінде қалыптасуында
Жеткіншектік шақтағы тағы бір ерекшелік ол олардың ересек
А.С.Выготский есептегендей жеткіншектік кезеңіндегі негізгі өзгеріс ол
Жеткіншектің тәрбие алатын ең негізгі әлеуметтік факторы мен
Психологияляқ және әлеуметтік практикада жеткіншектің мінез – құлық
Бірнеше автономды психологиялық механизмдер бар, осы арқылы ата
Жеткіншек ересек адаммен қарым – қатынас оның дамуындағы
Осымен қатар жанұядағы эмонационалды күй де маңызды. Бұл
Эмонационалды күй ол жанұядағы мінез – құлығында көрінеді.
Ата – анасы әрқашан өз талабының мотивін түсіндіріп
Билікті тек міндетті түрде қажет болса ғана қолданылады;
Жеткіншектің тәуелсіз де тыңдаушылығы да бағаланады;
Ата – ана ереже құрып соны жеткіншектің
Ол жеткіншек баласының ойын тыңдайды бірақ оның қажеттілігінен
Жеткіншекпен ата – аналарының арасындағы қарым –
Баланың эмонационалды күшіне тірек және оған қамқоршы болатын
Жазалау және өз баласына сүйіспеншілік беру.
Ересек кеңес беруші және досы.
Осы берілген психологиялық маңыздылық жас ұлғайған сайын өзгеріп
Жас ерекшелік кезең – баланың ата – анадан
Егер абстракты түрде сынасақ, жақсы ата – аналар
Жеткіншектің қарым – қатынасты талап етуі және шынайы
Кесте - 2
Әріптесі Регламентті
Қатынас Регламентті емес қатынас
жеткіншектің
қажет етуі шынайы қарым - қатынас жеткіншектің
қажет етуі шынайы қарым - қатынас
Ата – анасы және жақын туыстары 4,7 70,8
Мұғалімдер 8,3 95,7 10,9 4,1
Басқа үлкен адамдар 2,6 98,6 6,5 1,4
Жақын досы - құрбысы 0 0 68,2
Басқа сыныптас құрбылары 4,6 68,4 24,3 31,6
Ал енді жеткіншек әкесінің тәрбиесіне келсек, әкесінің өзіндік
Жеткіншек өзінің жанұясында. Ата – анасының негізгі міндеті
Беделге ұмтылу белгісі: беделге ұмтылу дағдарысы отбасы, әкесі
Диперсонализация. Мұнда өзінің жаңа денелік өзгешілігі мен «Менің»
Дисморфофобия. Дисморфофобия дегеніміз – баланың өз денесінің қалыптасуына
Ипохондриялық синдром. Ипохондриялық бұзылыстың пайда болу себебіне жеткіншектің
Әлеуметке қарсы мінез – құлық синдромы. Жеткіншектік
Мұғалім ол ата – аналарға қарағанда, жеткіншек үшін,
Осымен қатар осы шақтағы қарама – қайшы қарым
2.3 Жеткіншектердің жеке тұлға ретінде қалыптауында әлеуметтік
Жеткіншек балалардың теңдікте болатын жағдай нәтижесінде
Жеткіншектің кезең де жақындық дәрежесі жөнінен әр
Жеткіншекте, бір жағынан, құрдастарымен қарым – қатынас, бірлесіп
Жеткіншектің жолдастарының назарын өзіне аударуға , олардың
Жеткіншектердің өзара және топтасқан қарым – қатынастары
Жеткіншектер жолдастарының және ересектердің қарым – қатынасына
Жеткіншектердің жолдастық ережесінің ең маңыздысы - қадір
Жеткіншектік жаста қарым – қатынас үшін өте
Жеткіншектің жеке басының әлеуметтік – моральдық ересектігінің дамуында
Маңызды әрі жеке тұлғаға қатысты деп ұғынылатын мазмұнның
Жеткіншек достығынң мұраты – «қашан да бірге болып,
Жақын жолдасымен,досымен қарым – қатынас жеткіншек көп ойланып,
Жеткіншектің мұндай қарым – қатынасы – тиегі басқа
Басқа адамға ықпал жасауға ұмтылу – жеткіншектің
Мектеп оқу жеткіншектердің өмірінде үлкен орын алады,
Орта мектепке өтетін сәтте балалар көп жағынан әр
1)Оқуда көзқараста өте жауапты
2)Жалпы дамуда жоғары дәрежеден
3)Мектеп бағдарламасының шеңберінде білімінің көлемі мен тиянақтылығында оны
4)Оқу материалын игеру әдістерінде: өздігінен жұмыс істей біліп,
5)Оқу жұмысындағы қиыншылықтарды және білуде әжептәуір
6)Мүдделеріндегі айқын көрінген танымдық
істермен шұғылданудан бастап мұның екеуінің де мүлдем болмауына
Оқу қызметіндегі олқылықтардың сырттай көріну дәрежесі әр түрлі
Жеткіншектер білімді, қатал болғанымен әділ, мейірімді де
Оқу деген ұғымның мазмұны
Жеткіншектерде жеке бастың бағалы қасиеттері мектеп білімдерін
Жеке тұлғаның дамуы үшін қолайлы жағдайлар жеткіншек үшін
Мектепте оқудың қажеттігін абстрактілі түсінудің жалғыз өзі
Теориялық ойлаудың өзіне тән қасиеті – гипотетикалық –
талдау жасаудағы аса маңызды жетістігі. Тұтас алғанда ойлаудың
Жеткіншектік шақ - болашақ туралы
Баланың жеткіншектік кезеңге аяқ басуы оның өзіндік санасының
Жеткіншектерде өзі туралы түсінік пен өзін - өзі
Жеткіншектердің көпшілігі бірден бірнеше адамға теңелгісі келеді,
Жолдастарымен, достарымен араласу жеткіншекте басқа адамды,
Жеткіншектің ерекшелігі - өзіндік дербестілік туралы қам жеуі.
3 тарау Тәжірибелік зерттеу жұмыстары
Зерттеліп отырған мәселенің бүгінгі шынайы күйін айқындау мақсатында
Анықтаушы;
Қалыптастырушы;
Бақылаушы;
Осы эксперимент жұмысы Семей қаласы, Аманов
Мұндағы анықтау экспериментінің мақсаты зерттеліп отырған мәселенің бүгінгі
Жеке тұлғаның әлеуметтендіру деңгейін диагностикадан өткізу
Анықтаушы кезең: Осы критерийлерді жүзеге асыру үшін орта
Сауалнама сұрақтары:
Сіздің туылған жеріңіз?
Тұрғылықты мекен-жайыңыз?
Жанұяда тәрбиеңізге қатысты мәселелермен кім көбірек шұғылданады?
Сыныпта қандай жұмысқа жауап бересіз?
Бастаған істі аяғына дейін орындауға тырысасыз ба?
Қоршаған ортаңыздан тәрбие алуды жөн деп санайсыз ба?
Мектептегі тәрбие, әлеуметтендіру мәселесіне қояр бағаңыз қандай?
Өз істеген әрекеттеріңізге жауап бере аласыз ба?
Өз өзіңізге сенімдісіз бе?
Сауалнама нәтижесін сараптама жасау негізінде оқушылардың көбісі (79%)
72 % оқушының қарым-қатынас жасауда деңгейі төмен, 22%
Сондықтан, мектепте тұлғаны әлеуметтендіру барысында жоғарыда айтылған ойларды
Осыған орай, біз зерттеу жұмысы барысында 8«а»; 8«ә»
Педагогикалық-ұйымдастырушылық шарт әрбір педагог сынып оқушыларының әлеуметтендіруін қалыптастыру
Психолого-педагогикалық шартты сынып оқушыларының әлеуметтік құзырлығын қалыптастыру үшін
Өтілген сауалнаманың 8 «а» сынып бойынша қортыныдысы:
Сурет-1
8 «ә» сыныптың сауалнама бойынша қорытындысы
Технологиялық шартта біз К.Роджерстің «Мен-Тұжырымдамасын» негізге алдық. Оның
Біздің ойымызша, әлеуметтік өзара іс-әрекеттестік арқылы әлеуметтендіруді қалыптастыру
Жалпы білім беретін мектептердегі оқушыларды әлеуметтендіру мәселесін қарастырғанда
І блок. Жас ерекшелік дағдарыс және оқушылардың психологиялық
ІІ блок. Тұлғаның құрылымының дамуы. Компоненттері: ойлау, интеллект,
ІІІ блок. Танымдық процесс. Компоненттері: танымдық қызмет нәтижесі,
ІҮ блок. Тәрбие процесі. Компоненттері: адамгершілік, еңбек, денсаулық,
Ү блок. Оқыту процесі. Компоненттері: кіші, орта, жоғары
ҮІ блок. Процестер тұтастығы. Компоненттері: отбасы, қоғам, мектеп
«Оқушы тұлғасы» бөлімі бойынша эксперимент жұмысы тұлғаны әлеуметтендірудің
Тәжірибелік-эксприменталды зерттеулер нәтижесінде келесідей қорытынды жасалған:
Жалпы білім беретін мектептердің әлеуметтендіру институты ретіндегі оқушы
Кесте - 3
Компонент Критерии Көрсеткіштер
Физиологиялық Мазмұнды Адамның денсаулығы туралы білу
Дұрыс тамақтану, демалыс режимдерін, дене шынықтыруды білу
Іс-әрекеттік Салауатты өмір салтын ұснаудың біліктілігі мен қабілетінің
Жеке бас гигиенесы мен спорттық-сауықтыру біліктілігінің болуы
өз демалыс күні мен тамақтану режимін құру біліктілігі
Мотивациялық Салауатты өмір салтына позитивті қатынас
Спорттық-сауықтыру іс-әрекетіне тұрақты мотив
әлеуметтік Мазмұнды Баланың құқығы мен міндетін білуі
Болашақ мамандықтың іс-әрекет сферасын білу
Қоғамда адамдардың жағымды және этикалық тәртіп нормаларын білу
Іс-әрекеттік Жағдаяттар мен конфликттерді шеше алу біліктілігі
Кәсіби және өмірлік жоспар құру біліктілігі
өз іс-әрекетін құрып, жоспарлау біліктілігі
Жеке тұлғалық Азщаматтық позиция
Құқықтық мәдениет
Жауапкершілік
өз бетімен жұмыс істеу
Білім беру Мазмұнды Үлгерім
Білім сапасы
Ақпараттық
Іс-әрекеттік
Оқу іс-әрекетін орындау
Оқу іс-әрекетінің қалыптасуы
Оқу тапсырмаларын шеше алу
Жеке тұлғалық Жалпы мәдениет сатысы
Интеллектуалды қабілеттерінің даму сатысы
Шығармашылық қабілеттерінің даму сатысы
Психологиялық Мазмұнды Ой дамуы
Сөйлеудің дамуы
Іс-әрекеттік Оқу мотивациясы
Танымдық қызығушылықтар
Жеке тұлғалық Өзін-өзі бақылау
Өзінің тәртібін басқару
«Менің жанұям» атты проективті
Жүргізілу мақсаты:
Жеке тұлға ретінде қалыптасуындағы жеткіншектердің әлеуметтік жағдайын, баланың
Бала өзінің отбасы мүшелеріне деген қарым – қатынасын
Егер :
ынтамен кіріссе, онда ол
отбасының суретін салудан бас тартса,
кімнің суретін бірінші салса, ол
көлемі бойынша ол өзін үлкен
керсінше кішкентай болса, отбасындағы орнының
анасын үлкен, әкесін кішкене салса,
барлық адамдар өте кішкентай болса, жүйкесі күйзелген,
аяқтары үлкен салынса, отбасындағы
аяқтары кішкентай болса, бағыты тұрақты
басы штрихталған – ата - анасына
беті жабық болса,
аузы, ерні үлкен, ашық
қыз өзінің көзін кірпіктерімен
сурет салу кезінде үзіліс
отбасы мүшелері ұяшықтарға бөлініп
телефондардың, кілемнің болуы –
үйді жанұя мүшелерімен
оған қорқынышты болып көрінеді;
суретте қуыршақ немесе иттің
суретте кішігірім бөліктердің болуы -
қара штрихтардың көп болуы -
түрлі – түсті қарындаштарды пайдалану –
егер бала өзін парақтың ортасына
«Менің жанұям»
Жүргізілу мақсаты: жеткіншектердің әлеуметтік жағдайын, отбасымен және
Айтмұқашев Алмас - жанұяда әкесін жақсы көреді,
Амандықова Ақнұр - анасын жақсы көреді, өзіне
Бақытбеков Ердәулет - Отбасында Ернар атты ағасын жақсы
Жаныбекова Қымбат – отбасында Айнаш атты апайын
санайды. Жанұяда аздаған үйлесімдік, жылулық
Жатаев Азамат – отбасында бала әкесін жақсы
Жатаев Сырым - отбаснда бауырын жақсы
Заданова Қарақат - отбасында анасын жақсы
Зейнелханова Айгерім - отбасында әкесін жақсы көреді.
Ибрагимова Аяужан - отбасында өзін жалғыз сезінеді.
Иісбекова Мөлдір - отбасында
жақын.Отбасында анасының орны жоғары, сол себептен отбасының психологиялық
Қайратова Жансая – отбасында әкесін жақсы көреді.
Мақсатова Еркежан - отбасында анасын жақсы
Матаев Олжас - өзін жақсы көреді, өзін
Нұржапаров Әділ - өзін жақсы
Сапашова Айдана - отбасында атасын жақсы
Сарсенбаева Ақерке - отбасында атасын
Советханова Еркежан - отбасында ағасын
«Мұғалім – оқушы көзімен» сауалнамасының
- Сауалнама жиырма бір
- Әр оқушы өз пікірін білдіруі үшін сауалнамаға
- Сабақ беретін пән мұғалімдерініңе деген өз көзқарастарыңды
- Сауалнамаға қатысқан о қушылардың
- Әр сұраққа көп
- Бірінші қайтарған жауабың
- Сұраққа келіссеңіз ( + )
- Әр сұрақтың тұсында әр
Іске сәт!
Сауалнамаға 8«а» – сыныбының
Әр мұғалімге ұпаймен бағаланып, оқушы
Жүргізілу мақсаты: 8 «а» – сынып оқушыларының
Сауалнама: «Мұғалім – оқушы көзімен »
Кесте - 4
№
Сұрақтар
Айтмұқашев Алмас Бақытбеков Ердәулет Жаныбекова Қымбат Жатаев
1. Сөзінде тұрады. 17 18 14 12 12
2. Өз пәнін жақсы біледі. 17 13 17
3. Оқушылармен ортақ тіл табысада. 15 12 10
4. Мейірімді. 19 17 10 15 14 18
5. Оқушыларды түсінеді. 17 15 16 14 12
6. Шыншыл. 15 14 16 12 15 17
7. Сабақты еркін түсіндіреді, толық жеткізе біледі. 17
8. Сабаққа тарта біледі. 14 18 18 16
9. Білімді жақсы бағалайды. 19 18 18 15
10. Әркез көмектесуге дайын. 14 8 11 12
11. Сабаққа дайындалып келеді. 18 19 15 17
12. Оқушыларды силайды. 15 14 12 13 14
13. Оқушылармен еркін сөйлеседі. 19 17 15 14
14. Қатал. 18 14 14 15 17 15
15. Еңбек сүйгіш. 11 13 15 12 11
16. Сыпайы. 10 12 14 15 18 16
17. Нағыз педагог дей аламын. 15 14 12
18. Ұқыпты, таза жүреді. 12 15 13 12
19. Талап қоя біледі. 14 12 15 14
20. Әдепті, мәдениетті. 10 12 15 14 16
21. Сабағына асыға келемін. 10 14 15 18
Қалыптастырушы кезең:
«Жеткіншектердің жеке тұлғалқ сапаларын әлеуметтік ортада арттыру»
Бағдарламаның мақсаты:
1. Жеткіншектердің адамгершілік қасиетін
2. Адамгершілік қасиеттерді күнделікті өмірде қолдануын әдет, дағдыға
3. Жеткіншектердің бір – бірімен қарым –
Міндеттері:
1. Оқушыларды әртүрлі адамгершілік
2. Адамгершілік қасиеттер негізінде оқушыларды өзін
3. Ата – ана және
4. Мұғалім мен
5. Оқушылардың адамгершілік
1 – жаттығу. Мен қандай адаммын ?
Шарты: Әр қатысушы өзінің жағымды, жағымсыз қасиеттерін
2 – жаттығу. Менің мақсатым.
Шарты: Қатысушылар өзінің алдыға қойған мақсатын қалай іске
3 – жаттығу. Менің қиыншылықтарым.
Шарты: Бұл жаттығуда қатысушылар бастарынан өткен қиыншылықтарды
4 – жаттығу. Есте қалған қызықты
Шарты: Топ дөңгелек болып
бір – біріне кезектесіп
Әр бір қатысушыға 5
5 – жаттығу. Ұқсастық шегі.
Шарты: Қатысушылар жұптасып отырады. А4 қағаз
6 – жаттығу. Мен саған сенемін.
Шарты: Қатысушылар жұп құрып, бір – бірінің
«Мен саған сенемін. Өйткені , сен
7 – жаттығу. Әзіл – қалжың сезімін
Шарты: Әр жағдайдан көңілді бірдеңе көздеуге тырысыңыз.
8 – жаттығу. Көмек беруге, көмекке
Шарты: Көмекке келуге, көмек сұрауға дайын тұратын адам
9 – жаттығу. Бет пішініңізді
Шарты: Ең негізгісі, сіздің бет пішініңіз.
Тренингке қатысушылар өздері ұсынған өмірде кездесетін сан –
Қортынды .
Осы дипломдық тақырыбымды қорыта
Жеткіншектердің жеке тұлға ретінде қалыптауына көбіне зор ықпал
Жеткіншек кезінде жеке тұлғаның дамуындағы аса маңызды жаңа
Жеткіншектерді тәрбиелеу үрдісі мен оқыту арқылы білім беру
Жеткіншектердің қабілеттерін белгілі бір мазмұн бағытында тәрбиелейтін оқыту
Жеткіншектер жеке тұлға ретінде
жеке тұлғаның дамуы төмендегі психологиялық талаптануға негізделетін болса.
«Мен істеймін» деу арқылы өзінің көңілі ауған адамдарға
«Мен үшін керек» - бұл талаптану негізінде әр
«Мен істей аламын» - мұнда жеке тұлғаның өз
табу, бағынудан талаптану, түйсікке, төзімге бағыттау.
Осыдан көріп тұрғанымыз, әр жеке тұлғаның «Мен»
Педагог әр жақты жағдайға байланысты недагогикалық тәсіл
Жеткіншектердің жеке тұлға ретінде қалыптасуына оның отбасының алатын
Жеткіншектік кезеңдегі балалардың психикалық
Жеткіншектер өзінің жеке өміріне , қабілетіне назар аударады,
Жеткіншектердіңөзін - өзі бағаламауы немесе құрметтемеуі өзінің тұлғалық
Жеткіншектердің адамгершілік - рухани қасиеттер арқылы өзін
Өзін білу, өзін - өзі
«әлеуметтік мен» бар.
«Меншік Мен» - бұл менің отбасым,
«Әлеуметтік Мен» - қоршаған ортаны, айналадағы дүниені
Бақылаушы кезең:
Мақсаты: Жеткіншектердің жеке тұлға ретінде қалыптасуының әлеуметтік-психологиялық жағдайына
Жеткіншектермен жоғарыда екі бағытты жұмыс жүргізілді, олар: анықтаушы
Жеткіншектің жеке тұлға ретінде қалыптасуы мен әлеуметтік ортада
Әдістеме екі бағытта жүргізіледі алғашқысында жеткіншектерге сауаланма ұсынылды,
Әдістеменің 1-ші бағыты бойыншы нұсқау:
Сізге бірнеше жағдайлар ұсынылады. Оның әрбіреуіне «ия»(+)
Сауалнама мәтіні:
Мен өзіме сенемін
Менің көңіл-күйім көп уақытқа дейін түсіп жүреді.
Көптеген балалар менімен санасады.
Мен өз-өзімен сенімсізбін.
Мен де басқа балалар сияқты тапқыр қабілетті бола
Уақыт өткен сайын мен өзімді ешкімге керексіз сезінемін.
Мен барлық істі жақсы орындаймын.
Мектептен кейін мен ешбір жетістікке жете алмаймын.
Мен барлығын дұрыс орындай алатын адаммын.
Мен өз ісім үшін әр уақытта өкінемені.
Мен басқалармен өзімді әрқашан салыстырамен және олардың жетістіктері
Мен қоршаған адамдар маған сын көзбен қарайды.
Мен өзімді тәрбиелі адаммын деп есептеймін.
Мен әр уақытты өз білімділігім мен жауапкешілігімді көрсетемін.
Мен істеген істерімен өкінбеймін.
Мен жолдастарым үшін бәріне дайынмын.
Менің жолдастарыммен жолым болмайды.
Мен сыныпта өзімді жақса сезінемін.
Менің отбасым мен үшін өте маңызды.
Әр уақытта бір нәрседен күдіктенемін және бір істі
Нәтиженің өңделуі мен қорытындысы:
Егер ұпай саны 4-10 аралығында болса: жеткіншектің өзін
Егер ұпай саны 10-15 аралығында болса: жеткіншектің өзін-өзі
Егер ұпай саны 15тен жоғары болса: жеткіншек өзін-өзі
Сурет -3
Жеткіншектердің өзін-өзі бағалау деңгейі қалыпты жағдайда. Бақылау тобым
«Жеткіншектің әлеуметтік ортада өзін-өзі бағалауы»
Әдістеменің 2-ші бағыты бойыншы нұсқау: әдістеме хаттамасы бойынша
Өнделуі бойынша: Ұпай саны 0-25 аралығында болса жеткіншектің
60 Сурет -2
Жеткіншектердің тұлғалық сапалырының әлеуметтік ортада көрінуіне байланысты келесі
Бақылау нәтижесі бойынша келесідей қорытынды жасауға болады: жеткіншектердің
Зерттеу бөлімімді қорытындылай келе зерттеу жұмысымның мақсатны жеттім
Жеткіншектердің жеке тұлға ретінде қалыптасуының әлеуметтік-психологиялық жағдайын жасайтын
Қорытынды
Жеткіншектердің жеке тұлға ретінде қалыптасуының әлеуметтік-психологиялық жағдайы атты
Көптеген ғалымдар мен практик психологтардың зерттеу нәтижелері бойынша
Жеткіншек ол тек балалар әлеміне емес, ол үлкен
Оның әлеуметтік өмірге деген көзқарасы көбінесе оның есеюімен
И.А.Бунин жазға әр жастың өзіндік қызығы бар жас
Әлеуметтік ортада өз-өзіңді анықтау және өзін-өзі іздеу ол
Жеткіншектік кезең бұл - әлеуметтік көзқарасты қалыптастырып шешетін
Жеткіншектердің жеке тұлға ретінде қалыптасуына әсер ететін негізгі
Жеткіншектердің тұлғалық сапалары әлі қалыптасу үстінде болағандықтан, олардың
Диплом жұмысын жазу барысында көптеген ғылыми еңбектердегі тұжырымдамалар
Диплом жұмысымда қарастырылған материалдар мен зерттеу нәтижеме сүйене
Пайдаланылған әдебиеттір.
Абрамова Г.С. «Введение в практическую психологию» .
Алдамұратов Ә. «Жалпы психолгия». Алматы – 1996
Ананьев Б.Г. «О проблемах современного
Андреева Г. М. «Социальная психология» . Москва
Андриенко . «Социальная психология» . Москва – 2000
Асмолов А. Г. «Психология личности
Абилханова Э. «Мінез – құлықтың спецификасы» //
Агеев В. С. Солодникова
Белинская Е. П. Тихомандрицкая
Бодалев А. А. Столин. «Общая психодиагностика»
Бейсекеева Б. «Адамның өміріндегі
Бердібаева. Қабылғазы Ж. «Адам
Бернс Р. Развитие Я-концепции и воспитание.-М.,1986
Божович Л.И. Проблемы формирования личности. -М., 1995
Видмайер Д. «Социальная психология» . СПб –
Галеперин Г. Я. «К проблеме внимания». Москва
Гуревич А. Я. « Категории средневеновой
Ғабдуллин Б. «Жеке адамның өмірлік позициясы». Алматы
Дружин И.В «Психология спровочное руководства». Москва –
Дубровина И.В., Лисина М.И. Возрастные и индивидуальные особенности
Елисиев О. П.«Конструктивная типалогия и психодиагностика
Ериков А. А. «Личность и коллектив». Москва
Жарықбаев Қ. «Жантану негіздері». Алматы – 2002
Жанаев А. «Жеке тұлға қалыптастыратын ұжымдардың
// Педагогика әлемі. № 2. 2003 жыл.
Жарықбаев . Қалиев С. «Қазақ тәлім
Захарова А.В. «Психология формирования самооценки».-Минск,1993
Истратова О.Н., Эксакусто Т.В. «Справочник психолога средней школы».
Икенов А. И. Түсіпова
Игнатьева А. А. « Вопросы психологий
Кон И. С. «Социальная личности ».
Кон И.С. Психология старше классников – М 1982
Кузьмин Р. М. «Основы социальной
Кухарская Ж. К. «Мұғалім мен
Линде Н. Д. «Психотерапия в социальной работе». Москва
Лиясова А. М. Жолдасова О.Н. «Әлеуметтік
Маклаков А. П. «Общая психология». Питер –
Монтьев А. Н. «Деятельность. Сознание. Личность». Москва
Мұқанов М. М. «Жас және
Момбиева Г. «Оқушы тұлғасының
Намазбаева Ж. И. «Жалпы психология». Алматы –
Немов Р. С. «Психология». Москва – 1990
Нұрсейітова Б. «Оқушының жеке
Парыгин Б. Д. « Социальная психология
Платонов К.К. Структура и развитие личности. Москва,1986,183 б.
Практическая психология в тестах, или как научитсья понимать
Пихологические тесты 1 том. Под.ред. А.А.Корелина. Москва,2005
Райс Ф. Психология подросткового и юношеского возраста. -
Реан А.А., Коломинский Я.Л. Социальная педагогическая психология.-СПб, 1999
Рождественская Н.А. Как понять подростка: Учебное пособие.-М., 1998
Рубинштейн С.Л. Основы общей психологии-СПб,2000
Обухова Л.Ф. Детская психология: теории, факты, проблемы.-М., 1995
Овчарова Р.В. Справочная книга школьного психолога.-М., 1996
Орлов А.Б. Психология личности: сущность и парадигмы.-М.,1992
Сарджевеладзе Н. И. « Личность и ее
Сәбет Бап – Баба . «Жалпы психология ».
Сухова А. А. Дернача .
Свиридова Н. А. « Адаптационные процессы
Тұрманова Ж. «Жасөспірімдердің өзін - өзі
Тұрғынбаев Ә. Х. «Социология» . Алматы –
Төлешова Ұ.Б. Оқушылардың танымдық қызығушылығын қалыптастырудағы мектеп пен
Тәжібаев Т.Т. Абай жастарды тәрбиелеу туралы, Алматы,
Шибутани Т, «Социальная психология». Москва –
Шайхова М. «Жастардың әлеуметтік психологиялық
Фазылова Г. «Психопрофилактикаға арналған
Формирование личности старшеклассника/ Под ред. И.В.Дубровиной.-М.,1989
Фельдштейн Д.Н. Психология развития личности в онтогенезе.-М., 1989
Фрейд З. Введение в психоанализ: Лекции.-М., 1989
Эльконин Д.Б. Избранные психологические труды. –М., 1989
Эриксон Э. Детство и общество.-СПб, 1996
Эриксон Э. Идентичность: юность и кризис. - М.,
66
Жеке тұлға интеракционистік теория
Жеткіншектердің жеке тұлға ретінде қалыптасуындағы қарым - қатынастың рөлін зерттеу
Жеткіншек жаста мазасызданудың қалыпты жағдайда және ауытқуда көрініс беруі
Физикалық вербальды агрессия
Жеткіншектер қарым-қатынасы: балалар үйі жағдайында
Жеткіншек шақта өзіндік бағалау
Жеткіншек жастағы балалардың психологиялық даму ерекшеліктері
Мінез - құлықтарында ауытқулары бар жеткіншектердің талаптану деңгейінің ерекшеліктері
Жеткіншектердің қабілетінің тұлғааралық қарым - қатынас жағдайында даму мәселесі
Жеткіншектердің девиантты мінез- құлқындағы гендерлік айырмашылықтарды зерттеудің теориялық негіздері