Қылмыстық құқық
Экономикалық және сыбайлас жемқорлық қылмысқа қарсы күрес Агенттігі (қаржы
Экономикалық және сыбайлас жемқорлық қылмыстарды ашу және тергеу кафедрасы
Қорғауға жіберілді
Кафедра бастығы
Қаржы полициясы подполковнигі
Байсаков К.Г.
« »____________2008 жыл
Біліктілік бітіру
жұмысы
Тақырыбы: : «ҚЫЛМЫСТЫҚ ЖАУАПТЫЛЫҚТЫҢ БІРДЕН
4 бағам тыңдаушысы
Ақпанбетов К.А.
Ғылыми жетекшісі: ЭСЖҚАТӘ
каферасының аға оқытушысы,
қаржы полициясының
полковнигі_________________
Астана
Мазмұны
Кіріспе 4
І Қылмыс құрамының қылмысты саралаудағы маңызы 8
1.1. Қылмыс құрамының түсінігі және белгілері 8
1.2. Қылмыс құрамының түрлерінің мазмұны 10
1.3 Қылмыс пен құқық бұзушылық айырмашылығы мен анықтамасы........13
ІІ қылмыс құрамының ерекшеліктері 1 8
2.1. Қылмыс объектінің ұғымы және түрлері 18
2.2. Қылмыс объективтік жағының түсінігі мен белгілері 21
2.3 Қылмыстың субъективтік жағының түсінігі және белгілері 26
2.4 Қылмыс субъектісінің ұғымы және белгілері. 32
ІІІ Қылмыс ҚҰРАМЫНЫҢ ЖІКТЕЛУІ
3.1. Қаржы полиция қызметіндегі қылмыс құрамын дұрыс анықтаудың маңыздылығы
3.2. Құрылымы бойынша қылмыс құрамының жіктелуі. 35
3.3. Қылмыс құрамының элементері бойынша жіктелуі............................
Қорытынды 46
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 57
Кіріспе
Қазақ елінің тарихында тұңғыш рет 1991 жылы желтоқсанның
Қазақстан Республикасының Конституциясының 1-ші бабында «Қазақстан Республикасы өзін демократиялық,
Елімізде өтіп жатқан әлеуметтік-экономикалық және саяси құқықтық өзгерістердің ең
Қылмыстық құқтығы ең негізгі категоряның бірі қылмыс болып табылады.
Қылмыс дегеніміз жаза мен қауіп төндіру арқылы тиым салынған
Қоғамдық қатер дегеніміз – қылмыстық заңмен қорғалатын қоғамдық қатынастарға
Қоғамдық қатері бар әрекетті тек қана қылмыс деп тану
Қылмыстың екінші бір міндетті белгісі болып қылмыстық құқыққа қайшылық
Жоғарыда айтылған қылмыстық құқыққа қарсылық белгісімен өте тығыз байланысты
Қылмыстық кодекстің 19-бап 2-тармақшасына сәйкес қылмыстық жауапкершілік кінәсіз келтірілген
Кінәлілік құқыққа қайшылықтың міндетті шарттарының бірі болғандықтан, субъектінің әрекетінде
Жазалылық – бұл атынан-ақ айтылып тұрғандай әрбір заңға қайшы,
Еліміздің тәуелсіз мемлекет болып жарияланғанына он бес жылдан асты.
Бірақ «бостандық пен тәуелсіздікті жеңіп алу жеткіліксіз, оны табанды
2001 жылы Қазақстан Республикасында 139431 қылмыс тіркелсе, ал 2002
Осыған қарамастан құқық теориясында қылмыстың құрамын анықтауға қатысты белгілер
Тақырыптың зерттелу деңгейі. Біздің елімізде осы бағытта арнаулы зерттеулер
Өткенге шолу жасайтын болсақ, қылмыс құрамы мәселесі туралы Кеңес
Дипломдық жұмысты зерттеу кезінде философия, психология, қылмыстық құқық, қылмыстық
Зертеудің объектісі болып Қаржы полиция қызметіндегі қылмыс құрамын дұрыс
Зертеудің мақсаты мен міндеттері. Дипломдық жұмыстың негізгі мақсаты- қылмыс
Осы мақсатқа сәйкес зертеудің міндеттері мыналар:
-қылмыс құрамы ұғымының теориялық негізін зерттеп білу;
-қылмыс құрамының белгілеріне талдау жасау;
-туындаған мәселенің түйінін тарқату үшін алдымен тақырып көлемінде қолданылатын
Зертеу жұмысының әдістемелік негізі- Жоғырыда көрсетілген міндеттерді орындау барысында
Зертеудің нормативтік базасын мыналар құрайды: Қазақстан Республикасының Конституциясының нормалары,
Жұмыстың кіріспе бөлімінде зерттеу тақырыбының теориялық және практикалық өзектілігі,
Енді осы қылмыстың құрамына, квалификациялануына негізгі бөлімде қарастырылған.
Ал үшінші бөлімде «Қаржы полиция қызметіндегі» қылмыс құрамын анықтап
Дипломдық жұмыстың құрамы мен көлемі жұмыстағы зертеліп отырған мәселелердің
Қазақстан Республикасының білім және ғылым саласындағы қадағалау мен аттестаттау
І Қылмыс құрамының қылмысты саралаудағы маңызы
1.1. Қылмыс құрамының түсінігінің заңды анықтамасы .
Қылмыстың мәнін ашу міндетті түрде оның тарихи өзгермелі сипатын
Қылмыс- бұл адамның іс-әрекетінің бір түрі. Осы тұрғыдан алғанда,
Қылмыстың формальды анықтамасы бойынша, қылмыс дегеніміз- қылмыстық заң арқылы
қылмыс деп табылады деген сұрақтарға толығымен жауап бермейді.
Қылмыс түсінігінің жалпы анықтамасы – заңдық абстракция, шын әрекетте
Дегенмен қылмыс жасауға мүлден болмайды, жасаған күннің өзінде қылмыстық
Қылмыстық Кодекстің 3-бабында жазылғандай «қылмыстық жауапкершіліктің негізгі болып қылмыстың
Қылмыс өздігінен танылмайды, ол қылмыс құрамы белгілерінің сәйкес келуімен
Қылмыс ретінде нақты қауіпті әрекетті сипаттаушы қылмыстық заңмен бекітілген
Қылмысты квалификациялау – қылмыстық құқықта өте күрделі және маңызы
Қылмысты дұрыс квалификациялау – бұл қоғамға қауіпті әрекет қылмыс
Қылмысты квалификациялаудың мәні – оның қылмыс құрамының барлық белгілері
Осы айтылған сөздерден қылмысты дұрыс квалификациялау қоғамға қауіпті әрекетке
Сонымен, құқық қолданушы органдар қылмысты қаншалықты дұрысквалификацияласа, қоғамдағы заңдылықтың
1.2. Қылмыс құрамының түрлерінің мазмұны.
Заңдық әдебиеттерде қылмыс құрамының жалпыға танылған, міндетті төрт элементі
Қылмыс объектінің астарынан түсінетініміз – қылмыс арқылы зиян келтірілген
Адамның мінез – құқының сыртқы жағын сипаттаушы белгілердің жиынтығы
Қылмыс субъектісі болып қылмыс жасаған және қылмыстық заңмен қарастырылған
Қылмыстың субъективтік жағын адамның мінез-құлқының ішкі психикалық жағын сипаттаушы
Теорияда қылмыс құрамының белгілерін екіге бөледі: негізгі және арнайы.
Негізгі белгілері (міндеттеуші не жалпы) – бұл әрбір қылмыс
Арнайы белгілер (факультативті, толықтырушы) – бұл белгілер заң
Қылмыс субъектісінде лауазымды не қызметтік жағдайы, соттылығы және т.б.;
Қылмыс құрамының негізгі және арнайы болып бөлінуі тек қана
Кейбір жағдайларда арнайы белгілер қылмысты квалификацияғанда есепке алынады. Егер
Қылмыс құрылымының жалпы түсінігі – қоғамға қауіпті әрекетінің қылмыс
Әрекеттің қоғамдық қауіптілігінің дәрежесіне байланысты қылмыс құрамы: а) негізгі;
Негізгі қылмыс құрамы – бұл белгілі бір әрекеттің негізгі,
Егер қылмыс құрамында негізгі белгілерден басқа жауапкершілікті не жазаны
Квалификациялық қылмыс құрамы Қылмыстық құқықтың ерекше бөлімінің баптарының әртүрлі
Егер қылмыс құрамында негізгі белгілерден басқа жеіңлдетуші белгілер болса,
аффект жағдайында кісі өлтіру (98-бап); қажетті қорғаныс шегінен шығып
Заңдағы қылмыс құрамын сипаттау тәсіліне байланысты жай немесе күрделі
Жай қылмыс құрамы – бұл құрам элементтерінің қиындық жоқ
Қандайда болсын құрам элементтерінің қиындығы бар болса, ол күрделі
Күрделі қылмыс құрамының әр түрлілігі альтернативті қылмыс құрамы деп
Қылмыстың объективті жағының жіктелуі практикада маңызды орын алады. Сондықтан
Салдарлар қылмыстың аяқталуының қажетті белгісі шығатын құрал материалдық қылмыс
Егер жасаған әрекеттен салдарлар пайда болмаса, онда ол қылмыс
Формальды қылмыс құрамы – бұл қылмыстық заңмен қарастырылған әрекеттіжасау
Заң шығарушы көп жағдайларда қылмысты аяқтау қылмыстық әрекеттің алдын
1.3 Қылмыс пен құқық бұзушылықтың айырмашылығы мен анықтамасы
Қылмыс пен қылмыс құрамы ұқсас, бірақ бірдей түсініктер
Ал қылмыс құрамы бұл белгілі бір қылмыстық әрекеттің белгілерін
Заңдық әдебиеттерде дұрыс көрсетілген, яғни жасалған әрекет қылмыс құрамының
Қылмыс құрамы мен қылмыс ұғымдарының ара қатынасы.
Қылмыс туралы ілімнің барлық мәселелері — қылмыстық әрекет және
Қылмыстық құкық теориясының күрделі мәселелерінің бірі қылмыс құрамы ұғымы
Осы мәселені айқындаудың бастапқы үстанған жолы нақты қылмыс және
Қылмыс ұғымы жалпыланған түрде, яғни жеке қылмыстардың қасиеттерінсіз барлық
Сөйтіп, қылмыстың жалпы үғымы олардын негізгі әлеуметтік қасиеті адамға,
Қылмыстың турлі құрамдарын сипаттау кезінде заңшығарушы олардың белгілерін мейілінше
Қылмыстың нақты құрамдарының белгілерін талдай келе, онын ҚР ҚК
Міндетті белгілер бұл — қылмыстың барлық нақты құрамдарына тән
Факультативті белгілер — бұл құрамының бәріне бірдей емес, тек
Факультативті белгілер қылмыс құрамының барлық элементтерін қосымша сипаттауы мүмкін:
а)объекті үшін — қосымша көбеюі, кылмыстың заты;
ә) объективтік жағы үшін — қоғамдык қауіпті зардаптар, себепті
Қылмыс өмірдің түрлі саласында жасалуы мүмкін, демек соған орай
Қылмыс істеу әдістерінің, уақыты, орны, жағдайы, қаруы мен құралдарының
Қасақаналық пен істелген қылмыстың жекелеген құрамдары субъективтік жақтардың сипаттамасына
Жекелеген қылмыстардың субъектілеріне сипаттама бергенде заңшығарушы қосымша белгілерді олардың
Қылмыстың факультативті белгілері қылмыстық құқықта екі түрлі мағынаға ие.
Бірінші мағынасы, заңшығарушымен негізгі құрам белгілерінің қатарына енгізілгендіктен, яғни
ҚР ҚЕС 307-бабында қарастырылған (кызмет өкілеттігін теріс пайдалану) қылмыс
Факультативті белгілердің екінші мағынасы құрамның құрылысында, атап айтқанда негізгі
ІІ қылмыс құрамының ерекшеліктері.
2.1. Қылмыс объектінің ұғымы және түрлері
Объект құрамының міндетті элементтерінің бірі болып табылады. Сондықтан объектіміз
Қылмыстың объектісін белгілеу қылмыстың құрамының бір-бірімен ұқсастығын ажыратуға, қылмыстық
Көптеген теоретик ғалымдардың ойы бойынша қылмыс объектісі болып қоғамдық
Қоғамдық қатынастардың ерекше сипаты, онда әлеуметтік жол ретінде адамның
Барлық қоғамдық қатынастар қылмыстық заңмен қорғала бермейді. Тек қана
Қылмыстық заңда қылмыстық қол сұғушылықтан қорғанатын маңызды қоғамдық қатынастар
Қылмыс объектісін қылмыстық құқықтық реттеу объектісінен ажырата білу керек.
Қылмыс объектісі болып әртүрлі қоғамдық және мемлекеттік құрылыстарда, адамдардың
Қылмыс объектісінің жалпы түсінігінің сипаты қылмыс объектісінің жіктеу мәселесіне
Қылмыстық құқық теориясындағы қылмыс объектісін үш түріге жіктеген: жалпы,
Жалпы объектіге қылмыстық заңмен қорғалатын барлық қоғамдық қатынастар жиынтығы
Топтық объект бұл бір немесе барлық қылмысқа емес, тек
Тікелей объект бұл бөлек бір қылмыстың нақты қоғамдық қатынасқа
Қылмыстың тікелей объектісінде нақты қоғамдық қатынастың сипаты ретінде мүддені
Мүдде қоғамдық қатынас, бірақ оның нақты көрінуі, яғни субъектілердің
Қылмыстық құқық теориясында объектісінің негізгі, толықтырушы және факультативті деп
Негізгі объектісі – бұл қылмыстық норманың қорғау үшін қалыптыстырылған
Толықтырушы объект – бұл негізгі объектіге қарсы бағытталған қылмысты
Қылмыстың факультативті объектісі – бұл бір қылмыс мүмкін қатынастар.
Қылмыстық құқық теориясында барлық нақты
1. Іс-әрекеттің қоғамға қауіптілік дәрежесі.
2. Қылмыс құрамын суреттеу тәсілі.
3. Қылмыс құрамының құрылымы.
Қылмыстың қоғамға қауіптілік дәрежесін сипаттайтын
Негізгі қылмыс құрамы деп, қылмыстық
Айталық, қасақана адам өлтірудің негізгі
1-сызба. Қылмыс объектісінің түрлерінің жіктелуі
2.2. Қылмыс объективтік жағының түсінігі мен белгілері
Қылмыс құрамының келесі бір маңызды элементі болып қылмыстың қылмыстың
Қылмыс құрамының объективтік жағы қылмыстың құқық
Пионтовский А.А. Курс советского уголовного право. Т. 2 Москва.
Сонымен бірге қылмыстың объективтік жағы қоғамға қауіпті салдарды және
Қылмыстың объективті жағын сипаттағанда, қоғамдық қауіптілігін, өзіндік ерекшеліктерін, мәнін
Қылмыстық объективтік жағына жататын белгілер: әрекет немесе әрекетсіздік, қоғамға
Адамның әрекет немесе әрекетсіздігі кез келген қылмыс құрамының міндетті
Егер осы аталған белгілер қылмыстық құқық нормасының диспозициясында атап
Қылмыстық объективтік жағын жете түсінуіміз үшін осы жоғарыда аталған
1. Қоғамға қауіпті әрекет немесе әрекетсіздік.
Әрекет – бұл активті мінез-құлық. Қылмыстық кодексте қарастырылған
қылмыстардың басым көпшілігі тек қана әрекет арқылы жасалады.
Қылмыстық мінез-құлықтың нақты үлгісі әр түрлі болып келеді. Қылмыс
Адам әрекеті оның сыртқы еркінің көрінісі. Сондықтан ол саналы
Әрекетке адамның рефлекстік дене қозғалысы, сондай-ақ ауру адамның сандырақтау
Әрекет немесе әрекетсіздік осы жоғарыда аталған жағдайда жасалса, бұл
Егер күш көрсету арқылы қоғамға қауіпті әрекет жасалғанда, күш
Сондықтан тұлғаның қоғамға қауіпті әрекеттерді ұру арқылы жасауы қылмыстық
Психикалық мәжбүрлеу басқаша мәнге ие. Әрекетті психикалық мәжбүрлеу арқылы
Қылмыстық әрекетсіздік – бұл тұлғаның міндетті және мүмкін болатын
Әрекетсіздіктің енді бір тобын аралас әрекетсіздіктер құрайды. Мысалы, қоймашы
Активті әрекеттер жасауға міндеттейтін әр түрлі негіздер бар. Бұндай
Сонымен бірге кейбір әрекеттер келісім шартқа негізделуі мүмкін. Мысалы,
Әрекетсіздікке жауапқа тарту үшін тұлғаның әрекет ету мүкіндігінің болған,
Қылмыстық заң қылмыс құралын әрекетті немесе әрекетсіздік тікелей жасаумен
Қылмыстық салдар деп қылмыс құрамының объективті белгілеріне жататын
Әрбір қылмыстық әрекет немесе әрекетсіздік қылмыстық заңмен қорғалатын тұлғалардың,
объектіге келтірілген зиян материалды емес болуы мүмкін. Өйткені ол
Қол сұғу объектісіне келтірілген зиян әр түрлі үлгіде көрінуі
Қылмыстық нәтиже материалдық емес сипатқа да ие болуы ықтимал.
Заң шығарушы зиянды садарларды жазу кезінде әр түрлі техникалық
Жекелеген қылмыс құралдарында ауыр қылмыс салдарының пайда болуы жасалған
3. Себепті байланыс.
Материалды қылмыс жасау кезінде тұлға әрекеті немесе әрекетсіздігімен зиянды
Қазіргі қылмыстық құқықта зиянды салдар тұлғаға тек қана, егер
Әрекет пен зиянды нәтиже арасындағы себепші байланыс егер әрекет
Қылмыстық құқықта көптеген ғалымдар себепті байланысты философиялық категория негізінде
Қылмыстық нәтиже адам әрекетінің кездейсоқ салдары. Мысалы, адам
Зиянды салдар тұлғаның әрекетсіздігінен де пайда болуы мүмкін. Тұлғаның
4. Қылмыс құрамының объективті жағының факультативті белгілері.
Кез келген қылмыс белгілі бір уақытта, анықталған жағдайда
Сондықтан заң бұл белгілерді қылмыс құрамының маңызды белгілеріне жатқызады:
1. Уақыт. Мысалы, қылмыстық кодекстің баптарында ерекше бекітілген әскери
2. Кей жағдайларда қылмыс құралы белгілеріне қылмыс жасаған орын
3. Көп жағдайда қылмыстық нақты құрамының объективті жақ белгісі
4. Кей кезде қылмыс жасау кезінде белгілі бір қаруды
2.3 Қылмыстың субъективтік жағының түсінігі және белгілері
Қылмыстың субъективтік жағы – бұл тұлғаның жасаған әрекетіне және
Қылмыстың сыртқы жағын көрсететін объективтік жаққа қарағанда, қылмыстың субъективтік
Субъективтік жаққа кінә, қылмыстың мақсаты мен себебі жатады. Осы
Кінә - бұл қылмыс құрамының субъективтік жағының міндетті белгісі,
Қылмыстың себебі мен мақсаты кінәға қарағанда кейбір құралдарға міндетті
Қылмыстың субъективтік жағы яғни қылмыс жасау себебі мен мақсатын,
Субъективтік жақтың белгілері қылмыстық заңда әр түрлі жағдайда қарастырылған.
Бір жағдайларда субъективтік жақтың белгілері заңның мәтінінде тікелей көрсетіледі.Мысалы,
Сондай-ақ көптеген жағдайларда қылмыстың субъективтік жағын сипаттайтын белгілер заңда
Қылмыстық субъективтік жағының мазмұнын зерттеуде Қазақстан Республикасының жоғарғы Сот
1993 жылғы 24-шілдедегі «Соттардың жаза бекіту кезіндегі заңдылықтарды бақылау
Қасақана жасалған қылмыс деп тікелей және жанама қасақаналықпен жасалған
Тікелей қасақаналықпен жасалған қылмыс деп егер тұлға қоғамдық қауіптілікті
Жанама қасақаналық деп егер тұлға өзінің әрекетінің немесе әрекетсіздігінің
Интеллектуалдық кезеңі тұлғаның әрекетінің немесе әрекетсіздігінің қоғамдық қауіптілігін сезіне
Ал өз әрекетінің немесе әрекетсіздігінің қоғамдық қауіптілігін сезінуі қасақаналықтың
Қылмыстың материалдық құрамындағы қасақаналыққа тұлғаның әрекетінің немесе әрекетсіздігінің қоғамға
Қоғамға қауіпті салдардың туындауын тілеуі немесе саналы түрде қауіпті
Тікелей қасақаналықтың интеллектуалдық кезеңіне тұлғаның жасаған әрекетінің (әрекетсіздігінің) қоғамдық
Тікелей қасақаналықтың ерікті кезеңіне қоғамға қауіпті салдардың туындауын қалауы
а) Қоғамдық қауіпті салдар кінәлінің әрекетінің соңғы мақсаты болуы
б) Қоғамдық қауіпті салдар кінәліге аралық мақсат болуы
в) Зиянды салдар кінәлі үшін соңғы мақсатқа жетудегі белгілі
Тұлғаның әрекетінің немесе әрекетсіздігінің қоғамға қауіпті екенін сезінуі интеллектуалдық
Сонымен қатар жанама қасақаналық қылмысқа қол сұғушылықта және қылмысқа
Көптеген қасақаналық қылмыстар тек қана тікелей қасақаналықпен жасалынады. Мысалы,
Қылмыстық Кодексте қасақаналықтың тікелей және жанама түрлеріне ғана анықтама
Алдын ала ойластырылған қасақаналық деп қылмыс жасау ниетінің туындауымен
Кінәлінің қоғамдық қауіпті салдары алдын ала сезінуінің нақтылығына байланысы
Анықталған қасақаналықта кінәлі тұлға дәл, нақты анықтаған қоғамдық қауіпті
Жай анықталған қасақанлықта кінәлі өз әрекетінің нәтижесінде бір нақты
Альтернативті анықталған екі немесе бірнеше нақты анықталған қоғамға қауіпті
Анықталмаған қасақаналықта кінәлі өз әрекетінен қандай да бір қоғамға
Абайсыздық - өз алдына кінәнің бір түрі. Қасақаналық кінәға
Қылмыстық абайсыздықта қоғамдық қауіпті зиянды салдар туындаған жағдайда ғана
Қылмыстық кодекстің 21-бабы мен 1-тармақшасында өз-өзіне сенімділікпен немесе ұқыпсыздықпен
Өз-өзіне сенімділікпен жасалған қылмыс деп егер тұлға өзінің әрекетінің
Қасақаналық әрқашанда нақты сипатқа ие. Бұнда кінәлі өзінің нақты
Қылмыстық кодекстің 21-бабының 3-тармақшасына сәйкес, егер тұлға әрекет
Кінәнің басқа түрлерінен –қасақаналық және өз-өзіне сенімділіктен ұқыпсыздық тұлғаның
Ұқыпсыздықтың ерікті кезеңі екі белгімен сипатталады:
1 Тұлға әрекет немесе әрекетсіздігінің қоғамға қауіпті салдар тудыратынын
2 Тұлға әрекет немесе әрекетсіздігінің қоғамға қауіпті салдар әкелетінін
Ұқыпсыздық объективті критериінде тұлға өз әрекетінен қоғамға қауіпті салдар
Объективті критерий тұлғаның жекелеген ерекшеліктері және тұлғаның әрекетінен зиянды
Субъективті критерий әрбір нақты жағдайдағы тұлғаның жекелеген ерекшеліктеріне көңіл
Тұлғаның әрекет немесе әрекетсіздігінің – қоғамға қауіпті салдардың туындайтынын
Тұлғаның жасына, біліміне, мамандығына, өмірлік тәжірибесіне, жұмыс стажына және
Субъективті критериді қарастырмастан бұрын жасалған әрекеттің объективті критериінің бар-жоғын
Қылмыстық ұқыпсыздықты (бақытсыз) оқиғадан, кінәсіз зиян келтіруден ажырата білу
Қылмыстық кодекстің 23-бап 1-тармақшасында кінәсіз жасалған деп егер тұлғаның
Міне, біз кінәнің қасақана және абайсыз жасалатынын білдік және
Қылмыстық заңмен қарастырылған бірқатар қылмыстардың субъективтік жағы тек қана
Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексінің 22-бабы кінәнің қос түрін қасақана
Арнайы ережелерді бұзумен байланысты кінәнің қос түрінде қасақаналық ережені
2.4 Қылмыс субъектісінің ұғымы және белгілері
Қылмыстық құқық бойынша қылмыс субъектісіне қылмыс жасау кезінде қылмыстық
Қылмыстық кодексінің 14 – бап 2 – тармағына сәйкес
Қылмыстың субъектісі болып тек қана физикалық тұлға, яғни адам
Қылмыстық кодекстің 14 – бабының 1 – тармақшасында айтылған
Қылмыстың субъектісіне физикалық тұлғаларды ғана тану, қылмыстың субъектісіне заңды
Қылмыс субъектісінің өажетті белгілерінің бірі – тұлғаның есі дұрыстығы.
Есі дұрыстық – бұл қылмыстық заңмен қарастырылған қоғамдық қауіпті
Есі дұрыстық қылмыстық жауапкершілік және жазаға тартудың қажетті шарты
Келесі қылмыс субъектісінің міндетті белгісі болып, физикалық тұлғаның қылмыстық
Есі дұрыстық пен физикалық тұлғаның жасы қылмыс субъектісінің жалпы
Қылмыс субъектілерін сипаттауда оның жауапкершілігін анықтау және жаза тағайындауда
Қылмыс тұлғасының белгілері: әлеуметтік байлықтағы (саяси, еңбектік, жанұялық және
Қылмыс тұлғасының осы аталған барлық белгілерінің қылмыс субъектісіне қатысты
Енді осы аталған қылмыс субъектісінің екі белгісіне толығырақ тоқтала
Қоғамға қауіпті
Есі дұрыс еместік – бұл тұлғаның қоғамға қауіпті әрекет
Есі дұрыс еместік түсінігі және оның белгілері қылмыстық кодекстің
Тұлғаны есі дұрыс деп тану үшін жоғарыда айтылған екі
Медициналық критерия психикалық әрекеттің бұзылуының төрт ауруының біреуінің болуын
Созылмалы ауру – бұл емделуі қиын психикалық ауру, өте
Уақытша психикалық бұзылуға жататындар уақытша сипатқа ие және толық
Кем ақылдылық – бұл туа пайда болатын немесе өте
Кем ақылдылық тұлғалық жұмыс әстемеуінен және өз қылықтарын дұрыс
Басқа да психикалық аурулар – жоғарыда айтылған психикалық ауру
Заңдылық (психикалық) критерияда есі дұрыс еместіктің екі белгісі бар:
Интелектуальдық белгі – бұл тұлғаның сана-сезімінің дұрыс еместігінен көрінеді,
Еріктілік белгісі тұлғаның өз әрекеттерін (әрекетсіздігін) басқара алмауы. Осы
Адамның еркі оның ой санасымен тығыз байланысты. Тұлға өз
Тұлғаның нақты қоғамға қауіпті әрекеи жасау кезінде есі дұрыс
Соттың – психикалық сараптама анықтама, тергеу органдары және сот
Соттық – психикалық сараптама Қылмыстық іс жүргізу кодексі және
Есі дұрыс емес жағдайында қоғамға қауіпті әрекет жасаған тұлға
Қылмыстық заң бойынша субъектісіне қылмыс жасау кезінде қылмыстық заңда
Қылмыс субъектісінің белгісіне қылмыс жасаған физикалық тұлғаның есі дұрыстығымен
Қылмыс субъектілерін сипаттауда оның жауапкершілігін анықтау және жаза тағайындау
Заңды қылмыстық жауапкершілікке тартудың жас белгілерінің екі шегі көрсетілген.
Он төрт жасқа дейінгі тұлғалардың қылмыстық құрамы бар әрекетті
Кәмілеттік жасқа толмаған тұлғалар қылмыс жасаған уақытта олардың жасы
Ал егер қылмыс жасау кезінде жасөспірімнің психикалық ауру екені
Кәмелетке толмаған тұлғаға жаза бекітудің жалпы бастамасынан басқа жаза
Қылмыстық арнайы субъектісі.Қылмыстық заңның қарастыруы бойынша қылмыс субъектісі болып,
Қылмыстың арнайы субъектісі дегеніміз бұл субъектілердің жалпы белгілерімен қатар
Арнайы субъектілерге қылмыстық жауапкершілік қарастырушы қылмыс құралы арнайы субъектілері
Қылмыстық кодекстің ерекше бөлімінің барлық тарауларында арнайы субъектілі құрал
Көптеген мемлекеттік қызметке қарсы қылмыстар және әскери қылмыстардың субъектілері
Арнайы субъектілері болып тек қана қылмыстың орындаушылары танылады. Ал
Арнайы субъекті белгілері көптеген жағдайларда тікелей көрсетіледі (345, 350
Бұл арнайы субъектілер белгілерін бекіту қылмыстық жауапкершілік сұрағын шешу
Арнайы субъектілердің белгілері болып кейбір жағдайларда қылмыс жасау жағдайы
Арнайы субъектілердің белгілері қарастырылмайтын кезде қылмыс құрамының жалпы белгілерімен
Арнайы субъектілердің көптеген белгілері қылмыстық кодекстің баптарында жасырын және
Арнайы субъектінің белгілері әр түрлі болып келеді. Арнайы субъектілердің
3.1 Қаржы полиция қызметіндегі қылмыс құрамын дұрыс анықтаудың маңыздылығы
Егер Қаржы полициясының тарихына тоқталатын болсақ, ол Қазақстан Республикасы
Кейіннен, яғни 1998 жылғы мамырдың 6-сында Президенттің «Экономикалық қылмыстармен
Қазақстан - құқықтық мемлекет қалыптастыруды мақсат еткен ел. Бұл
Президент Жарлығымен бекітілген сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің 2001-2005 жылдарға
Баршаңызға мәлім, еліміздегі қаржы полициясы 2005 жылдың 25 ақпанынан
Менің өз басым мемлекеттік қызметкерлерді тестілеуден өткізуді құптамаймын. Мемлекеттік
Қазақстан Президентінің 2005 жылғы 3-мамырдағы №1567 Жарлығымен бектілген ҚР
Департамент қызметкерлерінің ел алдында, халық арасында беделі жоғары екеніне
Қаржы полициясы органдарының мiндеттерi
Қаржы полициясының органдары өздерiнiң алға қойған мiндеттерiне сәйкес, өз
- жасалған немесе жасалуға әзiрленiп жатқан қылмыстар туралы мәлiмдемелер
- Қазақстан Республикасының қылмыстық iс жүргiзу заңдарында көзделген тәртiппен
- әкiмшiлiк құқық бұзушылықтардың алдын алуға, оларды анықтауға және
- жедел-iздестiру шараларын жүзеге асыру, қылмыстық процесте пайдалану үшiн
- қаржы полициясы органдарының қарауына жатқызылған қылмыстық iстер және
- жүрген жерi белгiсiз болған кезде соттың қаулысы бойынша
- экономикалық құқық бұзушылықтар келтiрген мүлiктiк зиянның өтелуiн қамтамасыз
- экономикалық, қаржылық және сыбайлас жемқорлық қылмыстар мен құқық
- қылмыстық процеске қатысушы адамдарды мемлекеттiк қорғау жөнiнде заң
- мемлекеттiк және заңмен қорғалатын өзге де құпияларды, сондай-ақ
Қызметкерлерi азаматтардың құқықтары мен заңды мүдделерiн бұзған жағдайда қаржы
Қаржы полициясы органдарының құқықтары
Қаржы полициясының органдары өздерiне жүктелген мiндеттердi орындау үшiн өз
Қаржы полициясы органдарының қызметкерлерi Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен
Облыс Қаржы полициясының қызметкерлері ел Президентінің 2005 жылғы 14
Сыбайлас жемқорлық санатындағы қылмыстардың 12-сі лауазымды қызметкелердің қызмет бабымен
Өткен жылдың он бір ай ішінде департамент қызметкерлері
2007 жылдың ақпан айының 28 жұлдызындағы Қазақстан Республикасының Президенті
Қазіргі кезеңде қасақана ниетпен жасалатын қылмыстардың елеулі бөлігі қылмысқа
Зертеу барысында Қазақстан Республикасының қаржы полициясының қылмыс құрамы бойынша
Пайдақорлық-зорлық қылмыстарының құрылымы және құрылымының соңғы 14 жылдағы өзгерісі.
Жылдар Бандитизм Қарақшылық Тонау Қорқытып
алушылық Барлық пайдақорлық-зорлық қылмыстар
саны Үлесі,
пайыз саны Үлесі,
пайыз саны Үлесі,
пайыз саны Үлесі
пайыз
1994 1 0 1321 13,2 8343 83,7 295
1995 1 0 1422 12,2 9828 84,6 365 3,1
1996 2 0 2304 14,8 13238 85,4 340 2,1
1997 6 0 2335 13,6 13872 80,9 919 5,3
1998 2 0 2146 13,9 11919 77,6 1289 8,3
1999 16 0,1 2087 16,2 9486 73,7 1274 9,9
2000 23 0,1 2509 19,7 8912 70,2 1249 9,8
2001 53 0,4 2910 22,8 8909 69,8 880 6,9
2002 28 0,2 2952 22,2 9467 71,2 838 6,3
2003 58 0,4 2687 20,1 9269 69,3 1344 10
2004 54 0,4 2478 19,4 8875 69,4 1365 10,6
2005 32 0,2 2670 20,7 9039 70 1154 8,9
2006 17 0,1 2471 20,8 8267 69,7 1101 9,2
2007 17 0,1 2279 21,05 7449 6883 1077 9,95
Барлығы 310 0,16 32571 17,7 136873 74,77 13490 7,33
Қазақстандағы қылмыстар саны және оның динамикасы.
Жылдар Қылмыс
Тылық
тың деңгейі 1993 жылмен салыс
тыр
ғанда Алдың
ғы жылдар
мен салыс
тыр
ғанда
1994 148053 - -
1995 173858 +17,4% +17,4%
1996 200873 +35,6% +15,5%
1997 206006 +39,1% +2,5%
1998 201796 +36,2% -2%
1999 183913 +24,2% -8,8%
2000 183977 +24,2% +0,03%
2001 165401 +11,7% -10%
2002 142100 -4% -14%
2003 139431 -5,8% -1,87%
2004 150790 +1,8% +8,14%
2005 152168 +2,7% +0,91%
2006 135151 -8,7% -11,18%
2007 118485 -19,9% -12,3%
Жалпы қылмыстылықтағы пайдақорлық-зорлық қылмыстарының үлес салмағының өзгеруі
жылдар ҚР барлық қылмыстар саны Пайдақорлық –зорлық қылмыстарының саны
тарының үлес салмағы %
1994 148053 9664 6,5
1995 172858 11616 6,6
1996 200873 15542 7,7
1997 206006 17126 8,3
1998 201796 15354 7,6
1999 183913 12863 7
2000 183977 12693 6,9
2001 165401 12752 7,7
2002 142100 13285 9,3
2003 139431 13358 9,5
2004 150790 12772 8,4
2005 152168 12895 8,5
2006 135151 11856 8,8
2007 118485 10822 9,1
3.2. Құрылымы бойынша қылмыс құрамының жіктелуі.
Қылмыстың анықтамасы кез-келген қылмысқа тән құқықтық және әлеуметтік
Көптеген қылмыстардың ішінен нақты бір қылмыстарды бір-бірінен ажырату үшін
Қылмыстық құқық теориясында қылмыс құрамы деп, қылмыс болып табылатын
Қылмыс құрамы – бұл көрсетілген объективті және субъективті белгілердің
Қылмыс құрамының белгілері қылмыстық заңмен реттеледі, соның ішінде ең
Қылмыс құрамының белгілері екі топқа бөлінеді: Қажетті және факультативті.
Факультативті белгілер деп қылмыс құрамы үшін міндетті, ал екінші
Айтып өткендей қылмыс құрамының белгілері қылмыстық заңда қаралады. Бұл
Бұл бойынша В.Н.Кудрявцев былай дейді: «заң шығарушы шын мәнінде
Қазақстан Республикасының ҚК-тің 3-бабында, қылмыс жасау, яғни осы кодексте
3.3 Қылмыс құрамының элементтері мен белгілері.
Қылмыстық құқық ғылымы қылмыс құрамының теориялық үлгісін кұра отырып,
Қылмыс құрамының элементі заңмен кылмыс деп танылатын қоғамдық қауіпті
а) қылмыс объектілерін сипаттайтын белгілер;
ә) қьлмыстың объективтік жактарын сипаттайтын белгілер;
б) қылмыс субъектілерін сипаттайтын белгілер;
в) қылмыстың субъективтік жақтарын сипаттайтын белгілер.
Қылмыстың объектісі мен объективтік жақтарын сипаттайтын белгілер құбылыстын объективті
Қылмыс объектісі — бұл қылмыстың зиян келтірумен қол сұғылатын
Сөйтіп, қылмыстың объектісі қоғамдық қатынастар, сондай-ақ қылмыстық қол сұғушылық
Қылмыстык кұқық ғылымы объектілерді жалпы объекті, тектік объекті және
Тектік объекті — бұл барлық қылмыстар үшін емес, жекелеген
Тікелей объекті — бұл нақты бір қоғамдық қауіпті әрекет
Объектілерді жалпы, тектік және тікелей деп бөлу «ортақ»,
Объектіден қылмыс заттың альфа білген жөн. Қылмыс заты —
Қылмыстың объективтік жағы — бұл қылмыстың объективтік болмыстағы сыртқы
Кез келген қылмыстың объективті қасиеті сырттан қарағанда ең алдымен
Есте боларлық жай, объективтік жактардың аталған белгілері заң шығарушымен
Объективтік жақтардың белгілерін қылмыстық-құқықтық нормада сипаттаудың басқа да жолдары
Қылмыстың субъектісі— бұл істеген әрекеті үшін мемлекет алдында заң
Республикасының қылмыстық құқығы бойынша қылмыстың субъектісі болып Қазақстан азаматтары,
Бірінші белгі — жеке түлға қылмыстың субъектісі тек қана
Қылмыстық кодекстің Ерекше бөлімінің кейбір нормаларында арнайы субъектінің белгілері
Субъективтік жағы қылмыстың ішкі жағын сипаттайды (қылмыстың сыртқы құбылысына
Қылмыс істеу кезіндегі адамның психикалық қызметін сипаттайтын ойлау және
Кінә қылмыстың субъективтік жағының негізгі белгісі болып табылады және
а) қоғамдық кауіпті зардаптардың болуын тілеу;
ә) қоғамдық қауіпті зардаптардың болуын тілемесе де, бұған саналы
б) қоғамдық қауіпті зардаптарды болдырмауға негізсіз амал істеу.
Кінә нысандарының, олардың зерделік және ырықтық сәттерінің қорытылған сипаттамалары
Өмір шындығында қылмыс істеудегі қасақаналық ниет пен абайсыздық қашан
Абайсыздықтағы кінәнің мазмұны да бұдан кем емес. Атап айтатын
Жекелеген нақты қылмыс құрамдарының белгілерін сипаттай отырып, заңшығарушы олардың
Кез келген кылмыстың субъективтік жағын көрсететін нақты қылмыс құрамының
Қылмыстық құқық ғылымы қылмыс құрамын бірнеше түрге бөліп қарастырады.
а) қылмыстың қоғамдық қауіптілік дәрежесі;
ә) құрамның құрылымы;
б) құрамның құрастырылуы. Соңғы екі өлшем заңдағы құрамдарды сипаттау
Қоғамдық қауіптілік дәрежесі бойынша қылмыс құрамын мынадай түрлерге бөлуге
ә) ауырлатушы мән-жайлармен (сараланған);
б) жеңілдетуші мән-жайлармен (ерекше түрсат).
Нақты қылмыстық қол сұғушылықтың түрлі қоғамдық қауіптілік дәрежесін ескере
Құрылысы бойынша, яғни сипаттау әдісі бойынша қылмыстық құқық құрамды
а) жай; ә) күрделі; б) баламалы.
Жай құрамның мысалы ретінде ҚР ҚК 96-бабының 1-бөлігінде қарастырылған
бір әрекетпен (өмірінен айыруға бағытталған әрекетпен), бір қоғамдық қауіпті
Күрделі құрамда белгілер көп өлшеммен сипатталады: екі объекті немесе
Баламалы құрам, заң нормалардың диспозицияда көрсетілген кез келген әрекеттердің
Өзінің құрылу құрылысына қарай қылмыс құрамы үш түрге бөлінеді:
Дегенмен, ескеру керек, «материалдық» та, «формальды» мен «қысқартылған» да
Материалдық құрам — бұл заңшығарушының қылмыстың объективтік жағын әрекеттің
Оның мысалы, ҚР ҚК 296-бабының 1-бөлігіндегі механикалық көлік құралын
Формальды құрамдар — бұл қоғамдық қауіпті зардаптардың объективті жақтарын
Қысқартылған құрамдар немесе қауіптілік құрамдары объективтік жақтың заңнамалық сипаттамасын
Құрамдарды түрлерге бөлудің іс жүзгіндегі маңызы үш өлшемдік негіздер
әрекетті орындау сәтімен; материалдық құрамы бар қылмыстар істелген әрекеттен
Қорытынды
Осы «Қылмыс құрамы туралы» жазылған дипломдық жұмысымды қорытатын болсам.
Дипломдық жұмыстың қорытындысында зертеу нәтижесінен шыққан негізгі теориялық тұжырымдар
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Нормативтік құқықтық актілер
Қазақстан Республикасының Конституциясы 30.08.1995ж. (өзгертулер мен толықтырулар 07.10.98ж.) Алматы:
Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі 16.07.1997ж. (өзгертулер мен толықтырулар 1.06.2003
Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне өзгертулер мен толықтырулар енгізілген (31.05.2002
Арнайы әдебиеттер
Алауханов Е. Қылмыстық құқық. Жалпы бөлім. Алматы Жеті Жарғы
Ағыбаев А.Н. Қылмыстық құқық. Жалпы бөлім. Алматы 2000 ж.
Ағыбаев А.Н. Қылмыстық құқық. Алматы «Жеті - Жарғы», 1999
Алексеев С.С. Теория государства и право. Москва, 1996
Ағыбаев А.Н. Қылмыстық құқық, ерекше бөлім. Алматы «Жеті -
Дагель П.С Учение о личности преступника в советском уголовном
Кузнецов Н. Ф Преступление преступника Москва 1969
Қылмыстық құқық Жалпы бөлім Москва Инфра. М-Норма 1997
Лейкина Н.С Личность преступленика и уголовная ответстветственность Ленинград 1968
Наумов А.В. Қылмыстық құқық. Астана Фолиант баспасы 2001 ж.
Плонтовский А.А. Курс советского уголовного право. Т.2. Москва, 1970
Поленов Г.Ф. Уголовное право Республики Казахстан, общая часть, «Әділет
Основы государства и право. учеб. пос. Алматы «Жеті -
Уголовное право Республики Казахстан. Особенная часть. Учебник / Под
Уголовное право Республики Казахстан. Особенная часть. Учебник / Под
Уголовное право Республики Казахстан, учебник. Алматы «Жеті - Жарғы»,
Уголовное право Казахстана. Под ред. И.И.Рогова., С.М.Рахметова. Алматы 1998
Уголовное право России. Общая часть. Под ред. И.Я.Казаченко., З.А.Незнамова.
Филиминов Понятия и цель наказния, новое уголовное право РФ,
Баспа материалдары
Сот жаршысы Әділ іс ақталады №1 1996
Листюкин А.Б Государства и право Юридическая техника и
Заң газеті Дияров Н Тура билік тұғырында №9
Қоғам және қылмыс Республикалық апталық газет №8 2001
Правовой вестник, Незаконные действие органов ведущих уголовный процесс №9
Заң газеті Сәбікенов Г Сәбікенова С Заң терминдері мен
Орысша-қазақша сөздік 1-2 томдар Алматы 1998
Вестник Верховного суда Республики Казахстан 1994
Қылмыстық құқық. Жалпы бөлім. Алматы. «Жеті-Жарғы», 1998 №11.12 тарау.
Қылмыс объектісі туралы айта отырып ол объектінің қылмыс құрамының
В.Д.Филимонов. Понятие и цель наказания, новое уголовное право РФ.
Қылмыстық құқық. Жалпы бөлім. Москва ИНФРА – М –
Советское уголовное право. Общая часть. — М., 1988. 107-бет.
Н.Ф.Кузнецова. Преступление преступника. Москва 1969. С 66-67
Философиялық сөздік М.1980, 268-бет.
Қазақстан Республикасы Қылмыстық Кодексі. Жалпы бөлім. Алматы, «Жеті-Жарғы», 1998,
Бұғыбай Д.Б. Қылмыстық құқық. Жалпы бөлім. Алматы, 2003ж.
.Пионтовский А.А. Курс советского уголовного право. Т. 2 Москва.
Қылмыстық құқық. Жалпы Бөлім, Алматы. Жеті жарғы, 1998 145-б.
Вестник Верховного суда Республики Казахстан 1994 №1. С 49
Дагель П.С, Котов Д.П Субъективная сторона преступления и ее
Н.С.Лейкина. Личность преступника и уголовная ответственность. Ленинград, 1968. С
Заңды тұлғаларды қылмыстық жауапкершілікке тарту АҚШ-та, Англияда, Францияда және
Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодекісі – Алматы, жеті жарғы, 1999.
Қылмыстық құқық. Жалпы бөлім, Алматы «Жеті-Жарғы», 1998, 22 –
ҚК-тің 13 тарауындағы үш құрамның ғана субъектілері лауазымды тұлғалар
Советское уголовное право. Общая часть. — М., 1981. 103-108-беггер;
Траинин А. Н. Общее учение о составе преступления. —
Каиржанов К И. Интересы трудящихся и уголовный закон. —
Курс советского уголовного права. — М., 1970. Т. 2.
Глистин В. К. Проблема
Тер-АкоповА. А. Бездействие как форма преступного поведения. — М,
ЛазаревА.М. Субъект преступления — М., 1981;
Ашитов 3. О., АиштовБ.З. Воинские преступления: причины и предупреждения.
Молдабаев С. С. Проблемы субъекта преступления в УП РК:
Субъект преступления по уголовному праву РК. — Алматы, 2001.
Уголовное право Казахстана (Общая часть). Учебник для вузов /
1
3
Қылмыс объектісінің түрлері
Жалпы объект
Топтық объект
Тікелей объект
Екі объектілі қылмыстар
Негізгі тікелей объект
Қажетті қосымша объект
факультативті косымша объект
Қосымша тікелей объект
Қылмыстық құқық
Қылмыстық құқық бұзушылыққа сыбайлас қатысу нысандары
Сыбайлас катысып жасалған кылмыстық кұкык бұзушылык үшін жаза тағайындау
Қылмыстық құқық бұзушылыққа сыбайлас қатысу ұғымы
Қылмыстық құқық бұзушылыққа тағайындалатын жаза түрлері
Қылмыстық құқық бұзyшылықтaғы жaзa жайлы
Қылмыстық құқық бұзушылыққа сыбайлас қатысушылардың түрлері
Қылмысқа қатысу түсінігі
Қылмыстық теріс қылық үшін жауаптылық
Қылмыстық жауаптылық негіздері