Аномальды балалар
Мазмұны
Кіріспе.................................................................................................................3
І тарау Аномальды балалардың педагогикалық - психологиялық
ерекшеліктері.
Аномальды балалардың даму тарихы.................................................. 7
Аномальды балалардың негізгі категориялары және оның
Ерекшеліктері........................................................................................17
ІІ тарау Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша аномальды балаларға арналған
Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша аномальды балаларды
оқыту және тәрбиелеу мәселелері........................................................39
Аномальды балаларға көрсетілетін психологиялық-
медициналық-педагогикалық консультация қызметі.........................42
Қорытынды.......................................................................................................48
Пайдаланған әдебиеттер..................................................................................50
Кіріспе
Зерттеудің көкейтестілігі:
Кез келген мемлекеттің өркендеуі онда өмір сүретін халықтың
Қ.Р. Президенті Н.Ә.Назарбаев «Қазақстан халқының әл-ауқатын арттыру – мемлекттік
Қазақстан Республикасының «Кемтар балаларды әлеуметтік және медициналық-педагогикалық түзеу арқылы
Аномальды балалар – белгіленген тәртіппен расталған, туа біткен, тұқым
Аномальды балалар тәрбие ісінде, оқытуда көптеген қиындықтар келтіреді. Әдетте,
Дефектология курсының мақсаты әр түрлі дәрежедегі дамуында ауытқуы бар
Осы курстың міндеттері:
дефектология ғылыми білімінің саласы ретіндегі ұғымы туралы, оның тарихы,
мүмкіндіктері шектелген балалардың негізгі топтарына психологиялық сипаттама беру;
арнайы мекемелердің әр түрлі типіндегі білім беру жүйесін,
мүмкіндіктері шектелген балалардың әлеуметтік еңбекке бейімделуінің жолдарын көрсету;
дамуында ауытқуы бар балаларды интерактивті тұрғыда оқытудың үлгісін ашу;
балалардың бойында кәсіби және тұлғалық қасиеттерді қалыптастыру;
балалардың физикалық дамуын, ақыл-ойын терең және жан-жақты зерттелуінің объективті
аномальды балалардың кемістігін жою, түзету және орнын толтыру мүмкіндіктерін
аномальды балалардың қоғамдық ортадағы өмірі мен белсенділік ерекшеліктерін зерттеу;
аномальды балаларды тәрбиелеу жүйесінің даму принциптерін, білім алуын жақсартуды
арнаулы мектептердегі оқушыларды практикалық белсенділікке даярлау.
Баланың дұрыс қалыптасуына негіз болатын басты жағдайлар:
1. Баланың бас миының дұрыс қызмет жасауы;
2. Баланың физикалық жағынан дұрыс дамуы;
3. Сезім мүшелерінің сақталып, дұрыс қызмет атқаруы;
4.Балалардың бала-бақшаларда, жанұяда, мектепте жүйе бойынша оқытылуы.
Аномальды балалар біздің елімізде жылдан-жылға азаюда. Жұқпалы ауруларды профилактикалық
Біздің елімізде аномальды балаларды тәрбиелеп, оқытудың мемлекеттік негізі құрылған,
Зерттеу жұмысының пәні: Аномальды балаларды оқыту және тәрбиелеу.
Зерттеу жұмысының объектісі: Аномальды балалар.
Дипломдық жұмыстың мақсаты: Аномальды балалардың психологиялық-педагогикалық ерекшеліктерін анализдей отырып,
Міндеттері:
Аномальды балалардың даму тарихын анализдеу;
Аномальды балалардың негізгі категорияларын талдау;
ОҚО бойынша аномальды балаларды оқыту және тәрбиелеу мәселелеріне
Аномальды балаларға көрсетілетін психологиялық-педагогикалық кеңес қызметін ашып көрсету.
Зерттеу жұмысының маңыздылығы: Диплом жұмысын орындау барысында жинақталған
Зерттеу жұмысының базасы: Ленгір қаласындағы тіл кемістіктері бар балаларға
Зерттеу жұмысы кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан және әдебиеттер тізімінен
Кіріспеде тақырыптың өзектілігі, аномальды балалардың ерекшелігі көрсетілген.
Бірінші тарауда аномальды балалардың даму тарихы, аномальды балалардың негізгі
Екінші тарауда Оңтүстік Қазақстан облысындағы аномальды балаларды оқыту және
Қорытындыда аномальды балаларды оқыту және тәрбиелеу – әлеуметтік
1.1. Аномальды балалардың даму тарихы.
Ерте кезде де аномальды балаларға әлеуметтік проблема ретінде қарап,
Аномальды балалар қай кезде де философиялық ойға негіз болып
Аристотель аномальды балаларға арналған екі трактат жазды. Кардано, Гольвеций,
А.И.Радищев өзінің атақты трактатында аномальды балалар дамуының кейбір заңдылықтарын
Кемістігі бар балаларға арналған мекемелердің пайда болу тарихы XIX
XX ғасырдың басында тек екі қосымша мектептерде ғана балаларға
Ең алғаш аномальды балаларды оқыту мен тәрбиелеу проблемасы 1896
Съездің шешімі бойынша осы проблемелар, яғни аномальды балаларға көмек
Ауытқуы бар балаларды оқыту мен тәрбиелеудің даму құрылысы филантропикалық
Ұлы Қазан революциясынан кейінгі барлық іс-шаралар, яғни ауытқушылықпен күресу
Аномальды балаларды тәрбиелеудегі жабық жүйеге Л.С.Выготский қарсы болды. Аномальды
Н.К.Крупская аномальды балаларға қамқорлық жасай отырып,
Аномальды балаларға арналған арнайы мекемелер жүйесі сол уақытта тек
Арнайы мекемелер – мектеп-интернаттар, ондағы балалар толығымен мемлекеттің қарамағында
Нашар еститіндер, нашар көретіндер, тілінде кемістігі бар және
Дамуында ауытқуы бар балаларға «Жалпылама және міндетті оқыту заңы»
Жас ерекшелігіне байланысты барлық арнайы мекемелер үш типке бөлінді:
Мектепке дейінгі мекемелер (балабақша, балалар үйі, арнайы бөлімдер);
Мектеп және мектеп-интернаттар (аномальды балалардың категорияларына байланысты);
Ересектерге арналған кешкі мектептер.
Аномальды балаларға арналған мекемелердің типтері:
Тілінде кемістігі бар жандарға арналған арнайы мектеп-интернат. Бұл мектептер
12-сыныптың түлектері емтихан тапсырады, оларға «8 жылдық» білім
Нашар көретіндер және зағип жандарға арналған мектеп-интернат. Зағип балалар
1) он жылдық; 2) он екі жылдық. Сынып құрамы
Тілінде кемістігі бар балаларға арналған логопедиялық мекеме. Арнайы сабақтарда
Халықтық білім беру жүйесінде арнайы бала-бақшалар және арнайы
Соқыр-мылқау балаларды оқыту арнайы мекеме – Загорск қаласындағы балалар
Аномальды балаларды зерттеумен медицина және биология ғылымының өкілдері де
Организмнің аномальды тұрғыдан бұзылу механизмі қандай деген мәселеге өте
Аномальды балаларды зерттеу жүйесінде ғылымның жаңа бөлімі пайда болды.
Психологтарға келетін болсақ, олардың назары қашан да аномальды балаларға
Педагогтар аномальды балаларды оқытудың әр түрлі жүйесін қолданып, бар
Арнаулы мекемелердің құрылуымен бірге кеңес дефектологиясы дами берді. Кеңес
Шет елдердің өкілдері аномальды балаларға кімдерді жатқызуға болады деген
Шет ел дефектологиясы өкілдеріне тән екінші бір ерекшелік болды.
Соңғы он жыл ішінде аномальды балалардың ақыл-ойы дамуын педагогикалық
Шет ел ғалымдары қалыпты балалық шақты бірнеше кезеңге бөледі:
0-3 жасқа дейін – биологиялық кезең, 3-7 жасқа
Кеңес дефектологтары аномальды балалар жөніндегі мұндай көзқарастарға үзілді-кесілді соққы
Бірінші кемістіктің табиғаты қандай? Бұл – организмнің белгілі бір
Өмірде нағыз тұқым қуатын кемістіктер соншама көп те емес,
Ауруларды болдырмау жолында ұшаң-теңіз жұмыстар істелді. Көп жағдайда адамның
Екінші кемістіктің табиғаты қандай? Бұл – бірінші кемістіктен қалған
Бірінші кемістік пен екінші кемістіктің алдын алуға бола ма?
Қазіргі кезде біз кереңдік пен соқырлықтың азайғанын білеміз. Бұл
Егер дер кезінде оқытып, үйретсе керең бала ешнәрсе
Бірінші кемістік – аса күрделі де ауыр кемістік, денедегі
Аномальды баланы оқытып, тәрбиелеу үшін, оның даму заңдарын білу
1.2. Аномальды балалардың негізгі категориялары және оның
Балалар дамуындағы аномальды балаларды арнаулы мектептерге жібереді. Аномальды балалар
Тұқым қуалаушылық;
Жаңа дамып келе жатқан ұрыққа сыртқы ортадан химиялық, механикалық,
Тамақтанудың нашарлығы;
Организмге суық тиюдің әсері.
Жүре пайда болған кемістік – бұл баланың нәресте
«Аномальды балалар» - термині бұл арнаулы мектептерде оқытылатын балаларға
есту мүшелері нашар дамыған балалар(кереңдер, нашар еститіндер).
көру мүшелері нашар дамыған балалар (соқырлар, нашар көретіндер).
күрделі құрылымды кемістігі бар балалар.
ақыл-есі нашар дамыған балалар.
сөйлеу қабілеті нашар дамыған балалар (алалия, тұтықпа, дислалия, дизартрия).
Аномальды балаларды тәрбиелеу және оқыту олардың физикалық дамуына және
Керең, нашар еститіндерге арналған мектептер;
Соқыр және нашар көретіндерге арналған мектептер;
Қосалқы мектептер (ақыл-есі нашар дамыған балаларға арналған);
Логопед пунктері (тіл кемістіктері бар балаларға арналған);
Сөйлеу қабілетін түзету мектептері (күрделі тіл кемістіктері бар балаларға
Барлық топтағы балалар үшін бала-бақшалар;
Мемлекет тарапынан жәрдем беретін арнаулы орындар.
Аномальды балаларды тәрбиелеу және оқыту бұл күрделі педагогикалық жұмыс
Ақыл-ойы кем балалардың ерекшелігі
Ақыл-ой кемістігін халықаралық ғылыми тілде олигофрения деп атайды, грек
Олигофрения негізінен баланың орталық жүйке жүйесінің, әсіресе бас
Ішкі факторлардың зардаптарынан олигофрения іштей туа пайда болады.
Тұқым қуалайтын кеселдер. Оған ата-ананың мерез ауруларымен ауруы, сонымен
Ақыл-ой кемістігінің іштен туа пайда болуына хромосомды аурулар да
Кейбір жағдайларда ананың қаны құрсақтағы нәрестенің қанымен резус-фактор бойынша
Қан құрамында резус-фактордың «бар» немесе «жоқ» болуына қарай адамдардың
Демек, резус фактор бойынша ананың қаны құрсақтағы нәрестенің қанымен
4. Баланың ақыл-ойының жетілмеуіне ата-ананың маскүнемдікке, нашақорлыққа және
Олигофрен балалардың бас миының үлкен жарты шарының қыртысы түгелімен
Ақыл-ой кемістігінің даму барысындағы деңгейіне және сапалық дәрежесінің өзіне
Идиотия – гректің сөзі, қазақ тілінде «нақұрыс» деген мағына
Идиот балалардың физикалық дамуы өте қатты күйзеліп бұзылған. Олардың
Физикалық кемістіктің мұндай зардабынан идиот балалардың кейбіреулері тіпті өздігінен
Идиот балалардың сөйлеу тілдері жекелеген кейбір жеңіл дыбыстарды айтудан
Бас миының үлкен жарты шары қыртысының жұмыс істеу қызметінің
Идиот балалардың мінез-құлықтары тағы тақылеттес болып кетеді. Олардың кейбіреулері
Қорыта келгенде, жоғары жүйке қызметі іс-әрекетінің мұндай ерекшеліктері идиот
Дебильділік – латынның сөзі, қазақ тіліндегі аудармасы «деліқұл» деген
Баланың іштей жетілмей туатын физикалық және психикалық дамуындағы патологиялық
Алайда бұл кемістік патологиялық процестің негізінде пайда болғандықтан дебиль
Дебиль балалар күнделікті қарым-қатынаста қолданылатын дағдылы қарапайым сөздерді ауызекі
Олигофренияның дебиль тобына жататындардың өздері ауыр және жеңіл дәрежелі
Ақыл-ойларының патологиялы кемістері жаңадан нышан көрсетіп,
Ақыл-ойы кем балалардың арасында оқығанын түсінбейтін кемістіктері бар балалар
Имбециль – латын сөзі, қазақша аудармасы «әлсіз, дәрменсіз» деген
Имбециль балалардың ақыл-ой кемістіктері идиоттарға қарағанда біршама жеңілдеу болғанымен,
Толық жетілмей кем болып қалған дене мүшелері баланың көздеген
Имбециль балалардың мінез-құлықтары идиоттардікіне қарағанда біршама тыныштау болғанымен, бірақ
Мысалы, олар көп уақытқа дейін өздерін мектептің шәкірттері болғанын,
Имбециль балалардың көпшілігінде мінез-құлықтарында еліктеушілік қасиеттері басым болады. Олар
Іштен туа бітетін ақыл-ой кемістігінің имбециль тобына кіретіндердің ішіндегі
«Дауна» балалардың психикасында ақыл-ой кемістіктерінің басқа түрлерінен ерекшеленіп тұратын,
Алайда ақыл-ойларының өте таяздығы жағынан олар имбециль балаларға көбірек
Мұндай балалардыың мінез-құлықтары әр түрлі және құбылмалы болады. Олардың
Дауна синдромы бар балалардың психикалық қимыл-қозғалыстарының жетілмей қалатындығы дүниеге
Бұл кемістікке шалдыққан балаларда ынталы ұмтылыстың, қуанышты шаттықтың, еркелік
Алайда, 3-4 жастан асқаннан кейін айналасындағы өзі қатарлы дені
Гидроцефалия – қазақ тілінде «өте үлкейіп кеткен, қазан бас»
Жұлын сұйығының тасуына ананың жүкті кезінде әр түрлі азық-түлік
Іштен туа бітетін гидроцефалия кемістігі баланың дүниеге келгеннен кейінгі
Гидроцефалия кемістігіне шалдыққан балалардың психикасында өздеріне тән ерекшеліктері
Гидроцефалияға шалдыққан балалардың ақыл-ойларының кемістіктері идиоттың ең ауыр түріндегісінен
Ақыл-ой кемістіктерінің бұл сияқты әр түрлі дәрежеде көріну себебі,
Гидроцефалияның дебиль дәрежесіндегі ақыл-ойы кем балаларға арналған арнайы мектепте,
Микроцефалия – гректің «микро» - «кішкентай» және «цефаль» -
Сонымен қатар олардың қимыл қозғалыстары да бұзылған және құрысып-тырысудың,
Микроцефалияның пайда болуына баланың миы бірқалыпты жетіліп келе жатқан
Микроцефал баланың миының салмағы дені сау балаға қарағанда әлдеқайда
Ал, кейбір жағдайларда бұл аурудың белгілері нәрестенің дүниеге келгеннен
Біріншіден, баланың бас сүйегі туылған кездегі көлемінен әрі қарай
Екіншіден, жүйке жүйелерінің зақымданып бұзылуынан бұлшық еттерінің жұмыс істеу
Микроцефаль балалардың басым көпшілігінің ақыл-ойларының кемістік дәрежелері негізінен идиоттарға
Қорыта келгенде, жүкті кезінде ағзаны әр түрлі зиянды заттардың
Ал бұл кемістік баланың мектеп жасына таяған уақытында тіпті
Ақыл-ойы кем балалар қосалқы мектептерде оқытылады. Қосалқы мектепте оқушыларға
Жалпы – әр адамға тән еңбектің негізгі түрлері бойынша
Арнайы – оқушыларды кәсіптік жағынан дайындауға бағытталады. Арнайы кәсіптік
еңбек пропедевтикасы;
кәсіптік бағдар;
кәсіптік еңбекке баулу.
Еңбек пропедевтикасы – (1-3 сыныпты қамтиды). Негізгі мақсаты –
Кәсіптік бағдар – (4 сыныпты қамтиды). Оқу шеберханаларында қол
Кәсіптік еңбекке баулу – (5-8 сыныпты қамтиды). Мақсат
Сөйлеу қабілеті бұзылған балалардың ерекшелігі
Сөйлеу тіліндегі мүкістердің патологиялық дәрежелеріне, белгілі бір мүшелерінің атқаратын
Тіл бұзылуының себептері органикалық және функциональдық болып бөлінеді.
Органикалық – түрлі зақымдардың нәтижесінде тіл аппараты мен жүйке
Функциональдық – мұнда органикалық зақымдану болмайды, тек сөйлеу механизмдерінің
Тілдің бұзылуы түрлі жаста, әсіресе жас балаларда көп кездеседі.
Енді сөйлеу тілі мүкістеріне жеке-жеке тоқталып, олардың ерекшеліктерін сипаттайық.
Дислалаия – сөйлеу тілі мүшелерінің анатомиялық кемістіктерінен дыбыстардың бұзылып
Органикалық дислалияға сөйлеу тілі аппаратының сыртқы сүйек құрылысының және
Соныменен, органикалық дислалия бұл перифериялық аппараттың сүйегі мен бұлшық
Перифериялық сөйлеу аппаратының бұзылуы туа пайда және жүре пайда
Туа пайда болатын кемістікке жататындар:
прогнатия -жоғары жақ төменгі жақтан алға шығып тұрады;
прогения – төменгі жақтың алға шығуы;
тістердің дұрыс орналаспауы;
еріннің түрлі кемістіктері;
таңдай параличі;
Жүре пайда болатын кемістікке жататындар:
сүйектер мен бұлшық еттердің зақымдалуының нәтижесінде артикуляциялық аппаратта пайда
Дұрыс тістеу – бұл астыңғы алғы тістер үстіңгі тістермен
Органикалық дислалияға жататын кемістік бұл ринолалия.
Ринолалия – ауыз бен мұрын қуыстарының дұрыс қызмет етпеу
Ринолалияның түрлері:
Ашық ринолалия – сөйлеген уақытта ауа ауыз және
Жабық ринолалия – ауа тек ауыз арқылы өтеді, бұл
Ашық ринолалияның себептері: таңдайдың бөлінуі, жұқа таңдайдың қысқалығы, таңдайдың
Жабық ринолалияның себептері: мұрын қуысының бітелуі, мұрын қуысындағы ісіктер,
Ринолалик балалар өте әлсіз болады. Осының өзі олардың сөйлеуінің
Мысалы, «хейлопластика» - бұл туғаннан кейінгі бірінші аптада баланың
«Уранопластика» - жасанды таңдай жасау. Бұл операция 5-6 жасында
Дислалия сөйлеу тіліндегі бұзылған дыбыстардың санына қарай қарапайым және
Сөйлеу тіліндегі дыбыстардың мүкістік ерекшеліктеріне қарай бөлінетін дислалияның түрлері:
Сигматизм – ызың дыбыстардың («с», «з», «ц», «ж», «ч»,
Ротацизм – «р» дыбысының айтылуындағы мүкістік;
Ламбдацизм – «л» дыбысының айтылуындағы мүкістік;
Таңдай дыбыстарының айтылуындағы мүкістіктер;
Каппацизм – «к» дыбысы;
Гаммацизм – «г» дыбысы;
Хитизм – «х» дыбысы;
Йотацизм – «й» дыбысы;
Алалия грек сөзі, «қолдануға жарамайтын болымсыз тіл» деген мағынаны
Моторлы алалияда сөйлеу тілін қимылдатып қозғалысқа келтіріп тұратын анализатордың
Сенсорлы алалия. Сөйлеу тілін түсініп ұғынудың және сезіп түсінуінің
Тұтығу – нң ауыр кесел. Оның себептері:
Қорқу;
Баланың түрлі инфекциялық аурулармен жиі ауруы;
Ата-анасының тұтығуы;
Шамадан тыс жазалау әдістерін қолдану.
Бұл әдетте, 2-5 жас арасында кездесетін құбылыс. Алдын-ала оларға
Мысалы, кейбір ата-аналар балаларының қабілетін жұртқа мақтаныш ретінде көрсеткісі
Жасы жетпеген балаға кітапты көп оқуға болмайды. Әсіресе түнге
Баланы жазалау мақсатында қорқыту әдісі де көп қолданылады. Бірақ,
Тұтығатын бала күдікшіл болады, өзінің құрдастарының алдында сөйлеуге ұялады.
Тұтығу асқынбастан арнайы мамандарға көрсетіп, уақытылы кеңесіп отыруы
Дисфония – дауыс шығаратын аппараттың патологиялық кінәратқа шалдығуынан дыбыстың
Брадилалия – сөйлеу тілі мүшелерінің қимыл-қозғалыстарының патологиялық сылбырынан дыбыстар
Тахилалия – сөйлеу тілі мүшелерінің бірқалыпты жылдамдық қимылдарының патологиялық
Афазия – мидың белгілі бір жерінің жинақталып зақымдануынан бұған
Афазия екіге бөлінеді: моторлы және сенсорлы.
Моторлы афазия – ауру тек қана ымдау арқылы түсінеді.
Сенсорлық афазия – біреудің айтқанын түсінбейді. Есту органы қалпында.
Дислексия – оқу процесінің ішін-ара бұзылуының өзіне тән ерекшелігін
Дисграфия – жазу процесінің ішін-ара бұзылуының өзіне тән ерекшелігін
Есту қабілеті нашар дамыған балалардың ерекшелігі
Есту органы адам организмінде өте үлкен рөл атқарады. Адамның
Ортаңғы құлаққа ауру қоздырғыштар енсе, ол ауыр зардаптарға әкеліп
Ішкі құлақтың зақымдалуы мына себептерге байланысты: қабыну процесінің ортаңғы
Есту органының күшті бұзылуы бұл – өздігінен немесе емделудің
Жүре пайда болған себептер: ортаңғы құлақтың күшті қабынуы, мұрын
Есту функциясының бұзылу дәрежесіне қарай есту жетіспеушілігі екіге бөлінеді:
Кереңдік – есту қабілетінің толық жойылуы.
Құлағының мүкісі бар адамдар – сөз-сөйлемді қабылдаған кезде түрлі
Есту жетіспеушілігінің түрлеріне байланысты балаларды екі топқа бөледі: кереңдер
Кереңдердің өзі екі түрге бөлінеді:
Сөз сөйлеу қабілетінен айырылған кереңдер (керең-мылқаулар);
Сөз сөйлеу қабілеті бар кереңдер (есту қабілетінен кеш айырылғандар).
Көру қабілеті бұзылған балалардың ерекшелігі
Оқу процесіндегі қиындықтар кейде көру қабілетінің бұзылуымен байланысты болады.
Зат анық және нақты қабылданған кезде дұрыс рефракция болады,
Көрудің жақыннан және алыстан көргіштік түрлері жиі кездеседі.
Жақыннан көргіштік күшті рефракцияны сипаттайды, яғни, заттан келе жатқан
Алыстан көргіштік әлсіз рефракцияны сипаттайды, яғни, заттан келе жатқан
Астигматизм – заттардың бейнесі тор қабықшада бір нүктеде шағылыспайды,
Көру қабілеті бұзылуының бұл түрлері рефракцияның ауытқуларымен байланысты, бірақ
Соқырлар – бұл жарықты түйсіне алмайтын балалар. Егер қалыпты
Осындай көру қалдықтары соқырларды айналадағы өмірге бейімделуге көмектеседі.
Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша аномальды балаларды
Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша 11 арнайы коррекциялық
Аномальды балаларға арналған арнайы оқулықтар бар. Бұл оқулықтардың ерекшелігі
Нашар көретін балалар үшін, оқулықтар, олардың ерекшеліктерін ескере отырып
Жақыннан көргіштік, алыстан көргіштік және астигматизм атты көздің бұзылуы
Нашар еститін және керең балалар үшін жоғары сыныптарда жалпы
Нашар еститін балалар үшін түрлі күшейткіш приборлар қолданылады. Бұл
Ақыл-ойы кем балалар қосалқы мектептерде тәрбиеленді. Бастауыш сыныптарда ерекше
Жоғары сыныптарда (5-8 сынып) ақыл есі кем балаларды арнайы
Еңбек тәрбиесі ақыл-ойы кем балалардың жан-жақты, интеллектуалдық жағынан дамуына,
Қосалқы мектептерде ұйымдастырылған оқыту және тәрбие процестері, ақыл-ой кемістігін
2.2. Аномальды балаларға көрсетілетін психологиялық-медициналық-педагогикалық консультация қызметі.
Психикалық және физикалық кемістігі бар балаларға түрлі коррекциялық жұмыстар
Ереженің негізгі міндеттері:
а) Туылғаннан 18-ге дейінгі балалар мен жасөспірімдердің даму ерекшеліктерін
б) Балаларға психологиялық-медициналық-педагогикалық және әлеуметтік көмек көрсету жөнінде ұсыныстар
в) Баланың жай-күйінің өзгеруіне байланысты оған бұрын қойылған диагнозды
г) Балаларға психологиялық-медициналық-педагогикалық көмек көрсету мүмкіндігі, оларды халықтық білім
д) Дамуында әр түрлі ауытқушылықтары бар: мектепте үлгермейтін, тәртібі,
е) Дамуында әр түрлі ауытқушылығы бар және мамандандырылған жәрдемді
ж) Кемтар балалардың физиологиялық психологиясы жай-күйінің ерекшеліктері туралы халық
Психологиялық-медициналық- педагогикалық комиссияның жұмысының негізгі мазмұны балаға медициналық-психологилық-педагогикалық тексеру
Балаларды қабылдау және тексеру тәртібі:
Балалар мен жасөспірімдерді консультацияға жіберу білім беру, денсаулық сақтау,
Туу туралы куәлік;
Маман-дәрігерлердің қорытындылары мен тексеру нәтижелері және баланың даму тарихынан
Мектепке дейінгі білім мекемелері мен жалпы білім беретін мектептердің
Баланың ана-тілі, математика, сурет бойынша жазба жұмыстары мен басқа
Психологиялық – медициналық - педагогикалық комиссияда тексерілген балалар мен
Психологиялық-медициналық-педагогикалық комиссия – мамандарының функциональды міндеттері.
Психологиялық- медициналық- педагогикалық комиссия мамандарының басты міндеттері: дәрігер балаларға
Педагог-психолог, дефектолог, логопед кемістіктің құрылымын (структурасын) тауып, оның сөйлеу
Дамуында ауытқушылығы бар балалардың дұрыс бағдарда білім алуына және
Психологиялық-медициналық-педагогикалық комиссия– принциптері:
Мүмкіншілігі шектеулі балалар мен олардың жанұясына әлеуметтік қолдау көрсетіп
Мүмкіншілігі шектеулі балалардың жанұясымен бірлесе отырып, оларға мекеменің мамандары
Балаларға ерте көмек көрсетуде олардың тең құқылы және қол
Әлеуметтік және медициналық-педагогикалық түзету көмегін көрсету мақсатында әр
Мүгедек балалармен айналысатын мұғалімдерді кадрлық жағынан іріктеу;
Мүмкіншілігі шектеулі балалармен тікелей жұмыс істеу үшін жоғарғы оқу
Мүмкіншілігі шектеулі балаларды оңалтудың жаңа әдісітерін енгізу;
Мүгедек балаларды оңалту мен әлеуметтік бейімделуге мемелекеттің саясатын жүргізу;
Бүгінгі заман талабына сай мүгедек балалалардың оқуына және келешекте
БАҚ-ның көмегімен мүгедек балалардың «толық қанды» өмір сүруі атты
Толық-қанды өмір сүре алмай, зардап шегуші мүгедек балаларға ғылым
Әр балаға жеке жағдай жасау үшін шағын мамандандырылған жаңа
Аномальды балалар психологиялық, медициналық, педагогикалық және әлеуметтік жағынан тексеріледі.
Психологиялық тексеру – кемтар балалардың психикалық жағдайының ерекшеліктері мен
Медициналық тексеру – балалардың тіршілік әрекетінің шектелуіне себеп болатын
Педагогикалық тексеру – тиісті жастағы балаларға арналған жас ерекшеліктерін
Әлеуметтік тексеру – тиісті жастағы балаларға арналған жас ерекшеліктерін
Аномальды балаларды оңалтудың жеке бағдарламасы бар. Бұл баланың соматикалық
Қорытынды
Дефектология – бала дамуындағы әр түрлі ауытқулар мен денсаулықтың
Ақыл-ойы кем, өсуі нашар (аномальды) бала тәрбие ісінде, оқытуда
Балалардың өсіп-дамуы бұзылған кезде алуан түрлі ауытқушылық болғандықтан, аномальды
Аномальды балалар біздің елімізде жылдан-жылға азаюда. Жұқпалы ауруларды профилактикалық
Дефектология көптеген ғылымдармен байланысты. Дефектология аномальды балалардың психологиялық ерекшеліктерін
Дефектология ғылымы медицина, ортопедия, спорттық емдеу, массаж атты салалармен
Біздің елімізде аномальды балаларды тәрбиелеп, оқытудың мемлекеттік негізі құрылған,
Пайдаланған әдебиеттер
ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы. Астана, 2008 жылғы
«Кемтар балаларды әлеуметтік және медициналық-педагогикалық түзеу арқылы қолдау туралы
ҚР Білім туралы заңы 7.06.1999 ж.
ҚР Білім туралы заңы (толықтырулар мен өзгертулер енгізілген) 15.08.2007
ҚР-ның 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасы 9.01.2004
ҚР-дағы мемлекеттік жастар саясаты туралы 14.05.2004 ж.
Абдуллина Г. «Арнайы мекемелерге көмек» «Бастауыш мектеп» №4 2005
Басова А. Г., Егоров С.Ф. «История сурдопедагогики» М., 1984
Белкин А.С. «Нравственное воспитание учащихся вспомогательной школы» М., 1987
Богомолова А.И. «Нарушение произношения у детей» М., 1979 г.
Брёзе Б. «Активизация ослабленного интеллекта при обучении во вспомогательных
Волкова А.С. «Выявление и коррекция нарушений устной речи у
«В помощь директору спец. школы» под ред. Кузнецова
Григорьева Г.В. «Особенности владения невербальными средствами общения дошкольниками с
Грищенко Л. Л. «Устранение дефектов речи», «Семья и детский
Дуанбай Ж. «Саңыраулардың сағыныш сезімі», «Жас Алаш»
Дульнев Г. М. «Учебно-воспитательная работа во вспомогательной школе» М.,
Елубаева Қ. К. «Дайындық сыныбы оқушыларының есту қабілетін дамыту
Ермаков В. П., Якунин Г. А. «Развитие, обучение и
Жарықбаев Қ., Сангилбаев О. «Жантану атауларының түсіндірме сөздігі» А.,
Забромная С.Д. «Отбор умственно отсталых детей в специальные учереждения»
Зайцева Г. Л. «Дактилология. Жестовая речь» М., 1991 г.
Земцева М.И. «Обучение и воспитание дошкольников
Зыков С. А. «Методика обучения глухих детей языку» М.,
Крайнин В. А., Крайнина З. М. «Человек не слышит»
Курбатова С.В. «Профессиональная компетентность педагога - дефектолога» , «Менеджмент
Лапшин В. А., Пузанов Б.П. «Основы дефектологии» М., 1990
Малдыбаева А.О., Орынбаева Э.Ә. «Дефектология негіздері» Шымкент 2007 ж.
Намазбаева Ж. «Дефектологтың кеңесі» А., 1980 ж.
Намазбаева Ж., Сүлейменова Р. «Дефектологиялық сөздік» А.,1993
Назарова Л.П. «Методика слуховой работы в школе слабослышащих» М.,
Өмірбекова Қ., Серікбаев Қ. «Логопедия» А., 1996 ж.
Петров Ю.И. «Организация и методика обучения слепых ориентировке в
Плаксина Л.И., Григорян Л.А., «Проблемы воспитания и социальной адаптации
Рубинштейн С. Я. «Психология умственно отсталого школьника» М., 1986
Серкебаев Қ. «Менинго-энцефалит ауруының зардабынан ақыл-ойларының даму процестері бұзылып
Сивинская М.В. «Обучение неслышащих и слабослышащих учащихся с помощью
Феоктистова В. А. «Хрестоматия по истории тифлопедагогики»
М., 1995 г.
Филичева Т.Б., Чевелева Н. А. «Логопедическая работа в специальном
Литвак А.Г. «Тифлопсихология» М., 1995 г.
Еременко И.Г. «Олигофренопедагогика» Киев., 1985 г.
«Аутичный ребенок в быту» под ред. С.А. Морозова.
«Специальная педагогика» под ред. М.Н.Назаровой. М., 2000
Венгер Д. «Реабилитация детей - инвалидов» М., 1995 г.
Аномальды балалар
Аномальды балалардың педагогикалық - психологиялық ерекшеліктері
Арнайы педагогика жалпы педагогиканың ғылыми саласы ретінде
Арнайы педагогиканың ғылым ретінде дамуы. Шетелдегі арнайы білім беру саласындағы ғылыми зерттеулер
Арнайы педагогиканың сыныптамалары
Оңтүстік қазқстан облысындағы аномальды балаларды оқыту мен тәрбиелеу мәселелері
Дамуында ауытқуы бар балалардың түрлері
Күрделі дамуында ауытқуы бар балалар
Аномальды балалардың негізгі категориялары және оның ерекшеліктері
Тіл мүкістіктері бар балалардың сөйлеуі