Қаржы қорлары
ЖОСПАР
Кіріспе
I- Бөлім
Қаржы ұғымы және оның экономикалық маңыздылығы
1.1. Кәсіпорынның және оның қызмет түрлері
1.2. Қаржының мәні, функциялры және ролі
1.3. Қаржының кәсіпорынның экономикаға тигізген әсері
II- Бөлім
2.1. Кәсіпорынның қаржы механизмінің элементтері
2.2. Кәсіпорынның қаржылық жағдайы
2.3. Қаржы қорлары
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
1.1. Кәсіпорын және оның қызмет түрлері
Кәсіпорын – белгілі бір өнім өндіретін немесе халыққа
Кәсіпорынның шаруашылық қызметерінің нәтижелігі -
Кәсіпорын нарық экономикасы өндірістік және өндірісітен
Соңғысының әр түрлі себептері бар, атап
Өндірісті қорлармен қамтамасыз етуде ең оңтайлы үйлесімдікті
Өндірілген өнімінің саны мен сапасы
Өткізу көлемі
Өткізуден түскен кірісі пайда
Осы факторлар негізінде қол жеткізілетін тиімділіктің
Ішкі жағдайлар үш топқа бөлінеді:
Өндірісті қорлармен қамтамасыз ету оған өндірісітік
а) Ғимарат, құрылыс
б) Құрал жабдық, аспаптар
в) Жер
г) Шикізат – материалдар
д) Отын
е) Жұмыс күші
ж) Ақпарат және т.б. жатады.
Кәсіпорынның экономикалық және техникалық дамуының
а) Ғылыми – техникалық прогресс
б) Өндіріс пен еңбекті ұйымдастыру
в) Кадрлардың біліктілігін жетілдіру
г) Инновация мен инвестиция
Кәсіпорынның өндірістік шаруашылық қызметтерінің коммерциялық саласын қалыптастыру
Кәсіпорын қызметінің негізгі факторлары
Жер. Бұл белгілі бір өлшемдегі пайдалану
Жұмыс күші - Өлі және дене еңбегі, еңбекке
Еңбек заты және еңбек құралдары. Еңбек заты және
Кәсіпкерлік – меншікке негізделген несиеге алынған және
Капитал – тұтыну заттарының көлеміне қарай
Кәсіпкер – жеке тұлға
Ол: 1. Өндірістік – шаруашылық
2. Көтерме сауда
3. Инновация
4. Кеңестер беру
5. Коммерциялық делдалдар
6. Бағалы қағаз операциялары
Инновация – жаңа бұймдар мен озық технологияларды
Зерттеуді бастаудан өндірісте алғаш рет игеруге дейін.
Алғашқы игеруден бастап бұйымды тұтынушылардың қажетін қанағатандыру мақсатында
Одан соң бұйымды тұтынушы пайдаланады, күтеді, кәдесіне
Кәсіпорынның түрлері: кооператив бұл пайда табу мақсатында
Бюджеттік кәсіпорындар – бұлар заңды шаруашылық дербестігі жоқ
Бұлардың кірісі мен шығысы мемлекеттік бюджет есебінен өтеді,
Кәсіпорын басшыларын мемлекеттік басшы органдар тағайындайды. Мұндағы
Мемлекеттік корпорациялар – кәсіптік немесе ортақ мүдделер принципінде
Ассоциациялар - шаруашылық есеп, өзін-өзі қаржыландыру
Ассоциациялар негізді түрлері мыналар:
Концерн салааралық: мемлекеттік бірлестік; шаруашылық ассоциациясы; консарциум.
Концерн – қатысу жүйесі, мүдде ортақтығы туралы
Консерциум – капиталистік нысандарының бірі, қарыздарды
Картель – біртектес өнімі біртұтас сауда кеңсесі арқылы
Синдикатқа қатысушылар коммерциялық дербестігін сақтамаса да, өндірістік
Треет – кәсіпкерлер бірлестігі, ол өзіне кіретін кәсіпорындардың
1.2. Қаржының мәні, функциялары және ролі.
Қаржының мәні, іс- әрекет механизмі және рольі оның
Қаржының мәнін толық ашу оның ұғымы мен
Қаржыға қатысты функция осы экономикалық категорияға
Функцияда категорияның қоғамдық арналымы қамтып көрсітіледі
Бірінші тұжырымдаманың жақтаушылары қаржы қоғамдық
Бөлу және бақылау.
Бөлу функциясы қаржы құралдарын қоғамдық жалпы
Қаржының бөлгіштік функциясының қимылы оның мәнінен жиынтық қоғамдық
Қоғамдық өнімді бөлу алғашқы және кейінгі немесе
Мұның нәтижесінде натуральдық заттық нысандағы өнімді
Қаржылық – бюджеттік әдіс. Ол бюджетке табыстарды алғанда
Қоғамдық өнімді құндық бөлудің процесі мемлекет белгілеген
Ұлттық табысты қаржы көмегімен қайта бөлудің негізгі мақсаттары
Өндірістік емес саланы қаржы ресурстарымен қамтамасыз ету: бұл
Қаржы ресурстарын маңызы зор прогрессивті салалардың айрықша дамуын
Қаржы ресурстарын ұтымды түрде сала ішінде бөліп, ол
Қаржының қоғамдық өнімді бөлу және қайта бөлу процесіне
Қаржы ұлттық табыс құрамындағы бастапқы табыстарды да, түпкілікті
Қаржының бөлгіштік функциясының жақтаушылары бөлу арқылы қаржы ұдайы
Ұдайы өндірістік тұжырымдаманың жақтаушылары қаржы – бір стадияның
өйткені, олардың пікірінше: қоғамдық ұдайы өндірістің барлық стадиялары
Қаржы қоғамдық өндірісі қозғалысының барлық
Қаржының табиғатын ақша қаражаттарынң қозғалысында анықтайтын
Ұдайы өндірістік тұжырымдамасы жақтаушыларынан қаржының мәнін осылай кеңінен
Ақшалай табыстармен қорларды жасау
Ақшалай табыстар мен қорларды пайдалану
Бақылау функциясы
Қаржы көмегімен мемлекет өзінің иелігіне материалды өндірісі сферасында
Бұл процесс қаржының бірінші функциясын – ақша қорларын
Бұл ақша қорларын нақтылы пайдалану қаржының екінші функциясы
Ақша қорларының қаражаты қайта бөлу жолымен мемелекеттік
Қоғамдық өнімді ақша қорларын қалыптастыру және пайдалану
1.3. Қаржының кәсіпорын экономикасына тигізетін әсері
Кәсіпорын – экономиканың даму сатысының негізгі бір бөлігі
Кәсіпорындар белгілі бір өндірісі өнімін шығару үшін, не
Өндірістік жүйе ретінде кәсіпорынның ішкі және сыртқы ортасы
Сыртқы ортаға – экономикалық саясат, құқықтық жағдай, экономикалық,
Ішкі ортаға – еңбек ресурстары, тех және технологиялық
Практикалық қызметінде кәсіпорын ең алдымен сатудың көлеміне
Q=5xN
Мұнда Q – сату мөлшері
5- тауардың бір өлшемінің бағасы (теңге)
N – сатылған тауардың мөлшері теңге
Жалпы пайда – нәтижесі ретінде сату мөлшерінен
Шектік таза пайда – бұл жалпы пайдадан шегеріліп
Шектік таза өнім – бұл жалпы пайдаға қосылған
Көрсетілген бағалық көрсеткіштердің тізбесі мынадай көрсеткіштермен қаралады.
Кәсіпорын, фирма бақылауындағы өткізім нарығының үлесі
Өнім сапасының көрсеткіштері.
Тұтынушылардың қызмет көрсету деңгейінің көрсеткіштері
Кадрлардың дайындау, қайта даярлау көрсеткіштері
Есеп айырысуда ең күрделісі – сапа көрсеткіші болып
Нарықтық экономикада басқа көрсеткіштердің ішіндегі кең таралғандары.
Өндіріс тиімділігінің көрсеткіштері
Өнідіріс шығындары құрылымның көрсеткіштері
Бірінші топқа жататын көрсеткіштер:
Кәсіпорынның жалпы сату мөлшеріндегі жалпы немесе шартты таза
Сату көлеміндегі шартты таза өнім деңгейі.
Шартты таза пайда мөлшерінің еңбекақыға кеткен шығындардың
Екінші топқа жататындар.
Жалпы сатудағы капиталдың авансыланған және шартты таза
Тұтынылған материалдардың және жартылай фабрикаттардың жалпы құнының
Кәсіпорын қызметін жүйелі және жан-жақты талдау мынадай мүмкіндік
Жалпы кәсіпорынның және оның бөлімше құрылымдарның шаруашылық қызметіндегі
Тауарлардың және қызмет көрсетудің нақтылы түрлерінен алынатын
Баға саясатын әзірлеуге қажетті өндіріс шығындарын
Әр уақытта мынаны естен шығармау керек, шаруашылық қызметінің
Қайсы бір құндық категориялардың, соның ішінде қаржының да
Ақша болмаса қаржының болуы мүмкін емес, өйткені қаржы
Ақша қаражаттары экономикалық өмірде, әдеттегідей баламалы, яғни
Ақша қорларының бүкіл ақша қаражаттарынан бөлініп тұратынын ерекшелігі
Кез келген операциясы осындай ерекшелікпен аударылатын аударымдар,
Сөйтіп қаржының қалған өзгеше белгілері экономикалық категорияны ақша
Жоғарыда айтылғандардың негізінде қаржының қысқаша анықтамасын былайа
Қаржының қажеттілігі обьективті мән жайда тауар ақша қатнастарының
Қаржының басты арналымы – табыстар мен ақшалай
Мемлекет, дәстүрлі функциялардың басқа шаруашылық процестерңді
Сондықтан Қазақстан жағдайындағы қаржы саясатының міндеті экономиканы
2.1. Кәсіпорынның қаржылық жағдайлрын бақылау
Қаржылық жағдайларын бақылауда жалпы ішкі өнімді тиісті қорларға
Бақылау функциясы сандық түрде қаржы ресурстарының
Мұндай бақылаудың экономиканың теңгерімді дамуының қамтамасыз етілуі мүмкін
Қаржының бақылау функциясының экономикалық мағнасы кәсіпорынның фирманың
Қаржы мәселесі жөніндегі заңнамалардың бұлжымастай сақталуына мемлекеттік бюджет,
Қаржының бақылау функциясын жүзеге асырудың нысаны қаржылық көрсеткіштерді
Ұдайы өндіріс процесіндегі қаржының бақылау функциясынң ролі «қаржылық
Қазіргі кезде қаржылық бақылаудың мынадай түрлерін ажыртады.
Қаржылық – шаруашылық бақылау
Оны фирмалардың, кәсіпорындардың бірлестіктерлің, министрліктердің ведомоствлрдың қаржы органдары
Ұдайы өндірістің бүкіл барснда өнімді шығару мен
Қаржылық – бюджеттік бақылау.
Ол кәсіпорындар табысының бір бөлігіін мемлекеттік бюджетке алу
Осылайша қаржы жүйесі белгіленген төлемдердің бюджетке дер кезінде
Кредиттік – банктік бақылау
Ол фирмалар мен кәсіпорындарды несиелендіру арқылы жүргізіледі. Бұл
Коммерциялық есеп пен маркетинг операциларын жүзеге асыруға
Бақылау функциясы қаржының бөлшектік функциясынан туындайды және жиынтық
2.2 Қаржының ресурстары мен қорлары
Қаржы ресурстары – бұл жалпы ішкі өнім құнының
«Қаржы ресурстары» - деп ақша қаражаттарының көздерін шаруашылық
Қаржы ресуртары – бұл қордағы, яғни ақша қаражаттарының
Мысалы: ақша қаражттарының бір бөлігінің алғашқыда қор сиапты
Қаржы ресурстары ұғымындағы оның екі жағын ажырата білген
Шаруашылық жүргізу практикасында «Қаржы ресурстарының » ұғымы деп
егер жиынтық өнімнің материалдық – заттың құндық құрамына,
Қаржы ресурстарының құрамында олардың аса маңызды екі бөлігін
Мемлекеттік кірістер. Олар республикалық және жергілікті бюджеттерді шоғырланады.
Бюджеттен тыс қаражаттар. Олар шаруашылық жүргізуші субьектідердің қарамағында
Кәсіпорынның қаржы ресурстары, бұл кәсіпорынның өз қарамағындағы ақша
Сонымен қатар қажы ресурстары:
Өндірістен тыс саланың обьектілерін дамытуға
Тұтыну
Жинақтау
Арнайы резерв қорларын толықтыруға жұмсалады.
Жарғылық капитал – бұл құрылтайшылар үлесінің негізінде құрылған
Қаржы ресурстары негізінен пайданың есебінен қалыптасады.
Тозығы жеткен мүліктерді сатудн түскен түсімдер
Тұрақты пассивтер
Әр түрлі мақсатты түсімдер
Ұжым мүшелерінің әр түрлі жарналары мен үлестерінен құралады.
Тұрақты пассивтерге қатыстылары:
Жарғылық, резервтік және т.б. капиталдар
Ұзақ мерзімдік қарыздар
Кәсіпорынның айналымындағы несиелік қарыздар
Қомақты қаржы ресурстары
Кәсіпорынды құру немесе оны қайт құру кезеңінде
Акция, облигация және басқа да құнды қағздарды сату
Құнды қағаздар және басқа да эмитентердің диизидтері мен
Қаржы операцияларынан түскен табыстар мен несиелерден пайда болады.
Кәсіпорын қаржы ресурстарын
Өздері мүше ассосиациялар мен концерндерден
Өздері бағынышты ұйымдардан
Мемлекеттік басқару органдарынан бюджетік жәрдем (субсидия) түрінде
Сақтандыру ұйымдарынан алу мүмкін
Кәсіпорын қаржы ресурстарын пайдалану мына бағытта жүзеге асады.
Өнімдерді өндіру мен сатуға қатысты ағымдық шығындар.
Өндірісті ұлғайтуда және оны техникалық жағынан жаңғыртуға,
Құнды қағаздрға қатысты қаржы ресурстарын инвестициялау
Қаржылық, банк төлемдер бюджеттен тыс қорларға тиісті жарналар
Әр түрлі ақша қорларын және олардың резервтерін құру,
Қайырымдылық мақсаттағы демеушілік және т.б. көмектер
Эмитент – эмиссияны (ақша, құнды қағаздар шығару) жүзеге
2.3 Қаржы қорлары
Қаржы қатынастарының нысандары мен ақша қорлары басқарылатын материалдық
Қаржы қатынстарының, жалпы мемлекеттік яғни орталықтандырылған қаржыларға, -
Жалпы қаржылардың бүкіл құрамы екі ірілендірілген бөлікке біріктіріледі.
Мемлекеттік және муниципалдық қаржы
Шаруашылық жүргізішу субьектілердің қаржысы
Қаржы қатынастары сфераларының әрқайсының ішінде буындар бөлінеді, оның
Мемлекет қаржысы қаржы ресурстарының орталықтандырылған қорының жасаудың экономикалық
Қаржы жүйесін құру негізінде мына қағидалар қойылған. Қаржы
Қазіргі кезде қаржы жүйесі терең өзгерістерге ұшырап қайт
Қаржы жүйесінің қайта құрылудың басты міндеті оның Қазақстанның
Қаржылық қатынастарға көшу барысында қаржы жүйесінің ролі мен
Қаржы және бюджет жүйесі ішкі өнімнің өсуіне және
Нарықтық экономикалық жағдайында ресурстың сақталу процесі ұдайы
Қаржы механизмі экономикалық және әлеуметтік қолайлы жағдайлар ждасау
Қоағмдық шаруашылық және жеке бөлімдернің ерекшеліктеріне қарай жеке
Ал мемлекеттік қаржының механикалық бюджеттік механизм және бюджеттен
Қаржы механизмінің ішкі құрылымы бар ол өте күрделі.
Қаржылық өзара байланыстардың көптеген элементтерді ұйымдастырудың көптеген түрлерін
«Механизм» термині экономикалық ұғымд бір нәрсені іс қимылға
Қаржы шруашылық іс жүргізудің бүкіл жүйесімен және оны
Қаржы механизімінің белогы бұл
Қаржы механизімінің элеметті бұл
Қаржы механизміің оның қоғамдық ұдайы өндіріске ықпал жасауы
Қаржы механизмінің әрбір сферасы мен жеке буын бірыңғай
Сонымен бірге солармен буындар біршама дербес іс
Қаржы механизмінің құрамды буындарының іштегі үйлесуінің оның ұйымдылығының
Шаруашылық жүргізуші субьектілерде қорланымдардың жеке нысандарының арасында
Қаржы механизмі элементерінің қаржы қатынастарының ұйымдастырудың ныснлардың, түрлердің,
Мысалы: табысты бөлудің әдістері және кәсіпорынмен мемлекет арасында
Салық жүйесін ұжымды құру арқылы экономикалық және әлеуметік
Нарықтың қатынастарға өтуімен балнысты пратикаға акционерлеуге, бағалы қағаздар,
Қорытынды
Бірінші бөлімнің бірініші сұрағы бойынша қорытындылайтын болсақ, әрбір
Сонымен пайда дегеніміз - өнім сатудан және қызмет
Кәсіпорынның шаруашылық қызметі тиімділігінің бағалылығы басқарушылық
Кәсіпорын қызметінің тиімділігіне талдау жасаудың негізгі көздерінің бірі
Кәсіпорынның қаржы жағдайы төлем қабілеттілігі, пайдалылығы, активтерді пайдалану
Бірінші бөлімнің екінші сұрағы бойынша қорытындылар болсақ,
Жоспарлы пайданың жалпы мөлшерін кәсіпорындардың өздері белгілейді.
Кәсіпорындар пайдасының жалпы мөлшеріне мыналар жатады:
Кәсіпорынның нарықтық экономикадағы негізгі мақсаты – бәсекелеуге қабілетті
Бірініші бөлімнің үшінші сұрағына қатысты қорытындыда, біз
Кәсіпорындардың және олардың бөлімшелерінің белгілі бір мерзімінде атқарған
Экономикалық категория ретінде пайдалылық кәсіпорынның тек қана ағымдағы
Ал енді екінші бөлімнің бірінші сұрағы қорытындылар
Сонымен бірге қаржы механизмі мен оның элементтерін
Екінші бөлімнің екінші сұрағын қорытындылар болсақ, бақылау функциясы
Бақылау функциясы сандық түрде қаржы ресурстарының
Сонымен бірге нақты нысандағы қаржы ресрстарының қозғалысы жиынтық
Екінші бөлімнің үшінші сұрағы қорытындылай келе біз, ресурстар
Ресурстар рыногының ерекшелігі олардың тапшылығы, өндіріс көлемінің және
Ресурстарды сақтауды экономикалық ұйымдастырушылық және техникалық сипатының шаралар
Сондықтан, практикада ресурстарды сақтау қорларының заңдылықтарын
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Риски в современном бизнесе –М: Аланс.1994-200с
Финансовый бизнес – план. Учебное пообие/ Под ред.проф.
Ипотечно – инвестиционный анализ. Уебное пособие / под
Финансы. Учебник. Мельников В.Д.Ильясов К.К-Алматы: 2001-512с
43
Тұтыну қоры, қалыптастыру және пайдалану
Тауар-ақша қатынасы және қаржы
Тауар ақша қатынастары және қаржы
Қаржы – мақсатты ақша қаражат қорларының экономикалық негізі
Ақша теориясы, түрлері, даму кезеңдері қызметі
Қр-да жинақтаушы зейнетақы қорының қаржылық ресурстарын басқару
Жинақтаушы зейнетақы қорларында қаржылық басқару мәселелері
Инвестициялық институттардың рыноктық қатынастар жүйесінде алатын орны
Зейнетақымен қамтамасыз ету жүйесiн жаңғыртудың теориялық негiздерi
ҚР-ның қаржы жүйесі және дүниежүзілік практика