МАТЕРИАЛДЫҚ ЕМЕС АКТИВТЕРДІҢ ҚОЗҒАЛЫСЫН
Тақырыбы: Кәсіпорындағы материалдық емес активтер есебі, істен шығару
Мазмұны
КІРІСПЕ 3
І ТАРАУ. МАТЕРИАЛДЫҚ ЕМЕС АКТИВТЕРДІҢ ХҚЕС №38
1.1 Материалдық емес активтердің мәні мен
1.2 Материалдық емес актив ХҚЕС №38-ге
ІІ ТАРАУ. МАТЕРИАЛДЫҚ ЕМЕС АКТИВТЕРДІҢ ҚОЗҒАЛЫСЫН
2.1 Материалдық емес активтердің аналитикалық және
2.2 Материалдық емес активтердің қозғалысының есебін рәсімдеу
ІІІ ТАРАУ. МАТЕРИАЛДЫҚ ЕМЕС АКТИВТЕРГЕ АМАРТИЗАЦИЯНЫ
ҚОРЫТЫНДЫ 20
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 22
ҚОСЫМША 1 24
Кіріспе
Өнеркәсіптік өндірістің тиімділігін арттыру бойынша шаралар жүйесінде Қазақстан
Материалды емес активтердің әлеуметтік-экономикалық маңызы, ең алдымен
Қазіргі нарықтық экономикалық жағдайға өндіріс тиімділігінің маңызды бағыттарының
Бухгалтерлік есепте материалдық емес активтердің болмауы кәсіпорындардың қаржылық
Дамыған елдерде әуендер мен әндер, фильмдер мен кітаптар,
Ұйымның қаржылық-шаруашылық қызметінде материалдық емес активтерді сауатты және
Курстық жұмыстың маңыздылығы техниканың жоғары дамыған дәуірінде материалды
Курстық жұмыстың –бухгалтерлік есептегі материалдық емес активтерді ХҚЕС
Айтынған мақсатқа жету үшін келесі міндеттер қаралады:
Материалдық емес активтердің жіктелуін қарау;
Материалды емес активтерді ХҚЕС 38 стандартына сай бағалау;
Материалдық емес активтердің аналитикалық және синтетикалық есебін қарастыру;
Материалдық емес активтердің қозғалысының есебін қарастыру;
Материалдық емес активтерге амортизацияны есептеу жолдарын талдау.
І ТАРАУ. Материалдық емес активтердің ХҚЕС №38
1.1 Материалдық емес активтердің мәні мен
38 «Материалдық емес активтер» ҚЕХС (Қаржылық есеп берудің
а) анықтауға болады;
ә)субъектбақылайды;
б) қолданудан субъект болашақта экономикалық пайда алуды күтеді.
Материалдық емес бап материалдық емес актив больш саналады,
а) материалдық актив анықтамаларына сәйкес келсе;
ә) белгі - өлшемдерге сай келеді және мынадай
- субъектінің осы активке тікелей байланысты болашақта күтілетін
- актив құнын күмәнсіз сеніммен анықтауға болса;
- материалдық емес активтерді тану сәтінде олардың бастапқы
Материалдық емес активтердің бастапқы құны оларды сатьп алу
Ұйымның материалдық емес актив объектілерін қабылдау - тапсыруды
Материалдық емес актив объектілерін қабылдауды ресімдегенде акт материалды
Ұйым пайдалануына түскен материалдық емес активтердін барлық түрлерінің
ХҚЕС №38 сәйкес материалдық емес активтерді мынандай түрлерге
Лицензиялық келісімдер - кәсіпорынға үкіметтік органдар немесе муниципалитет
Бағдарламамен қамтамасыз ету, ол әлде сатып алынады, не
Патенттер - заңды түрде танылған және тіркелген айрықша
Ұйымдастыру шығындары (қалдырылған шығындар) – субъект шеккен
Гудвилл - субъектінің жағымды сипаттамасына байланысты сатып алушының
Демек, кәсіпорын өзінің баланстық құнынан артык. бағаға сатылуы,
Олардың ішіндегі ең айрықшасы: ерекше тиімді жарнама саясаты,
Дегенмен де, гудвиллдің сандық мөлшерін белгілеу, кәсіпорынның өз
Басқадай (авторлық құқықтар - шығарма, әзірлеме жэне т.б.
1.2 Материалдық емес актив ХҚЕС №38-ге
ХҚЕС №38 стандартына сәйкес материалдық емес активтер актив
Біршама материалдық емес активтердің белсенді нарығы болмайды өйткені
Сондықтан көптеген материалдық емес активтердің құнын, әдетте, екі
Материалдық емес активтер танылған кезеңінен бастап бастапқы құны
Құн кағидасына сәйкес, материалдық емес активтер сатып алынған
Егер де материалдык емес активтер бартерлік (айырбас) негізде
Егер де Үкімет тарапынан ауыл шаруашылығының кажеттілігін камтамасыз
Материалдык емес активтердің түсуі мен шығарылуы "Материалдық емес
Материалдық емес активтерді кабылдап алу жөніндегі акті әрбір
Актінің толтырылған үлгісі 1-қосымшада келтіріліп отыр.
Материалдық емес активтерді жасау кезінде оның құнын анықтауға
Фармацевтік зауытының 300 мың теңге шығарған шығыны, дайындалатын
ІІ тарау. Материалдық емес активтердің қозғалысын
2.1 Материалдық емес активтердің аналитикалық және
Материалдық емес активтер есебі 28 «Материалдық емес активтер
Материалдық емес активтердің синтетикалық есебі 2700 «Материалдық емес
2700 "Материалдық емес активтер" бөлімшесінің шоттарын аналитикалық есепке
Материалдық емес активтерді есепке алудың мүліктік карточкасы 1-суретте
Материалдық емес активтердің бастапқы құны субъектінің өз күшімен
материалдық емес активтерді жасауға катысқан еңбеккерлердің еңбек ақысы;
заң бойынша белгіленген еңбек ақыдан жасалатын аударымдар;
материалдық емес активтерді жасау кезінде тұтынатын материалдар мен
несие үшін төленетін пайыздар (марапаттаулар);
басқа да шығындар;
үстеме шығындар.
1-сурет. Материалдық емес активтерді есепке алудың мүліктік карточкасы
Материалдық емес активтерді жасауға кеткен барлық шығындар өзінің
Ал сәйкес кезеңге дейінгі орын алған барлық шығындарға
Субъектінің күшімен жасалған материалдық емес активтерді өз арналымы
Субъектінің өзі жасаған тауар белгілері материалдық емес актив
Демек, мына шығындар жұмсалғанымен материалдық емес активтерге жатпайды,
зерттеуге кеткен шығындар;
өндірістік немесе жаңа цехтардың ашылуына дейінгі кеткен шығындар
кәсіпорынды ашуға, заңды құжаттарын (жарлық, құрылтай келісім шарттарын,
мамандарды оқытуға кеткен шығындар;
жарнамаға кеткен шығындар;
жетілдіруге, кешуге, қайта қүұруға кеткен шығындар;
субъектінің жасаған: тауар белгілеріне, фирма атауларына т.б. шығындар;
белгілі бір қызметтүрін жүзеге асыру үшін мемлекет берген
патенттерге кеткен шығындар (оның әрекет ету мерзімі бір
Алғашқыда, материалдық емес активтерді алу ретінде танылған шығыстары,
2.2 Материалдық емес активтердің қозғалысының есебін рәсімдеу
Материалдық емес активтердің нақты барлығы мен козғалысын есепке
Осы кіші бөлім мынадай шоттардың топтарын қамтиды:
2710 – «Гудвилл», онда гудвиллдің болуымен және қозғалысымен
2720 – «Гудвиллдің құнсыздануы», онда құнсызданудан болуы мүмкін
2730 – «Өзге материалдық емес активтер», онда сипаты
тауарлық белгілер;
титулдық және баспа құқықтары;
компьютерлік бағдарламалық қамсыздандыру;
лицензиялар мен франшизалар;
өнеркәсіптік меншікке арналған авторлық құқықтар, патенттер және басқа
рецептілер, формулалар, модельдер, сызбалар және тәжірибелік үлгілер; және
Мысалы үшін «Цемент» АҚ Windows-2007 бағдарламасын сатып алсын
Айтылған операция кәсіпорынның бухгалтерлік есебінде келесі шоттар корреспонденциясын
1-кесте. Бағдарламалық жабдықтауды сатып алу есебі бойынша шоттар
№
қ/н Операция атауы Жалпы сомасы Дебет Кредит
1 Бағдарламалық жабдықтау сатып алынды 38000 2732 3312
2 ҚҚС сомасы көрсетілді 4560 1420 3310
3 Орнатуға шығындар жұмсалды 8000 2732 3312
4 ҚҚС есепке алынды 4560 3310 1420
Ондай болса, «Цемент» АҚ -да мердігерлерден сатып алу
Материалдық емес активері есепке алуда 1с:Бухгалтерия бағдарламасының мүмкіндіктерін
2-сурет. «1С Бухгалтерия» бағдарламасынан «Негізгі қорлар және материалдық
Материалдық емес активері әр-түрлі себепке байланысты есептен шығарылып
Егер де материалдық емес активтерден кәсіпорынға ешқандай экономикалык
Материалдык емес активтерді есептен шығару, 7410 шотында «Материалдық
6210 «Материалдық емес активтердің істен шығарудан түскен кірістер»
Ал енді осы сатып алынған бағдарлама толық тозды
2-кесте. Материалдық емес активтердің істен шығару есебі бойынша
№
қ/н Операция атауы Сомасы Дебет Кредит
1 МЕА-дің теңгерімдік құны есептен шығарылады 2000 7410
2 Тозу құны есептен шығарылады 8000 2741 2732
3 Жинақты пайды (шығын) жабылады 2000 5411 7410
Сонымен біз материалдық емсе активтерді сатып алғандағы және
Сл енді 3-кестеде шоттар корреспонденциясы және материалдық емес
3-кесте. Шоттар корреспонденциясы және материалдық емес активтердің қозғалысы
№
т/б
Операция
Шоттар корреспонденциясы Негіздеме
құжаттары
дебет кредит
1 2 3 4 5
1 Заңды тұлғадан сатып алынған материалды емес
2731-2733, 2710-2734
3312 05.05.2009ж берілген МЕА қабылдау-беру Актісі. МЕА қатысты
2 - ҚҚС есебін ескеруге алынды 331
3 - мердігерлердің шоттары төленді 3312
ІІІ тарау. Материалдық емес активтерге амартизацияны
Материалдық емес активтер құнына сәйкес қағидасы бойынша активтің
занды, реттеуші, келісімді жағдайларын ескеріп, олардың максималды кызмет
жаңарту немесе ұзарту жағдайлары келсе, онда оның топшыланған
тозу, сұраныс және басқа да экономикалык факторлар оның
келешектегі бәсекелестіктердің және баска да субъектілердің әрекеті (іс-қимылы)
материалдық емес активтердің, кейбір түрлерінің қызмет ету мерзімі
Материалдық емес активтердің пайдалы қызмет ету мерзімін субъектінің
Материалдық емес активтерді есептеу үшін әртүрлі әдістер пайдаланылады:
Материалдық емес активтердін арналымы бойынша пайдалануға дайындық кезеңінен
Амортизациялық сомасы әдетте, шығыс ретінде танылады, егер де
Материалдық емес активтердің амортизациясын (тозуын) есепке алуға 2740
2741 "Материалдық емес активтердің амортизациясы - лицензиялық келісімдер",
Бұл шоттар пассивті, реттеуші, контрактивті болып келеді, олардың
Әрбір кәсіпорын материалдық емес активтердің барлық түрлерінің пайдалану
Амортизацияның (тозу) есептелінген сомасына: 7110 "Тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді)
Материалдық емес активтердің амортизациясына байланысты мысал мысал келтірейік.
«Wtvtyn» ЖШС-де материалдық емес активтердің амортизациясын (тозуын) есепке
Амортизацияның (тозу) есептелінген сомасына:
7110 "Тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) сату шығындары",
7210 "Жалпы және әкімшілік шығындары",
8045, 8046 "Негізгі құралдардың тозуы және материалдық емес
2741-2746 шоттары бойынша кредиттеледі. [3]
«1С Кәсіпорын» жүйесі бағдарламасында материалды емес активтердің амортизациясын
Материалдық емес активтер есебі «1С Кәсіпорын»
«1С Кәсіпорын» бағдарламасында көрсетілгендей өзімізге керек іс-әрекетті
2-сурет. «1С Кәсіпорын» бағдарламасында амортизациялық шығындарды анықтау
«1С Кәсіпорын» бағдарламасында материалдық емес активтер амортизациясы
2-суреттен көріп отырғанымыздай-ақ, амортизация сомасын бірнеше шоттар немесе
Қорытынды
Куртсық жұмысты түйіндей келе келесідей қорытындылар жасауға болады:
38 «Материалдық емес активтер» ҚЕХС (Қаржылық есеп берудің
ХҚЕС №38 сәйкес материалдық емес активтерді мынандай түрлерге
Лицензиялық келісімдер;
Бағдарламамен қамтамасыз ету;
Патенттер;
Ұйымдастыру шығындары;
Гудвилл.
Материалдық емес активтер – бұл интеллектуалды меншік
Материалдык емес активтердің түсуі мен шығарылуы "Материалдық емес
Материалдық емес активтердің синтетикалық есебі 2700 «Материалдық емес
Материалдық емес активтердің аналитикалық есебі 2700 "Материалдық емес
Материалдық емес активтерді жасауға кеткен барлық шығындар өзінің
Материалдық емес активтер құнына сәйкес қағидасы бойынша активтің
Материалдық емес активтердін арналымы бойынша пайдалануға дайындық кезеңінен
Амортизациялық сомасы әдетте, шығыс ретінде танылады, егер де
Материалдық емес активтердің амортизациясын (тозуын) есепке алуға 2740
2741 "Материалдық емес активтердің амортизациясы - лицензиялық келісімдер",
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Қазақстан Республикасының Салық және бюджетке төленетін басқа да
Баймұханов С.Б., Балапанов Ә.Ж. «Бухгалтерлік есеп». Алматы Экономик'С,
Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 23 мамыр 2007ж бұйрығымен
Назарова В.Л., М.С. Жапбарханова, Фурсов Д.А., Фурсова С.Д.
Бухгалтердің және шаруашылық субъектісі есебін ұйымдастыру.// Бухгалтер бюллетені
Кеулімжаев Қ.К., Әжібаева З.Н., Құдайбергенов Н.А.Бухгалтерлік есеп принциптері.
Әбдіманапов Ә. Бухгалтерлік және қаржылық есеп принциптері. (халықаралық
Нысанбаев С.Н., Қожамкүлова Ж.Т.Коммерниялық кәсіпкерлік негіздері. Оқу құралы.
Попова Л.А. Бухгалтерский учет на предприятии, Учебное пособие
Нурсеитов Э.О. Бухгалтерский учет в организациях/Учебное пособие. –
О бухгалтерском учете и финансовой отчетности. Закон Республики
Мычкина О.В. МСФО: Рекомендации по применению рабочего плана
Платова О.В. Международные стандарты финансовой отчетности. Краткий перекрестный
Сейдахметова Ф.С. Современный бухгалтерский учет. Учебное пособие. -
Сариев Д.Б. «1с:кәсіпорын» жүесінің бүгінүгі күнгі жетістіктері //
Мукашева Д.Л. «1с:кәсіпорын» жүйесінде материалды емес активтер есебін
Назарова В.Л., М.С. Жапбарханова, Фурсов Д.А., Фурсова С.Д.
Бухгалтердің және шаруашылық субъектісі есебін ұйымдастыру.// Бухгалтер бюллетені
Кеулімжаев Қ.К., Әжібаева З.Н., Құдайбергенов Н.А.Бухгалтерлік есеп принциптері.
Әбдіманапов Ә. Бухгалтерлік және қаржылық есеп принциптері. (халықаралық
Нысанбаев С.Н., Қожамкүлова Ж.Т.Коммерциялық кәсіпкерлік негіздері. Оқу құралы.
Қосымша 1
«Панави» АҚ материалдық емес активтердің қабылдау-беру Актісі.
«Панави» АҚ
кәсіпорын, мекеме
БЕКІТЕМІН
____________________Қасымов Д.Б.
қолы аты-жөні
Материалдық емес активтердің қабылдау-беру
Актісі
Құжаттың нөмірі Жасалған күні Операция түрінің
Код ДЕБЕТ КРЕДИТ
шот,
субшоты талдамалық
есеп
коды шот,
субшоты талдамалық
есеп
коды
56 05.05.2009 г. 12 2732 15 3312 35
Материалдық емес активтердің түрі ЭЕМ бағдарламалық жабдықтар
Қысқаша сипаттамасы «Windows 2007» бағдарламалық жүйесі
Беруші жақ «Балапан» ЖШС
Алушы жақ «Панави» АҚ
Алынған күні Материалдық емес активтерді бағалау әдістері (келісім
Материалдық емес активтердің бастапқы құны, теңге Пайдалану мерзімі
200__ жылға дейін
Тозу
норма
Тозу сомасы
05.05.2009 ж. 05.05.2009 ж.
№ 2700 шотқа сай 46000 05.05.2009 жылдан 05.05.2015
Беруге негіз _________________________________
05.05.2009 ж. №88 бұйрық негізінде
үкім
Комиссия бағдарлама жүйесі «Windows 2007» қабылдау-беруді жүзеге асырды
материалдық емес активтерді қабылдады Бөлім меңгерушісі_______
қызметі
М.О.
қызметі
«05» мамыр 2009 ж.
қызметі
24
29 код
Қасымов Б.Д.
аты-жөні
Данилова Г.Р.
аты-жөні.
Омарова З.Қ
аты-жөні
Материалдық емес активтер аудиті
Материалдық емес активтердің қозғалысын құжаттық ресімдеу
Бухгалтерлік есеп шоттарының Бас жоспары
Кәсіпорындағы материалдық емес активтер есебі, істен шығару себептері және құжаттарын дайындау
Материалдық есмес активтердін есебінің міндеттері
Материалдық емес активтердің бағалануы
Материалдық емес активтер
Кәсіпорын активтерін басқару және оның тиімділігін арттыру
Материалдық емес активтердің есебі
Компанияның ақшалай қаражаттарын басқарудың мәні мен оңтайландыру әдістері