Негізгі құралдардың аудиті

Жоспары
Кіріспе 3
1. Бухгалтерлік есеп пен аудиттің жалпы құрастырылу принципі 6
1.1 АҚ «Қазақстан Халық Банкіде» бухгалтерлік есеп пен аудиттің
1.2 Аудит түсінігі және түрлері 10
2. Практикалық аспектіде есеп, талдау және аудит 11
2.1 АҚ «Қазақстан Халық Банкінің» меншікті капиталынның есебі және
2.2 Тауарлы-материалдық қорлардың есебі, талдауы және аудиті 14
2.3 Негізгі құралдардың және материалдық емес активтердің есебі, талдауы
2.4 Ақша қаражаттарының есебі, талдауы және аудиті 18
2.5 Еңбек ақы мен есептесудің есебі, талдауы және аудиті
2.6 Дебиторлық борыштардың есебі 21
2.7 Табыстар мен шығындардың есебі, талдауы және аудиті 22
3. Кәсіпорынның қаржылық есептілігін таныстыратын маңызды
принциптері 23
Қорытынды 26
Қолданылған әдебиеттер 28
Кіріспе
Бухгалтерлік есепке тән негізгі принциптердің мәні мен маңызын түсінбей
Бухгалтерлік есепті реформалауда жасалған тұжырымдама міндетерінің бірі – ішкі
Нарықтық экокномика ресурстың барлық материалдық, еңбек және қаржылық түрлерін
Еліміздегі шаруашылық ұйымдарындағы бухгалтерлік есеп жүйесін сенімді жүргізу үшін
Қаржылық сипаттағы тиімді экономикалық шешімдер қабылдау бухгалтерлік есеп жүйесінде
Қазіргі уақытта болып жатқан нарықтық қатынастар кәсіпорындардың шаруашылықты жүргізуші
Атап айтқанда, ішкі және сыртқы рынокта білікті серікті таңдауға
Кәсіпорындар бұрынғыдай жоғары жақтың жөн сілтеуімен емес, контрагенттерді (жабдықтаушы,
Мен өндірістік іс-тәжірибемді (практикамды) АҚ «Қазақстан Халық Банкісінде» өттім.
Ұсынылып отырған тәжірибе есебімнің мақсаты – кәсіпорынның қаржылық жағдайын
Бұл талдау жұмысын біліктілікпен жүргізуге, кәсіпорынның қаржы-шаруашылық қызметінің нәтижелері
Осы есептің бірінші бөлімінде бухгалтерлік есеп пен аудиттің жалпы
Есептің екінші бөлімінде пратикалық аспектіде есеп, талдау және аудит
Ал бірінші бөлімнің екіншісінде – тауарлы-материалдық қорлардың есебі, талдауы
Басқаша сөзбен айтқанда, шаруашылықты жүргізуші субъектілердің қызметінің жетістіктері басқару
Нарық жағдайында кәсіпорынның өміршеңдігінің кепілі мен жай-күйінің орнықтылығының негізі
1. Бухгалтерлік есеп пен аудиттің жалпы құрастырылу принципі
1.1 АҚ «Қазақстан Халық Банкіде» бухгалтерлік есеп пен аудиттің
АҚ «Қазақстан Халық Банкі» өз алдына есеп саясатын жүргізеді
Операцияларды орындау барысында олардың заңды болуына, бухгалтерлік есептің ұйымдастырылуына
Бас бухгалтердің құрылымдық бөлімшелерді тағайындау мен субъектінің бухгалтерлік есебі
Тауарлы-материалдық қорларға, есеп айырысу және кредиттік міндеттемелерге, ведомстволарға, материалды
Бухгалтерлік жұмыстың мақсаты банктің ішінде болып жатқан шаруашылық процестердің
Бухгалтерия келесілерді орындайды:
бухгалтерлік есеп формаларының құрастырылуын;
пайда және еңбек ақы қорының есебін;
банк қызметкерлерімен есеп айырысу;
ақша қаражаттарының қозғалысының есебін.
Қазақстан Республикасында қолданылатын заңдарына сәйкес АҚ «Қазақстан Халық Банкі»
Бухгалтерлік есептің барлық жүйесі келесі принциптерден тұрады: құжаттау, инвентар
Бухгалтерлік есептің жүру жолы:
алғашқы құжаттардың барлығы ведомстволардағы операциялардан, журнал ордерлер, тіркемелер және
Есеп жүйесіндегі жазулар жұмыс жоспарының шоттар классификациясымен сәйкес келуі
Бухгалтерлік есепті жүргізу процесінде АҚ «Қазақстан Халық Банкі» өзінің
Есеп саясаты – кәсіпорындардың шаруашылық қызметі өрісінің іс-тәжірибесінде қолданылатын,
Есеп саясаты қаржылық, салықтық және статистикалық есептіліктердің дайындау процесінде
Қазақстан Республикасының нормативтік актілерінде есеп саясатының принципі оның көрсетілмеген,
Есеп саясатының мақсаты – бухгалтерлік есеп операцияларын орындау барысында
Есеп саясатын қалыптастырған және қолданған кезде есептің мынандай принциптерін
Есептеу – кәсіпорынның кірістері мен шығыстары олардың келіп түсуіне
Үздіксіздік – яғни объектілер үздіксіз әрекет ететін, болашақта да
Оның таратылуына немесе қызмет көлемін едәуір қысқартуға ешқандай ниеті
Түсініктілік принципі – қаржы есептемелеріндегі барлық ақпараттар пайдаланушыларға түсінікті
маңыздылық. Пайдаланушылар негізделген басқару шешімдерін қабылдауы және кәсіпорынның шаруашылық
Мәнділік. Ақпарат мәнді болуға тиіс. Егер біз қаржылық есептемеде
Растық. Ақпаратта қателік немесе жалғандық жоқ юолса, ол рас
Бейтараптық. Қаржылық ақпарат тәуелсіз болуға тиіс.
Сақтық., яғни активтер мен кірістер артық бағаланбас үшін, ал
Аяқталмағандық. Растықты қамтамасыз ету үшін есепті кезеңдегі ақпарат толығымен
Салыстырмалылық. Қаржылық ақпарат бұрынғы есеп кезеңдердегі ақпаратпен салыстырмалы болуға
Дәйектілік. Субъекті таңдап алған есеп саясаты мен әдістері, объектілер
Күмәнсіз және риясыз ұсынба. Қаржылық есептеме оны пайдаланушылардың қаржы
№30 БЕС бойынша (5 пункт) қаржылық есептілік өзімен бірге
Қаржылық есептілік бұл мақсатқа жету үшін келесі көрсеткіштер туралы
ақша қозғалысы туралы есеп;
табыстар мен шығындар есебі, негізгі емес қызметтен түскен табыстар
меншікті капиталдың өзгеруі туралы есеп.
Қаржылық есептіліктің элементтері болып:
Активтер – бұл бағаланған мүліктік бағасы бар және мүліктік
Міндеттеме – бұл басқа бір тұлғаға ықпал ету арқылы
Меншікті капитал – бұл міндеттемелерді алып тастағаннан кейінгі қалған
Қаржылық көрсеткіштердің элементі болып:
Табыстар – бұл есепті мерзімдегі активтердің өсуі немесе міндеттемелердің
Шығындар – бұл есептілік мерзіміндегі активтердің азаюы немесе міндеттемелердің
1.2 Аудит түсінігі және түрлері
Қазақстан Республикасының заңы бойынша 20 қарашада 1998 жылы №304-I
Аудит түрлері:
Міндетті – міндетті жылдық аудитқа мыналар жатады: банктер, кредиттік
Аудитордың жұмысы – бұл қаржылық есептіліктің ұқыптылығын және есептің
Аудит қызметінің негізгі принциптері мыналар болып табылады:
Тәуелсіздік;
Объективтілік;
Ұқыптылық;
Құпиялылық.
Аудиторлық тексерудің нәтижелеріне байланысты аудит стандартына сәйкес келетін аудиторлық
2. Практикалық аспектіде есеп, талдау және аудит
2.1 АҚ «Қазақстан Халық Банкінің» меншікті капиталынның есебі және
Меншікті капитал мыналардан тұрады:
Жарғылық капитал – бұл ұйымның құрылу барысында ұйымдастырушулар мен
Резервтік капитал. Бұл бап бойынша кәсіпорында қалыптасқан резервтік капиталдың
Бөлінбеген кіріс (жабылмаған зиян).
Жарғылық капитал типтік шоттар жоспарының 503 «Салымдар және пайлар»
АҚ «Қазақстан Халық Банкінің» меншікті капиталы 01.01.2006 жылы баланс
Резервтік капитал – таза табыстың аударымынан пайда болған меншікті
Резервтік капитал субъектінің өткен жылдардың және есепті жылдың шығындарын
Резервтік капитал есебі типтік шоттар жоспарының 55 «Резервтік капитал»
Бөлінбеген табыс (жабылмаған зиян) есепті жылғы есебі типтік шоттар
Өткен жылдардың бөлінбеген кірісі (жабылмаған зияны) есебі типтік шоттар
Жиынтық кіріс (зиян) есебі. Есепті жылғы жиынтық кіріс (зиян)
Меншікті капиталдың талдауы.
Кәсіпорынның өзінің меншікті құрамының пайда болуының қайнар көзі меншікті
Меншікті айналым құралдарының абсолютті өсімін анықтайық. Ол меншікті капитал
МК – А I бөлімі = 60 275 047
60 275 047 – 18 954 490 = +41
Алынған көрсеткіштерге қарағанда меншікті капитал динамикасының өте жақсы өскенін
Меншікті капиталдың мобилділігін анықтайтын жұмсау(моневрлық) коэффициентіне есеп жүргізейік.
Кжұмсау = меншікті айналым капиталы
МК
Кж = 32 749 313 : 60 275 047
Кж = 18 954 490 : 60 275 047
Тауарлы-маиериалдық қорлардың қамтамасыз ету коэффициентінің есебін жүргізейік.
Кк/қ = Мак / Ктм.
Мұндағы: Кк/қ - тауарлы-маиериалдық қорлардың қамтамасыз ету
коэффициенті;
Мак – меншікті-айналым капиталы;
Қтм – тауарлы-материалдық қорлар.
Кк/қ = 27 525 734 : 6 750 013
Кк/қ = 41 320 557 : 6 977 824
Шаруашылық тәжірибенің орташаланған статистикалық мәліметтерінің негізінде алынған коэффициенттің жабылуының
2.2 Тауарлы-материалдық қорлардың есебі, талдауы және аудиті
БЕС №7 тауарлы-материалдық қорлар өзіне активтерді мына түрде ұсынады:
шикізат және материалдар, отын, ыдыс және ыдыстық заттар, қосалқы
улы химикаттар, медикаменттер;
дайын өнім;
сатуға арналған тауарлар.
Тауарлы-материалдық қорлар мыналарға бөлінеді:
Негізгі – бұл дайындалатын өнімнің құрамына заттай кіретін және
Қосалқы – бұл өндірілетін өнімнің құрамына кіретін, бірақ негізгіден
Тауарлы-материалдық қорларды уақытында қолданғанда оның нақты құнына тауарлы-материалдық қорларды
Фифо;
Лифо;
Орташа құн әдісі;
Арнайы бірегейлендіру.
Кәсіпорындарда инвентарлық тексеру (инвентаризация) жылына бір рет болып тұрады.
ұрланған фактілер болған жағдайда;
төтенше жағдайларда (өрт, табиғат апаттары);
материалды-жауапты тұлғаны ауыстырған жағдайда;
кәсіпорынның құлауы немесе тарауы кезінде.
Кәсіпорында инвентарлық тексеру жүргізілген кезде, кәсіпорын басшысының тағайындауымен комиссия
Жетіспеушілікті өтеу нарықтық бағамен белгіленеді, бірақ нақты өзіндік құнынан
Ал егер жауапты адам табылмаса немесе белгіленбесе, онда шындар
Тауарлы-материалдық қорларды талдау
Талдау жүргізу барысында тауарлы-материалдық құндылықтардың өзгеруіне жалпы баға беріледі.
Айналымдылықты көрсеткіштердің қатарын санап келесі формуламен көрсетуге болады:
Айналым жалғасы = ТМҚ
Табыс
Айналымдылық коэффициенті = Табыс
ТМҚ
Айналым жалғасы = (6 750 013 : 2 192
(6 977 824 : 2 192 147)*360 = 1
Ка = 0,32 (жыл басы)
Ка = 0,31 (жыл соңы)
Осы бөлім бойынша қорытынды жүргізе отырып, айта кету керек,
2.3 Негізгі құралдардың және материалдық емес активтердің есебі, талдауы
№6 БЕС бойынша «Негізгі құралдардың есебі» негізгі құралдар ұзақ
Негізгі құралдар қолданылған күннен бастап, өзіндік құнын толық шығынға
Басшылардың шешімімен негізгі құралдарға қайта бағалау жұргізіледі. Басшылар қайта
Баланс бойынша типтік шоттар жоспарының 12 бөлімінде бастапқы құнның
Негізгі құралдар түскен кезде қабылдау-жіберу актісі толтырылады, оған техникалық
Материалды емес активтердің жарамды қолдану мерзімін кәсіпорынның өзі белгілейді.
Негізгі құралдар және МЕА есебінің талдауы
Негізгі құралдардың жағдайы келесі көрсеткіштер арқылы көрсетіледі:
негізгі құралдардың техникалық жағдайының көрсеткіштерін мінездейді:
Негізгі құралдардың теоретикалық көрсеткіштері келесі формуламен есептеледі:
жылдық коэффициент =
Бастапқы құн
Амортизацияның жиналу
коэффициенті
Бастапқы құн
Тозу коэффициенті = Тозу сомасы
Бастапқы құн
Негізгі құралдардың аудиті
Негізгі құралдардың аудиті мыналарды анықтауға жол береді:
сақталуы және техникалық жағдайы;
құжаттарды операциялар бойынша түсуі, жылжуы және енуінің дұрыс толтырылуы;
амортизация аударымдарының дұрыстығы;
бухгалтерлік есеп шоттарында негізгі құралдардың түсуі, жылжуы және енуінің
ремонттың жоспар бойынша, өз уақытында және сапалы орындалуы.
Бақылаудың қайнар көзіне НҚ түсуі, енуі, жылжуы және де
Бір айта кететін жайт, инвентарлық карточкалардың көрсеткіштеріне жақсылап көз
Бухгалтерлік есептің нәтижелерінің дұрыстығын, уақытында және толық қанды жүзеге
2.4 Ақша қаражаттарының есебі, талдауы және аудиті
Кассалық операциялардың есебі Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінің 27.07.1993 жылғы
Ордерлер тіркеме журналына тіркеледі, ал оларға номер жазылады және
Есеп айырысу шотындағы қолма-қол ақша есебі.
Уақытша бос ақшаларды және қолма-қолсыз ақшаларды сақтау үшін, кәсіпорындар
Есеп айырысу шоты мына құжаттар арқылы ашылады:
шот ашу туралы өтініш;
қолдары және мөр(печать) таңбасы қойылған карточка;
салық органынан субъектінің салық есебін жүргізетінін дәлелдейтін анықтама;
мемлекеттік тіркемеден өткені туралы куәліктің көшірмесін;
жарғысының және келісімінің көшірмесі.
Банк ақшаны қабылдау, беру және аударуды келесі құжаттардың негізінде
кассадағы қолма-қол ақшаны есеп айырысу шотына аудару;
әр түрлі мақсаттарға кассадан алынған чек;
басқа субъектілер мен есеп айырысқанда төлем тапсырмасы толтырылады;
субъекті сатып алушыдан жіберілген тауардың құнын, орындалған жұмыстың, қызметтің
Субъектінің шотындағы барлық төлемдер күнтезбе кезегі юойынша, банкке түскен
Банк белгілі бір уақытта немесе күн сайын шот иесіне
441 «Есеп айырысу шотындағы ақша қаражаттары» шоты бойынша шаруашылық
Есеп айырысу шотынан чек бойынша қолма-қол ақша алынды –
Бюджетке салықтар есептелінді – Дт 631,633,634 – Кт 441.
Дебиторлық қарыздар өтелінді – Дт 441 – Кт 33,334.
Банкте жұмыс істей жүріп, кассир кассадағы ақшаларға толық материалды
Ақша қаражаттарының инвентарлық тексеруі.
Кассадағы инвентарлық тексеруді жүргізу кассадағы тұрған барлық ақша қаражаттарын,
Есеп айырысу шотындағы ақша қаражаттарының инвентарлық тексеруді жүргізуі бухгалтерияның
Есеп айырысу шотындағы аудит операциясы кәсіпорында қанша есеп айырысу
2.5 Еңбек ақы мен есептесудің есебі, талдауы және аудиті
Еңбек ақы мыналарға бөлінеді:
Негізгі – нақты атқарылған уақыты және барлық орындалған жұмыстары
Қосымша – кәсіпорында атқарылмаған уақыт үшін төлемдер (демалысқа шығу
Еңбек ақы есептеудің негізін жұмыс уақытының табель есебі жүргізеді.Негізгі
Кесімді-премиальды – жұмыс көлеміне байланысты.
Уақытша-премиальды – жұмыстың әр сағатына тарифтік ставка және орындалған
Өзіндік құнға кірмейтін шығындар жұмысшылардың еңбек ақы шығындары оның
Үлкен жетістіктерге жету мақсатында негізгі мәселені шешу үшін, максимум
Еңбек ақы есебінің аудиті
Еңбек ақы есебінің аудитін тексеру мыналар болып табылады:
Еңбек ақы аударымдары кезінде нормативтік-құқықтық актілердің дұрыс сақталуын тексеру;
Еңбек ақыдан ұсталымдарды дұрыс жүргізу.
Тексеру келесілер арқылы жүзеге асырылады:
Синтетикалық және аналитикалық есептің баланс жазуындағы 681 шот бойынша
Алғашқы құжаттардың дұрыс толтырылуы, қажетті тұлғалардың қолдары бар болуы
Еңбек ақы аударымдарының дұрыстығын тексеру таңдап алу әдісімен жүзеге
Қарапайым төлем, жұмысына қосымша төлем.
Уақытша жұмысқа қабілетсіздігіне байланысты жәрдемақының аударылуы.
Еңбек ақыдан ұсталымдардың дұрыстығын тексеру.
Мен практикада жүрген кезімде, есеп айырысу - төлем ведомостын,
2.6 Дебиторлық борыштардың есебі
Дебиторлық борыштардың есебі өз алдына бөлек шоттармен, әр қайсысының
Бухгалтерия жұмысшыға қызметтік командировкаға ақша береді. Командировка уақытында тәуліктік
Жалға берілген негізгі құралдар бойынша амортизациялық аударымдар аренда алушымен
Жалға берілген негізгі құралдар бухгалтерлік есептің типтік шоттар жоспарының
2.7 Табыстар мен шығындардың есебі, талдауы және аудиті
Қаржылық нәтиже – кәсіпорынның шаруашылық қызметінің соңғы экономикалық қорытындысы
Негізгі және негізгі емес қызметтен алынған табыстар жылдық табысты
Табыстар табылған кезде, ал шығыстар мен зияндар шығындалған кезде
Заказ берушілерден алынған аванстар және аралық төлемдер негізінде табыстар
Негізгі емес қызметтен түсетін табыстарға негізгі құралдар бойынша ғимараттарды
Жылдық жиынтық табыстан осыған байланысты барлық шығындар алынып тасталынады.
3. Кәсіпорынның қаржылық есептілігін таныстыратын маңызды принциптері
Қаржылық есептілік кәсіпорынның өткен уақыты бойынша қаржы-шаруашылық қызметінің комплексті
Есептілікті құру есеп жұмысының бітіруші кезеңі болып табылады.
Қаржылық есептіліктің мақсаты заңды тұлғаның нақты қаржылық жағдайын, қызметінің
Ақпаратты пайдаланушыларға нағыз және потенциалды инвесторлар, кредиторлар, жабдықтаушылар, сатып
Қаржылық есептілікте кәсіпорынның атауы, орнатылған жері есепті күні және
Кәсіпорын қаржы шаруашылық қызметінің нәтижесі туралы есеп, ақша қаражаттарының
Бухгалтерлік баланс – жылдық есептің негізгі формасы оның құрылуына
Баланс Бас кітапта көрсетілген шоттар бойынша қалдықтар негізінде құрылады.
Қаржы шаруашылық қызметтің нәтижесі туралы есеп, шығындар мен табыстар
Қаржылық шаруашылық қызметтің есепте келесі көрсеткіштері болуы тиіс:
дайын өнімді, жұмыстарды және қызметтерді сатудан алынатын кіріс, ҚҚС,
сатылған дайын өнімнің өзіндік құны;
жалпы табыс;
кезең шығындары (сату бойынша жалпы және әкімшілік шығындар);
табыс (негізгі қызмет бойынша зиян);
табыс (негізгі емес қызмет бойынша зиян);
қарапайымнан салық салынғанға дейінгі табыс (зиян);
табыс салығы бойынша шығындар;
салық салудан кейінгі қарапайым қызметтен түскен табыс (зиян)
төтенше жағдайлар бойынша табыс (зиян);
таза табыс (зиян).
Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп
БЕС №4 талабы бойынша есеп құрастырылады. Есепті құрудың керектігі
Операциялық қызмет. Кәсіпорынның операциялық қызметінің қозғалысы тікелей әдісті қолдануын
Ақша қаражаттарының қозғалысын ашу барысында операциялар қозғалысының өсімін ашады,
Инвестициялық қызмет ұзақ мерзімді активтерді алу және сату, қаржылық
Қаржылық қызмет – меншікті капитал және қарыз қаражатының мөлшері
Қорытынды
АҚ «Қазақстан Халық Банкіде» практикамды атқара отырып мыналарды айтып
Қазақ экономикалық университетінде теориялық түрде алған білімімді практикада қолдана
Мен бухгалтерияда әр түрлі бастапқы құжаттармен жұмыс істей отырып,
Банкіде практиканы өте жүріп, айта кету керек, мен әр
Тағы да айта кететін жайт, менің ойымша банк өзінің
Банктің қаржы жағдайының стабилді, қаржылық жағдайының мөлшері бұдан да
Басқарудың техникалық және жаңа әдістерін үйрену;
Басқарудың құрылымын жаңартып отыру;
Техника және технологияның ең соңғы, осы уақыттағы және жаңа
Жұмысшыларды жаңарту және алыс және жақын шет елдерге оқыту;
Кадрлар саясатын дер кезінде жаңартып отыру;
Баға құру саясатын ойланып және жақсылап жоспарлау;
Шығындардың тиімді және әр түрлі азайту жолдарын іздестіру.
Банктің қаржылық басқаруын болжамдауға және жоспарлауға өте үлкен мән
Мемлекетке, әр түрлі ұйымдар мен кәсіпорындарға, халыққа және т.б.
Жоғарыда айтып өткендей, банктер шаруашылықтың негізін және де мемлекеттің
Неғұрлым банк пайдалы болса, онда соғұрлым оның табысы стабилді
Қолданылған әдебиеттер
Назарбаев Н.А. Казахстан – 2030. процветание, безопасность и улучшение
Налоговый кодекс. О налогах и других обязательных платежах в
Закон Республики Казахстан «О бухгалтерском учете и финансовой отчетности»
Постановление Национальной комиссии по бухгалтерскому учету от 13.11.96. №3.
Стандарт бухгалтерского учета «Представление финансовой отчетности» (Приказ министра финансов
Типовой план счетов и их типовая корреспонденция (Приказ министра
Бухгалтерлік есеп счеттарының жұмыс жоспарын жасау жөніндегі нұсқау және
Әбдіманапов Ә. Бухгалтерлік және қаржылық есеп принциптері (халықаралық стандарт)
Балабанов И.Т. Анализ и планирование финансов хозяйствующего субъекта: Учебн.
Дүйсенбаев К.Ш., Төлегенов Э.Т., жұмағалиева Ж.Г. Кәсіпорынның қаржылық жағдайын
Кеулімжаев Қ.К., Әжібаева З:Н., Құдайбергенов Н.А. Бухгалтерлік есеп принциптері:
Кеулімжаев Қ.К., Әжібаева З:Н., Құдайбергенов Н.А., Жантаева А.А. Қаржылық
Ковалев А.И., Привалов В.П. Анализ финансового состояния предприятия. –
Назарова В.Л. Бухгалтерский учет хозяйствующих субъектов. – Алматы, 2004.
Радостовец В.К., Радостовец В.В., Шмидт О.И. Бухгалтерский учет на
Тоқсанбай С.Р. Толық экономикалық орысша – қазақша сөздік. Алматы:
Шеремет А.Д., Сайфуллин Р.С. Методика финансового анализа. – М.:
Шеремет А.Д., Сайфуллин Р.С., Негашев Е.В. Методика финансового анализа
3