Кәсіпорында еңбекақы төлеуді ұйымдастыру


МАЗМҰНЫ
Кіріспе........................................................................................................5
1. Кәсіпорынның еңбек ресурстары мен кадр саясаты
1.1 Кәсіпорындағы еңбек ресурстарын ұйымдастыру..........................................8
1.2 Еңбек ресурстарын басқару әдістері................................................................14
1.3 Қазақстан Республикасындағы еңбек ресурстарын қорғау жағдайы...........33
1.4 Кәсіпорындағы кадр саясатын жасақтау.........................................................45
2. Кәсіпорынның еңбек ресуртары деңгейі мен кадр саясатын талдау
2.1 «КазТрансОйл» АҚ қызмет ету жағдайыны мен тасымалдау деңгейін
2.2 Кәсіпорындағы еңбек ақының төлену тәртібін талдау.................................63
2.3 «КазТрансОйл» АҚ –ы еңбекақы ресурстары мен еңбек өнімділігін
2.4 «КазТрансОйл» АҚ - ның кадр саясаты..........................................................70
3. Қазақстан Республикасындағы еңбек ресурстары мен кадр саясатын
3.1 Қазақстан Республикасындағы еңбекақы төлемдерін арттыру мен жұмысшылардың жағдайын
3.2 Қазақстан Республикасындағы кадр саясатын жетілдіру және еңбек ресурстарын
Қорытынды.............................................................................................87
Пайдаланған әдебиеттер тізімі.............................................................................89
Қосымшалар............................................................................................91
Кіріспе
Тәуелсіздікке қолымыз жеткен алғашқы күннен бастап еңсесін асқақтатқан жаңа
Қазақстан әлемдік тауарлар, қызметтер, еңбек ресурстары, капитал, осы заманғы
Нарық экономикасында еңбек ресурстарының маңызы арта түседі. Өндірістің инвестициялық
Өндірістік қоғамды интенсивтендіру және оның экономикалық тиімділігі мен өнім
Еңбек ресурстарын талдау кезінде төмендегілер зерттеледі:
Еңбек ресурстарының өндіріс процесінде қолданылуы (жұмыс уақыты);
Еңбек ресурстарын қолдану тиімділігі (бір жұмысшыға өнім өндірудің өзгеруі
Еңбекақыға құралдарды қолданудың тиімділігі;
Өндірістің еңбек ресурстарымен қамтамасыз етілуі.
Кәсіпорында еңбекті қолдануды сипаттайтын негізгі көрсеткіштерге жұмыс күшін, жұмыс
Еңбек ресурстарын талдау келесі бағыттар бойынша жүргізіледі:
Еңбекақы шығындарын анықтау;
Еңбек өнімділігін анықтау;
Жұмыс уақытын қолдану тиімділігінн баға беру;
Кәсіпорнның еңбек ресурстарымен қамтамасыз етілуіне және жұмыс күшінің қозғалысына
Еңбек ресурстарын зерттеудің түрлі бағыттардың негізгі түсініктерін қарастыру
Еңбекақы кәсіпорын қызметкерлері үшін маңызыды ынта және еңбек төлемінің
Кәсіпорын жұмысшыларының еңбекақы жүйесін жетілдіру арқылы олардың әлеуметтік
Кадр саясаты ішкікорпоративтік қатынастар жүйесі мен сыртқы құрылымдармен өзара
Қатынастарды басқару мен қызметкерді дамытутеңдестірілген кешенде қолданылатын жұмыстыңәкімшілік (бұйрықтарына,
Жұмыс беруші әрбір қызметкермен еңбек заңнамасының талаптарын сақтай отырып,
Жұмыс беруші кадр саясатын дұрыс түсінушілікке, қолдауға және жүзеге
Әлеуметтік – экономикалық категория бойынша еңбекақының маңызын қызметкерлер
Ғылыми – техникалық прогресс және мұнымен байланысты өндірісті автоматтандыру
Еңбекақы төлеудің аралас жүйесі мерзімдік және кесімді еңбекақы төлеудің
Еңбекақы төлеудің тарифсіз жүйесінде қызыметкерлердің табыстары ұжым жұмысының соңғы
Нарықтық экономика және оған өтпелі кезеңдердегі кәсіпорын жұмысының нәтижелілігін
Сондықтан кәсіпорын жұмысшылары үшін еңбекақының дер кезінде төленуі және
Дипломдық жұмыстың мақсаты: еңбеақының түрлерін, төлену тәртібін, Қазақстан Республикасы
Дипломдық жұмыс үш бөлімнен тұрады: бірінші бөлімде еңбек ресурстары,
1. Кәсіпорынның еңбек ресурстары және еңбекке ақы төлеу бағыттары
1.1 Кәсіпорындағы еңбек ресурстарын ұйымдастыру
Еңбек ресурстары – мемлекеттің заңмен бекітілген жастағы, физикалық және
Еңбек ресурстарының саны – барлық еңбекке қабілетті халық пен
Келгендер саны – жұмысқа келген кәсіпорын қызметкерлерінің саны
Тізімдік сан – кәсіпорында жұмыс жасайтын барлық жұмысшылар саны
Орташа сан – жұмысшылардың жұмысқа қабылдануын және жұмыстан шығуын
Кәсіпорын жұмысшыларының жеке құрамы кәсіпорын персоналы немесе кәсіпорын қызметкерлері
Сонымен қатар жұмысшылар инженерлік – техникалық мамандар, қызметкерлер және
Инженерлік – техникалық мамандар өндіріс процесін ұйымдастырып, оны басқарумен
Қызметкерлерге – қаржы – есеп, жабдықтау, сату және тағы
Жұмысшылар – материалдық өнімдерді шығару немесе өндірістік және тасымалдау
Еңбек ресурстарын жұмысқа қабылдап және олардың қызметін әрі қарай
жоғарғы кәсіпкерлік квалификция және оқытуға бейімділік;
араласу тәжіребиесі мен бірге жұмыс жасауға дайындығы.
Кәсіпорында жұмыс жасайтын барлық жұмыскерлер 2 категорияға бөлінеді:
өнеркәсіптік - өндірістік персонал (өндіріс процесінде еңбек етушілер);
кәсіпорынға қарйтын бейөнеркәсіп жұмысшылары (тұрғын үй шарушылығының, балабақшалардың, емдеу
Сонымен қатар жұмыскерлер – инженерлік – техникалық мамандар (ИТМ),
Еңбек ұжымы жұмыскерлердің жалпы санына қарай кәсіпкерлік біліктілігіне сай
Еңбек ресурстарының құрылымы көп түрлі. Оған еңбек ресурсының барлық
Сызба 1.1 Еңбек ресурстарының құрылымы (1)
Жоғарыда анықталған «жұмыс күші» немесе «еңбек» сатыла ма немесе
Еңбек – материалды және мәдени құндылықтарды жасауға
Еңбек процессі – күрделі және көпаспекті құбылыс.
Сонымен, еңбек процессінің нәтижесінде тек қана өнімдер өндіріліп, қызметтер
Сызба 1.2 Экономиканың дамуындағы қоғамдық еңбектің рөлі
Қоғамның дамуы мен жағдайы негізінен халықтың саны және құрылымымен
Еңбек күші материалды игіліктер өндіруге немесе қызметтер көрсетуге
Қажетті физикалық және интеллектуалды қабілеттер адамдардығ жас шамасына байланысты.
Еңбек ресурстарын зерттеудің түрлі бағыттардың негізгі түсініктерін қарастыру
Еңбек күшінің жас шама шегі мен әлеуметтікдемографиялық құрылымы
1993 жылдан бастап Қазақстан Республикасы халық халық құрылымының анықтауда
Сызба 1.3 Экономикалық бағыттағы еңбек ресурстарының жіктемесі
Экономикалық белсенді халық-тауарлар мен қызметтер өндірісін жұмыс күшімен қамтамасыз
Дэб= Үэб/Сх
Мұнда, Дэб-экономикалық белсенді халықтың деігейі,
Үэб- экономикалық белсенді халық санының үлесі,
Cх- халықтың жалпы саны
Экономикалық белсенді емес халық – экономикалық белсенді халықты
Кіндізге бөлім студенттері мен оқушылар, курсанттар мен курс тыңдаушылар
Зейнеткерлік және мүгедектік бойынша зейнет ақы мен басқа түрдегі
1,2,3 топ мүгедектігі бойынша зейнет ақы алатын тұлғалар;
Ауруға қарайтын, үй шаруашылығымен айналысатын тұлғалар;
Жұмыс орнын іздеуден үміт үзген, жұмысқа жарамды тұлғалар;
Жұмыс істеуді қажет етпейтін тұлғалар.
Еңбек ресурстарының құрылымы көп түрлі. Оған еңбек ресурсының барлық
Марксистік нарық қатынастар теориясын қолдаушылары еңбек нарығында еңбек күші,
Кәсіпорынның еңбек ресурстарын қажетсінуін ішкі көздерден қамтамасыз ету кәсіпорынның
Ваканттық қызметке кандидаттарға қойылатын талаптар үміткерді таңдаудың көпсатылы жүйесінің
кәсіби жарамдылықтың талаптарына сай келу,
конкурстық іріктеу,
білімін және жұмыс тәжрибесін бағалау,
ұйымдастырушылық қабілеті,
еңбекке қатынасы және мінезінің адамгершілік – этикалық кескіні
Кәсіпорындағы еңбекті бөлу формалары :
· функционалды бөлу – барлық жұмыстарды жұмысшылар категориясы бойынша
· кәсіби – квалификациялық бөлу – жұмысты жұмысшының
· заттық бөлу – белгілі бір бұйымды дайындауға мамандандырылған
· кооперативті бөлу – бұйымды дайындау процесін құрама
Қызмет көрсету нормасы - бір немесе бірнеше жабдықтарға
Сандық норма – агрегатқа қызмет көрсетуге қатысатын жұмысшылар мен
Басқарылу нормасы – бір функционалды жетекшіге бағынатын жұмысшылар саны.
Кәсіпорындағы еңбекті дұрыс ұйымдастыру үшін берілген жұмысты атқаруға қанша
Еңбекті нормалау – берілген жұмысты немесе операцияны орындауға кететін
Негізгі жұмысшылардың коэффициенттік саны:
Кн.ж. = 1
Мұндағы, К н.ж. – кәсіпорындағы, цехтағы негізгі
Ж к.ж. – кәсіпорындағы, цехтағы көмекші жұмысшылардың саны;
Ж б.ж. – кәсіпорындағы, цехтағы барлық жұмысшылардың саны.
Жұмысшылардың жұмыстан шығып кету коэффициенті:
Кш.к. = Ж ж.ш.
Ж ж.ш - жұмыстан шығып кеткен жұмысшылар саны
Ж - жұмысшылардың
Жұмысшыларды жұмысқа қабылдау саны:
Кж.қ. = (
Ж ж.қ. - белгілі бір уақыт аралығында
Кадрлардың тұрақты коэффициенті:
Кт. = 1 - Жш.к.
Жш.к. - кәсіпорыннан өз еркімен немесе басқа
Кадрлардың ағымдық коэффициенті :
Ка. = ( Жш.к. /
Жұмыс орны – белгілі бір өндірістік жұмысты атқару үшін
1.2 Еңбек ресурстарын басқару әдістері
Еңбек ресурстарын басқару – жұмысшылардың еңбек функцияларын атқарған кезде
Сызба 1.4 Еңбек ресурстарын басқару бағыттары
Кәсіпорындағы еңбек ресурстарын басқару әдістері үш топтан тұрады:
әкімшілік;
экономикалық;
әлуемиеттік – психологиялық..
Осы топтаулар арқылы еңбек ұжымына, не болмаса жеке жұмыскерге
Кәсіпорындағы еңбек ресурстарын басқарудың 3 әдісі бар :
әкімшілік әдіс - өндірістік кәсіпорынның іс - әрекетінің тиімділік
экономикалық әдіс - өндірістік процесс пен қызмет, жобалау,
әлеуметтік – психологиялық әдіс – кәсіпорын персоналының еңбек өнімділігін
Сызба 1.5 Еңбек ресурстарын басқару әдістері
Өндірістік – кәсіпорынның персоналын басқару жүйесі – бұл осының
өндірістік кәсіпорынды толықтай басқару
кадрлық саясаттың стратегиясын жасау
еңбек күштерінің қажеттіліктерінің қанағаттандырылуы және еңбек ресурстарының мүмкіндігінің анализін
кәсіпорында еңбек қатынастарын басқару
еңбекке қолайлы жағдай туғызып басқару
кәсіпорын персоналанаң құрамын және құрылымын дамыту және жетілдіру
кәсіпорын персоналын басқару жүйесін ақпаратпен қамту.
Бұл бағыттарды жүзеге асыру үшін келесі амалдар орындалады
еңбек ресурстарын жоспарлау,
өндіріске қажетті еңбек ресурстарын анықтап, оған кеткен шығындарды есептеп
еңбек ресурстарын жұмысқа қабылдау,
жұмыс орындарына кандидаттар дайындау,
конкурс ұйымдастыру арқылы жұмыскерді таңдап алу,
жұмыскердің еңбекақысын анықтау, еңбекақылы құрылымын анықтау,
жұмысқа алынған адамдарды кәсіпорынмен, ұйыммен және оның басқа да
берілген жұмысты неғұрлым тиімді орындау үшін еңбек ресурстарын оқыту
жұмыскердің еңбек іс - әрекетін бағалау және бағалау әдісін
еңбек етушінің жұмысын өсіру, төмендету, жұмыстан шығару, бір қызметтен
басқарушы кадрларды дайындау, келісім – шартты тоқтату, басқарушы кадрларды
еңбек қатынастарын жақсарту,
халықты жұмыспен қамтамасыз ету.
Еңбек қатынастары – еңбек етуші ұжым мүшелері арасындағы қатынас.
Патернал - әлеуметтік – еңбектік қатынастарды реттейтін ережелер.
Әлеуметтік серіктестік - әлеуметтік – еңбектік қатынастарды мүдделерді қорғау.
Ынтымақтастық – халықтың әлеуметтік – еңбектік қатынастар жүйесіндегі бірыңғай
Конфликт - әлеуметтік – еңбектік қатынастардағы мүдделердің қарама –
Дискриминация – адам құқығын заңмен ақтамай, кеміту, түсіру.
Персоналды сипаттайтын ұғымдар :
Кәсіп – белгілі бір білімді игерген және кәсіби қажеттілікке
Мамандық – арнайы білімнің, біліктілік пен тәжрибенің болуын керек
Маман – шығармашылық – интеллектуалдық еңбегі арнайы білімдер жүйесін
Квалификация – белгілі бір жұмыс не қызмет түрін атқару
Лауазым ( қызмет ) – ұйымдық және әкімшілік
Еңбек ресурстарын жұмысқа қабылдап және олардың қызметін одан әрі
жоғары кәсіпкерлік квалификация және оқытуға бейімділік,
араласу тәжрибесімен бірге жұмыс жасауға дайындығы.
Персоналды басқару сатыларының бірі таңдап алу және қабылдау
Жұмысқа қабылдау – бойында кәсіпорынның алға қойған мақсатын жүзеге
Таңдап алу – кәсіпорынның үміткерлер тізімінен ваканттық орын талаптарына
Кадрларды жұмысқа қабылдағандағы негізгі маңызды құжат – еңбек келісімі
Еңбекті :
технологиялық жұмыс түрі бойынша,
технологиялық процесстің жекелеген операциялары бойынша,
орындалған жұмыстардың функциялары бойынша бөлуге болады.
Кәсіпорында жұмыс жасайтын барлық жұмысшылар 2 категорияға бөлінеді :
өнеркәсіптік - өндірістік персонал
кәсіпорынға қарайтын бейөнеркәсіп жұмысшылары
Сыныптау анықтамалығы кәсіпорын персоналын жетекшілер, мамандар және басқа қызметкерлер
Сыныптау белгілеріне қарай персоналды басқару жүйесінде жетекшілерге персоналды басқару
Мамандар тобына : кадрлар бойынша мамандар, кадрлар бойынша инженерлер,
Басқа қызметкерлер қатарына техникалық қызмет атқарушылар жатады.
Жұмысқа қабылдану мерзіміне
жұмысшылар : тұрақты – кәсіпорынға шектеусіз уақытқа қабылданған жұмысшылар;
Кадрлар айналымы – қызметкерді жұмысқа қабылдау және жұмыстан шығару
Кадрлар тұрақтамаушылығы – жұмыстан шығарылғандар санының сол кезеңде жұмыс
Кәсіпорынның еңбек ресурстарына деген қажеттілігін жоспарлау – бекітілген уақыт
Еңбек өнімділігін жоспарлау - өндірістің бәсекеге қабілеттілігін анықтайтын шарттардың
Ғылыми – техникалық факторлар. Оларға келесі әрекеттер кіреді: өндірісті
Ұйымдастырушылық фактор : қызмет көрсету нормасын және аймағын үлкейту,
Жұмысшылардың өндірістік – технологиялық квалификациясын көтеру. Еңбекті ғылыми ұйымдастыру
Мақсатты курстың функциясы шектеулі. Мұндай курстарда жұмыстар бір ғана
Жұмыстың квалификациясын көтеру жүйесінде алдыңғы қатарлы әдістер мен
Тәжрибесі молдау жұмыстар үшін екінші және жанаша мамандықтар үйрететін
Жұмысшы және қызметші жұмыстан кәсіпорынның толық немесе біртіндеп леквидациясы
Басқа жұмысқа ауыстыру. Басқа жұмысқа ауыстыру дегеніміз- жұмысшылардың
Керктілік болған жағдайда администрация жұмысшыны оның келісімінсіз басқа жұмысқа
Еңбекақы (жұмыс ақы) төлеудің маңызын, қызметкерге еңбек міндетін орындағаны
Кәсіпорында еңбекақыны ұйымдастырудың механизмі (тетігі) жұмыс күшінің еңбекақы өзгеруінің
Еңбекақының көлеміне қызметкердің иемденетін ақшасының мөлшері ғана емес,
Қызметкер үшін - еңбекақы оның жеке
Кәсіпорында еңбекақы төлеудің ұйымдастыру 3 өзара байланысты жеке өзара
Еңбекақы – бұл жұмсалғған уақытқа және қол еңбек немесе
Сурет 1.6 Кәсіпорында еңбекақы төлеудің ұйымдастырудың жіктемесі
Өнеркәсіп кәсіпорындарында тарифтік жүйені қолдану жұмыстың негізгі түрлерінің толық
Тарифтік жүйе - әр түрлі топтағы және категориядағы қызметкерлердің
сағатына немесе күніне еңбекақы мөлшерін анықтайтын тарифтік жүйе;
еңбекақы төлеудегі жұмыстың және жұмысшылардың (біліктілік) әр түрлі разряд
тарифтік тормен сәйкес жұмысшылардың және жұмыстың разрядтарын анықтауға болатын
Жұмысты тарифтеу - бұл еңбек түрлерінің күрделілігіне тәуелді
Тарифтік разряд – қызметкердің біліктілігін және еңбек күрделілігін қамтып
Еңбекті тарифтеу және тарифтелу разрядының қызметкерлерге иемденіп кетуі
Тарифтік мөлшерлеме (жалақы) - бұл жұмыс уақытының бірлігі
Тарифтік тор - бұл разрядтардың және оған меншіктелінген
Өнеркәсіптің көпшілік салаларында жұмысшының біліктілігіне тәуелді саналатын, алты разрядты
Еңбекақының жүйелері және нышандары өз алдына еңббектің нәтижесін
Мерзімдік ақы төлеу кезінде еңбек өлшемі – пайдаланылған
Еңбекақы мына формула б/ша есептелінеді:
ЕА= ЕА+ПУ
Мұндағы: ЕА – еңбек ақы;
ПУ – нақты пайдаланған уақыт.
Кесімді ақы төлеу кезінде еңбек өлшемі жұмысының
Кесімді еңбекақы – бұл жасаған бұйымның немее белгілі бір
ЕА=КБ* ӨМ
КБ – өнім бірлгінің кесімді бағаламасы;
ӨМ-дайындалған өнімнің мөлшері.
Еңбекақы төлеудің кесімді нышаны бірнеше жүйелерге бөлінеді:
Сызба 1.7 Еңбекақы төлеудің кесімді нышанының жіктелуі
Тікелей кесімді жүйе кезінде еңбекке ақы өндірілген өнімнің бірлігіне
Кесімді сыйлықақы төлеу жүйесі кезінде жұмысшыға тікелей кесімді бағалама
Үдемелі кесімді еңбңекақы төлеу жүйесі норманы орындағаны үшін, тікелей
Еңбекақы төлеудің кесімді түрін ұжымдық түрде немесе әрбір нақты
Жанама кесімді еңбекақы төлеу көбінесе қосалқы және қызмет көрсететін
Аккордтық кесімді жүйе жұмыстың барлық көлеміне төлейтін ақыларда қамтиды.
Ғылыми – техникалық прогресс және мұнымен байланысты өндірісті автоматтандыру
Еңбекақы төлеудің аралас жүйесі мерзімдік және кесімді еңбекақы төлеудің
Еңбекақы төлеудің тарифсіз жүйесінде қызыметкерлердің табыстары ұжым жұмысының соңғы
Еңбекақы төлеудің тарифсіз жүйесіне қолданушы ұйымның тәжірибелік қызметінде жиі
Бірыңғай тарифтік торда 21 тарифтік разряд бар. 21 тарифтік
1 – 8 разрядтар бойынша – жұмысшыларға төлемдер;
6 – 15 разрядтар бойынша – сызықтық қызметкеркерлерге;
4 – 11 разрядтар бойынша – орта білімді мамандар;
7 – 15 разрядтар бойынша – жоғарғы білімді мамандар;
10 – 20 разрядтар бойынша – кәсіпорынның басшылары, бөлімдердің,
9 – 21 разрядтар бойынша – ғылыми қызметкерлер.
Егер олардың разрядтары мен тарифтік коэффициенттерін қарастыратын болсақ:
Кесте 1.1
Еңбекақы төлеудің разрядтары мен тарифтік коэффициенттері
Еңбекақы
төлеудің
разрядтары Тарифтік
коэффициенттер Еңбекақы
төлеудің
разрядтары Тарифтік
коэффициенттер
1 1,0 12 2,20
2 1,07 13 2,37
3 1,15 14 2,55
4 1,24 15 2,74
5 1,33 16 2,95
6 1,43 17 3,17
7 1,54 18 3,43
8 1,66 19 3,67
9 1,78 20 3,94
10 1,91 21 4,24
11 2,05
Жұмысшылардың дәрежесі халық шаруашылығының барлық саласындағы еңбек процесінде орындалған
Жұмыстың барлық түрі күрделілігіне қарай разрядқа бөлінеді және жұмыс
Тарифтік ставка жұмыскердің разрядқа байланысты уақыт өлшемінде (сағат, күн)
Еңбекақының жүйелері және нышандары өз алдына еңбектің нәтижесін қамтып
Мақсаттың ішінен басты нәрсе болып еңбек өлшемі мен еңбекақы
Мерзімдік ақы төлеу кезінде еңбек өлшемі – пайдаланылған уақыт
Еңбекақы төлеудің кесімді немесе мерзімді нышанын таңдау бірнеше факторларға
Сызба 1.8 Еңбекақы төлеудің нышандарын таңдаудың факторлары
қолданылатын жабдықтың сипатына;
технологиялық процестің ерекшелігіне;
еңбекті және өндірісті ұйымдастыруға;
материалдық және еңбек ресурстарын пайдалануға;
өнім сапасына қойылатын талаптарға байланысты.
Еңбекақының мерзімдік және кесімді нышаналары тәжірибеде әр түрлі жүйелер
Еңбекақы төлеудің жай мерзімдік жүйесінде жұмысшының табысы белгілі разрядтағы
Мерзімдік – сыйлық жүйесі кезінде белгілінген көрсеткіштерді асыра орындағаны
Соңғы уақытты, нормалаған тапсырмасы бар мерзімдік еңбекақы төлеу немесе
Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасындағы еңбек туралы» Заңы 2000 жылдың
Жеке еңбек шартында:
жұмыс беруші – заңды тұлғаның толық атауы және орналасқан
жұмыс берушінің (оның өкілінің) тегі, есімі, әкесінің аты және
қызметкердің есімі, әкесінің аты, жеке басын куәландыратын құжаттың атауы
еңбек міндеті (белгілі бір қызмет, мамандық, кәсіп бойынша жұмыс);
жеке еңбек шартының мерзімі;
еңбек міндеттерін жүзеге асыру басталатын күн;
еңбек жағдайларының сипаттамалары, қызметкерлерге ауыр дене жұмысын немесе зиянды,
жұмыс уақыты мен демалыс уақытының режимі;
еңбекақы төлеу және еңбекті қорғау жағдайлары;
жұмыс берушінің құқықтары мен міндеттері;
қызметкердің құқықтары мен міндеттері;
жеке еңбек шартын өзгерту, бұзу және ұзарту тәртібі;
өтемақылар төлеу мен кепілдіктер беру тәртібі;
тараптардың жауапкершілігі көрсетілуге тиіс.
Тараптардың келісім бойынша жеке еңбек шартына өзге де жағдайлардың
белгісіз мерзімге;
белгілі бір мерзімге;
белгілі бір жұмысты орындау уақытына немесе жұ-мыста уақытша болмаған
Егер жеке еңбек шартында оның қолданылу мерзімі айтылмаса, шарт
Ұжымдық шарттың мазмұнын келіссөздер жөніндегі екіжақты комиссияда тараптар белгілейді.
оның қолданылуы туралы;
орындалуын бақылау тәртібі туралы;
шарт талаптарының орындалмағаны үшін жауапкер-шілік туралы;
өзгерістер мен толықтырулар енгізу тәртібі туралы ережелерді қамтиды.
Ұжымдық шарттардың ережелері қызметкерлердің құқы-ғын шектемеуі, еңбек жағдайларын нашарлатпауы
Ұжымдық шарттараптар белгілейтін мерзімге жасалады.
Егер ұжымдық шарттың ережелерінде өзгеше көзделмесе, ол қол қойылған
Ұжымдық шарт басқару органының құрлымы, құрамы өзгерген жағдайда күшінде
Ұжымдық шарт қайта ұйымдастыру (біріктіру, қосу, бөлу, бөліп шығару,
Ұйымның меншік иесі ауысқан жағдайда ұжымдық шарттың қолданылуы үш
Ұйым таратылған және банкрот деп жарияланған жағдайда тарату немесе
Ұжымдық шарттың қолданылу мерзімі оған өзге-рістер мен толықтырулар тараптардың
Тараптардың өкілдері қызметкерлерді ұжымдық шартпен таныстырып, оларға орындалу барысы
Жұмыс уақытының қалыпты ұзақтығы
Қызметкер жеке еңбек шартының талаптарынына сәйкес еңбек міндеттерін орындауға
Жұмыс уақытының қалыпты ұзақтығы аптасына 40 сағаттан аспауға тиіс.
Жеке еңбек шартында тараптардың келісімі бойынша жұмыс уақытының ұзақтығы
Қызметкерлердің жекелеген санаттары үшін жұмыс уақытының қысқартылған ұзақтығы. Қызметкерлердің
он төрт жастан он алты жасқа дейінгі қызметкерлер үшін
ауыр дене жұмыстарында және еңбек жағдайлары зиянды жұмыстарда істейтін
Жұмыс істеу жұмыс уақытының ұзақтығын қысқыртуға құқық беретін өндірістердің,
Жұмыс беруші осы Заңға, жеке еңбек, ұжымдық шарттарға сәйкес
Қызметкерлердің еңбегіне ақы мерзімдік, кесімді түрде немесе еңбекке ақы
Қызметкердің жалақысы орындалатын жұмыстың саны мен сапасына, күрделілігіне қарай
Жалақының мөлшері: жалақының мөлшерін жұмыс беруші дербес белгілейді және
Қызыметтерді қоса атқару (қызмет көрсету аймақтарын кеңейту) және жұмыста
Белгілі бір ұйым өзінің жеке еңбек шартымен келісілген негізгі
Қызметтерді қоса атқарғаны (қызмет көрсету аймақтарын кеңейткені) немесе жұмысты
Мерзімнен тыс жұмыстарға, мереке және демалыс күндеріндегі жұмыстарға ақы
Мерзімнен тыс жұмысқа ақы бір жарым есе мөлшерінен кем
Мереке және демалыс күндеріндегі еңбекақы екі еседен төмен болмайтын
Мереке және демалыс күндеріндегі жұмыстарға төленетін өтемақы қызметкердің тілегі
Түнгі уақыттағы жұмыстың әрбір сағатына ақы бір жарым есе
Бос тұрып қалған уақытқа ақы төлеу:
Жұмыстың бос тұрып қалған уақытына ақы төлеудің шарттармен белгіленеді.
Қызметкердің кінәсінен бос тұрып қалған уақытқа ақы төленбеуге тиіс.
Жалақы төлеу мерзімдері:
Жалақы бір ай кем дегенде бір рет төленеді.Жа-
Жалақы төлейтін күн демалыс немесе мереке күндеріне тура келген
Жұмыс берушінің кінәсінен жалақы, ал қызмет- керлермен жеке еңбек
Жеке еңбек шарты бұзылған жағдайда қызмет - керлерге тиесілі
Негізгі еңбекақыға мынадай төлемдер жатады:
мерзімдік, үдемелі және кесімді еңбекақы төлеу кезінде орындалған жұмыстың
еңбектің қалыпты жағдайынан ауытқуымен байланысты төлемдер, яғни мерзімнен тыс
қызметкердің кесірінсіз тоқтап қалулар үшін төлемдер;
сыйлықтар, сыйлықақылы үстемелер және т.б.
Қосымша еңбекақыға ұжымдық келісім – шартарды және еңбек туралы
демалыс уақыттарына ақы төлеу керек;
мемлекеттік және қоғамдық міндеттерді орындаған уақыттары үшін ақы төлеу;
кішкентай балалары бар аналарға жұмыстағы үзілістері үшін ақы төлеу;
жасөсіпірімдерге белгіленген жеңілдік сағаттарға ақы төлеу.
Еңбекті нормалау – белгілі бір к-да, өндіріс саласында
Еңбекті нормалау – белгілі бір кәсіпорында, өндіріс саласында белгілі
Тәжірибелік – статистикалық әдіс бойынша кәсіпорынның іс-жағдайы өткен уақыттың
Талдау әдісі көбірек қолданылады және оған мынадай операциялар жатады:
Сызба 1.9 Еңбекті нормалауды талдаудың жіктемесі
Еңбек процесін зерттеп, оларды элементтерге бөлу;
Еңбек шығындарына әсер ететін факторларды анықтау;
Жұмыс орнын жақсартатын шаралар жүргізу;
Жұмысты орындауға кеткен уақытты есептеу;
Нормаларды өндіріске енгізу.
Талдау әдісі – хронометраждан, жұмыс күнін суретке түсіруден тұрады.
Хронометраж - өндіріс процесіндегі және операциялардың ұзақтығын айқындау және
Бақылауға дайындау;
Бақылау;
Бақылаудың нәтижелерін талдау, әрбір операцияның ұзақтығын тексеру, оларды
Қорытынды шығару.
Жұмыс күнін суретке түсіру – белгілі бір уақыт аралығында
Кезеңдері:
Бақылауға дайындау – жұмысшымен және оның жұмыс орнымен таныстыру,
Бақылау – барлық уақыт шығындарын бақылап, жазып отыру;
Бақылау қорытындыларын талдау – уақыт шығындарын топтау, еңбек уақытының
Қорытынды шаралар – жұмыс уақытын дұрыс пайдалануды жақсартудың шараларын
Хронометраж – бұл жұмыс күнін суретке түсіру арқылы уақыт
Уақыт нормасы – белгілі бір ұйымдық техникалық жағдайда шығарылатын
Уақыт нормасының құрамына келесі элементтер кіреді:
Тн =Тн + Тқ.ету + Тд.а. + Тү +
Мұндағы: Тн – негізгі уақыт;
Тк – көмекші уақыт;
Тқ.ету – жұмыс орнына қызмет ету уақыты;
Тд.а. – дайындау және аяқтау уақыты;
Т дем. – демалыс уақыты;
Тү – технологияларға және өндіріс процесін ұйымдастыруға байланысты болатын
Еңбекақы мына формула бойынша есептелінеді:
ЕА = ТС × ПУ
мұндағы:
ЕА – еңбекақы;
ТС – біліктілік разрядындағы жұмысшының
меншіктенген тарифтік мөлшерлемесі;
ПУ – нақты пайдаланылған уақыт.
Кесімді ақы төлеу кезінде өлшемі жұмысшының өндірген өнімі болып
ЕА = КБ х ӨМ,
мұндағы:
ЕА – еңбекақы;
КБ - өнім бірлігінің кесімді бағаламасы;
ӨМ – дайындалған өнімнің мөлшері.
2005 жылы еңбекақының минималды мөлшері 9200 теңгені құрады.
Кәсіпорындарда еңбекақы төлеуді оңтайлы ұйымдастыру қызметкерлердің қызметін және еңбектің
Еңбек өнімділігі - өндіріс процесінде еңбектің тиімділігі. Өнімнің бір
Еңбек өнімділігін жоғарылату қорының деңгейі – ол өндіргіш күштерін
Еңбекақы төлеудің аралас жүйесі мерзімдік және кесімді еңбекақы төлеудің
Мұндай жүйелерге қазіргі кезде тарифсіз жүйе жатады.
Еңбекақы төлеудің тарифсіз жүйесінде қызыметкерлердің табыстары ұжым жұмысының соңғы
Еңбекақы төлеудің тарифсіз жүйесіне қолданушы ұйымның тәжірибелік қызметінде жиі
1.3 Қазақстан Республикасындағы еңбек ресурстарын қорғау жағдайы
Республикада тұратын халықтың көпшілігі үшін жалақы кірістің негізгі бөлігі
Халықты жұмыспен қамту саласындағы құқықтық, экономикалық және ұйымдық қатынастарды
«Қазақстан Республикасның Еңбек туралы» Заңының 45 бабына сәйкес қызметкер
Жеке категориядағы қызметкер үшін занды жұмыс уақытының ұзақтығын кеміту
Барлық категориядағы жұмыс істеушілердің жұмыс уақытьш пайдалану есебі жұмысшылармен
Жалақы — жеке еңбек шартының негізінде орындалган еңбек үшін
Еңбекке ақы төлеуді қүқықтық реттеу екі әдіспен: орталықтандырылган және
Жалақыны реттеудің мемлекеттік орталықтандырынан әдісі қызметкерлер тобының біліктілігін жіктеудің
Материалдық салада еңбек ететін адамдар мен бюджеттен қаржыландырылатын ұйымдарда
Өндіріс саласындағы қызметкерлердің жалақысының көзі салықты және басқа да
Сонымен бірге еңбекке ақы төлеу мөлшері барлық жағдайларда Казақстан
Қызметкерлерге қойылатын біліктілік талаптары мен жұмыстардың белгілі бір түрлерінің
Тарифтік мамандық анықтама — белгілі бір саладағы барлық кәсіптер
Экономика саласында тарифтік-мамандық анықтаманың екі түрі: салалық жэне кірме
Салалық тарифтік-мамандық анықтамалығы белгілі бір өнеркәсіп саласының немесе өндірістің
Кірме мамандықтардың бірыңғай тарифтік-мамандық анықтамасы экономиканың әр саласында кездесетін
Әр үш жыл сайын кәсіпорындарда (ұйымдарда) белгіленген мерзімдерде қызметкерлер
Бұл бір сағатқа, бір тәулікке немесе бір айға сәйкестендіріліп
Тарифтік жүйенің элементтеріне үстемелер мен қосымшалар кіреді.
Олар орталықтан, яғни зандарда белгіленген және жергілікті -ұжымдық шарттар
Нарық жағдайында тауар ретінде еңбек өнімінің нарығы мойындаған еңбекақы
Қазіргі уақытта, Қазақстанда еңбекақыны реформалау, мемлекеттің кепілделген ең қысқа
Еңбек қатынастарын реттеудің нормасы болып тарифтік келісімнің және ұжымдық
Реформада міндетті төлемге жаттатын мемлекеттік әлеуметтік норматив тәрізді еңбекақының
Ең төменгі еңбекақының экономикалық мағынасы өнімді еңбектегі және жұмыс
Қазақстан Республикасының Конституциясында еңбекті қорғау қағидалары адамдардың еңбегі мен
Еңбекті қорғау кең мағынада еңбекті қорғау қызметткердің еңбек қызметі
Кең мағынада еңбекті қорғау адам еңбек ететін кез келген
Бұл шаралар мен құралдар мыналарда көзделген:
еңбекті қорғау жөніндегі ережелер мен нұсқаулары;
ауыр, зиянды және қауіпті жұмыстарда істейтін тұлғалар үшін жеңілдіктер
әйелдердің, кәмелетке толмағандардың және еңбекке қабілеті төмен тұлғалардың еңбегін
өндірістегі қайғылы оқиғаларды тергеу және есепке алу ережелерінде;
қауіпсіздік техникасы және өндірістік санитария жөніндегі ережелер.
Еңбекті қорғаудың мәселерін мемлекеттік басқару. ҚР «Еңбекті қорғау
Қазақстан Республикасының Үкіметі;
Қазақстан Республикасының Үкіметі арнайы құратын мемлекеттік орган және оның
ҚР «Еңбекті қорғау туралы» 8-бабына сәйкес еңбекті қорғауға мемлекеттік
Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі, бұл орган еңбек,
Ауыл шарушылық министрлігі, бұл министрлік машина-тракторлық парктердің техникалық жағдайына,
Төтенше жағдайлар жөніндегі министрлік, бұл орган орталық және жергілікті
Облыстардың, Алматы және Астана қалаларының әкімі жанындағы тәртіптік кеңес,
Бас Прокуратура, бұл орган республика аумағында заңдардың, Қазақстан Республикасы
Жергілікті өкілдік және атқарушы органдар, бұлар тиісті аумақтың әлеуметтік
Еңбекті қорғау талаптарын сақтаған жағдайда өндірістегі қайғылы оқиғалар, жарақат
Зиянды еңбек жағдайлары орын алған жұмыста қызметкерлерге сүт және
Еңбекті қорғауды қаржыландыру мемлекеттік және жергілікті бюджеттер және бюджеттен
Қазақстанның қазіргі жағдайында, еңбекақыны реттеудің және жоспарлаудың сұрақтарын шешуде
кәсіпорынның нарықтық қызметінің және оның пайдалылығының нәтижесі;
кәсіпорынның кадрлық саясатының есебі;
мамандыққа байланысты қызметкерлердің арасындағы, облыстар, аймақтар арасындағы жұмыссыздықтың деңгейі;
кәсіподақтардың бәсекелестердің және мемлекеттердің әсерлері;
Көптеген қазақстандық кәсіпорындарда еңбекақы төлеуді ұйымдастыруының негізіне мынадый басты
еңбектің саны мен сапасына байланысты еңбекақыны жүзеге асыру;
кәсіпорының салалық және аймақтың қажеттіліктеріне;
нақты еңбекақының ретті жоғарлауы, яғни көрсе-тілген еңбекақының өсу қарқыны
еңбек өнімділігі өсу қарқынының орташа еңбекақы-ның өсу қарқынынан артып
Еңбекақы төлеудің оңтайлы ұйымдастырылуының мақсаты– кәсіпорынның шаруашылық қызметінің нәтижесіндегі
Қызметкердің өндіріс тиімділігі мен жұмыс сапасын арттыруға материалдық мүдделілігін
Қызметкерлерге қойылатын біліктілік талаптары мен жұмыстардың белгілі бір түрлерінің
Кәсіпорындарда еңбекақы төлеуді оңтайлы ұйымдастыру қызметкерлердің қызметін және еңбектің
Қазақстан Республикасы шегінде қызметтік іссапарларға жіберілетін Казақстан Республикасы мемлекеттік
Қызметкерлер іссапарға мекеме басшысының бұйрығымен жіберіледі. Іссапарға жіберілген қызметкерге
Қызметкерлер іссапарының мерзімін мекеме басшылары анықтайды, алайда ол жолда
Зандарда дәлелді деп танылған себептерге байланысты қызметкер
Қызметкердің мемлекеттік міндеттерді орындау кезіндегі кепілдіктер. Жұмыс беруші қызметкерді
Мемлекеттік және қоғамдық міндеттерді орындауына: қызметкерлердің сайлау, сайлану құқығын
Медициналық тексеруге жіберілген кызметкерлерге берілетін кепілдіктер. Мерзімді медициналық тексеруден
Біліктілігін арттыруга және қайта даярлауға жіберілетін кызметкерлерге арналган кепілдіктер.
Қазақстандағы 2005 жылы ең төменгі еңбекақы күнелту минимумы 6680
Қазақстан Республикасы бойынша орташа номиналдық еңбекақы қорын қарастырсақ:
Кесте 1.2
2007-2009 жылдардағы Қазақстан Республикасы бойынша орташа номиналдық еңбекақы
(теңге)
Салалар 2007ж 2008ж
Өзгеріс
(пайыз) 2009ж
Өзгеріс
(пайыз)
Экономиканың салалары бойынша барлығы 23128 28329 122,4 34066 120,3
Ауылшаруашылығы,ағаш және аң шаруашылығы 9567 11987 125,3 14933 127,6
Балық шаруашылығы 10481 10999 104,9 14575 132,6
Тау-кен өнеркәсібі 45594 54305 119,1 65807 121,2
Өңдеу өнеркәсібі 24823 30234 121,8 35203 116,4
Электрэнергия,газ және су өндірісі 23339 26899 115,3 30823 114,5
Құрылыс 34473 38622 112,4 47900 124,0
Автокөлік жөндеу және сату 22797 27595 121,05 33550 121,6
Қонақүй мен мейрамхана 40012 44925 112,3 47441 105,6
Көлік және байланыс 34140 41637 121,9 49053 117,8
Қаржы мекемесі 55207 64532 116,9 79685 113,5
Тұтынушыларға жылжымайтын мүлік және қызмет көрсету 36624 40628 110,9
Мемлекеттік басқару 18045 26031 144,2 31097 104,6
Білім беру 14406 17964 127,0 20333 103,8
Денсаулық сақтау және әлеуметтік көмек көрсету 12112 15195 123,0
2009 жылы жұмысшылардың орташа еңбекақы мөлшері 34066 теңгені құрады
Кесте 1.3
2007ж. - 2009ж. Қазақстан Республикасындағы Маңғыстау облысы бойынша
(теңге )
Көрсеткіштер
2007ж
2008ж.
Өзгеріс
(пайыз)
2009ж.
Өзгеріс
(пайыз)
Орташа еңбек ақы
44369 64532 145,4 69114 107,1
соның ішінде:
Ақтау қаласы 43855 63259 144,14 69668 110,1
Жаңаөзен қаласы 57009 85519 150,0 82236 96,2
Бейнеу ауданы 36154 50360 139,3 61090 121,3
Қарақия ауданы 12796 30199 236,0 33374 110,5
Маңғыстау ауданы 11742 16922 144,1 20514 121,2
Мунайлы ауданы - - - 24597
Түпқараған ауданы 23995 37547 156,5 38454 102,4
Орташа еңбек ақы деңгейі 2008 жылы 2007 жылмен салыстырғанда
Еңбекшілер табысын кепілденген деңгейін қорғаудағы жүзеге асыратын бірыңғай тарифтік
2008 жылдың қыркүйегінде бір қызметкердің орташа айлық атаулы жалақысы
Ұжымдық еңбек шарттары және оларды құруды қарастырсақ:
оның қолданылу мерзімі туралы
орындалуын бақылау тәртібі туралы
шарт талаптарының орындалмағаны үшін жауапкершілік туралы
өзгерістер мен толықтырулар енгізу тәртібі туралы ережелерді қамтиды.(25)
Ұжымдық шарттың қолданылу мерзімдері мен аясы:
Ұжымдық шарт тараптар белгілейтін мерзімге жасалады
Егер ұ.ш-тың ережелерінде өзгеше көзделмесе, ол қол қойылған кезден
Ұжымдық шарт басқару органының құрылымы, құрамы өзгерген жағдайда күшінде
Ұжымдық шарт қайта ұйымдастыру кезеңінде өз күшін сақтап
Ұйымның меншік иесі ауысқан жағдайда ұ,ш,-тың қолданылуы 3 ай
Ұйым таратылған және банкрот деп жарияланған жағдайда тарату немесе
Ұжымдық шарттың қолданылу мерзімі оған өзгерістер мен толықтыруларн тараптардың
Қазақстан Республикасының Конституциясында адамдардың еңбегі мен денсаулығы мемлекетпен қорғалатыны,
Еңбекті қорғаудың кең және тар мағынада түсінуге болады. Кең
Кең мағынада еңбекті қорғау адам еңбек ететін кез келген
Тар мағынада еңбекті қорғау дегеніміз бұл қызметкерлердің өмірі мен
Бұл шаралар мен құралдар мыналарда көзделген:
еңбекті қорғау жөніндегі ережелер мен нұсқаулары;
ауыр, зиянды және қауіпті жұмыстарда істейтін тұлғалар үшін жеңілдіктер
әйелдердің, кәмелетке толмағандардың және еңбекке қабілеті төмен тұлғалардың еңбегін
өндірістегі қайғылы оқиғаларды тергеу және есепке алу ережелерінде;
қауіпсіздік техникасы және өндірістік санитария жөніндегі ережелер.
Еңбекті қорғаудың мәселерін мемлекеттік басқару. ҚР «Еңбекті қорғау
Қазақстан Республикасының Үкіметі;
ҚР Үкіметі арнайы құратын мемлекеттік орган және оның жергілікті
ҚР «Еңбекті қорғау туралы» 8-бабына сәйкес еңбекті қорғауға мемлекеттік
Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі, бұл орган еңбек,
Ауыл шарушылық министрлігі, бұл министрлік машина-тракторлық парктердің техникалық жағдайына,
Төтенше жағдайлар жөніндегі министрлік, бұл орган орталық және жергілікті
Облыстардың, Алматы және Астана қалаларының әкімі жанындағы тәртіптік кеңес,
Бас Прокуратура, бұл орган республика аумағында заңдардың, Қазақстан Республикасы
Жергілікті өкілдік және атқарушы органдар, бұлар тиісті аумақтың әлеуметтік
Еңбекті қорғау талаптарын сақтаған жағдайда өндірістегі қайғылы оқиғалар, жарақат
Зиянды еңбек жағдайлары орын алған жұмыста қызметкерлерге сүт және
Еңбекті қорғауды қаржыландыру мемлекеттік және жергілікті бюджеттер және бюджеттен
1.4 Кәсіпорында кадр саясатын жасақтау
Қазiргi кезде «кадрлық саясат» түсiнiгiне енетiн мағына көлемi барынша
Зерттеушiлердiң көпшiлiгiнiң ойлары көбiнесе кадрлық саясат – бұл кадрлық
Кадрлық саясатты қажеттi саяси және iскерлiк сапалылықты иемденетiн жоғарғы
Алайда кадрлар құрамының барынша толық трактовкалары да кездеседi.
Кадрлық саясат тар мағынасында – бұл кәсiпорынның қоғамдық ұйымы
Сызба 1.10 Кадр саясатының басты жолдары
Кадрлық саясат басқару құралы ретiнде – бұл алға қойылған
Егер де осы мәселеге қолдағы бар барлық көзқарастарды топтастыратын
Бiрiншiден, «басқару жүйесiндегi барлық жұмысшыларды» таңдау және бөлiстiрушi
Екiншiден, жетекшiлердi, мамандарды және жұмысшыларды таңдаушы ретiнде, қайта бөлу
Үшiншiден, алға қойылған мақсатты шешу үшiн өндiрiстiк ұжымды
Кадрлық саясат қандай рольдi орындауы тиiс? Кадрлық саясат халық
Халық шаруашылығының салаларында кадрлық саясатты тиiмдi басқару үшiн
Нарықтық экономика шарттарындағы кәсiпорындардың еңбек ресурстарымен қамсыздандырылуына және олардың
Кәсiпорынның кадрлармен қамсыздандырылуын талдаудың негiзгi мiндеттерi:
Кәсiпорын мен оның құрылымдық бөлiмшелерiнiң сапалық және сандық параметрлерге
Кәсiпорындағы персоналдарды пайдаланудың экстенсивтiлiгiн, интенсивтiлiгiн және тиiмдiлiгiн бағалау;
Кәсiпорын персоналдарын пайдаланудың барынша тиiмдi және барынша толық резервтерiн
Кәсiпорынның еңбек ресурстарымен қамсыздандырылуы жұмысшылардың әр категория мен мамандық
Өнеркәсiптiк - өндiрiстiк персоналдарды рационалды пайдалану - өндiрiстiк жоспарлардың
Өнеркәсiптiк-өндiрiстiк персоналдарға (ППП) – негiзгi қызмет персоналдарына кәсiпорынның негiзгi
Өнеркәсiптiк - өндiрiстiк персоналдар қызметкерлер және жұмысшылар деп бөлiнедi.
Кәсiпорын жұмысшыларына еңбек затына тiкелей әсер етумен, яғни заттарды
Қызметкерлер қатарында жетекшiлердi, мамандарды және тағы басқа қызметкерлердi
Кәсiпорынның еңбек ресурстарымен қамсыздандырылуының деңгейi мен оларды пайдалу тиiмдiлiгiне
Бұл талдаудың негiзгi мiндетi болып келесiлер табылады:
Кәсiпорын мен оның құрылымдық бөлiмшелерiнiң сапалық және сандық параметрлерге
Кәсiпорындағы еңбек ресурстарын пайдалану тиiмдiлiгiн, интенсивтiлiгiн және экстенсивтiлiгiн бағалау.
Еңбек ресурстарын барынша толық және тиiмдi пайдалану резервтерiн анықтау.
Кәсiпорынның еңбек ресурстарымен қамсыздандырылуын талдау кезiнде жұмысшылардың нақты
Кәсiпорындағы кадрлар мен кадрлық саясатқа тiкелей әсер ететiн негiзгi
Кадр саясатын жақсарту үшін кәсіпорында төмендегі шараларды жүргізу ұсынылады:
Ең алдымен, кадрларды іріктеп алуда жүйелілікті күшейту қажет және
Ұйымның тұрақты жұмысына қол жеткізу, оның дамуын жоспарлау мақсатында
Компаниялардың басым көпшілігінде кадрлар бөлімі немесе адам ресурстарын басқару
Жеке құрамды ұйым шататында әлі жоқ қызметкерлермен толықтыру үшін
Еңбек ресурстарына деген сұраныс пен ұсынысты болжау нәтижесінде кез-келген
Нәтижесінде кадрларды жинау, дайындау, жетілдіру және еңбегін төлеу жүйесінен
Еңбек ресурстарын пайдалануды жоспарлау тұжырымдамасы қарапайым болып келеді. Бірақ
Еңбек ресурстары бойынша жоспар ұйымға қажетті қызметкерлер санына және
Кез-келген кәсіпорынның саясатын толық талдау үшін бағалау критерийлерін анықтау
Қызметкерлердің сандық және сапалық құрамы;
Кадрлардың ағымдылық деңгейі;
Жүргізіліп отырған саясаттың икемділігі;
Жұмысшылардың / өндірістің мүдделерін ескеру дәрежесі т.б.
Талдау жүргізу ыңғайлы болуы үшін ұйымның сандық құрамы үш
Кадрлардың ағымдылық деңгейі – кәсіпорынның кадр саясатының ең көрнекті
Әрине, кадрлар ағымдылығын оқтайлы құбылыс ретінде де, жағымсыз құбылыс
Кадр саясатының икемділігі оның сипаттамаларына сәйкес бағаланады: тұрақтылығына немесе
Жұмысшы мүдделерін ескеру дәрежесі өндіріс мүдделерін ескеру дәрежесімен салыстырмалы
Қазіргі заманғы кәсіпорын білікті жұмыс күшінің сұранысы мен ұсынысын
Кадрларды дайындау ұйым қызметінің тиімділігіне қол жеткізу әдістерінің бірі
2. Кәсіпорынның қызмет ету жағдайы мен еңбек ресуртары деңгейін
2.1 "КазТрансОйл" АҚ қызмет ету жағдайы мен тасымалдау деңгейін
Мұнай тасымалдау, мұнай және мұнай өнімдерінің экспорты мен импорты
2001 жылы «ҚазТрансОйл» МТҰК» ЖАҚ акцияларының мемлекеттік пакеті Қазақстан
Қазақстан Республикасы Энергетика және минералдық ресурстар министрлігінің 2001 жылғы
Қазақстан Республикасы Президентінің 2002 жылғы 20 ақпандағы №811 Жарлығымен
2004 жылғы 31 мамырда «ҚазТрансОйл» ЖАҚ «ҚазТрансОйл» АҚ болып
Компанияға Қазақстанның қазіргі бар барлық магистральды мұнай құбырлары мен
Республикада қалыптасқан құбыр жүйесі Қазақстан Республикасының экономикалық мүдделеріне толық
Компанияның топ-менеджерлері өте қысқа мерзім ішінде компанияны басқарудың бірыңғай
Сонымен қатар қазіргі бар құбыр жүйесін жақсарту және жаңғырту
Жаңа мұнай тасымалдау объектілерінің құрылысы, тасымалдау схемаларын ұйымдастыру жөніндегі
Компанияның ағымдағы қызметін қаржыландырудың жеткілікті көлемін қамтамасыз ету үшін,
АСПиР баға саясаты комитеті 1998 жылғы 5 маусымда «ҚазТрансОйл»
Қазақстандық құбырлар жүйесін қалпына келтіру және жаңғырту жөнінде жүргізілген
1998 жылдың өзінде ҚТО-да 24 104 мың тонна мұнай
1998 жылы «ҚазТрансОйл» ЖАҚ бюджетке 2 998 млн. теңге
Қазіргі бар жүйелерді жаңғырту жөніндегі инвестициялық жобаларды іске жарату
2004 жылы «ҚазТрансОйл» АҚ жалпы сомасы 150 миллион АҚШ
Бір жыл бұрын 30 миллион АҚШ доллары сомасына 3
Компанияның 1998 – 2001 жылдарға арналған индикативті даму жоспарына
Ағымдағы және келешек қызметті қаржыландырудың жеткілікті көлемі үшін қаржылық
Осындай нәтижелер негізінен ең алдымен Компания менеджменті деңгейінде күшті
«Акционерлік қоғамдар туралы» 2004 жылғы 31 мамырдағы Қазақстан Республикасының
Тәуелсіздік жылдарында Қазақстанда жұмыс істеп тұрған магистральды мұнай құбырларының
Аталған кезең ішінде жаңадан Кеңқияқ – Атырау, Әлібекмола –
«АК «Транснефть» ААҚ, «Укртранснафта» ААҚ, «Гомельтранснефть» РУП, Новополоцк «Дружба»
2001 жылы Каспий Құбыр Консорциумының (КҚК) Теңіз – Новороссийск
КҚК өткізу қуаттарына құқығы бар бірқатар мұнай компаниясы бұл
Ақтөбе облысында өндірілетін өскелең мұнай көлемін тасымалдауды қамтамасыз ету
Кеңқияқ – Атырау мұнай құбырының пайдалануға берілуі Ақтөбе мұнайын
Құмкөл мұнайын жеткізу бағыттарын тарамдау мақсатында «ҚазТрансОйл» АҚ қуаты
Солтүстік Бозащы кенішінде мұнай өндіру көлемінің ұлғаюы жоспарланып отырғанына
Атасу – Алашаңқай мұнай құбырының пайдалануға берілуі 2006 жылдың
«Атасу – Алашаңқай» жүйесі бойынша мұнайдың сенімді де іркіліссіз
Атасу – Алашаңқай мұнай құбырымен Қытайға Орталық Қазақстан мұнайы
Қазақстандық мұнай компаниялары үшін маңызды экспорттық бағыт Каспийдегі Ақтау
Қазіргі кезде кемежайдың мұнай құю терминалдарына мұнай жеткізіледі:
жұмыс істеп тұрған Қаламқас – Қаражанбас – Ақтау мұнай
Батыс Қазақстанның, Ақтөбе облысының және Құмкөл өңірінің кеніштерінен мұнай
Қазақстанның алғашқы мұнай құбыры Доссор –
Мұнай және мұнай өнімдері тұрбақұбырлары,
Танкер мен баржадағы мұнай мен
Цистерна, бункер және ыдыстарда (тараларда)
Тұрбақұбырлық транспорт көбіне жаппай сұйық
Тәжірибе көрсетіп отырғандай, тұрбақұбыры транспортының
Республикамыздың оңтүстік бөлігінде құмкөлдік мұнай
1995 жылдың қазан айынан бастап
Батыс Қазақстан – Кенқияқ – Құмкөл мұнайқұбырлық
Қазақстан сонымен қатар Атыраудан Самара
АҚ "КазТрансОйл" компаниясы 1997 жылдың
Мақсаты:
Мұнай және мұнай өнімдерін тасымалдау
Қазақстан Республикасының мұнай және мұнай
Кәсіпорынның басқару құрылымын оңтайландыру;
Құбырды және оған байланысты өндірістік
Қазақстанның барлық құбыр магистральдарында бірыңғай
Компания барлық құбырлық жобаларда (оның
Қорытындылай айтқанда, негізгі мақсаттары : өрлеу, қауіпсіздік,
1998 жылы жетістікке жетті : оның
Компания өздеріне балама болып келетін
Бірінші жобаға АҚ "КазТрансОйл" қазақстандық
Каспий қайраңындағы кенорындарының ашлуына орай
Атырау мен Маңғыстау облыстарының тұрғындары
ТМД елдерінде бірден – бір «ыстық»
Батыс филиалда бүгінгі таңда 4800
3 мұнай құбыры басқармасы, 5
Филиалға қарайтын мұнай құбырының ұзындығы
Бөлімдер:
Бас механика бөлімі. Ол машиналардың, механизмдердің, барлық мұнай кәсіпшілік
Проектті басқару бөлімі. Кен орнын қалпына келтірудегі шетел
Кадрлар бөлімі. Мамандарды қабылдау мен оларды орнықтыру , жас
Заң кеңесшісі бөлімі. Ол кінәрәт – талаптық жұмыспен айналысады.
Маңғыстау мұнай құбырлары басқармасы бойынша еңбек ресурстарына талдау.
01.01.2008 жылына қызметкерлер саны- 4374 адам,
Басшылар
Мамандар
Қызметкерлер
Жұмысшылар
Жұмыс жасйтын әйелдер саны – 28,9% адам .
Өткен уақыт мерзіміне 190 адам қабылданған, оның ішінде аударыммен
Жұмыстан босатылғандар- 110 адам, оның ішінде екі жақтық
Өндірістік және еңбек тәртібін бұзғандар , барлығы- 146 адам,
Өндірістік және еңбек тәртібін бұзғандарға әр түрлі шаралар қолданылған,
Ескертпе
Сөгіс
Жұмыстан
шығарылғандар ИТЖ- 1
МНУ бойынша жоғары білімді барлығы – 244 адам, соның
Жұмыс өтімі бойынша:
25 жылдан жоғары 20-25
Басшылар
Мамандар
Қызметкерлер
Жұмысшылар
10-20 жыл аралығында
Басшылар
Мамандар
Қызметкерлер
Жұмысшылар
1-3 жыл аралығында
Басшылар
Мамандар
Қызметкерлер
Жұмысшылар
Жасы бойынша:
30 жасқа дейін
аралығында
Басшылар
Мамандар
Қызметкерлер
Жұмысшылар
51-55 жасқа дейін
Басшылар
Мамандар
Жұмысшылар
Кадрларды дайындау: Өткен уақыт мерзімінде 538 адам қайта
2008 жылдың төртінші тоқсанында кадрларды дайындауға шығын – 1
2007 жылдың 12 айына электор энергияның
Кесте 2.1.
2007-2009 ж. АҚ «КазТрансОйл» технико-экономикалық көрсеткіштеріне талдау
№ Көрсеткіштер 2007 ж. 2008 ж. Ауытқу
шылық 2009 ж. Ауытқу
шылық
1 Ликвидтілік көрсеткіші 4,7 3,7 -1 2,7
-1
2 Төлемқабілет
тілік көрсеткіші 3,6 3,2 -0,4 2,9 -0,3
3
Рентабелділік көрсеткіші 19,07 37 +17,93 55,6 +18,6
4 Активтер табыстылығы 2,5 4,9 +2,4 7,4 +2,5
5 Айналым капиталының табыстылығы 8 14,1 +6,1 23,2 +9,1
6 Активов балансының табыстылығы 179781078 184223522 +4442444 188665966 +4442444
7 Таза айналым капиталы 47533962. 49115937 +1581975 40875712 -8240225
8 Таза табыс (шығын) (893312). 7239368 +6346056 15600780
9 Сатудан табыс 2,0 2,17 +0,17 2,33 +0,16
10 Капиталдан табыс 0,00035 0,066 +0,066 0,095 +0,029
11 Активтер табыстылығы 0,08 0,14 +0,06 0,23 +0,09
Нақтылы мұнай бойынша шығындар 2007
Нақтылы су бойынша шығындар 2008 жылға
Жылулық энергияның – 73137 Гкал өндірілген, соның
Жалпы филиал бойынша күрделі құрылыс
Батыс филиалы бойынша күрделі жөндеу
1) Рентабельділік коэффициенті.
А)
б)
2007 ж.
а) Сату рентабельдігі
= 24399547
б) Активтердің табыстылығы
= 179781078
2008ж.
а) Сату рентабельдігі
= 24747673
б) Активтердің табыстылығы
= 184223522
2009ж.
а) Сату рентабельдігі
25 095 799
б) Активтердің табыстылығы =
188665966
Филиал бойынша еңбекке ақы төлеу
Батыс филиалы бойынша тізім бойынша
Орташа айлық жалақы – 74514 теңгені
Кесте 2.2
2007-2009 ж. АҚ «КазТрансОйл» жұмысшылар санына және
( мың тенге)
№ Көрсеткіштер 2007ж 2008ж Ауытқу 2009ж Ауытқу
жоспар нақты жоспар нақты
жоспар нақты
1 Жұмысшылар саны (ад.саны., барлығы) 1200 1250 1280 1354
2 Орташа жалақы (мың теңге) 175,7 178,1 179,8
3 Орташа жалақы басқару бойын, (мың теңге) 127,5 129,5
4 Орташа жалақы жұмысшылардың, (мың теңге) 115,9 116,0 117,8
5 Жалықы қоры, (мың теңге) 2528,6 2671,5 2761,7
6 Жалықы қоры (басқару бойынша), (мың теңге) 1836,0 1942,5
АҚ «КазТрансОйл» бойынша 01.01.2009 ж. есептегі мерзім бойынша жұмысқа
Зейнеткерлікке шығуына байланысты– 18 адам
Мерт болуына байланысты – 3 адам
Қоғам ішіндегі ауысулар – 7 адам
Мекенін өзгертуіне байланысты– 2 адам
Келісім мерзімінің аяқталуына байланысты – 45 адам
Екі жақтың келісімі бойынша – 34 адам
Денсаулығына байланысты– 1 адам
Маскүнемдік бойынша – 2 адам да жұмыстан шыққан.
Өндірістік жұмыста тәртіпті бұзушылыққа қарсы әр түрлі шаралар қолданылған:
Қызметін төмендету – 5 адам, соның ішінде ИТЖ –
Сөгіс жарияланған: Барлығы -34 адам, ИТЖ -23, Жұмысшылар-11.
Жұмыстан шығарылғандар -2 адам.
Есептегі жылда Батыс Филиалы бойынша қайта дайындықтан өткен жұмысшылар
АҚ «КазТрансОйл» көздеген «Қызметкерлерге әлеуметтік гаранттар
2.2 Кәсіпорындағы еңбек ақының төлену тәртібін талдау
Әкімшілік шығындарды шектемегенде қызметкерлерге еңбек ақы төлеуге, іс-сапарға, кезекті
Әрбір жұмысшыға аударылатын негізгі төлем орындалған жұмыстың
Еңбек ақы сомасын анықтау үшін жұмысшының әр айда алатын
Экономист-қаржыгер мердігер мен тапсырыс берушінің есептерін есепке алумен,басқа
Еңбек ақыны үш күн ішінде кассадан береді. Бұл мерзім
Жұмысшылардың санын есептеу үшін штатты құру мен лауазымы әртүрлі
Кесте 2.3
2007-2009 жылдар аралығындағы «КазТрансОйл» АҚ еңбек көрсеткіштері
Еңбек көрсеткіштері 2007ж. 2008ж. 2009ж.
Саны (мың адам),оның ішінде 1,79 1,76 1,76
-жұмысшылар 13,1 12,8 13,0
-жетекшілер 2,9 3,0 2,8
-мамандар 1,7 1,6 1,7
-қызметшілер 0,2 0,2 0,1
Еңбек ақы қоры (теңге) 108069467 107834417 119831000
Саны, оның ішінде:
-жұмысшылар 68074667 64989815 74345000
-жетекшілер 28853267 31339085 32214000
-мамандар 10709733 11027686 12933000
-қызметшілер 431800 477830 340000
Орташа айлық еңбек ақы 50218 51058 57000
Бұл қарастырылған көрсеткіштерге нақтырақ тоқталып өтетін болсақ мына көрсеткіштерді
Кесте 2.4
«КазТрансОйл» АҚ еңбек ақы төлеу бойынша негізгі көрсеткіштеріне
№ Көрсеткіштер 2007ж. 2008ж. өзгеріс(+,-) 2009ж. өзгеріс
(+,-)
1 Жұмысшылардың саны( мың адам) 1,76
1,79 0,03 1,79 анықталмаған
2 Еңбек ақы қоры 109 834 417 108 069
+235050 109 831 000 +1761533
Кестеден көріп отырғанымыздай 2008 жылы жұмысшылардың саны 2007 жылмен
Бұл өзгерістер жұмысқа адамдардың кіруі мен шығуына қарай өзгеріп
Қарастырылған көрсеткіштер арасында өзара байланыс бар.Егер бізге сағаттық төлем
орт күнд еңб ақы =
сағаттық төлем*жұмыс уақытының ұзақтығы /ПР,д/
мұнда: / ПР,д/- жұмыс уақытының ұзақтығы
Көрсетілген мысалдан монтаждаушының төлем ақысын есептейміз жұмыс уақытының ұзақтығы
Кәсіпорынның жұмысшыларының орташа саны жылылна 1,77 мың адам.
1) Квыб = Жвыб = 37+5+11+13+30 =
Ж
2) Ка = Жш.к = 600-96
Ж
Бұл жыл бойынша өз еркімен 37 адам, еңбек тәртібін
Жұмыстан шығу себебіне байланысты жұмысшылардың саны 2006-ші жылы үш
Еңбек ақы қоры 2007-ші жылы 109 834 417 теңгені,
Кесте 2.5
«КазТрансОйл» АҚ 2007-2009 жылдар аралығында орташа еңбекақы көрсеткіштері
2007ж
2008ж Өзгеріс
(пайыз)
2009ж Өзгеріс
(пайыз)
Орташа еңбекақы мөлшері (теңге) 23128 28329 122,5 34066 120,3
Ең төмен еңбекақы (теңге) 25000 26600 106,4 29200 109,8
Кестеде қарастырылғандай орташа еңбекақы мөлшері 2008 жылы 2006 жылмен
Салыстырмалы есептеулерден, көптеген жылдар бойы еңбекақы саласының және аймақтық
2.3 «КазТрансОйл» АҚ –ы еңбекақы ресурстары мен еңбек
Өндірістік процесте еңбек тиімділігінің әртүрлі дәрежесінде бір нәтиже алынуы
Жұмыс орнында, цехта, кәсіпорында еңбек өнімділігі өнімнің санымен немесе
Еңбек өнімділігін талдау кезінде келесілерді анықтап алған дұрыс:
Еңбек өнімділігі бойынша тапсырманы орындау дәрежесін;
Еңбек өнімділігінің көреткіштеріне әсер ететін факторлар;
Еңбек өнімділігі өсімінің резертері мен оларды қолданудағы іс-шаралар және
Еңбек өнімділігінің деңгейі 2 көрсеткіш арқылы анықталады:
Белгілі еңбек бірлігінде өнім шығарумен ( тура көрсеткіш);
Еңбек сыйымдылығымен ( кері көрсеткіш).
в = B / T;
t = Т / В,
Мұндағы: в – белгілі еңбек бірлігінде шығарылған өнім;
t – еңбек сыйымдылығы;
В – шығарылған өнім көлемі;
Т - өнім шығаруға кеткен нақты еңбек шығындары.
Еңбек өнімділігінің негізгі көрсеткіші - өнім шығару көрсеткіші.
Өнім шығаруды белгілеуге әртүрлі өлшем бірліктері қолданылады.
Табиғи өлшем бірліктер – тонна, метр, дана, және т.б.
Нормаланған жұмыс уақыты қолданылған кезде өнім шығару норма/сағат бойынша
Еңбекақы төлемі. Экономикалық қызметтің барлық түрлеріндегі қызметкерлердің орташа атаулы
Халықты әлеуметтік қолдау. Жыл басынан бері жұмыспен қамту қызмет
01.01.08 ж. жұмыссыздық деңгейі 0,8% құрады, бұл өткен жылдың
Облыста 01.01.2008 ж. зейнеткерлер мен мемлекеттiк арнайы жәрдем алатындар
Есепті кезеңде 4985 аз қамтылған азаматтарға 136,3 млн.
Салауатты өмір салты жөніндегі іс-шаралар жоспары іске асырылуда. 2007
Кәсіпорын шығындарының ішінде маңызды салмағы бар еңбекақы қорына еңбек
Сондықтан еңбекақы құралдарын пайдалануды талдау әрбір кәіпорын үшін маңызды
Еңбек өнімділігі - өндіріс процесінде еңбектің тиімділігі. Өнімнің бір
Еңбек өнімділігін жоғарылату үшін кәсіпорын қоры – ол өндіргіш
Еңбек өнімділігін жоғарылату қорының бірнеше классификациясы бар. Олар 2
еңбек күшін пайдалануды жақсарту қоры (ұйымдастыру, еңбек жағдайы, жұмысшының
негізгі және айналым қорларын тиімді пайдалану (резерв, машина, механизм
Қорлар пайдалану мүмкіндігі бойынша жиналған қорға (запас) және жойылған
Перспективалық қор - өндірісті өзгертуді, жаңа құрал – жабдықтарды
Пайдалану орны бойынша: халықшаруашылық, салааралық, және өндірістің ішіндегі қорға
Халықшаруашылық қорлар: табиғи ресурстар, оларды пайдалану т.б.
Тәжірибеде еңбек өнімділігінің динамикасы мен өнімділікті анықтау үшін әртүрлі
Еңбек өнімділігінің өлшейтін деңгейі бойынша біртекті өнім шығаратын жеке
Еңбек әдісі жұмыс орында бригадалар әртүрлі көп өнім өндірсе
Кәсіпорынның деңгейі халықшаруашылығы салаларымен бірдей өздерінің көлемімен еңбек өнімділігін
Өңдеудің нормативтік құн әдісі жеңіл өнеркәсіпте өндіріс көлемі мен
Еңбек өнімділігі көптеген факторлардың әсерінен үнемі өзгеріп отырады. Кейбіреуі
Ішкі факторлар кәсіпорынның техникамен қамтылуы, қолданған технологияның
Сыртқы факторлар нарыққа сұраныс пен ұсыныс немесе мемлекеттің тапсырыстарының
Материалдық – техникалық;
Ұйымдастыру;
Әлеуметтік – экономикалық.
Материалдық – экономикалық фактордың әсерінен еңбек өнімділігі жоғарылайды, ал
Пт = Пст * 100 / 100 –
Мұндағы: Пст - өнім бірлігінің, еңбек сыйымдылығының
Ұйымдастыру факторы – ол өндірісті, еңбекті басқаруды білдіреді. Жұмыс
Пт = ФРВпл / ФРВбаз * 100-100;
Мұндағы:
ФРВпл - жоспарланған жұмыс уақытының қоры;
ФРВбаз - базистік жұмыс уақытының қоры.
Ғылыми – техникалық прогрестің дамуы өндірістің материалдық негіздерінің қалыптасуы
Еңбек өнімділігіне әсер ететін әлеуметтік – экономикалық факторларды келесі
Сызба 2.1 Еңбек өнімділігіне әсер ететін әлеуметтік – экономикалық
Кәсіпорындарда әрқашан да еңбек өнімділігін арттырудың ұйымдық – техникалық
Өндірістегі технологиялық процестің ерекшелігі мен адамдардың еңбекқабілеттілігінің динамикасына байланысты
2.4 «КазТрансОйл» АҚ - ның кадр саясаты
«КазТрансОйл»АҚ-ның негізгі кадрлық саясаты – «КазТрансОйл»АҚ алдына қойылған стратегиялық
«КазТрансОйл»АҚ-ның кадрлық саясаты мынаған бағытталған:
1) «КазТрансОйл»АҚ-ның көшбасшылық жағдайын нығайту мақсатында өндірістің маңызды тұлғасы
2) нарықтың қазіргі талаптарына сәйкес ұйымдастыру басқармаларының барлық салаларын
3) «КазТрансОйл»АҚ-ның жағымды имиджын қалыптастырып, клиенттер мен серіктестердің сенімін
Кадр саясатының мақсаты – адам күшінің әлеуетін барынша жүзеге
Алға қойылған мақсаттарды орындауға жетісу үшін »КазТрансОйл»АҚ келесі
1) «КазТрансОйл»АҚ-ға ең қабілетті, бастамашыл, еңбекқор және креативті
2) еңбек өнімділігі мен қызметкерлердің жұмыс белсенділігін арттыру үшін
3) бастамашыл және ой еңбегі шығармашылығындағы қызметкерлердің әлеуеттік мүмкіндіктерін
4) қызметкердің қабілет-қарымын тануды (команда мүшесі/компания);
5) компанияның мүддесі үшін қызметкердің интеллектуальдық және шығармашылық
6) компания қызметінің нәтижесіне, соның ішінде ұзақ мерзімді
Компания еңбек заңдылығы талаптарын сақтауға негізделген және кәсіптік шеберлік
ҚазТрансОйл» АҚ-тың 2008– 2010 жылдарғы кадр саясаты «ҚазТрансОйл»
Кадр саясатының мақсаты – қызметшілерді тиімді басқару, «ҚазТрансОйл» АҚ
Кадр саясатының қадау бағыттары:
жоғары кәсіби қызметкерлерді тарту, дамыту және ұстап қалу;
«ҚазТрансОйл» АҚ-ның қызметшілерін басқарудың озық әдістерін енгізу;
«ҚазТрансОйл» АҚ-ның жоғары әлеуетті қызметкерлерінің қорын басқару;
«ҚазТрансОйл» АҚ-да жаңалықтарды және қайта құруларды қолдау;
Қоғам қызметкерлерінің құлқын реттейтін ортақ құндылықтарды, әлеуметтік нормаларды, қонымдарды
Кадр саясатының негізгі қағидаттары:
Өзара қарым-қатынастардың ұзақ мерзімді сипаты.
Қоғам қызметкерлердің және Қоғамның өзара қырым-қатынасы ұзақ мерзімді болуына
Қызметкерлер біліктілігінің жұмыс орындарына қойылатын талаптарға сәйкес келуі.
Қоғамда мамандарды жұмыс орындарына қойылатын біліктілік талаптарына сәйкес келуі
Қоғам мен қызметкерлер мүдделерінің және мақсаттарының өзара байланысы.
Қоғам өз қызметшілерін құрметтейді және бағалайды, қызметшілерінің қажеттіліктерін және
Білімнің және тәжірибенің сабақтастығы, қызметкерлердің дамуына және оқуына басым
Оқуға және дамуға қаржы жұмсау Қоғамның өз стратегиялық мақсаттарына
Сіңірген еңбегіне және қызметінде қол жеткізген нәтижелеріне қарай сыйақы
Қоғам басқарушылық орындарға жұмыстың ақиқат жоғары нәтижесін көрсеткен қызметкерлерді
Қоғамның топтық құндылықтары – қызметкерлердің кәсібилігі, олардың еңбегінің тиімділігі,
Қоғамның белсенді өркендеуі үшін кәсібилік, ынталылық, бейімділік, дамуды мақсат
Кадр саясатының негізгі бағыттары – ұйымдық құрылымды жетілдіру, кадрларды
Қызметшілерді басқару бағдарламаларының орындалуын тұтастай және әрбір бағытын бөлектей
Кадр саясаты тиімділігінің қадау көрсеткіштері:
адам капиталының/еңбек өнімділігінің кірістілігі;
1 (бір) қызметкерге шаққанда экономикалық қосымша құн;
қызметшілерге жұмсалатын шығын;
қызметкерлердің тұрақтамаушылығы;
менеджмент арасында қызметкерлердің тұрақтамаушылығы;
қызметшілердің тұрақтылық көрсеткіші;
қызметшілердің қанағаттанушылығы.
«Ұйымдық құрылымды жетілдіру. Кадрларды жоспарлау, іріктеу және орналастыру» бағытының
қызметкерлер жұмысының тиімділігін қамтамасыз ету мақсатында стратегиялық мақсаттарға және
жұмыс орындарына біліктілік талаптарды, топтық құзырет бейінін әзірлеу мен
еңбек нарығын талдау;
Қоғамның қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді келешекте қызметшілерге қажеттілігін
кәсіби құзыреттіліктің және қызметкерлер құзыреттілігінің жұмыс орындары талаптарына сәйкестігін
қадау лауазым орындары бойынша кадрлармен қамтамасыздық деңгейін талдау және
жоғары білікті мамандарды іздеу және іріктеу, үміткерлер мәліметтерінің қорын
міндеттерді қайта бөлу, әкімшілік деңгейде міндеттердің қайталануынан бас тарту,
Кадрларды іріктеу және орналастыру тиімділігінің қадау көрсеткіштері:
бір бос орынды жабуға кететін уақыт;
іріктеу сапасы – жұмыстың алғашқы жарты жылы ішіндегі тұрақтамаушылық.
«Қызметшілерді оқыту және дамыту» бағытының міндеттері:
қызметкерлердің біліктілігін үзік-үзік көтеруден Қоғамның стратегиялық міндеттерін іске асыруға
Қоғамның қажеттілігі негізінде оқу үдерістерін және білімді басқаруды әзірлеу
Қоғамның ішінде білім мен машықты жинақтау және беру мақсатында
Қызметшілерді оқыту және дамыту тиімділігінің қадау көрсеткіштері:
бір жыл ішінде оқу жүйесімен қамтылған қызметкерлер %-ы;
1 қызметкерді оқытуға бір жыл ішінде кеткен шығын;
жүргізілген оқудың тиімділігі;
Еңбекақы қорынан оқытуға жұмсалған шығын %-ы;
оқытуға кеткен шығындар тиімділігі.
«Қоғамның кадрлар жасағын даярлау» бағытының міндеттері:
кадрлар жасағы бағдарламаларын жасау және дамыту;
бағалау өлшемдерін әзірлеу және жоғары әлеуетті қызметкерлерді іріктеуді ұйымдастыру
кадрлар жасағында тұрған қызметкерлерді дамыту дара жоспарларын әзірлеу және
ауыстыру және орындарға орналастыру жүйесін әзірлеу және іске асыру,
Қоғамның кадрлар жасағын даярлау тиімділігінің қадау көрсеткіштері:
кадрлар жасағы қалыптастырылып, кадрлар жасағына енгізілген қызметкерлермен толықтырылған бос
жасақ арасындағы тұрақтамаушылық.
«Қызметкерлер қызметінің нәтижелілігін және ынталылығын басқару» бағытының міндеттері:
қызметкерлердің біліктілік, құзыреттілік және нәтижелілік деңгейіне негізделген сыйақы төлеудің
бірқатар орындар үшін қызмет тиімділігінің қадау көрсеткіштерін әзірлеу;
қойылған міндеттердің және мақсаттардың орындалуын қадағалауды және бақылауды, қызметкерлер
еңбек нарығын жалақы және оның қозғалыс ағымы жөнінен тадау;
қызметкерлердің қызметте белгілі бір нәтижелерге жетуімен байланыстырылған бонустар мен
қызметкерлердің әлеуметтік кепілдіктерін және әлеуметтік қорғалу нормаларын қамтамасыз ету;
қызметкерлер қызметінің нәтижелілігін бағалау қорытындылары бойынша қызметкерлердің қызметте өсуін
Қызметкерлер қызметінің нәтижелілігін және ынталылығын басқару тиімділігінің қадау көрсеткіштері:
тиімділіктің қадау көрсеткіштерімен қамтылған ұстанымдар %-ы;
өз қызметінің бағасын ұдайы алып жүрген қызметкерлер %-ы;
еңбекке ақы төлеу жүйесіне қанағаттанушылық.
«Топтық мәдениетті қалыптастыру» бағытының міндеттері:
қызметкерлер пікірін зерттеу жүргізу (әлеуметтік өлшеу, әлеуметтік сауал салу);
Қоғам қызметкерлерінің құлқын реттеуші топтық құндылықтарды және әлеуметтік нормаларды
командалық жұмысты, ымырашылдықты, еңбек ұжымдарында жайлы да шығармашылық ахуалды
Топтық мәдениетті қалыптастыру міндеттерін орындау тиімділігінің қадау көрсеткіші –
3. Қазақстан Республикасындағы еңбекақы жүйесін жетілдіру және еңбек ресурстарын
3.1 Қазақстан Республикасындағы еңбекақы төлемдерін арттыру мен жұмысшылардың жағдайын
Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасындағы еңбек туралы» Заңы 2008 жылдың
еңбек міндеті (белгілі бір қызмет, мамандық, кәсіп бойынша жұмыс);
жеке еңбек шартының мерзімі;
еңбек міндеттерін жүзеге асыру басталатын күн;
еңбек жағдайларының сипаттамалары, қызметкерлерге ауыр дене жұмысын немесе зиянды,
жұмыс уақыты мен демалыс уақытының режимі;
еңбекақы төлеу және еңбекті қорғау жағдайлары;
жұмыс берушінің құқықтары мен міндеттері;
қызметкердің құқықтары мен міндеттері;
жеке еңбек шартын өзгерту, бұзу және ұзарту тәртібі;
өтемақылар төлеу мен кепілдіктер беру тәртібі;
тараптардың жауапкершілігі көрсетілуге тиіс.
Тараптардың келісім бойынша жеке еңбек шартына өзге де жағдайлардың
белгісіз мерзімге;
белгілі бір мерзімге;
белгілі бір жұмысты орындау уақытына немесе жұ-мыста уақытша болмаған
Егер жеке еңбек шартында оның қолданылу мерзімі айтылмаса, шарт
оның қолданылуы туралы;
орындалуын бақылау тәртібі туралы;
шарт талаптарының орындалмағаны үшін жауапкер-шілік туралы;
өзгерістер мен толықтырулар енгізу тәртібі туралы ережелерді қамтиды.
Ұжымдық шарттардың ережелері қызметкерлердің құқығының, еңбек жағдайларын нашарлатпауы және
Ұжымдық шарттараптар белгілейтін мерзімге жасалады.
Егер ұжымдық шарттың ережелерінде өзгеше көзделмесе, ол қол қойылған
Ұжымдық шарт басқару органының құрлымы, құрамы өзгерген жағдайда күшінде
Ұжымдық шарт қайта ұйымдастыру (біріктіру, қосу, бөлу, бөліп шығару,
Ұйымның меншік иесі ауысқан жағдайда ұжымдық шарттың қолданылуы үш
Ұйым таратылған және банкрот деп жарияланған жағдайда тарату немесе
Ұжымдық шарттың қолданылу мерзімі оған өзге-рістер мен толықтырулар тараптардың
Тараптардың өкілдері қызметкерлерді ұжымдық шартпен таныстырып, оларға орындалу барысы
Жұмыс уақытының қалыпты ұзақтығын анықтау үшін:
Қызметкер жеке еңбек шартының талаптарынына сәйкес еңбек міндеттерін орындауға
Жұмыс уақытының қалыпты ұзақтығы аптасына 40 сағаттан аспауға тиіс.
Жеке еңбек шартында тараптардың келісімі бойынша жұмыс уақытының ұзақтығы
Қызметкерлердің жекелеген санаттары үшін жұмыс уақытының қысқартылған ұзақтығы. Қызметкерлердің
он төрт жастан он алты жасқа дейінгі қызметкерлер үшін
ауыр дене жұмыстарында және еңбек жағдайлары зиянды жұмыстарда істейтін
Жұмыс істеу жұмыс уақытының ұзақтығын қысқыртуға құқық беретін өндірістердің,
Жұмыс беруші осы заңға, жеке еңбек, ұжымдық шарттарға сәйкес
Қызметкерлердің еңбегіне ақы мерзімдік, кесімді түрде немесе еңбекке ақы
Қызметкердің жалақысы орындалатын жұмыстың саны мен сапасына, күрделілігіне қарай
Жұмысшылардың еңбекақы төлеудін түрлерін тандап алуы, әлеуметтік өтемдер, жүмыс
Еңбек ресурстарын реттеу шеңберінің тарылу барысында зандарды кайта қарау,
Еңбек ресурстарын басты реттеуші— еңбек зандары емес, жеке еңбек
- құрылымдық қайта құру мен жұмыстан босағанжұмысшыларды қайта бөлу
- еңбек өміріне жұмыссыздарды тарту;
- жұмыс іздегендердің әр қайсысын жұмыспен қамту.
Персонал құрылымында жұмысшылар білім деңгейіне қарай жоғары, аяқталмаған жоғары,
Кәсіпорын персоналының мамандық құрылымы – бұл белгілі бір салада
Персоналдың мамандық деңгейінің құрылымы – белгілі бір еңбек функциясын
Жоғарыда көрсетілгендерден басқа кәсіпорын персоналының құрылымы басқа да белгілері
Ұйымдық құрылым – бұл кәсіпорынның ұйымдық құрылымына сәйкес лауазым
Функционалдық құрылым – нақты басқару құрылымының орындауына байланысты персоналдың
Әлеуметтік құрылым - кәсіпорынның еңбек ұжымының жынысы, жасы, жанұясы
Ұжымдық құрылымдық рөлі жекелеген жұмысшылар арасында өздерін алып баруы,
Еңбек ресурстарын басқаруды жетілдіру – жұмысшылардың еңбек функцияларын атқарған
Еңбек ресурстарын жоспарлау;
өндіріске қажетті еңбек ресурстарын анықтап, оған кететін шығындарды есептеп
еңбек ресурстарын жұмысқа қабылдау;
жұмыс орындарына кандидаттар дайындау, конкурс ұйымдастыру арқылы жұмыскерді
жұмыскердің еңбекақысын анықтау, еңбекақылы құрылымын анықтау;
жұмысқа алынған адамдарды кәәсіпорынмен, ұйыммен, және оның басқа да
берілген жұмысты неғұрлым тиімді орындау үшін еңбек ресурстарын оқыту
жұмыскердің еңбек іс - әрекетін бағалау, және бағалау әдістерін
еңбек етушінің жұмысын өсіру, төмендету, жұмыстан шығару, бір қызметтен
басқарушы кадрларды дайындау, келісім – шартын тоқтату, басқарушы кадрларды
еңбек қарым қатынастарын жақсарту;
халықты жұмыспен қамтамасыз ету.
Кәсіпорындағы еңбек ресурстарын басқару әдістері үш топтан тұрады:
әкімшілік;
экономикалық;
әлеуметтік – психологиялық;
Осы топтаулар арқылы еңбек ұжымына, не болмаса жеке жұмыскерге
Кәсіпорындарға кадрларды басқаратын негізгі бөлімше – кадр бөлімі. Олар
жоғарғы кәсіпкерлік квалификация және оқытуға бейімділік;
араласу тәжірибесі мен бірге жұмыс жасауға дайындығы;
Кадрларды жұмысқа қабылдаудағы маңызды құжат – еңбек келісімі немесе
Еңбек өнімділігін арттырудың резервтеріне мыналар жатады:
Сызба 3.1 Еңбек өнімділігін арттырудың резервтік жүйесі
Өндірістің техникалық деңгейін жоғарылату.
Өндірісті механикаландыру және автоматтандыру, құрал – жабдықтардың жаңа түрін
Сызба 3.2 Өндірістің техникалық деңгейін жоғарылату
Өндіріс пен еңбекті ұйымдастыруды жақсарту:
Қызмет ету көлемі және нормаларын ұлғайту;
Нормаларды орындамайтын жұмысшылардың санына азайту;
Есеп және есептеу жұмыстарын толық механикаландыру;
өндірісті мамандандырудың деңгейін арттыру;
басқару құрылымын жақсарту.
Өндірістегі құрылымдық өзгерістер:
өнімнің жеке түрлерінің көлемі деңгейін өзгерту;
өндірістік бағдарламаның еңбек сыйымдылығын өзгерту;
жартылай дайын өнімдер мен қосалқы бөлшектердің көлемін өзгерту.
Өндірістің ішкі резервтеріне – техника мен жұмыс күшін аса
Бұладың барлығының жағдайын арттыру кәсіпорын қызметі үшін аса маңызды
3.2 Қазақстан Республикасындағы кадр саясатын жетілдіру және еңбек ресурстарын
Кәсіпорынның мамандар құрылымында жұмысшылардың білім деңгейіне қарай жоғары, аяқталмаған
Кәсіпорынның мамандарының мамандық құрылымы – бұл белгілі бір салада
Кәсіпорынның мамандарының мамандық деңгейінің құрылымы – белгілі бір еңбек
Жоғарыда көрсетілгендерден басқа кәсіпорын персоналының құрылымы басқа да белгілері
Ұйымдық құрылым – бұл кәсіпорынның ұйымдық құрылымына сәйкес лауазым
Функционалдық құрылым – нақты басқару құрылымының орындауына байланысты персоналдың
Әлеуметтік құрылым - кәсіпорынның еңбек ұжымының жынысы, жасы, жанұясы,
Ұжымдық құрылымдық рөлі жекелеген жұмысшылар арасында өздерін алып баруы,
Кәсіпорындағы жұмысшыларын бөлістіру және орналастыру:
Кәсіпорындағы жұмысшыларды бөлістіру мен қайта бөлістірудің негізгі міндеті болып
Жұмысшыларды жалдау олардың еңбек нарығы жүйесінен шығуын білдірмейді, себебі
Қазіргі кезде әртүрлі топтағы жұмысшыларды бөлістіру мен қайта бөлудің
Кесте 3.1.
Кәсіпорын жұмысшыларын бөлістіру мен қайта бөлістіру қажеттілігінің іс-әрекеті
Ситуация (жағдайы) Кәсіпорынның іс-қимылы
1.өндірістің бір бөлігінде жұмысшылар қажеттілігі төмендейді,ал 2-ші бөлігінде өзгермейді.
2.жартылай жұмыс күні жүйесіне ауысуы.
2. өндірістің бір бөлігінде жұмысшылар қажеттілігі төмендейді,ал 2-ші бөлігінде
2.жұмыстан босаған жұмысшыларды қайта даярлау мен қайта бөлістіру.
3.жалдану мен жұмыс уақытының режимін реттеу.
3.өндірістің бір бөлігінде жұмысшылар қажеттілігі жоғарылайдыі,ал 2-ші бөлігінде өзгермейді.
1.өндіріс бөлігіне қажеттілік көбейетін участкеге жұмысшыларды жұмысқа қабылдау.
2.басқа участкелердегі жұмысшылардың кері қозғалысының үйлесімі.
3.мерзімінен тыс жұмысты қабылдау.
4.барлық өндіріс участкесінде жұмысшыларға қажеттілік жоғарылайды. 1.сырттан жұмысқа қабылдау.
2.мерзімінен тыс жұмысты қабылдау.
5.барлық өндіріс участкесінде жұмысшыларға қажеттілік төмендейді. 1.жұмысшылардың өз еркімен
2.жартылай жұмыс күні жүйесіне ауысуы.
Батыс экономитері фирмалар арасында қолданылатын бейімді жұмысбастылық стратегиясы негізінде
Бастапқы нарық – оған жұмысшыларды жоғары жалақымен, жұмыс орнымен
Екінші нарық – ол төменгі жалақылы жұмыс орнын және
Бастапқы және екінші еңбек нарығының арасындағы жұмысшылардың ауысуы негізінде
Жұмысшыларды ұтымды бөлістіру кәсіпорындағы бөлімшелердің құрылымы мен участкелерді, еңбекті
Батыстық фирмалар арасындағы жұмысбастылық стратегиясының жіктемесі:
Сызба 3.3 Батыстық фирмалар арасындағы жұмысбастылық стратегиясының жіктелуі
Сондықтан да белсенді жұмыс жасайтын еңбек ұжымы мен әрбір
Сәйкестілік принципі-кандидаттардың берілген лауазымға сәйкес біліктілік және өнегелік сапасының
Перспективтілік принципі мынадай тіркелуге негізделеді:
Жасөспірімдерді орналасуды әртүрлі қызмет категориясына белгілеу;
Бір лауазыммен бір жұмыс орнында жұмыс жасау ұзақтығын анықтау;
Мамандығын көтеру ұйымы.
Персоналдарды дұрыс қолдануға ішкі ұйымдық еңбектің ауысуы сәйкес келуі
Жұмысшыларды жұмысқа қабылдау мен бөлістірудің негізгі мәліметтері болып:
Жұмысшыларды жұмысқа қабылдау мен орналастырудың негізгі міндеті жұмысшыларды жасалған
Кадрларды ұтымды орналастырудың мақсаты болып жұмысшылардың жеке қасиетіне сай
Талдау қорытындысында жұмысшыларды жұмысқа қабылдау мен орналастыруға әсер ететін
Мамандық деңгейі;
Қызмет сапасы;
Жұмысқа қабілеттілігі;
Жасалған жұмыстың сапасы;
Жұмыс стилі мен әдісі;
Аналитикалық қабілеттілігі;
Оқуға деген ынтасы;
Инновациялық қызметке қатысуы;
Тәртіптілігі;
Психологиялық тіркелуі.
Кәсіпорын құрамындағы кадрларды орналастыру үшін келесі көрсеткіштер қолданылады:
Сызба 3.4 Кәсіпорын құрамындағы мамандарды орналастыру
Жұмысшыларды орналастыру мен еңбек ұжымының құрылуының негізгі шарты –
Кадрларды дұрыс таңдау мен орналастыру әрбір жұмысшыға өзінің білім
Еңбекті мотивациялау:
Еңбек мотивациясы- бұл жұмыскерлердің еңбектік іс-әрекеті арқылы қажеттіліктерді қанағаттандыруға
Еңбек ақыны жоспарлау және мемлекеттік реттеу:
Нарық жағдайында тауар ретінде еңбек өнімнің нарығы мойындағы еңбекақы
кәсіпорынның нарықтық қызметінің және оның пайдалылығ-ң нәтижесі;
кәсіпорынның кадрлық саясатының есебі;
мамандыққа байланысты қызметтердің арасындағы облыстар, аймақтар арасындағы жұмыссыздықтың деңгейі;
кәсіпорындардың бәсекелестердің және мемлекеттердің әсерлері;
байланыс саласындағы кәсіпорындардың саясаттары және т.б.
Еңбек өнімділігін арттыру жолдары:
Еңбек өнімділігі - өндіріс процесінде еңбектің тиімділігі өнімнің
1. Белгілі еңбек бірлігінде өнім шығаруымен;
2. Еңбек сыйымдылығымен.
Еңбек өнімділігінің негізгі көрсеткіші - өнім шығару көрсеткіші. Еңбекті
Еңбек нарығын мемлекеттік реттеу:
Еңбек нарығын реттеу еңбекке деген сұраныс пен ұсынысқа әсер
Қорытынды
Қорыта келгенде, еңбек ресурстары – мемлекеттің заңмен бекітілген жастағы,
еңбек нағыз материалдық және рухани негізгі ретінде әр қоғамға
Еңбекақы төлеудің негізінде еңбекақы төлеудің шекті өнімділігімен шектелетін, өндіріс
Қазақстанда экономикалық реформаны жүргізу кезінде, кәсіпорындағы еңбекақы төлемдерін өздері
Кадрлық саясатты қажеттi саяси және iскерлiк сапалылықты иемденетiн жоғарғы
Еңбекақының жүйелері және нышандары өз алдына еңбектің нәтижесін қамтып
Мақсаттың ішінен басты нәрсе болып еңбек өлшемі мен еңбекақы
Халық шаруашылығының салаларында кадрлық саясатты тиiмдi басқару үшiн
Нарықтық экономика шарттарындағы кәсiпорындардың еңбек ресурстарымен қамсыздандырылуына және олардың
Пайдаланылған әдебиеттер
Жолдасбаева Г.Ө.- Кәсіпорын экономикасы. Алматы «Экономика» 2002.
Сәлімбаева Б.Қ., Досхожаев Д.Т.- Еңбекті мөлшерлеу. Алматы «Экономика» 2008
ШеденовӨ.Қ., Сағындықов Е.Н., Жүнісов Б.А., Байжомартов Ү.С.,Комягин Б.И.- Жалпы
Труд в Казахстане. 5/2006.
Қағазов О.- Қазақстан Республикасының еңбек құқы. Тараз, 2003.
Ахметов А., Ахметова Г. – Еңбек құқығы. Алматы 2005.
Труд в Казахстане. 4/2006.
Рахметов Б.А.- Персоналды басқару. Алматы «Экономика» 2005.
Мейірбеков А. Қ., Әлімбетов Қ. Ә. – Кәсіпорын экономикасы.
Сәлімбаева Б.Қ., Досхожаев Д.Т.- Еңбекті мөлшерлеу. Алматы «Экономика» 2007.
Труд в Казахстане.9/2005.
Михайлушкин А.И., Шимко П.Д. Экономика. Москва – 2001г. Высшая
«Президент және халық» газеті N 13 (036) 30 наурыз
Сәлімбаева Б.Қ., Досхожаев Д.Т.- Еңбекті мөлшерлеу. Алматы «экономика» 2001ж.
Жүнісов Б., Мәмбетов Ұ., Байжомартов Ү. Нарықтық экономика негіздері.
Мейірбеков А. Қ., Әлімбетов Қ. Ә. – Кәсіпорын экономикасы.
Маңғыстау газеті. N 205-206 16 желтоқсан 2005ж.
Кулаков В. Концептуальные основы современной экономики труда // Труд
Конвенция о содействии занятости и защите от безработицы \
Концепция государственной политики занятости населения Республики Казахстан. Алматы. 1996.
Котляр А. О понятии рынка труда // Вопросы экономики,
Котляр А. Современные проблемы занятости // Вопросы экономики,2007, №11,
Курасова А. Финансирование общественных работ в Республике Казахстан //
Лещинская Г. Молодёжный рынок труда. // Экономист, 2009, №8,
Маркс К., Энгельс Ф. Соч.2, 2-е изд. – Т.23.
Маршалл А. Принципы экономической науки // пер. с англ.,
Мельдаханова М.К. Занятость населения и экономический рост (методология, стратегия
Булатов А.С. Экономика. Москва, «Бек» 1994.
Горфинкель В.Я., Швандар Б.А. Кәсіпорын экономикасы. Москва, «ЮНИТИ»
Қалдыбаев О., Темірбаев А. Кәсіпорын экономикасы. Оқу
Любушин Н.П., Лещева В.Б., Дьякова
Оқаев Қ.О., Дюнова Е.М. Нарық жағдайындағы өнеркәсіптік
Раицкий К.А. Кәсіпорын экономикасы. Москва,1999.
Сейітқазиева А.М., БекназаровА.Т., Кәсіпорын экономикасы және
35. Сборник научных трудов. Реформирование Казахстанской
36. Устав компании «КазТрансОйл», положение МНУ западного
37. Бухгалтерский баланс «КазТрансОйл» за 2007 -2009года.
38. Консолидированные отчеты о доходах и расходах
Қосымша№1
Маңғыстау мұнай құбырларының басқармасы
Цехтар:
«Өзен» бас мұнай айдау станциясы
Авариялық қалыпқа келтіру пункті
«Ақтау» Бас мұнай айдау станциясы
Орталық өндірістік қызмет көрсету қызметі
«Бейнеу» Бас мұнай айдау станциясы
Арнаулы көлік және технологиялық цехы
Мұнай құю станциясы
Орталық диспетчерлік пункт
«Қаражанбас» желілік диспетчерлік пункті
Инжинерлік техникалық цех
«Бейнеу» мұнай айдау станциясы
Әлеуметтік қызмет көрсету
«Сайөтес» желілік диспетчерлік пункті
Қосымша№2
Кәсіпорынның бухгалтерлік балансы.
Актив 2009 жыл басы,
мың тенге 2009 жыл аяғына,
мың тенге
Ұзақ мерзімді активтер.
Материалдық емес активтер ,соның ішінде:
Тауарлық белгілер, лицензиялар.
Негізгі қорлар, соның ішінде:
Жер участкелері, барлау қондырғылары, мұнай айдау құбырлары, басқа да
Ұзақ мерзімді қаржылық салымдар, соның ішінде:
12 айдан аса уақытқа ұйымдарға берілген қарыздар.
БАРЛЫҒЫ:
115460
115460
3880
3880
113440
7000
7000
124320
Айналым активтері
Босалқы қорлар,соның ішінде:
Шикізаттар мен материалдар
Аяқталмаған өндіріске шығындар
Басқа да қорлар мен шығындар
Дебиторлық қарыздар
Төленген аванстар
Басқа да дебиторлар
Қысқа мерзімді қаржылық салымдар
Ақша қоры, соның ішінде
Касса
Есеп айырысу қаражаты
БАРЛЫҒЫ:
29040
19640
3620
5200
14840
9200
3040
13320
3020
13300
71860
41140
27020
3960
4180
24500
7100
3600
8000
4920
3020
4900
86280
Шығындар балансы: 178920 210600
Капитал мен резервтер
Жарғылық капитал
Үстеме капитал
Жинақ қоры
БАРЛЫҒЫ:
68000
70760
3500
142260
68000
71780
8200
147980
Қысқа мерзімді пассивтер
Банк кредиттері
Басқа да қарыздар
Кредиторлық қарыздар, соның ішінде:
Еңбек ақы бойынша
Әлеуметтік қауіпсіздендіру мен қамтамасыз ету
Бюджет алдында қарыз
Алынған аванстар
Тұтыну қоры
Болашақ шығындар мен төлемдер қоры
БАРЛЫҒЫ:
БАЛАНСЫ:
16600
21580
6200
3860
3300
8100
3700
3160
66500
208760
28500
3560
23320
6460
4640
5940
4200
7800
3220
87640
235620
Қосымша№3
Бухгалтерские балансы АО "КазТрансОйл"
по состоянию на 31 декабря 2009года
Наименование организации: АО "КазТрансОйл"
Вид деятельности организации: транспортировка по трубопроводам
Организационно-правовая форма собственности: частная собственность юридического лица
Активы Код стр. 2007 2008 2009
I. Долгосрочные активы
Нематериальные активы (101-106), в том числе: 010 544.729 691.731
гудвилл (105) 011 - - -
Амортизация нематериальных активов (111-116) 020 80487 162.889 245.291
Балансовая (остаточная) стоимость нематериальных активов (стр.010-020), в т.ч. 030
гудвилл 031 - - -
Основные средства, в том числе: 040 128.017.372 139.078.919 150.140.466
земля (121) 041 258.331 303.890 349.449
здания и сооружения (122) 042 13.581.294 19.400.300 25.219.306
машины и оборудование (123) 043 56.968.890 61.609.724 66.250.558
транспортные средства (124) 044 56.984.131 56.846.276 56.708.421
другие виды основных средств (125) 045 224.726 918.729 1.612.732
Незавершенное строительство (126) 046 3.000.679 9.055.842 15.111.005
Амортизация основных средств (131-134) 050 26.008.543 35.179.270 44.349.997
Балансовая (остаточная) стоимость основных средств (стр. 040-050), в т.ч.
земля 061 258.331 303.890 349.449
здания и сооружения 062 11.760.780 17.057.177 22.353.574
машины и оборудование 063 43.700.871 42.470.646 41.240.421
транспортные средства 064 46.157.035 43.355.986 40.554.937
другие виды основных средств 065 131.812 711.950 1.292.088
Инвестиции, в том числе: 070 832.302 780.582 728.862
инвестиции в дочерние организации (141) 071 - -
инвестиции в зависимые организации (142) 072 - 63.283 -
инвестиции в совместно контролируемые юридические лица (143) 073 -
инвестиции в недвижимость (144) 074 - - -
долгосрочные финансовые инвестиции (401-403) 075 705.736 717.299 728.862
Долгосрочная дебиторская задолженность, в т.ч. 080 5.273.471 5.721.011 6.168.551
счета к получению (301, 303) 081 146.725 73.528 331
векселя полученные (302) 082 - - -
Задолженность по внутригрупповым операциям между основной организацией и ее
Задолженность по внутригрупповым операциям между организациями, входящими в консолидацию
прочая дебиторская задолженность (332-334) 084 1.518.231 788.893 3.096.017
расходы будущих периодов (341-343) 085 472.637 290.845 109.053
Итого долгосрочных активов (стр. 030+046+060+070+080) 90 11.579.883 119.985.926 128.391.969
II. Текущие активы
Товарно-материальные запасы, в том числе: 100 7.422.728 7.485.740
материалы (201-208), в том числе: 101 7.087.669 7.279.649 7.471.629
нефть - - -
газ - - -
незавершенное производство (211-214) 102 - - -
товары (221-223), в том числе: 103 335.053 206.091 77.129
нефтепродукты - - -
Краткосрочная дебиторская задолженность, в т.ч.: 110 16.822.346 14.858.710 12.895.074
счета к получению (301,303) 111 3.296.521 1.854.425 412.329
векселя полученные (302) 112 - - -
Задолженность по внутригрупповым операциям между основной организацией и ее
Задолженность по внутригрупповым операциям между организациями, входящими в консолидацию
расходы будущих периодов (341-343) 114 283.407 323.820 364.233
авансовые платежи (351-353) 115 6.732.084 4.981.813 3.231.542
прочая дебиторская задолженность (331-334) 116 6.001.144 5.962.812 5.924.480
Краткосрочные финансовые инвестиции (401-403) 120 - 14.631 14.631
Деньги (411,421-424,431-432,441,451-452) 130 43.941.496 41.878.515 39.815.534
Итого текущих активов (стр. 100+110+120+130) 140 58.378.995 64.237.596 60.273.997
Баланс (стр. 90+140) 4.442.444 184.223.522 188.665.966
Собственный капитал и обязательства
III. Собственный капитал
Уставный капитал (501-503,511,521) 150 32.884.575 32.884.575 32.884.575
Дополнительный оплаченный капитал (531) 180 - - -
Сумма переоценки (дополнительный
Неоплаченный капитал), в том числе: 190 61.049.542 55.005.467 48.961.392
основных средств (541) 191 60.896.920 54.852.845 48.808.770
инвестиций (542) 192 - - -
прочие суммы переоценки (543) 193 152.622 152.622 152.622
Резервный капитал (551-552) 200 19.753.220 19.753.220 19.753.220
Нераспределенный доход (непокрытый убыток) (561-562), в т.ч.: 210 17.585.000
отчетного года (561) 211 24.980.381 20.164.052 15.347.723
Итого собственного капитала (стр. 150+180+190+200+210) 220 131.272.337 138.731.636 146.190.935
IV. Долгосрочные обязательства
Займы, в том числе: 230 38.772.410 30.841.577 22.910.744
займы банков (601) 231 60.405.410 30.841.577 1.277.744
займы внебанковских учреждений (602) 232 - - -
прочие (603) 233 - - 21.633.000
Задолженность по внутригрупповым операциям между организациями, входящими в консолидацию
Отсроченные налоги (632) 240 166.000 (471.350) 166.002
Итого долгосрочных обязательств (стр. 230+240) 250 37.663.708 30.370.227 23.076.746
Обязательства
V. Текущие обязательства
Краткосрочные кредиты и овердрафт (601-603) 260 866 934 1.002
Текущая часть долгосрочных займов (601-603) 270 85.668 383.081 851.830
Краткосрочная кредиторская задолженность, в т.ч.: 280 4.821.995 7.268.782 9.715.569
счета и векселя к оплате (671,603) 281 4.155.129 4.030.242
дивиденды к выплате (621-623) 282 - - -
авансы полученные (661-663) 283 666.866 3.238.540 5.810.214
Задолженность по налогам (631, 633-639) 290 2.079.511 1.250.872 422.233
Задолженность по внутригрупповым операциям между основной организацией и ее
Задолженность по внутригрупповым операциям между организациями, входящими в консолидацию
Прочая кредиторская задолженность и начисления 310 1.652.002 1.421.112 1.190.222
гарантии и условные обязательства (651, 652) 311 - -
расчеты с персоналом по оплате труда (681) 312 214.437
прочие (682-687) 313 621.145 481.480 341.815
Доходы будущих периодов (611) 314 816.420 621.936 427.452
Начисленные платежи по непредвиденным обстоятельствам (686) 280 - -
Итого текущих обязательств (стр. 260+270+280+290+300.1+310) 320 10.845.033 15.121.659 19.398.285
Баланс (стр. 220+250+320) 179.781.078 184.223.522 188.665.966
Қосымша№4
БАЛАНС НА 31.12.2009ГОДА
Наименование организации: АО "КазТрансОйл"
Вид деятельности организации: транспортировка по трубопроводам
Организационно-правовая форма собственност: частная собственность юридического лица
тыс. тенге
Активы Код стр. 2009
Долгосрочные активы
Нематериальные активы (101-106), в том числе: 010 691.731
гудвилл (105) 011 -
Амортизация нематериальных активов (111-116) 020 162.889
Балансовая (остаточная) стоимость нематериальных активов (стр. 01 0-020), в
гудвилл 031 -
Основные средства, в том числе: 040 139.078.919
земля (121) 041 303.890
здания и сооружения (122) 042 19.400.300
машины и оборудование (123) 043 61.609.724
транспортные средства (124) 044 56.846.276
другие виды основных средств (125) 045 918.729
Амортизация основных средств (131-134) 050 35.179.270
балансовая (остаточная) стоимость основных средств (стр. 040-050), в т.
земля 061 303.890
здания и сооружения 062 17.057.177
машины и оборудование 063 42.470.646
транспортные средства 064 43.355.986
другие виды основных средств 065 711.950
Незавершенное строительство (126) 070 9.055.842
Инвестиции, в том числе: 080 780.582
инвестиции в дочерние организации (141) 081 -
инвестиции в зависимые организацин(142) 082 63.283
инвестиции в совместно контролируемые юридические лица (143) 083 -
долгосрочные финансовые инвестиции (401 -403) 084 717.299
прочие инвестиции (144) 085 -
Долгосрочная дебиторская задолженность, в т.ч. 090 5.721.011
счета к получению (301, 303) 091 73.528
векселя полученные (302) 092 -
задолженность по внутригрупповым операциям между основной организацией и ее
задолженность по внутригрупповым операциям между организациями, входящими в консолидацию
задолженность работников и других лиц - 333 094 361.019
прочая дебиторская задолженность (322-323,332,334) 095 427.874
расходы будущих периодов (341-343) 096 290.845
Итого долгосрочных активов (стр. 03 0+060+07 0+080+090) 100 119.985.926
II. Текущие активы
Товарно-материальные запасы, в том числе: ПО 7.485.740
материалы (201 -208) 111 7.279.649
Нефть 111.1 -
Газ 111.2 -
незавершенное производство (211-214) 112 -
товары (221-223) 113 206.091
Нефтепродукты 113.1 -
Краткосрочная дебиторская задолженность, в т.ч.: 120 14.858.705
авансовые платежи (351,352) 121 4.981.813
расходы будущих периодов (341-343) 122 323.820
счета к получению (301,303) 123 1.854.425
векселя полученные (302) 124 -
задолженность по внутри групповым операциям между основной организацией и
задолженность по внутригрупповым операциям между организациями, входящими в консолидацию
задолженность работников и других лиц (333) 126 17.348
прочая дебиторская задолженность (322-323,332,334) 127 5.945.459
Краткосрочные финансовые инвестиции (401 -403) 130 14.631
Деньги (411,421-424,431-432,441,451-452) 140 41.878.515
Итого текущих активов (стр. 110+120+130+140) 150 64.237.591
баланс (стр. 100+150) 184.223.517
Собственный капитал и обязательства
III. Собственный капитал
Уставный капитал (501 -503,51 1,521) 160 32.884.575
Дополнительный оплаченный капитал (531) 170 -
сумма переоценки (дополнительный
доплаченный капитал), в том числе: 180 55.005.467
основных средств (541) 181 54.852.845
инвестиций (542) 182 -
прочие суммы переоценки (543) 183 152.622
Резервный капитал (551-552) 190 19.753.220
Нераспределенный доход (непокрытый убыток) (561-562), в т.ч.: 200 31.088.369
отчетного года (561) 201 20.164.047
Итого собственного капитала (стр. 160+170+180+190+200) 210 138.731.631
IV. Долгосрочные обязательства
Кредиты, в том числе: 220 30.841.577
обеспеченные долгосрочные кредиты (601-603) 221 30.841.577
обеспеченные долгосрочные кредиты (601-603) 222 -
кредиты, представляемые друг другу основной организацией и ее дочерними
Отсроченные налоги (632) 230 (471.350)
Прочие долгосрочные обязательства 231 -
Итого долгосрочных обязательств (стр. 220+230) 240 30.370.227
V. Текущие обязательства
Краткосрочные кредиты и овердрафт (601-603) 250 934
Текущая часть долгосрочных кредитов (601-603) 260 383.081
Краткосрочная кредиторская задолженность, в т.ч.: 270 13.713.170
счета и векселя к оплате (671,603) 271 4.030.242
авансы полученные (661-662) 272 3.237.162
задолженность по налогам (631,633,634) 273 1.250.840
дивиденды к выплате (621-622) 274 -
задолженность по внутригрупповым операциям между основной организацией и ее
задолженность по внутригрупповым операциям между организациями, входящими в консолидацию
задолженность должностным лицам (682) 276 -
прочая задолженность(632,642-643, 651-655, 687) 277 396.670
Зачисленные расходы к оплате (681,683,684,685-686) 278 402.538
Доходы будущих периодов (61 1) 279 621.936
Зачисленные платежи по непредвиденным обстоятельствам (686) 280 -
Итого текущих обязательств (стр. 25 0+2 6 0+2 70)
баланс (стр. 21 0+240+ 290) 184.223.517
Қосымша№5
Отчеты о движении денег
по прямому методу
тыс. тенге
Наименование показателей 2007 2008 2009
I. Движение денег от операционной деятельности
1. Поступление денег: 125.032.687 118.776.744 112.520.801
доход от реализации продукции (работ, услуг) 97.542.527 50.520.570 3.498.613
авансы полученные 19.621.877 62.726.390 105.830.903
вознаграждение (проценты) - - 87
дивиденды - - -
роялти - - -
прочие поступления 7.868.370 5.529.784 3.191.198
2. Выбытие денег: 113.929.228 104.827.182 95.725.136
по счетам поставщиков и подрядчиков 63.760.082 41.103.141 18.446.200
авансы выданные 2.715.174 22.360.104 47.435.382
по заработной плате 4.299.855 5.657.019 7.014.183
выплата вознаграждения (процентов) 4.640.210 3.570.511 2.500.812
по налогам 15.395.074 14.063.379 12.731.684
прочие выплаты 10.476.153 18.073.028 7.596.875
3. Увеличение (+) / уменьшение (-) денег в результате
II. Движение денег от инвестиционной деятельности
1. Поступление денег: 53.467 62.674 71.881
доход от реализации нематериальных активов - - -
доход от реализации основных средств 53.467 62.674 71.881
доход от реализации других долгосрочных активов - - -
доход от реализации финансовых инвестиций - - -
доход от получения кредитов, предоставленных другими - - -
юридическими лицами - - -
прочие поступления - - -
2. Выбытие денег: 3.829.188 7.935.779 12.042.370
приобретение нематериальных активов 128.286 8.931 146.148
приобретение основных средств 4.680.527 7.215.695 11.896.222
приобретение других долгосрочных активов - - -
приобретение финансовых инвестиций - 711.153 -
предоставление кредитов другим юридическим лицам - - -
прочие выплаты - - -
3. Увеличение (+) / уменьшение (-) денег в результате
Наименование показателей 2004 2005 2006
III. Движение денег от финансовой деятельности
1. Поступление денег: 3.068.547 3.085.469 8.461
от выпуска акций и других ценных бумаг - -
получение кредитов банков - 2.619.391 -
прочие поступления 449.156 466.078 8.461
2. Выбытие денег: 4.353.818 1.271.400 6.896.618
погашение кредитов банков 688.390 787.445 886.500
приобретение собственных акций - - -
выплата дивидендов - - 1.567.696
прочие выплаты 3.474.512 483.955 4.442.422
3. Увеличение (+) / уменьшение (-) денег в результате
деятельности 3.260.019 1.814.069 (6.888.157)
Итого: Увеличение (+) / уменьшение (-) денег 9.953.507 7.890.526
Деньги на начало отчетного периода 26.097.463 33.987.989 41.878.515
Деньги на конец отчетного периода 43.941.496 41.878.515 39.815.534
Қосымша№6
ОТЧЕТ О ДОХОДАХ И РАСХОДАХ ЗА 2009 ГОД
Наименование организации: АО "КазТрансОйл"
Вид деятельности организации: транспортировка по трубопроводам
Организационно-правовая форма собственность: частная собственность юридического лица
тыс. тенге
Наименование показателей Код стр. 2009
Доход от реализации продукции (работ, услуг) 10 53.702.761
Себестоимость реализованной продукции (работ, услуг) 20 28.955.088
Валовый доход (стр.010-стр.020) 30 24.747.673
Расходы периода, в том числе: 40 8.874.240
общие и административные расходы 41 6.131.547
расходы по реализации 42 -
расходы на выплату вознаграждения (процентов) 43 2.742.693
Доход (убыток) от основной деятельности (стр.ОЗО-стр.040) 50 15.873.433
Доход (убыток) от неосновной деятельности всего в т.ч.: 60
от курсовой разницы 61 360.858
от реализации основных средств 62 (403.658)
в виде процентов 63 2.405.387
прочие 64 2.610.424
Доход (убыток) от обычной деятельности до налогообложения (стр.050+стр.060) 70
Расходы по подоходному налогу с юридических лиц 80 6.994.126
Доход (убыток) от обычной деятельности после налогообложения (стр. 070-
Доход (убыток) от чрезвычайных ситуаций 100 (114.723)
Чистыйдоход (убыток) (стр.090-стр.ЮО) ПО 13.737.595
Начисленные дивиденды 120 -
Чистый доход (убыток) за вычетом начисленных дивидендов (стр.110-стр.120) 130
Қосымша№7
ОТЧЕТ О ДВИЖЕНИИ ДЕНЕГ ЗА 2009 ГОД ПО ПРЯМОМУ
Наименование организации: АО "КазТрансОйл"
Вид деятельности организации: транспортировка по трубопроводам
Организационно-правовая форма собственност: частная собственность юридического лица
тыс. тенге
Наименование показателей 2009
I. Движение денег от операционной деятельности
1. Поступление денег: 118.776.744
доход от реализации продукции (работ, услуг) 50.520.570
авансы полученные 62.726.390
вознаграждение (проценты) -
дивиденды -
прочие поступления 5.529.784
2. Выбытие денег: 104.827.182
по счетам поставщиков и подрядчиков 41.103.141
авансы выданные 22.360.104
по заработной плате 5.657.019
по налогам 14.063.379
выплата вознаграждения (процентов) 3.570.511
прочие выплаты 18.073.028
3. Увеличение (+)/уменьшение (-) денег в результате операционной деятельности
II. Движение денег от инвестиционной деятельности
1. Поступление денег: 62.674
доход от реализации нематериальных активов -
доход от реализации основных средств 62.674
прочие поступления -
2. Выбытие денег: 7.935.779
приобретение нематериальных активов 8.931
приобретение основных средств 7.215.695
приобретение других долгосрочных активов -
приобретение финансовых инвестиций 711.153
3. Увеличение (+)/уменьшение (-) денег в результате инвестиционной деятельности
III. Движение денег от финансовой деятельности
1. Поступление денег: 3.085.469
от выпуска акций и других ценных бумаг -
получение кредитов банков 2.619.391
прочие поступления 466.078
2. Выбытие денег: 1.271.400
погашение кредитов банков 787.445
прочие выплаты 483.955
3. Увеличение (+)/ уменьшение (-) денег в результате финансовой
Итого: Увеличение (+)/уменьшение (-) денег 7.890.526
Деньги на начало отчетного периода 33.987.989
Деньги на конец отчетного периода 41.878.515
101
Еңбек процесін зерттеп, оларды элементтер
гебөлу
өнім сапасына қойылатын талаптарға байланысты
материалдық және еңбек ресурстарын пайдалануға
еңбекті және өндірісті ұйымдастыруға
технологиялық процестің ерекшелігіне
қолданылатын жабдықтың сипатына
Еңбекті нормалауды талдау
Материалды және мәдени игіліктер өндірісі
Ғылыми- техникалық прогресс
Еңбек өнімділігінің өсуі
Еңбектің жаңа сипаты
Халықтың ұдайы өндірісі
Қоғам мен адамның материалды және рухани қажеттіліктерді қанағаттандыру
Адамның, оның физикалық және рухани қасиеттерінің дамуы
Еңбек
Зейнеткерлер, мүгедектер, студенттер, әскери жауынгерлер
Жұмыссыздар
Жұмысбастылар
Экономикалық белсенді емес халық
Экономикалық белсенді халық
Еңбек ресурстары
аккордтық
жанама кесімді
үдемелі кесімді
кесімді – сыйлықақы
тікелей кесімді
Еңбекақы төлеудің кесімді нышаны
Еңбекақы төлеудің нышанын таңдау
өнімнің конструкциялық қасиеттерін жақсарту
жаңа технологиялық процестерді қолдану
құрал – жабдықтардың жаңа түрін қолдану
өндірісті механикаландыру және автоматтандыру
жұмысшының квалификациялық деңгейі, кәсіби дайындығы, сапасы
еңбек нәтижесінде материалдық және моралдық мүддесі
Еңбек өнімділігіне әсер ететін әлеуметтік – экономикалық факторлар
Нормаларды өндіріске енгізу
Жұмысты орындауға кеткен уақытты есептеу
Жұмыс орнын жақсартатын шаралар жүргізу
Еңбек шығындарына әсер ететін факторларды анықтау
Жұмысбастылық ортасы (саласы)
Мамандығы
Діні
Тұрғын орны
Қоғамдық тобы
Ұлты мен тілі
Білімі
Жас шамасы
Жынысы
Еңбек ресурстары
Өндірістің техникалық деңгейін жоғарылату
Өндірістегі құрылымдық өзгерістер
Өндіріс пен еңбекті ұйымдастыру жақсарту
Өндірістің техникалық деңгейін жоғарылату
Еңбек өнімділігін арттырудың резервтері
еңбекке көзқарасы, еңбек тәртібі және өзінің ішкі тәртібі
жалпы мәдени техникалық деңгейі
еңбек нәтижесімен өндіріс құралдарына меншік түрлерінің өзгеруі
негізгі және айнымалы өндірістік қорды тиімді пайдалану
өткен еңбектің ағымдық шығынмен жұмсалуы
шикізаттың және жаңа конструкциялық материалдың сапасын арттыру
Батыстық фирмалар арасындағы жұмысбастылық стратегиясы
Бастапқы нарық
Екінші нарық
жұмысшыларды жоғары жалақымен, жұмыс орнымен қамтамасыз ету,еңбек жағдайын жасау,
төменгі жалақылы жұмыс орнын және нашар еңбек жағдайын, және
Кәсіпорын құрамындағы кадрларды орналастыру
мамандық деңгейі
жұмыс тәжірибесі
жасалған жұмыстың сапасы
оқуға ынтасы
тәртіп
тілігі
Сату рентабельдігі =
Активтердің табыстылығы =
Кәсіпорындағы еңбек ресурстарын басқарудың әдістері
әкімшілік әдіс - өндірістік кәсіпорынның іс - әрекетінің тиімділік
әлеуметтік – психологиялық әдіс – кәсіпорын персоналының еңбек өнімділігін
экономикалық әдіс - өндірістік процесс пен қызмет, жобалау,
қаржыладыру
еңбек етушінің жұмысын өсіру, төмендету, жұмыстан шығару, бір қызметтен
жұмыскердің еңбек іс - әрекетін бағалау, және бағалау әдістерін
берілген жұмысты неғұрлым тиімді орындау үшін еңбек ресурстарын оқыту
жұмысқа алынған адамдарды кәсіпорынмен, ұйыммен, және оның басқа да
жұмыскердің еңбекақысын анықтау, еңбекақылы құрылымын
анықтау
жұмыс орындарына кандидаттар дайындауда, конкурс ұйымдастыру арқылы жұмыскерді таңдап
өндіріске қажетті еңбек ресурстарын анықтап, оған кететін шығындарды есептеп
еңбек ресурстарын жоспарлау
Еңбек ресурстарын басқару бағыттары
Кәсіпорынды басқарудағы кадр саясатының басты үш жолдары
Басқару жүйесiндегi барлық жұмысшыларды таңдау
Жетекшiлердi, мамандарды және жұмысшыларды таңдаушы ретiнде, қайта бөлу
Алға қойылған мақсатты шешу үшiн өндiрiстiк ұжымды оның арнайы
Мерзімдік
Кесімді
Адам санының нормасы
Қызмет ету нормасы
Өндіріс нормасы
Уақыт нормасы
Тарифтік мөлшерлем
(лауазымды жалақылар)
Еңбекақы
нышаны
Еңбекті
Тарифтік
жүйе
Кәсіпорында еңбекақы төлеуді ұйымдастыру