Шетел валютасы

 ЖОСПАР
Кіріспе 2
1 Валюта бағамының теориялық аспектілері 4
1.1 Валюталық бағам валюталық жүйенің негізгі реттеушісі 4
1.2 Валюта бағамына әсер етуші факторлары 9
2 Қазақстан Республикасындағы валюта нарығының қалыптасу мәселелері 12
2.1 Валюталық нарықтар 12
2.2 Қазақстан Республикасының валюталық саясаты 19
2.3 Валюталық нарық қаржы нарығының құрамдас бөлігі 25
Қорытынды 31
Пайданылған әдебиеттер 32
Кіріспе
Қазақстан егемендігін алғаннан кейін мемлекеттік тілдің қоғам дамуының
Соның ішінде ерекше орын алатын сала ол: "валюта
Бұл курстық жұмыста, ақша бағамынан бастап, Қазақстан Республикасындағы
Қазіргі Қазақстан экономикасы, соның ішінде несие - ақша
Бұл жағдайда отандық және шетелдік банктік тәжірбиені салыстырудың
Ақша, несие, банктер - қазіргі өркениеттіліктің өзінен ажырағысыз
"Валюта бағамы, оларды мемлекеттік реттеу, ұлттық валютаның айырбастылығы,
Бірінші бөлім: валюталық бағамды қарастырады, екінші бөлім ұлттық
Бірінші бөлімде валюта бағамы, оның ұлттық экономикаға әсері.
Екінші бөлім, ұлттық валюта саясаты Қазақстанның ақша және
1 Валюта бағамының теориялық аспектілері
1.1 Валюталық бағам валюталық жүйенің негізгі реттеушісі
Валюталық бағам - бір елдің ақша бірлігімен шетелдік
Валюталық бағамның құндық негізгі валютаның сатып алу қабілеті
Валюталық бағамға әсер ететін факторлар: кез келген баға
• инфляция қарқыны
• төлем байланысының жағдайы
Төлем балансы – елдің дүниежүзілік байланысының құндық көрінісі.
Активті төлем балансы ұлттық валюта бағамының өсуіне мүмкіндік
Төлем балансының тұрақсыздығы сәйкес валютаға сұраныс пен ұсыныстың
• әртүрлі елдердегі проценттік ставка айырмашылығы. Бұл факторлардың
• проценттік ставканың өзгеруі капиталдың халықаралық козғалысына әсер
• проценттік ставкалар валюталық нарық және қарыз капиталы
• валюталық нарық және спекулятивтік валюталық
• Белгілі бір валютаның евронарықта және халықаралық есеп
Қазіргі уақытта АҚШ доллар үлесіне халықаралық төлемдердің 55%-тен
Сондықтан мұнайға бағаның өсуі мемлекеттердің қарыздары бойынша төлемдердің
• Валюталардың бағамдық ара-қатынасына, сонымен қатар халықаралық төлемдердің
Ұлттық валюта тұрақталған жағдайда керісінше шетел валютадағы төлемдерді
• Ұлттық және дүниежүзілік
• Валюттық саясат. Валюттық бағамды нарықтық және мемлекеттік
Нарықта нақты валюталық бағам қалыптасады. Ол экономикалық жағдайының,
Осылайша валюталық бағамның қалыптасуы ұлттық және дүниежүзілік экономиканың
Валюта бағамы – бір елдің ақша бірлігінің басқа
Валюта бағамы дегеніміз -
Ғылыми тұрғыдан қарағанда 5 түрлі валюталық бағам жүйелері
Еркін қалқу жүйесіндегі валюта бағамы нарықтық ұсыныс пен
Басқарылатын қалқу жүйесінде валюта бағамына сұраныс пен ұсыныстан
Бекітілген бағамдар жүйесіне Бреттон-Вудтік валюта жүйесі (1944-1971ж.ж) мысал
Мақсатты аймақтар жүйесі бекітілген валюттық курстар идеясын дамытады.
Гибридті валюталық бағамдар жүйесімне қазіргі валюталық жүйе мысал
Валюталық бағамдардың әр түрлі белгілер бойынша жіктеуге болады.
Нақты валюта бағамына сай келетін валютада алынған екі
Кесте 1.
Валюта бағамы түрлерінің классификациясы
Критерийлер Валюталық бағам
1 Бекіту тәсілі Қалқымалы
Бекітілген
Аралас
2 Есеп айырысу тәсілі Тең құқықтық (паритетный)
3 Келісімдер түрі Жедел келісімдік
Спот-келісімдік
Своп-келісімдік
4 Белгілеу (нұсқау) тәсілі Ресми
Бейресми
5 Валютаның сатып алу қабілетінің паритетке
Төмендетілген
Паритетті
6 Келісім қатысушыларына Сатып алу бағамы
қатынасы Сату бағамы
Орта бағам
7 Инфляцияны ескеру,
Номиналды
8 Сату әдісі бойынша Қолма-қол сату бағамы
Қолма-қол емес сату бағамы
Валюта айырбастаудың көтерме бағамы
Банкноттық
Номиналды валюта бағамы елдің нақ осы уақыттағы жүріп
Сатып алу күші (еррр) тұрақты паритетін қуаттап тұратын
Баға қатынасы негізінде есептелген нақты валюта бағамынан басқа
Ұлттық валюта бағамы басқа әр түрлі валюталарға қарағанда
Қазіргі жағдайда валюта бағамы кез келген нарықтық баға
Мұндағы шетел валютасына сұраныс (D) мөлшері елдің товармен
Шетел валютасының бағамы жоғарылаған сайын, оған сұраныс азаяды,
Шетел валюта ұсынысының мөлшері осы мемлекеттің валютасына шетел
Сонымен, қаншалықты отандық валютаға қатынасында шетел валютасының бағамы
Валюта айырбас курсының фундаментальді тепе-теңдігін өзгертуге келетін бір
Кесте 2.
2004 жылғы Қазақстан Республикасы Ұлттық теңгесіне шетел валюталарының
Валюта атауы валюта бағам
Австрия шиллингі (Shilling) ATS 6,00
Бельгия франкі (Belgian franc) BEF 2,06
Швецария франкі (Swiss franc) CHF 51,77
Қытай юаны (Yuan remindi) CNY 9,12
Кипр фунты (Cyrus pound) CYP 22,62
Неміс маркасы (Deutshe mark) DEM 43,67
Еуропа евросы EURО 170,36
Француз франкі (French franc) FRF 12,65
Ағылшын фунт стерлингі (Pound sterling) GBR 250,44
Қырғыз сомы (Som) KGS 3,01
Қазақ теңгесі (Tenge) KZT 1,00
Мальтияның лирі MTH 176,92
Голландия гульдені NHG 37,75
Ресей рублі (Russian rouble) RUR 4,98
Украина гривнасы UAN 40,44
АҚШ доллары (United States dollar) USD 145,55
1.2 Валюта бағамына әсер етуші факторлары
Халықаралық экономикалық операцияларды жүргізу үшін ұлттық валютаны халықаралық
Валюта бағамы халықаралық валюталық, есеп айырысу, несие қаржылық
Валюта бағамы қайта есептеу коэффициенті емес, ол шетел
Валюта бағамын қалыптастырудың негізі не? Тауарлардың бағасы оның
Валюта бағамының қалыптасуы – көп факторлы процесс. Валютаға
• инфляция қарқыны;
• процент мөлшерінің деңгейі;
• бағалы қағаздардың табыстылық деңгейі;
• төлем балансының жағдайы.
Бұл факторлар елдің экономикалық жағдайын білдіретін факторлар. Мысалы,
Мемлекеттің активтік төмен балансында оның валютасына шетел борышқорлығының
Егер басқа мемлекеттерге қарағанда елде процент мөлшері жоғары
Сонымен қатар валюта бағамына түрлі саяси, саудагерлік, психологиялық
Әрбір мемлекет валюта бағамын реттеу әдістерінің әр түрін
• валюталық инвестиция (орталық банктің ұлттық валютаға шетел
• орталық банктің ашық нарықтағы операциялары (бағалы қағаздарды
• орталық банктің проценттік мөлшер деңгейін және міндетті
Валюта бағамын белгілеу, яғни валюталарды айырбастау пропорциясын анықтауды
Банкаралық валюта нарығының операцияларында ұлттық валюталарды АҚШ долларына
Сондай-ақ, ресми, банкаралық, биржалық валюта котировкалары болады. Ресми
Валюта нарығына басқа қатысушылар банкаралық бағамға бейімделеді. Ол
Жалпы валюта бағамының өзгеруі ел экономикасына екі жақты
Бұл тұста импортшылар ұтылады, себебі валютаны келісім-шарт бағасымен
Шетел ақша өлшамдерімен салыстырғандағы ұлттық валютаның бағамының өсуі,
2 Қазақстан Республикасындағы валюта нарығының қалыптасу мәселелері
2.1 Валюталық нарықтар
Валюталық нарықтар уақтылы есеп айырысуларды жүзеге асыруды, валюталық
Халықаралық есеп айырысудың өзіндік ерекшелігі барлық елдер үшін
Валюталық нарықтарда шетел валютасына деген сұраныс пен ұсыныс
Сонымен, валюталық нарықтарда валюталық операцияларды жүргізуге халықаралық сауда
Валюталық нарықтар – сұраныс пен ұсыныс негізінде ондағы
• шаруашылық байланыстардың интернационалдануы негізінде нарықтардың интернационалдануының күшеюі;
• байланыстың жаңа жүйелерін пайдалану;
• әлемнің барлық бөліктеріне тәулік ішінде үздіксіз операцияларды
• банктердің корреспонденттік шоттары бойынша жазбаша түрде негізделетін
• коммерциялық валюталық мәмілелермен салыстырғанда алыпсатарлық және арбитраждық
Валюталық операциялардың көлеміне, сипатына және пайдаланылатын валюталар тобына
Халықаралық валюталық нарықтар ірі дүниежүзілік қаржы орталықтарында шоғырланған.
Аймақтық және жергілікті нарықтарда белгілі бір конвертацияланатын валюталармен
Ұлттық валюталық нарықтар деп, ережеге сәйкес, халықаралық операцияларды
Сол немесе басқа елдің ішкі валююталық заңдылықтарының ырықтандырылуына
Институциональдық көзқараспен қарағанда, валюталық нарық банктер, банкирлер үйін,
Қалған банктер мен блокерлік фирмалар өздерінің валюталық операцияларының
Валюталық операцияларды жүргізуге құқылы банктер өкілетті немесе девиздік
Девиздік банктердің валюталық нарықтарғы операцияларға қатысу дәрежесі көп
Әдетте, валюталық операциялар банктер арасында тікелей жүргізіледі (телекс
Нарықты қатысушы барлық мүшелерін екі негізгі топқа бөлуге
Дүниежүзінің тек өте ірі банктерінде валюталық департаменттер және
Банктердің басқа да топтары ірі, бірақ азырақ диверсификацияланған
Брокерлік фирмалар 30 пайызға жуық валюталық операцияларға қызмет
Брокерлер делдал ретінде бола отырып клиенттерден брокерлік комиссиялық
Брокер мәміле жасайтын және баға белгілейтін өзінің банк-клиенттеріне
Банктердің валютамен жасалатын операциялары клиенттердің есебінен де, сондай-ақ
Шетел валютасы халықаралық төлем айналымында әдетте ақшалай белгілер
Аударым - бұл басқа елдегі банк-корреспондентіне өзінің клинентінің
Банктік чек – шетелдік банк-корреспондентке чекті ұстаушының ағымдық
Банктік вексель – осы елдің банкінің шетелдік банк-корреспондентке
Бұл жерде чектер мен тратталарды тек қана банктер
Несиелік айналыс құралдары халықаралық төлем айналымынан алтын мен
Халықаралық есеп айырысулардың сызбалы механизмін былай беруге болады:
Қазақстан Республикасы валюта нарығының ерекшелігі халықаралық рынокқа шығу
Қазақстан валюта рыногі әлі құрылған жоқ, ол әлі
2003 жылдың аяғына ел ішінде айналымда жүрген шетел
Қазақстандық теңгенің әлсіздігі келесілермен шартталған, үкіметтің қатаң ақша
Ішкі рынокта қатты валютаның барлық түрімен дерлік операциялар
Қазақстанның халықаралық валюта нарығына толықтай қатысуы, ең сорақы
Қазақстанның Халықаралық Валюта Қорына енуі, оның жақын және
Екіншіден, қазақстандық фирмалардың халықаралық келісімдер бойынша төлемдер мен
Үшіншіден, халықаралық есеп айырысу құралы, қаражаты есебінде теңгені
Төртіншіден, Қазақстанның Халықаралық валюта қорына мүше болуы инвестиция
Берілген жоспарлардың іске асуы, қазақстандық теңгенің халықаралық статусының
Қазақстандық теңгенің конвертациялануының қазіргі деңгейі, елдің әлемдік валюта
1995 ж. қыркүйек айында Қазақстан Республикасында, Алматыда ашылған
"Нақты уақыт" ("спот" операциясы) режимінде келісім жасайтын жай
Барлық операциялар үшін есеп айырысу валютасы АҚШ доллары
Шын мәнісінде барлық келісімдер спутниктік телефон байланысы арқылы
Валюталық рынок бойынша ақпаратпен қамтамасыз ететіндер: банкаралық валюталық
Telerade DJ. Intеl Ltd компаниясы арқылы өтетін тапсырыстар
қозғалысының сызбасы
Сурет 1.
Халықаралық банкаралық қаржылық операциялар нарығында сауда кейбір белгіленген
Бұндай лотты рынокқа шығарғанда (орналасуын сатып немесе сатып
Маржелік сауданың мұндай механизмі, яғни, клиенттің өз капиталына
Кесте 3.
FOREX рыногіндегі сауданың халықаралық уақыты. Алматы, Қазақстан, Жергілікті
Қысқы уақыт Ашылуы
Жабылуы
Токио 06:00
13:00
Гонконг және Сингапур 07:00
15:00
Франкфурт 14:00
21:00
Лондон 15:00
22:00
Нью-Йорк 19:00
02:00
Жазғы уақыт Ашылуы
Жабылуы
Токио 07:00
14:00
Гонконг және Сингапур 08:00
16:00
Франкфурт 15:00
22:00
Лондон 15:00
22:00
Нью-Йорк 19:00
02:00
2.2 Қазақстан Республикасының валюталық саясаты
КСРО күйрегеннен кейін Қазақстан Республикасында да өндірістің құлдырауы,
Қазақстан Республикасы экономиканы тұрақтандыру, оны терең құрылымдық, валюталық
Қазақстанның экономикаға өту мерзімін бірнеше кезеңдерге бөлуге болады:
1-кезең. 1992-1994 ж.ж. Қазақстан Республикасы егеменді мемлекет болды.
Елде нарықтық инфрақұрылым қалыптасты: коммерциялық банктердің кең жүйесі
Республика өзінің ұлттық валютасы - теңгені енгізуге мәжбур
Ұлттық валюта - теңгені енгізу күнінде (1993 жылдың
Қазақстан теңгесінің айналымға түскеннен кейінгі бағамы Қазақстан Республикасының
Валюталық нарыққа ұлттық валютаны енгізу сәтінде оның айырбас
Қазақстан «рубльдік аймақ» режимін сақтап қалуға ұмтылған еді,
Бірақ көптеген экономистер пікірі бойнша, бұл режим ең
Әлемдік тәжірибеде валютаны енгізудің 3 түрлі нұсқасы бар:
• аралық енгізу;
• параллелді енгізу;
• тікелей енгізу.
Осы әдістердің үшінші нұсқасы таңдалды.
Валюталық режимді таңдау кезінде мемлекеттік комиссия Ұлттық банктің
2-кезең: 1994-1995жж. Бұл кезеңде отандық заңды құқықтық база,
Валюта нарығының қалыптасуымен қатар, құнды қағаздар нарығы да
Реформалау саясатының басым мақсаттарының бірі – еркін ауыстырылу
1994 жылы Ұлттық валюта бағамының төмендеу қарқыны шамамен
Теңге бағамы төмендеуінің соңғы кездегі тенденциялары халықтың теңгеге
Теңге тұрақтылығын сақтау және төлем балансының тапшылығын қысқарту
Осы шарамен бірге бір мезетте ішкі нарықты және
Төлемдік дағдарыстың әсерінен отандық өндірушілер жаппай банкротқа ұшырады.
1995 жылдың екінші жартысынан бастап, валюталық нарықтың биржадан
3-кезең. 1996-1998 ж.ж. әлеуметтік-экономикалық жағдайға жүргізілген талдау көрсеткендей,
4-кезең. 1998-2005 ж.ж. Шетелдік инвесторлар үшін салық салудың
• Ұлттық валютаның тұрақтануы;
• Болжамдалған инфляция мен жұмыссыздық;
• Отандық банктік жүйенің құрылуы;
• Шетелдік банктердің қызметі;
• Қаржылық нарықтың, соның ішінде бағалы қағаздар нарығының
Валютаның айырбас бағамы сияқты – валюталарды сатып алу
Валюталық саясаттың дәстүрлі формаларының ішінде мынадай құралдар қолданылады:
Сонымен қатар, ұлттық валютаның тұрақты бағамын сақтау үшін
АҚШ долларына қатысты теңгенің ресми айырбас бағамы биржалық
Көп жағдайда мұндай бағам заңды тұлғалар арасындағы келісімдерде
1996 жылы халықаралық валюталық қормен келісімдегі 8-баптың шартына
• Валюталық шектеулерді енгізбеу немесе күшейтпеу міндеттемесі;
• Көп валюталық бағамдарды қолдану тәжірибесін енгізбеу немесе
• Төлемдік балансқа байланысты себептер бойынша импортқа деген
Келісімге сәйкес, ағымдық халықаралық келісімдер бойынша төлемдер мен
Неміс маркасына қатысты теңге бағамы динамикасы мен АҚШ
Ресей "рубліне" қатысты теңге бағамы динамикасы АҚШ долларына
Валюта нарығы – Қазақстанның өте динамикалық қаржылық нарықтарының
Биржалық және биржадан тыс нарықтардан тұратын валюта нарығының
Табыстылық, өтімділік, тәуекелділіктің іс жүзінде жоқ болуы сияқты
1996 жылғы валюталық тәуелділіктерді хеджирлеу механизмін құру валюталық
1997 жылдың ішкі валюталық нарықтағы валюталық айырбастау операцияларының
Бұл кезде биржа нарығындағы сұраныс пен ұсыныстың көтерілмеуі
Биржадан тыс валюта нарығының дамуына қарай, биржадағы сауда-саттық
Жыл басы мен аяғы шетел валютасына деген жоғарғы
1997 жыл ішінде қыркүйекте қаржылық құралдардың (AFINEX) Алматы
1996 жылмен салыстырғанда, АҚШ доллары бойынша сауда-саттық 10,5%
Фьючерстік контрактілар шетелдік валютаның сауда-саттығынан кейін 1,2 және
Есеп беру жылында Қазақстан валютасының нарығын ары қарай
Валюталық реттеуді заңды тұрғыда қамтамасыз ету - Қазақстанның
Валюталық ретте, басқаша айтқанда, бірқатар әкімшілік шаралар валюталық
• елдің төлем балансының теңгерілуіне қол жеткізу;
• теңгенің тұрақты бағамын сақтау;
• мемлекет қарамағындағы валюталық ресурстардың шоғырлануы.
Шетел валютасы, бағалы қағаздар және төлем құжаттары –
Шетел валютасы – шет мемлекеттер валютасы. Бұл заңда
• ағымдағы операциялар;
• капитал қозғалысымен байланысқан операциялар.
Жаңа заң валюталық заңдылықты бұзудағы жауапкершілікті қарастырады.
1995 жылы Ұлттық банк ішкі рыноктағы шетел валютасымен
Осыған байланысты биржалық саудаңы жүзеге асыруды ұлғайту керектігі
Қазақстанның Ұлттық банкі ұлттық валюта бағамын шетел валютасына
Ұлттық банк мынадай қызметтерді жүзеге асыруға құқығы бар:
• шетел валютасын сатып алу және сату;
• қазынашылық вексельдер және басқа бағалы қағаздармен операциялар
• алтынның қабылдануын, сақталуын және өңделуін қамтамасыз ету.
Теңгенің ішкі және сырткы тұрақтылығын қамтамасыз ету үшін
Валюталық органдарға мыналар жатады: мемлекеттік Кеден комитеті, салық
2.3 Валюталық нарық қаржы нарығының құрамдас бөлігі
Валюталық нарық қаржы нарығының құрамдас бөлігі болып табылады.
Валюталық нарық – бұл шетел валюталары мен шетел
Валюталық операциялардың көлемі, сипатына және пайдаланатын санына қарай
халықаралық;
аумақтық;
ұлттық (жергілікті)
Халықаралық валюталық нарықтар ірі дүниежүзілік қаржы орталықтарында орналасқан.
Валюталық нарықтағы операцияларға банктер функциональдық көзқараспен қарасақ, валюталық
Институционалдық жағынан қарасақ, валюталық нарық - Үкіметтің, банктердің,
Ұйымдастырылу-техникалық жағынан алсақ, валюталық нарық -банктерді халықаралық есеп
Валюталық нарықты белгілеріне қарай келесідей түрде жіктеледі:
1. Орналасу аумағына қарай:
• халықаралық;
• ішкі;
• аумақтық;
2. Валюталық шектеуге қатысты:
• еркін нарық;
• еркін емес.
Валюталық шектеу қойылған валюталық нарықты - еркін емес
3. Валюталық бағамның қолданылу түріне қарай:
• бір ғана режимді;
• қос режимді.
Бір ғана режимді валюталық нарық - бұл еркін
Шетел валютасының долларға қатысты бағамы
Кросс-бағам (теңге) = Теңгенің долларға қатысты бағамы/ Валюталық
Айырбас бағамы режимінің нұсқасын таңдау екі факторға тәуелді
1. Елдің экономикалық мүмкіндігіне, оның әлемдік аренадағы жағдайына
2. Аталған ел шеңберіндегі уақытша арақашықтыққа сәйкес.
Айырбас бағамы режимінің нұсқасы аталған ел үкіметінің қатысу
1. Бағамды ел үкіметі анықтайды;
2. Режимді белгілеуде үкіметтің араласуы (ерекше) белгілі орынды
3. Үкіметтің араласуы толық түрде болмайды, яғни бағам
1-нұсқа: Бір шетел валютасына немесе бір мезетте бірнеше
2-нұсқа: Кей жағдайда үкімет елдің приоритеттерін ескере отырып,
3-нұсқа: Ел валютасының еркіндігін көрсетеді. Бұл кезде бағамды
Аталған айырбас бағамы режимінің әрқайсысының артықшылықтары мен кемшіліктері
Тұрақты бағам режимінің төмендегідей артықшылықтары бар:
- сандық тұрғыда анықталғандығы;
- валюталық-қаржылық саясатқа деген жоғары сенімділікті күшейтеді.
- соңғы артықшылық несие беру мен үкіметтік шығындарды
Ел белгілі бір экономикалық оқыс жағдайларға тап болғанда,
Бұндай құбылыс ішкі бағалардың күрт төмендеуін туындатады. Ал
А. Барлық қаржылық нарықтардағы компаниялардың түсінуі үшін бұл
Ә. Бағамдарды үкіметтік реттеу мүмкіндігі елеулі қысқарады;
Б. Саудадағы айырбас бағамының тәуелділігі қысқарады, өйткені валюта
В. Валюта бірлігі бағамының өзгерісі айналымдағы барлық валюталарға
Бұл саясатпен салыстырғанда, валюталар кәрзеңкесін белгілеуге байланысты тұрақты
А. Шетелдік инвесторлар бұл саясатты ауыр қабылдайды, өйткені
Б. Бұл саясат бір ғана валюта құнының көтерілу
Тиісінше, ол елдің барлық сауда серіктестерімен болатын келісімдерді
Валюталық интервенция. Валюталық бағамдарды реттеу әдістерінің бірі –
Бұл жағдайда, егер валюталық нарықта шетел валютасының ұсынысы
Валюталық шектеулер заңды немесе әкімшілік ретімен мемлекет тарапынан
Валюталар девальвациясы мен ревальвациясы. Көптеген елдер сыртқы дүние
Әлемнің өзгермелі валюталық режимге өтуі салдарынан ревальвация сипатында
ІІ-тарау Валюталық реттеу.
2-ші бап. Валюталық реттеу органдары
1. ҚР-ның Ұлттық Банкі ҚР-сының заңдарына сәйкес ҚР-сындағы
2. ҚР-сының Үкіметі және өзге де мемлекеттік органдар
3- бап. Валюталық операциялар жүргізуге қойылатын шектеулер.
1. Халықаралық міндеттемелерді орындау мақсатында және төтенше жағдайлар
2. ҚР-ның Ұлттық Банкі резиденттердің экспорттық операцияларының төлем
4-бап. Шетел валютасына байланысты қызметті лицензиялау.
1. Шетел валютасымен банктік операциялар жүргізуді лицензиялауды ҚР-ның
2. ҚР-ның Ұлттық Банкі бөлшек сауданы және қолма-қол
Төлем балансы – бұл елдің, белгілі бір уақыт
Еліміздегі төлем балансы келесідей бөлімдерді қамтиды:
A. Ағымдағы шот.
B. Капитал және қаржымен жасалатын операциялар шоты.
C. Қателер мен қалып қойғандар.
Д. Жалпы баланс.
Е. Қаржыландыру.
Ағымдағы шотта мыналар көрсетіледі:
1) Сауда балансы
• экспорт
• импорт
2) Таза қызметтер:
• жүк тасымалдау;
• адамдар тасымалдау;
• байланыс қызметі;
• басқа да.
3) Табыстар
• заемдар және несиелер бойынша сыйақы (мүдделендіру);
• резервтер бойынша сыйақы (мүдделендіру);
• басқа да.
4) Ағымдағы трансферттер;
5) Гуманитарлық көмектер;
6) Техникалық көмектер;
7) Гранттар.
Капитал және қаржымен жасалатын операциялар шотында төмендегілер көрсетіледі:
1) тікелей инвестщиялар;
2) портфельдік инвестициялар;
3) мигранттардың трансферттері (кетуі және келуі);
4) сауда (коммерциялық) несиелер;
5) заемдар;
6) Басқа да инвестициялар (депозиттер, валюта және т.б.)
Жалпы төлем балансы ағымдағы операциялар бойынша төлем балансын,
Жалпы төлем балансы әрдайым теңесіп отырылады, яғни оның
Қаржыландыру шотында мыналар есепке алынады:
1) Қазақстан Ұлттық банкінің резервтік активтері;
2) Монетарлы алтын;
3) Шетел валютасы;
4) ХКБ несиелері.
Төлем балансының басты ерекшелігі, мұнда қаражаттардың ағымы, олардың
Төлем балансынан есеп айырысу балансын ажырата білу қажет.
Есеп айырысу балансы елдің шетелге қатысты талаптары мен
Қорытынды
Валюталық жүйенің басты элементі – валюталық бағам. Валюталық
Валюталық бағам – басқа елдің ақша бірлігіне қатысты
Валюталардың баға белгіленімі айырбас үшін ұсынылған екі ақша
Шетел валютасы халықаралық төлем айналымында ең бастысы банктік
Валюталық нарықтарды валюталық операцияларды жүргізудің негізінде халықаралық сауда,
Валюталық нарықтардың қатысушыларын екі басты топқа бөледі: пассивті,
Сауда-өнеркәсіптік клиенттер үшін валюталар баға белгілеу кросс-багам негізінде
Мемлекеттің валюта бағамына әсер ету шаралары валюталық интервенция,
Әсер етудің ең тиімді әдісі – валюталық интервенция.
Валюта бағамымен манипуляция жасау елдің сыртқы сауда операцияларына
ҚР Ұлттық Банкі валюталық реттеу функцияларын жүзеге асыратын
Пайданылған әдебиеттер
1. "Основы международных валютно-финансовых и кредитных отношений". СВ.
2. "Ақша, несие, банктер". Көшенова Б. Алматы. Экономика.
3. "Ақша, несие, банктер". Г.С. Сейтқасымов. Алматы. Экономика.
4. "Валютный рынок и валютные операции". К.Ж. Бертаева.
5. "Ақша айналысы және несие". С.Б. Мақыш. Алматы.Қазақ
6. Қазақстан Республикасының "Валюталық реттеу туралы" Заңы. 24
7. "Международные валютно-кредитные отношения" Носкова И.Я.
8. "Финансовые и валютные операции" Носкова И.Я. Москва
9. "Актуальные проблемы международных валютно-кредитных отношений" Косарина, Москва
10. Ержов М.В. "Валюты в мировой торговле" Москва,
11 ."Международные валютно-финансовые организации" 1988.
8
Инвесторлар
Брокер
Telerade DJ. Intеl Ltd комиссиялық компаниясы
Брокер
Банк
Банк
Банк
Банк жүйесі