Күріш дақылы

Арал өңірінің тұзды батпақты шалғынды топырағында өсірілген күріш
МАЗМҰНЫ
Кіріспе
Тақырыптың жаңышылдығы және көкейкестілігі
Проблеманың зерттелгендік жағдайы
Алдыңғы жылдарда орындалған ҒЗЖ негізгі нәтижелері
Зерттеудің мақсаты мен міндеттері
2. Тәжірибелер схемалары. Зерттеу әдістемелері
2.1 Зерттеудің бағыттарын таңдау
2.2 Күрішті сабан және шелухадан биокомпосттарды алу технологиясы
2.3 Зерттеу материалдары және егістіктік және вегатационды тәжірибелерді
2.4 Тіркеулер, бақылаулар және талдаулар
2.5 Тәжірибелер схемалары және оларды жүргізу технологиясы
2.5.1 Вегатационды тәжірибелер схемалары
2.5.2 Ұсақуақыттық егістіктік тәжірибелер 1-10
3. Зерттеулер нәтижелері
3.1 Сорбентпен және гидрогльмен жүргізілген тәжірибелер нәтижелері
3.2 Күріш сабаны және шелухасынан жасалған компосттармен жүргізілген
4. Жасалған жаңалықтың эколого – экономикалық талдамасы
Түйіні
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Белгіленулер мен қысқартулар
Күрішті шелуха – КШ
Күрішті сабан – С
Күріш сабанынан жасалған компост – КС
Шелухадан жасалған компост – КШ
Құс тыңайытқышы – ПП
ИОМСа – сорбенті – Сб
Жер Нұры 1 – ЖН (топырақ аулауыш)
Мэрс – М (өсіру стимуляторы)
Натрий гуматы – ГмNа немесе Гм
Орташа ерігіш полиэлектролит, ВП-2 (гидрогель) – Г
Nа – аммоний сульфаты
Рс – жай суперфосфат
Кх – хлорлы калий
NPK – азот, фосфор және калий
N120 Р120 – фон 1
N120 Р120 + 1000 кг/га натрий гуматы +
Кейбір компоненттер бойынша зерттеулер Солтүстік Қазақстандағы нольдік технологиялар
Қызылорда облысының зерттеулерінің негізгі тәсілдері болып келесілер саналады:
күрішті қырғыш бойынша тікелей себу (топырақты өңдеудің минимальды
күрішті себуден кейін тікелей себу технологиясын пайдалана отырып
аймақ үшін дәстүрлі емес диверсификациялық дәндерде қалақшалы –
Тұтас алғанда 2006-2008 жылдар арасында жүргізілген барлық зерттеулер
Тікелей егу жүйесі және топырақты өңдеудің нольдік/минимальды
Өсімдіктер өсіруді диверсиикациялаудағы жаңа технологияларды жасау;
Зәктетіп суландыру және дәндерді қалақшалы егу технологиясы;
Жаңа және перспективті сорттардың сорттық агротехникасын жасау;
Қазақстандық Аралмаңы тұздалған деградациялық жерлерін қалпына келтіру технологиясын
Технологияға экономикалық талдау жүргізу.
Зерттеудің жаңашылдығы - өсімдіктік табиғаттағы мелиорант – күріш
Алғаш рет күріш және басқа да дақылдар егілетін
1.2 Проблеманың зерттелгендік жағдайы
Күріш және соған ұқсас дақылдардың астына органикалық тыңайытқыштар
Осыған байланысты ресурссақтаушы бағытқа және Аралмаңы күріш өсіретін
Ауылшаруашылық дақылдарының өнімділігін арттыру және олардың ассортиментін кеңейту
Жер егіс айналымының жаңа схемасына дәнді, жармалық, шөптік
Осымен қатар, нарықтық қатынастар шарттарында нарықтың сұранысына байланысты
Қызылорда облысының халқының әлеуметтік – экономикалық әлауқатты болуы
Күріш егу алқаптары қазіргі уақытта экологиялық оптимальды және
Алмастырылып егілетін дақылдардың, жеке алып қарағанда күріштің егістіктерінің
Аудан үшін маңыздылығы жөнінен екінші проблема болып егіс
Экономикалық себептер салдарынан фермерлер ауылшаруашылығына жұмсалатын тыңайтқыштар, химикаттар,
Фактілі түрде қазіргі күндері Қазақстанның оңтүстік аймақтарында егін
Маңыздылығы жөнінен үшінші басты проблема болып аудан үшін
Аудан үшін маңыздылығы жағынан төртінші проблема болып суландыру
Жақын арада СИММИТ пен басталған Қазақстандағы дақылдарды егудің
Аудан үшін маңыздылығы жөнінен бесінші проблема болып жаңа
Олай болса, ауданның аграрлық сектордың жағдайын талдай отырып,
Күрішті егудің нольдік/минимальды технологиясын енгізу бойынша негізгі жетістіктер
Бірақ соңғы жылдары Үндістанда, Бангладеште және Пакистанда, фермерлер
БҰҰ Ұйымының азық түлік және шаруашылығы (ФАО) және
Бірақ Қызылорда облысының айрықша шарттары тікелей жасалған технологияларды
1.3 Алдыңғы жылдарда орындалған ҒЗЖ негізгі нәтижелері
Тұздалған топырақтың құнарлылығын арттыру бағытында Қарағанды бассейнінен алынған
Жергілікті қалдықты шикізаттардан биотыңайытқыштар өндірісі технологиясын жасау бағытында
1.4 Зерттеулер мақсаты және міндеттері
Зерттеулер мақсаты – топырақты өңдеудің минимальды шамасында күрішті
Зерттеудің міндеттері 2006 ж.;
Топырақ қорғауш ресурс- және сусақтаушы күріш егу технологиясын
Қызылша, люцерна және сояны күріш айналымында атыздық –
Жергілікті селекцияда ауданға үйренген және перспективті сорттары үшін
Стимулятор Мэрс, топырақжақсартқыштар Жер Нуры және Қарағанды бассейнінің
Биотыңайытқыштардың және ашыту жозаларының (штамм №1 және 2)
2. Тәжірибелер схемалары. Зерттеулер әдістемелері
2.1 Зерттеулер бағытын таңдау
Қазақстандық Аралмаңында топырақтағы қоректену элементтерінің мөлшеріне және ондағы
Топырақтың жылжымалы фосформен қамтамасыз етілгендігі индексінің жаңа градациясы
Бірақ жасалған технологиялар келесі проблемаларды толықтай шешуге мүмкіндік
суландыру үшін қолданылатын судың тұздылығын және топырақтың сор
топырақта гумустың мөлшерінің және биогенді элементтердің мөлшерінің экологиялық
топырақ құрамынан токсикалық (уытты) заттардың ауылшаруашылық дақылдарының теріміне
тыңайытқыштардың тиімділігін жоғарылатуды.
Осы проблемаларды шешудің ең перспективті жолы болып минералды
Одан басқа, көптеген шаруашылықтар минералды тыңайытқыштардың бағасының қымбат
Күріш шелухасы (КШ) күрішті тазалау кезінде түзіледі, оның
2.4 Тіркеулер, бақылаулар және талдаулар
Топырақтың құнарлылығн қалпына келтіру бойынша жүргізілген тәжірибелік жұмыстарда
Зерттеу әдістері: далалық және лабораториялық болып келеді.
Топырақтың, өсімдіктердің және судың, сонымен қатар суландыру суының
Өсімдіктерге талдаулар жүргізу:
Бір сынамада азоттың, фосфордың, калийдің, магнийдің, натрийдің, кальцийдің
Барнштейн әдісі бойынша ақуыздық және ақуыздық емес азоттың
Инверсиялық вольтамперометрия әдісімен қорғасынның, мыстың, кадмийдің мөлшерін анықтау
Бертран бойынша крахмалды анықтау
Рушковский бойынша май мөлшерін анықтау
Аминқышқылды құрамдағы анализатор приборында ақуыздар аминқышқылдық құрамын анықтау
Өсімдіктегі нитраттарды анықтау
Топырақты талдау
Лоренц әдісі бойынша фосфор қышқылын анықтау
Кьельдаль әдісімен жалпы азотты анықтау
Тюрин И.В. әдісімен Симаков В.И. модификациясында гумусты анықтау
Тюрин И.В. әдісімен Понамарева модификациясында гумустың фракциялық және
Б,Мачиган әдісі бойынша топырақтағы фосфор және калий жылжымалы
Несслер реактивінің көмегімен аммиакты анықтау
Гранвальд – Ляжу әдісі бойынша нитраттарды анықтау
Ласукова және т.б. бойынша топырақтағы суда еритін тұздарды
М.М. Годлин әдісі бойынша натрийді анықтау
А.А. Шмука әдісі бойынша ауыспалы калий және магнийді
Вегетациялық период ішінде өсімдіктердің бірге өсетін туыстастарын және
Зерттеулердің лабораториялық және егісті далалық әдістері пайдаланылады.
Стационарлық зерттеулер жалпы қабылданған әдістеме бойынша жүргізіледі.
Ресурссақтаушы технологиялар жасау бойынша тәжірибелерде келесі бақылаулар, тіркеулер
Күріштің өсуі және дамуын фенологиялық қадағалау. Көзбен көру
Метрологиялық бақылаулар (Қызылорда облысы бойынша Гидрометрологиялық қызмет мәліметтері);
Тәжірибе 2 – күріш сабанынан жасалған әртүрлі тәсілдермен
Тыңайтқыштарсыз;
NRK – фон, аталған туыстастыққа оптимальды доза;
Фон + КС ашытпаның негізгі дозасымен (штамм №2)
Фон + КС ашытпаның бір дозасымен және қоректендіруші
Фон + КС ашытпаның 2 дозасымен және қоректендіруші
Фон + КС ашытпаның 3 дозасымен және қоректендіруші
Фон + ПП;
Фон + 2ПП;
Фон + КС ашытпаның 3 дозасымен және қоректендіруші
Фон + КС ашытпаның 3 дозасымен және қоректендіруші
Нұсқалардың қайталанушылығы үш реттік
Тәжірибе 3 - күріш сабанынан жасалған әртүрлі тәсілдермен
Тыңайтқыштарсыз;
NRK – фон, аталған туыстастыққа оптимальды доза;
Фон + КШ ашытпаның негізгі дозасымен (штамм №1)
Фон + КШ ашытпаның бір дозасымен және қоректендіруші
Фон + КШ ашытпаның 2 дозасымен және қоректендіруші
Фон + КШ ашытпаның 3 дозасымен және қоректендіруші
Фон + ПП;
Фон + 2ПП;
Фон + КС ашытпаның 3 дозасымен және қоректендіруші
Фон + КС ашытпаның 3 дозасымен және қоректендіруші
Нұсқалардың қайталанушылығы үш реттік
Тәжірибе 4 – күріш сабанынан жасалған әртүрлі тәсілдермен
Тыңайтқыштарсыз;
NRK – фон, аталған туыстастыққа оптимальды доза;
Фон + КС ашытпаның негізгі дозасымен (штамм №2)
Фон + КС ашытпаның бір дозасымен және қоректендіруші
Фон + КС ашытпаның 2 дозасымен және қоректендіруші
Фон + КС ашытпаның 3 дозасымен және қоректендіруші
Фон + ПП;
Фон + 2ПП;
Фон + КС ашытпаның 3 дозасымен және қоректендіруші
Фон + КС ашытпаның 3 дозасымен және қоректендіруші
Нұсқалардың қайталанушылығы үш реттік.
2.5.2 ИОМСа сорбентінің гидрогельмен дозасын біріктіре отырып тыңайытқыштар
Зерттеулер вегетациондық (5-8) және ұсаққа бөлінген егістік тәжірибелерде
Вегетациондық тәжірибе 5 – ИОМСа сорбентінің гидрогельдің Мэрс
Тыңайытқыштарсыз + Сорбент (Сб);
NRK – фон + Сб;
Фон + ЖН + М + Гм Nа
Фон + Г1 + ЖН + М +
фон + Г2 + ЖН + М +
Фон + Г3 + ЖН + М +
Ескерту: Сб – сорбент, ЖН – Жер Нұры
Гидрогель дозасы, ЖН, М, Гм Nа ұсақ жерлік
Нұсқалардың қайталанушылығы үшретті.
Тәжірибе 6 – Мэрс бой өсіру стимуляторы және
Тыңайытқыштарсыз;
NRK – фон;
Фон + ЖН + М + Гм Nа;
Фон + Г1 + ЖН + М +
фон + Г2 + ЖН + М +
Фон + Г3 + ЖН + М +
Нұсқалардың қайталанушылығы үш ретті.
Тәжірибе 7 - Мэрс бой өсіру стимуляторы және
Тыңайытқыштарсыз + Сорбент (Сб);
NRK – фон + Сб;
Фон + ЖН + М + Гм Nа
Фон + Г1 + ЖН + М +
фон + Г2 + ЖН + М +
Фон + Г3 + ЖН + М +
Ескерту: Сб – сорбент, ЖН – Жер Нұры
Гидрогель дозасы, ЖН, М, Гм Nа ұсақ жерлік
Нұсқалардың қайталанушылығы үшретті.
Тәжірибе 8 - Мэрс бой өсіру стимуляторы және
Тыңайытқыштарсыз;
NRK – фон;
Фон + ЖН + М + Гм Nа;
Фон + Г1 + ЖН + М +
фон + Г2 + ЖН + М +
Фон + Г3 + ЖН + М +
Нұсқалардың қайталанушылығы үш ретті.
Ұсақ жерлерге бөлінген далалық тәжірибелерде 1-10 күріш дақылы
Тәжірибе 1-5 - Мэрс бой өсіру стимуляторы және
Тәжірибелер схемасы 1-5:
Тыңайытқыштарсыз және препараттарсыз + Сб;
N120Р120 – фон 1 + Сб;
N120Р120 + 1000 кг/га натрий гуматы + 3
Фон 2 + 1 гель дозасы + Сб;
Фон 2 + 2 гель дозасы + Сб;
Фон 2 + «Г» 3 дозасы + Сб;
Фон 2 + КС (2007 ж бастап),
Фон 2 – 2 КС (2007 жылдан бастап).
Ескерту: 1 – гидрогель дозасы 1 кг құрайды,
Қайталанушылығы – үш ретті.
6 – 10 тәжірибелері сорбентсіз. Күріш дақылы. 3
Тәжірибелер схемасы:
Тыңайытқыштарсыз және препараттарсыз + Сб;
N120Р120 – фон 1;
N120Р120 + 1000 кг/га натрий гуматы + 3
Фон 2 + 1 гель дозасы;
Фон 2 + 2 гель дозасы;
Фон 2 + «Г» 3 дозасы;
Фон 2 + КС (2007 ж бастап),
Фон 2 – 2 КС (2007 жылдан бастап).
Ескерту: 1 – гидрогель дозасы 1 кг құрайды,
Қайталанушылығы – үш ретті. Бөлініп егілген ұсақ жерлер
Гидрогельмен бірге ИОМСа сорбентімен жүргізілген 2006 жылғы далалық
Сурет 2 – Далалық тәжірибелердің сырттан қарағандағы көрінісі
2.5.3 Күрішті бөліп егудің топырақты қорғаушы, ресурс- және
Зерттеулер стационарда ПНИИАЭСХ стационарында, сонымен қатар АҚБ «ОХ
Далалық тәжірибе 1 күрішті шашып егу келесі схемадан
Ені 30 см келетін арықтар түбіне егу
Ені 30 см келетін атыздар үстіне егу
Ені 60 см және қатар аралық 30 см
Қатар аралығы 30 см құрайтын ені 90 см
Қатар аралығы 30 см құрайтын ені 120 см
Қатар аралық 15 см болып келетіндей етіп тәжірибелік
Егу тәсіліне байланысты күріш дәндерінің егілуінің төмендегі нормалары
Бақылау – 7 млн дән (225 кг/га);
Атыздық егу 3 млн дән (100 кг/га);
Атыздық егу 4 млн дән (125 кг/га);
Атыздық егу 5 млн дән (150 кг/га).
Тәжірибелер үшреттік қайталанушылықта жүргізіледі.
Түйіні
Cellucomonas effuse ВКПМ В-4465 (штамм 1) мен Bacillus
Құс қиының екі еселенген (4 т/га) мөлшері Маржан
Жетілдірілген технологиялармен күріш сабаны мен қауызынан жасалған компостарды
Сорбент егісті суға бастырғанда суармалы суды тұщылап, күріш
Сорбент топырақ ерітіндісінде тұздарды тұндырып, натрий тұздарының мөлшерін
Арал 202 сорты сорбент ықпалына төтеп беретін тұзға
Сорбентті тыңайтқыштар фонында қолданғанда, топырақ кен су ортасынан
Отандық өнім – гидрогель, полистиролсыз. Оны натрлы гуматпен,
Сорбент пен гидрогель көрсеткіштерін және сипаттамаларын экологияэкономиялық тұрғыдан
Күріш сабанынан штамм 1 мен 2-ні пайдалану арқылы
Тұзды жерде күріш өсірудің технологиясын жетілдіру мақсатында жүргізілген
Күрішті жалға егіп өсіру әдісінің әртүрлі себу нормалары
Топырақты өңдеу тәсілдері күріш өсімдігінің жиілігіне айтарлықтай әсер
Жаңа сорттар агротехникасын бақылауда Түгіскен 1 сорты 33,3%
Айтарлықтай жоғары өнімді Түгіскен 1 сорты құралды, орта
Қызылша егістігін таза сумен суару топырақ тұздылығын 1,2%-ке
Таза сумен қашыртқы суды суару (50+50%) қант қызылшасының
Список использованных источников
Ежов М.Ю. Совершенствование обработки и улучшение плодородия почвы
Алешин Е.П., Сметанин А.П. Минеральное питание риса. Краснодарск.
Мишустин Е.Н.,Сидоренко О.Д. Влияние соломы на микробиологические процессы
Нелидов С.Н., Саубенова М.Г., Смирнова И.Э. Авторское свидельство
Саубенова М.Г., Смирнова И.Э. Штамм Bacillus cytaseus ВКПМ
Агрохимические методы исследования почв. Издательство «Наука». М., 1975.
ПЕТЕРБУРГСКИЙ а.в. Практикум по агрономической химии. Сельхозиздат. М.,
Шахов А.А. Солеустойчивость растений. Издательство АН СССР, М.,
Ковда В.А. Происхождение и режим засоленных почв. Т.1.,
Ковда В.А. Проблемы борьбы с опустыниванием и засолением
Колмаков Г.П., Нестеренко А.М. Минимальная обработка почвы. Москва,
Кудашева Л.М. Разработать системы обработки (минимальная, плоскорезная, комбинированная,
Кудашева Л.М. Усовершенствовать эффективные системы основной, паровой и
Чебанов Н.С. Возможности сокращение механических обработок пара за
Холмов В.Г., Юшкевич Л.В. Роль удобрений и минимальной
Кудашева Л.М. пути повышения плодородия почвы. – В
рычагова А.Ф.