НЕГІЗГІ ҚҰРАЛДАР ЕСЕБІ
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТІРЛІГІ
НЕГІЗГІ ҚҰРАЛДАРДЫҢ ЕСЕБІ
(дипломдық жұмыс)
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ................................... 7
1 БӨЛІМ. НЕГІЗГІ ҚҰРАЛДАР ЕСЕБІ....................................
Негізгі құралдар оларды жіктеу және бағалау 9
1.2 Келіп түскен негізгі құралдардың есебін ұйымдастыру
1.3 Негізгі құралдардың кейбір жекелеген түрлерін есептеу 18
1.4 Негізгі құралдардың тозуын және амортизациясын есептеу 21
1.5 Негізгі құралдарды жөндеудің есебі .............................................................28
1.6 Негізгі құралдарды жалға алудың есебі......................................................31
1.7 Негізгі құралдарды есептен шығару..............................................................37
1.8 Негізгі құралдарды түгендеу.........................................................................39
2. БӨЛІМ. ЗЕРТТЕУ ОБЪЕКТІСІ «ЕҢБЕКТІ ЖӘНЕ ХАЛЫҚТЫ ӘЛЕУМЕТТІК ҚОРҒАУ»
2.1 «Еңбекті және халықты әлеуметтік қорғау» мекемесі қызметіне
Негізгі құралдардың есеп саясаты 53
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау 53
ҚОРЫТЫНДЫ 58
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 60
ҚОСЫМШАЛАР
Аннотация
Бітіру жұмыстың мақсаты: негізгі құралдардың бухгалтерлік есепті ұйымдастыру жүйесімен
Кіріспе
Нарықтық экономика жағдайында басқаруды жетілдіруде бухгалтерлік есептің ролі мен
Бухгалтерлік есеп - экономикалық білім жүйесіндегі негізгі пәндердің бірі,
Негізгі құралдар дегеніміз - ұзақ уақыт бойы (бір жылдан
Негізгі құралдар есебі Қазақстан Республикасының бухгалтер есеп жөніндегі 1996
Негізгі құралдар мақсаттық белгілеуіне және орындалатын іс-қызмет аясына байланысты,
Бітіру жумысының өзектілігі, Өндірістік үрдіске жылдар бойы өз қызметін
Бітіру жұмыстың мақсаты: негізгі құралдардың бухгалтерлік есепті ұйымдастыру жүйесімен
Нгізгі құралдардың есебі;
Негізгі құралдар оларды жіктеу және бағалау есебі;
Келіп түскен негізгі құралдардың есебін ұйымдастыру;
Негізгі құралдарының кеибір түрлерін есептеу;
Негізгі құралдың тозуын және амортизациясын
Негізгі құралдарды жөндеудің есебі;
Негізгі құралдарды жалға алудың есебі;
Негізгі құрадарды есептен шығару;
Негізгі құралдарды түгендеу есебі;
Негізгі құралдарды қайта бағалау есебі.
Негізгі құралдарға бұлардың ең әуелі бастапқы құнына және пайдалану
1БӨЛІМ. НегізГІ құралдар есебі
1.1 Негізгі құралдар, оларды жіктеу және бағалау
Кез келген өндіріс өз қызметіне құрал-жабдықтарын тартса ғана жүреді,
Негізгі құралдар материалдық өндіріс саласында да, өндірістік емес (әлеуметтік)
Осы негізгі құралдарға: жер; үйлер; ғимараттар; көп жылдық екпе
Кәсіпорында негізгі құралдардың есебі №6 бухгалтерлік есеп стандартына
Инвентарлық объектілер негізгі құралдың есеп бірлігі болып табылады. Инвентарлық
Өндіріс процесіне қатысу сипатына байланысты негізгі құралдар өндірістік және
Негізгі өндіріс құралдарына өндіріс процесіне тікелей қатысатын объектілер жатады,
Өндірістік емес негізгі құрал-жабдықтар-тұтынуға арналған құрал-жабдықтар. Олар ұжымның мәдени-тұрмыстық
Иелігіне қарай негізгі құралдар меншікті және жалға алынған болып
Меншікті дегеніміз - субъектіге тиесілі және оның балансында көрініс
Пайдалану сипатына қарай негізгі құралдар жұмыс істеп түрған, істемей
Заттық құрамына қарай негізгі құралдар мүліктік және мүліктік емес
Әр субъектіде негізгі құралдар пайдалану мақсатына және атқаратын қызметтеріне
Келтірілген негізгі құралдардың әрқайсысының құрамына енетіндер:
жер - субъект меншігіне сатып алған жердің көлемі мен
үйлер -халыққа еңбек етуге, тұруға, әлеуметтік-мәдени қызмет көрсетуге
жағдай жасауға және материалдық құндылықтарды сақтауға арналған әлеуметті-құрылыс объектілері.
ғимараттар - еңбек заттарын өзгертуге қатысы жоқ белгілі бір
өткізгіш тетіктер (қондырғалар) - электр, жылу немесе механикалық энергияны
машиналар мен жабдықтар- күш беретін машиналар және жабдықтар; жұмысшы
күш беретін машиналар және жабдықтар- жылу және электр энергиясын
жұмыс машиналары мен жабдықтар- еңбек өнімдерін жасау процесінде еңбек
өлшеу және ретгеу приборлары, қондырғылар және лабораториялық жабдықтар- өлшеуге,
есептеу техникасы - процестерді жылдамдату және автоматтандыруға арналған машиналар,
басқадай машиналар мен жабдықтар- машиналар, аппараттар және басқа құрал-жабдық
көлік құралдары - адамдар мен жүктерді тасымалдауға арналған қозғалыс
құрал-сайман-қол еңбегінің механикаландырылған немесе механикаландырылмаған құралдары немесе металдарды, ағашты
өндірістік мүлік және соған жататын заттар- өндірістік операцияларды орындау
шаруашылық мүлік- кеңсе және шаруашылық мекемелерінің заттары (орындықтар, шкафтар,
жұмысқа пайдаланылатын және өнім беретін мал - ат, өгіз,
көп жылдық өсімдіктер - қолдан егілген, көп жылдық өсімдіктер
жерді жақсартуга байланысты күрделі шығындар (ғимаратсыз) - ауыл шаруашылық
басқа да негізгі құралдар - кітапхана корлары, спорт мүлкі
Негізгі құрал-жабдықтардың бастапқы, ағымды, баланстық, сату, жою, тозу және
Бастапқы (тарихи) құны - негізгі құралды сатып алуға немесе
Негізгі құралдардың бастапқы құны мынадай жолмен анықталады:
Жер учаскелері бойынша меншік немесе тұрақты пайдалану құқығы- актіде
құрастыруды және орналастыруды қажет ететін немесе қажет етпейтін сатып
мердігерлік әдіспен тұрғызылған үйлер мен ғимараттар бойынша- объектіні тұрғызу
құрылтайшылардың жарғылық капиталы салынған негізгі құралдар- өздерінің келісілген бағасы
субъектінің өзі дайындаған немесе төлем арқылы сатып алынған негізгі
тегін алынган негізгі құралдардың объектілері бойынша- құжаттарда көрсетілген құны
айырбас операциясы нәтижесінде алынган объектілердің - бастапқы құны негізгі
жас малдарды негізгі табынға аударған кезде- малдарды өсірудің нақты
негізгі табынды қалыптастыру үшін алынған ересек малдар бойынша- жеткізуге
жас өсімдіктер бойынша -өсімдіктерді еккен сәттен пайдалануға бергенге дейінгі
толық төленген және ұзақ мерзімге жалға алынган негізгі құралдар
жерді жақсартуға жұмсалған күрделі шығындар бойынша- жүргізілген жұмыс бойынша
Негізгі құралдардың бастапқы құны өзгертілуі мүмкін; қосымша салынған күрделі
Ағымды құн-бұл негізгі құралдардың белгілі бір мерзімдегі нарықтық бағасы
Баланстық құн- бұл бухгалтерлік есепте және қаржылық есеп беруде
Сату (өткізу) құны - бірін-бірі жақсы білетін және мәмілеге
Жою құны- тиімді қызмет ету мерзімі біткен негізгі құралдарды
Амортизацияланған құн - негізгі құралдардың бастапқы және болжанған жою
пайдалы кезең қызметі - бұл кезең ішінде негізгі құралдары
нормативтік қызмет кезеңі - бұл кезең ішінде белгіленген нормаға
Негізгі құралдардың есебі 12-ші "Негізгі құралдар" бөлімшесінің мынадай мүліктік
Негізгі құралдардың бухгалтерлік есебі: негізгі құралдардың келіп түсуін, кәсіпорын
1.2 Келіп түскен негізгі құралдардың есебін және оның аналитикалық
Негізгі құралдар негізінен өндірістік ғимараттарды және тұрғын үйлерді, құрылғыларды
Негізгі құраддарды қабылдау-тапсыру (орнын ауыстыру) актісі негізгі құралдар құрамына
Негізгі құралдарды қабылдауды рәсімдеу кезінде субъект жетекшісінің өкімімен тағайындалған
Алыс-беріс (орын ауыстыру) актісінде, міндетті реквизиттермен қоса, комиссия қызмет
Негізгі құралдардың кәсіпорын ішіндегі орын ауыстыруын рәсімдеу үшін актіні
Негізгі құралдарды ақысыз беру (сыйлау) кезінде акт (тапсырушы және
Негізгі құралдарды басқа субъектіге сату кезінде актінің үш данасы
Негізгі құралдар бірдей өндірістік немесе шаруашылық жұмыстарға арналған, техникалық
Бухгалтерия келіп түскен объектіні материаддық жауапты адамға бекітіп, мүліктік
Бұл мүліктерді бір ғана карточкада есепке алуға рұқсат етіледі.
Бұл карточка бухгалтерияға келіп түскен негізгі құраддың актілері, техникалық
"Объектінің қысқаша жеке сипаттамасы" бөлімінде негізгі объектінің тек негізгі
Егер де объектінің сандық та және сапалық та көрсеткіштері
Бухгалтериядағы толтырылған мүліктік карточкалардың негізінде негізгі құралдардың есебі бойынша
Кесте 1.Мүліктік тіркеме
Нөмірі
Карточка мүліктік N Обьектінің атауы Меншік белгісі Шығуы туралы
1 2 3 4
196 04345 CM-692
ұнтақтағыш Жеке
меншік
197 04346 Г-45 қабатты
мұздатқышы және т.б. Жеке меншік
Тіркеу кезінде карточкаларды нөмірлейді, содан кейін негізгі құралдарды жіктік
Ай ішінде "Түскендері", "Есептен шыққандары" және "Ішкі орын ауыстырғандары"
Субъектінің материалдық жауапты адамын бекітілген негізгі құралдардың барлығы бөлімдер
1.3 Негізгі құралдардың кейбір жекелеген түрлерін есептеудің ерекшеліктері
Жерді тұрақты пайдалану құқығы мен жерді меншік құқығы ретінде
Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес жер және оның қойнауындағы қазба
Қазақстан Республикасында жердің мемлекеттік те, жеке меншік те түрлері
Мемлекет меншігіндегі жерден оның учаскелерін:
сатуға немесе жеке меншікке тегін пайдалануына;
тұрақты немесе уақытша пайдалануына;
заң актілерінде қаралған шарттары бойынша жерге деген құқын сатуға
Жерді пайдалану құқы -мемлекет меншігінде тұрған жер учаскелерін тұлғалар
ұзақ (тұрақты) немесе белгілі бір мерзімге, немесе тегін пайдалануына
Өкілетті органдардың беретін жер учаскелеріне кұқын куәландыратын құжаттар болып:
жерді уакытша пайдалануға құны бойынша беру - жер учаскелерін
жерді уақытша тегін беру - жерді тегін беру туралы
Жерді тұрақты пайдалану құқығы мынадай мемлекеттік жер пайдаланушыларға беріледі:
-ғимараттарға, коңцоминиум объектілеріндегі үй-жайларға иелік ететін занды тұлғаға.
Кондоминимум-қозғалмайтын мүлікке бірыңғай мүліктік кешен ретіндегі меншіктің ерекше формасы,
ауыл және орман шаруашылығымен айналысатын заңды тұлғаға;
жердің пайдалануын айрықша табиғи аймақтарын қорғайтын заңды
тұлғаға;
заң актілерімен қарастырылған, басқа да жағдайларда.
Жерді қысқа мерзімді пайдалану үшін 5 жылға дейін, ал
Жерді басқа да құралдармен салыстырғандағы айырмашылығы- шаруашылық айналыстағы жердің
Жерді пайдаланушылар мемлекетке жер үшін төлем төлейді. Жеке меншікке
Жер телімінің нақты бағалау құнын жеке меншікке берілетін жерлер
Әрбір кәсіпорын жердің оперативтік және бухгалтерлік есебін жүргізеді.
Әрбір жер телімі бойынша негізгі құралдарды есептеудің мүліктік карточкалары
Карточкалар "Жер теліміне меншік құқығын беру, жерді тұрақты пайдалану
Меншік кұқы мен жерді пайдалану кұқы Қазақстан Республикасының Азаматтық
Меншік иесі немесе жерді пайдаланушылардың шеккен зияндары толык, көлемде
меншік кұқығынан немесе жерді пайдаланушылардан мемлекетгің қажеттілігі үшін қайтарылып
меншік кұқығына немесе жерді пайдаланушыларға жерді пайдаланудың айрықша тәртібі
-меншік құқығы мен жер пайдалану кұқығы бұзылса;
объекті салу және пайдалану нәтижесінде жердің сапасы төмендесе,
нәтижесінде жер құнарлығы мен суару жағдайы нашарласа;
-төтенше жағдай кезінде жерді қайтарып алса.
Меншік иелерінің және жерді пайдаланушылардың шеккен зияны, соған зиян
Уақытша әкелінген және әкетілетін негізгі құралдардың есебі. Қолданыстағы заңға
Негізгі құралдардың Республикаға әкелінетін мүліктері толықтай немесе ішінара кеден
Осыған сәйкес Қазақстан Республикасының субъектісі кедендік территория шегінен тысқары
Әкелінген және әкетілетін негізгі құралдардың есебі келесі: (122-125) "Уақытша
Уақытша әкелінген негізгі құралдарды есепке алған кезде 122-3, 123-3,
Уакытша әкелінген негізгі құралдарды пайдалану процесінде олар бойынша белгіленген
Уақытша әкелінген негізгі құралдар қайтарылған кезде мынандай шоттар корреспонденциясы
уақытша әкелінген негізгі құралдардың бастапқы құнына: 687-ші "Басқа да
есептелінген тозу сомасына: 13-ші "Негізгі құралдардың тозуы" бөлімше дебеттеліп,
Негізгі құралдардың әкетілуі 12-ші "Негізгі құралдар" (122/4-125/4 шоттары) бөлімшесінің
Қолданыстағы нормалар бойынша есептелген тозудың сомасына 845-ші "Негізгі емес
Егер шаруашылық жүргізуші субъект шетел компаниясының құрылымдық бөлімшесі болып
Сол құрал-сайман кеден бекетінен өткен кезде доллардың бағамы 139,45
Келісім шарттың жағдайы бойынша жал ақысы резиденттің алатын табысынан
1.4 Негізгі құралдың тозуын және амортизациясын есептеу.
Негізгі құрал өндіріс процесіне қатысуымен, жылдар мерзімінің әсерімен, табиғат
Негізгі қорлардың табиғи тозуы олардың өндіріс процесіне қатысу нәтижесінен
Негізгі құралдардың сапалық (моральдық) тозуы техникалык прогреске, өндіріс әдістерін
Негізгі құралдардың сапалық (моральдық) тозуын мынадай факторлар арқылы анықтайды:
Моральдық тозудың әсері нәтижесінде табиғи тозу мерзімі келгенге дейін
Амортизация (латынның "өтеу" деген сөзінен) - тозудың құндық көрінісін
№6-шы "Негізгі құралдардың есебі" бухгалтерлік есеп стандартына сәйкес, амортизация-
Амортизацияланған құн бастапқы құны мен жою құнының арасындағы айырма.
Жаңадан пайдалануға берілген негізгі құралдар бойынша амортизация есептеу келіп
Толығымен амортизацияланған негізгі құралдар бойынша амортизацияны есептеу қорлардың құны
Тоқтап тұрған негізгі құралдар бойынша техникалық тұрғыдан қайта жарақтандыру
Жалға алынған негізгі құралдар бойынша амортизация есептеуді жалға беру
Одан басқа, мына төмендегі негізгі құралдар бойынша амортизация есептелінбейді:
Негізгі құралдардың тозуын есептеу үшін 13 "Негізгі құралдардын, тозуы"
12-ші бөлімшенің шоттарында (122-125 шоттар) есептелген негізгі құралдар ай
(Тіркеме 9)
Ұзақ мерзімге жалға алынған негізгі құралдар бойынша амортизациялық аударымдарды
Сатып алу құнын төлегеннен кейін ұзақ мерзімге жалға алынған
Негізгі құралдардың амортизациясын есептеудің әртүрлі әдістері бар. Шаруашылык жүргізуші
- құнын бірқалыпты (тузу сызықты) жолмен есептен шығару;
құнын орындалған жұмыстың көлеміне пропорционалды (немесе пара-пар) етіп есептен
- жеделдетіп есептен шығару;
- қалдығын азайту жолымен есептен шығару;
- құнын сандардың жиынтығы бойынша (кумулятивтік әдіс) есептен шығару.
Негізгі құралдардың түрлері бойынша амортизацияны есептеудің әрқилы әдістері пайдаланады.
Таңдап алған амортизацияны есептеу әдісі субъектінің есептік саясатымен анықгалуы
Ал бюджеттік мекемелер бойынша тозудың есептеу әдісін таңдау құқығы
Негізгі құралдардың құны бойынша амортизацияны бірқалыпты (тузу сызықты) есептеу
қызмет етудің пайдалы мерзімі. Бұл кезде пайдалануға берілген объектінің
Қазақстан Республикасының салық заңдылықтарының белгіленген
амортизациялық нормасының шегінде. Шаруашылық жүргізуші субъектісіндегі белгіленген нормалар, салық
Негізгі құралдардың амортизациясының бірқалыпты әдісі мына формула бойынша есептелінеді.
Бастапқы құн - жойылу құны 100 000 -
---------- = ---------------- = 18 000
Пайдалану мерзімі 5 жыл
осыған сәйкес ай сайынғы амортизация сомасы 150 мың теңгеге
Төменде негізгі құралдардың амортизациясын (тозуын) бірқалыпты (түзу сызықты) әдіс
Кесте 2. Негізгі құралдардың амортизациясын (тозуын) бірқалыпты әдіс бойынша
Мерзімі Бастапқы құны Амортизация жылдық сомасы Жинақ-ған
тозу сомасы Қалдық
құны
Сатып алынған мерзімі
1 жылдың аяғында
2 жылдың аяғында
3 жылдың аяғында
4 жылдың аяғында
5 жылдың аяғында
100 000
100 000
100 000
100 000
100 000
18 000
18 000
18 000
18 000
18 000
18 000
36 000
54 000
72 000
90 000
82 000
64 000
46 000
28 000
10 000
Негізгі құралды пайдалану барысында бірқалыпты табыс алынатын болып топшыланса
Амортизацияны (тозуды) орындалған жұмыстардың көлеміне пропорционадды түрде есептеу әдісі
Бастапқы құн- жойылу құны
--------------------------------------------------------- = (100 000-10000)/900000 км = 0,10 тенге
Орыңдалатын жұмыстың болжамды мөлшер
Егер пайдаланудың бірінші жылында автокөлік 200 000 шақырым (км)
Кесте 3. Негізгі құралдардың амортизациясын (тозуын) өндірістік тәсіл бойынша
Мерзімі Бастап құны Екі еселенген амортизация жылдық сомасы Жинақжыл-ң
амортизацияланған сомасы Айға есептелген амортизация сомасы
Сатып алынған
мерзімі
1 жылдың аяғында
2 жылдың аяғында
3 жылдың аяғында
4 жылдың аяғында
5 жылдың аяғында
100 000
100 000
100 000
100 000
100 000
40%*100000=40000
40%*60000=24000
40%*36000=14400
40%*21600=8640
2960
40 000
64 000
78 400
87040
90 000
3333
5333
6533
7253
7500
Бұл кестеде жылдық амортизация сомасы мен орындалған жұмыстың өндіріс
Өндірістік әдіс бойынша амортизацияны есептеу тау-кен өнеркәсібінде ең қолайлы
Амортизацияны (тозуды) есептеудін жедедетілген әдістері. Бұл әдіс өндірістік мақсатта
а) Кумулятивтік әдісі
ә) Азайып отыратын қалдық әдісі.
Кумулятивтік әдіс-латын тілінен аударғанда - өсу, жиналу деген мағынаны
Жыл сайынғы амортизациялау нормасы: бөлімінде жылдар санының қосындысы, ал
Төменде негізгі құралдардың тозуын (амортизациясын) кумулятивтік әдісі бойынша есептеу
Кесте 4. Негізгі құралдардың амортизациясын (тозуын) кумулятивтік әдіс бойынша
Мерзімі (жылдары)
Бастапқы
құны
Кумулятивтік саны амортизациядың нормасы
Жинақ
жыл-ң
тозу
сомасы
Айға есептелген амортизация сомасы
Сатып алынған
мерзімі
1 жылдың аяғында
2 жылдың аяғында
3 жылдың аяғында
4 жылдың аяғында
5 жылдың аяғында
100 000
100 000
100 000
100 000
100 000
5/15*90000=30000
4/15*90000=24000
3/15*90000=18000
2/15*90000=12000
1/15*90000=6000
30 000
54 000
72 000
84000
90 000
2500
4500
6000
7000
7500
Кестенің мәліметтерінен кумулятивтік әдіс бойынша есептелген амортизация сомасы объектіні
Азайып отыратын қалдық әдісі. Бұл әдісте кумулятивтік әдістің принциптеріне
Екі еселенген нормасымен есептелініп, азайып отыратын қалдық әдісінде амортизациялау
Қалдық құнды азайту үшін қажетті шамамен шектелетін соңғы жылды
Кесте 5. Екі еселенген нормасымен амортизацияны есептеу
Мерзімі
Бастап құны
Екі еселенген амортизация жылдық сомасы
Жинақ
жыл-ң
амартизацияланған сомасы
Айға есептелге амортизация сомасы
Сатып алынған
мерзімі
1 жылдың аяғында
2 жылдың аяғында
3 жылдың аяғында
4 жылдың аяғында
5 жылдың аяғында
100 000
100 000
100 000
100 000
100 000
40%*100000=40000
40%*60000=24000
40%*36000=14400
40%*21600=8640
2960
40 000
64 000
78 400
87040
90 000
3333
5333
6533
7253
7500
Халықаралық практикада баяу амортизация деп аталатын әдіс бар, мысалға,
Мысал. : "Әлия" ЖШС 1998 жылы желтоқсан айында құны
Кәсіпорын амортизациясын есептеу үшін кумулятивтік әдіс пайдаланған, ал 2001
Есеп қағидасындағы өзгерістің әсерін есептеу және оны көрсету мынадай
Кесте 6. Кумулятивтік әдіс
Кезеңі
Кумулятивтік әдісі бойынша амортизацияны есептеу
Бірқалыпты әдіс бойынша амортизацияны есептеу
1999 жыл (1608333-760)*15/120=200572тен 1608333-3760)/15=106971тен
2000 жыл (1608333-760)*15/120=187200тен 1608333-3760)/15=106971тен
2001жылға жинақталған
Амортизация салығы
200572+187200 = 387772 тен.
106971+106971 =213942 тен.
Амортизацияны есептеу 1999 жылдың 1-ші қаңтарынан басталған.
Амортизацияны есептеу үшін кумулятивтік саны мынадай формула бойынша есептелінеді:
15х (15+1) / 2=120.
Екі әдісті пайдаланудың салдарынан 173830 теңгеге айырма пайда болған,
1.5 Негізгі құралдарды жөндеудің есебі
Негізгі құралдар пайдалану процесінде табиғи және моральдық жағынан тозады.
Негізгі құрал-жабдықтар уақытынан бұрын тозып кетпеуі үшін, оларды мезгіл
Күрделі жөндеу деп негізгі құралдардың объектісін тұтастай алғандағымен салыстырғанда
Үйлер мен ғимараттардың күрделі жөндеуі кезінде тозған құрылымдары мен
Күрделі жөндеулер негізгі құралдың пайдалану мерзімін, өндіріс қуаттылығын, көлемін,
Мысалы. Кәсіпорындағы автомашинаның бастапқы құны 1 500 000 теңге
Ағымды жөндеу дегеніміз негізгі құралдарды жұмыс жағдайында ұстап тұру
Жөндеу есебінде атқарылған (орындалған) жұмыс түрі барлық түрі бойынша
Негізгі құралдарды жөндеу мердігерлік және шаруашылық тәсілмен жүзеге асырылады.
Мердігерлік ұйымдармен жасасқан шарт негізінде негізгі құралдардың мердігерлік тәсілмен
Күрделі жөндеуден еткен негізгі құралдарды қабыддап алу "Күрделі жөндеуден
Егер жөндеуді, қайта құруды және жаңартуды сыртқы кәсіпорын орындаған
Шаруашылық тәсілмен негізгі құралдарды жөндеу цехтан тыс жерлерде жүргізілсе,
Жабдықтардың автомашиналардың, тракторлардың, мүліктердің және басқа да негізгі құралдардың
Материалдар – жөндеуге жұмсалған материалдардың қосалқы бөлшектердің және басқалардың
Жұмысшылардың еңбегіне ақы төлеу - жөндеу жұмысы үшін есептелген
Еңбекақыдан есептелінген аударымдар- жұмысшылардың еңбекақысынан белгіленген процентпен мемлекеттік әлеуметтік
Электр энергиясы, жылу, газ, бу-жөндеу цехтарының технологиялық және басқа
Қосымша шығындар-жөндеу цехтарының жалпы өндірістік мақсаттағы шығындары (цехтарды басқаруға
Жөнделетін әрбір объектіге кәсіпорынның жендеу цехтарында көп жолды карточкасы
Кәсіпорынға қажет болған жағдайда, және жөндеуге кеткен шығынды өнімнің
Егер кәсіпорын жөндеу қорын құратын болса, онда ол ай
егер жөндеу мердігерлік тәсілмен орындалған болса, 671-ші шотынан;
егер жөндеу шаруашылык тәсілмен жөндеу цехында орындалған болса, 920-шотынан;
- егер жөндеу шаруашылық тәсілмен жөндеу цехынан тыс жерде,
Егер де кәсіпорынның құрған резерві жұмсалған шығындарды жаппаса, онда,
Жөндеудің аяқталуына қарай, жөндеуден қабылданған объектілердің карточкалары бұл бөлімнен
Жалгер- кәсіпорын негізгі құралдарға кеткен шығындарын келісілген шарт жағдайына
егер де келісім-шарт жағдайы бойынша жалға алушы кәсіпорын
егер де келісім-шарт жағдайы бойынша бұл шығынды жалға беруші
егер де жалға алушы-кәсіпорын, жалға беруші кәсіпорынға алдағы кезендегі
1.6 Жалға алудың есебі
Шаруашылық жасаушы субъект үшін өзінің қаржылық жағдайын және төлем
Жалға жасалатын келісім шартта: жалға берілетін мүліктің құрамы мен
Негізінен алғанда, жалға алу нысаны оның мәнін белгілейді, демек,
Жалгерлік есеп №7-ші "Жалгерлік есеп" деп аталатын бухгалтерлік есептің
Жал келісім шарты қол қойылған күннен бастау алады.
Жал мерзімі- көпке дейін өзгертуге жатпайтын кезеңімен ерекшеленеді және
Ағымдағы жалгерлік. Ағымдағы деп қаржыландырылатын жалгерліктен басқа, кез келген
Алынуға жататын жал ақысы келісілген келісім-шартқа сәйкес 334 "Басқа
Жалға берілген мүліктер жалға берушінің балансында көрініс табатын болғандықтан,
Жал ақысы келіп түссе тиесілі ақша қаражаттарының шоттары дебеттеліп,
Жал ақысы тиесілі өндіріс шоттарында, яғни келесі шоттардың дебетінде:
937 - егер де негізгі құралдар әлеуметтік сферада пайдаланылса;
811 - егер де негізгі құралдар тауарды сатумен байланысты
821- егер де негізгі құралдар жалпы шаруашылық қажеттілігі үшін
Жалға алынған негізгі құралдар жалға алушының талаптарына сай келе
Жалға алушының жүргізген күрделі жөндеу жұмыстарының есебі жалға алған
Енді біз ағымдағы жалгерлікке байланысты операциялар бойынша шоттар корреспонденциясын
Қаржыландырылатын жалгерлік. Қаржыландырылатын жал өз мәні бойынша жалға алушының
Қаржыландырылатын жал- мүлікке меншіктік құқымен байланысты, жалға берушінің олжасымен
Жалға алушының қаржылық есебінде келесі жайттар айқын көрсетілуі тиіс:
Жалға берушінің қаржылық есебінде келесі жайттар айқын көрсетілуі тиіс:
Жалға берілген мүліктің пайдалану құқының басым бөлігі мынадай жағдайда
жалға алынған мүлікті тұрақталған (тіркелген) бағасы бойынша немесе жал
егер де жалға берілген мүліктің пайдалану қызметінің мерзімі 80%-ке
егер де негізгі құралдың жал мерзімі біткен кезде бастапқы
бүкіл жал кезенінде оның дисконтгалған құны төленетін жал ақысының
- жал мерзімі біткен соң жалға алушы жалға берушіден
Қаржыландырылатын жал мерзімінің ішінде жалға берілген мүлік баланста бір
Жал төлемі екі төлемнен тұрады: қаржыландырудан (яғни, пайыз бойынша
Жалгерлік төлем: ағымдағы бағасы бойынша немесе дисконтталған құн бойынша
Дисконтталған құн бойынша есептеген кезде жал ақысының өте аз
Қарастырылған пайыздық мөлшерлемесі ақша ағынының болашақтағы құнын анықтайтын арнайы
FV = PV(1+r) п
Мұндағы, ҒУ - п жылдарынан кейін ақша ағынының болашақтағы
Жалға алушының қарыз капиталына өсіп (артып) отыратын пайыздық мөлшерлеме
Жалгерлік мерзімінің барысында келісім-шартқа сәйкес жалға берушіге минималды жал
Минималды жал ақысы - бұл төлем түрі, оны жалгерлік
Қаржыландырылатын жал жағдайында қабылданған жалгерлік актив, 12 бөлімшенің тиесілі
Жалгерлікке берілген активтер үшін төленетін пайыздар сомасына 831 "Пайыздар
Қаржыландырылатын жалдың жағдайы бойынша жалға алушы жалға алынған активтердің
Активтердің пайдалану аясына байланысты мына шоттар дебеттеледі:
935- егер де негізгі құралдар мен материалдық емес активтер
946 - егер де негізгі құралдар мен материалдық емес
811 - егер де негізгі құрал тауарды (жұмысты, кызметті)
821 - егер де негізгі кұрал жалпы шаруашылық қажеттілігіне
Жал мерзімінің барысында жалға алушы жалға алынған активтерді мерзімінен
334 "Басқа да" шоты, "Түсетін жал міндеттемесі" субшоты;
332 "Есептелген пайыздар";
724 "Акция бойынша дивидендтер мен пайыз түріндегі табыстар" "Қаржыландырылатын
Жалға берілген мүліктің құны есепке түсетін жал міндеттемесі ретінде
Болашақта алынатын жал пайызына 332 дебеттеліп және 611 шоты
Егер де жалға алушы жалға берілген активті өз мерзімінен
Мысал. Жал төлемінің аз (минималды) дисконтталған құнын есептеу үшін
Кесте 7. Жал төлемінің есептелуі
Кезең Өтелмеген жалгерлік міндеттеме Минималды жалгерлік төлемі Қарастырылған пайыздық
Бірінші жыл 200 000 50 000 16 000 34
Екінші жыл 166 000 50 000 13 280 36
Үшінші жыл 129 000 50 000 10 342 39
Төртінші жыл 89 622 50 000 7 170 42
Бесінші жыл 46 792 50 000 3 208 46
Жиыны
250 000 50 000 200 000 200 000
Қаржылық лизингісі. Қаржылық лизинг-бұл мүліктің толық құнын төлеп алатын
лизинг беруші (жалға беруші);
лизинг алушылар (жалға алушылар) болып табылады.
Басқаша сөзбен айтқанда, қаржылық лизинг - бұл инвестициялық қызметтің
лизинг беруші сатып алушыдан лизинг бұйымын лизинг келісім-шарты
бойынша өз меншігіне алуды, сосын оны лизинг алушыға белгілі
бір мерзімге, белгілі бір уақытта иелік ету жағдайына және
үшін пайдалануына беруді міндетіне алады. Бұл кезде лизинг бұйымы
алушыға берілгенде, оның мерзімі амортизацияланатын мерзіммен шамалас немесе
оның 80% бөлігіне сәйкес келуі тиіс;
лизинг алушы келісім-шартқа сәйкес төленуге жататын төлемдерді кезеңімен тиянақты
Лизинг бұйымдарына: ғимараттар, қондырғылар, машиналар, құрал-жабдықтар, транспорт құралдары, жер
Лизинг лизингтік мәмілеге қатысушылардың қарастырған жағдайына байланысты және олар
-қайтарылатын лизинг — лизингтің бір түрі, онда сатушы осы
банкі лизингі - лизингтің бір түрі, онда лизингті беруші
толық лизинг- лизингтің бір түрі, онда лизинг беруші ағымдағы
-таза лизинг- лизингтің бір түрі , онда лизинг алушы
Лизинг өз нысаны бойынша ішкі және халықаралық болып бөлінуі
Лизинг бойынша марапаттау өз кезегінде екі әдісті пайдаланады: не
1.7. Негізгі құралдарды есептен шығару. Жиынтық есеп
Шаруашылықты жүргізуші субъект қолданылып жүрген заңдарға сәйкес, өзіне тиісті
Негізгі құрал-жабдықтарды есептен шығару: табиғи және моральдық (сапалық) тозуына
Объектілер толық немесе ішінара (объектіні қайта жабдықтау және жаңалау
Негізгі құрал-жабдықтардың жарамсыздығын анықтау үшін, сондай-ақ қажетті құжаттарды дайындау
жауапкершілігі бар тұлғалар, меншік иесінің өкілі, мемлекеттік көлік инспекциясының
Тұрақты жұмыс істейтін комиссиялар есептен шығарылатын қажетті объектілермен
Үйлер мен ғимараттар негізгі құрастырушы бөлшектері тозғанда, қайта қалпына
Негізгі құрал-жабдықтарды (автокөлік құралдарынан басқа) толық және ішінара есептен
Есептен шығаруға жұмсалған, сондай-ақ жоюдан және үйлерді, ғимараттарды бұзғаннан,
Баланстан автокөлік құралдарының барлық түрін есептен шығару " Автокөлік
бухгалтерияға берілсе, екіншісі негізгі құрал-жабдықтардың сақталуына жауапты тұлғаға беріледі
Автокөлік құралдарын жоюдан және бөлшектеуден түскен материалдық құндылықтар бағасы
Объектіні есептен шығарған кезде, оған қысқаша сипаттама беріледі, және
Негізгі құралдарды есептен шығарудың қабылданған тәртібін бұзған жағдайда жою
Басы артық, пайдаланбайтын құрал-жабдықтарды, көлік құралдарын, приборларды, құрал-саймандарды, мүлікті,
Негізгі құрал-жабдықтарды бір кәсіпорыннан екінші бір кәсіпорынға беру кезінде
Негізгі құралдар субъектінің өз ішінде (цехтан цехқа) орын ауыстыруы
бір орыннан екінші орынға көшуі туралы объектілердің тұрған жеріндегі
Негізгі құрал-жабдықтарды жою туралы дайындалған актілер бухгалтерияға түседі де
Негізгі құралдардың есептен шығарылуы жөніндегі шоттардың (кысқартылған) корреспонденцииясын қарастырайық.
Негізгі құралдарды жою туралы дайындалған актілер бухгалтерияға келіп түседі,
1.8. Негізгі құралдарды түгелдеу, қайта бағалау және есеп
Негізгі құралдардың нақты бар-жоғын анықтау және олардың сақталуына бақылау
Бухгалтерлік есептің 24 "Бухгалтерлік қызметтің жұмысын ұйымдастыру" деп аталатын
Негізгі құралдарды мүліктік түгелдеу жылдық қаржылық есеп беру мен
Мүліктік түгелдеу міндетіне негізгі құралдардың нақты барлығы, техникалық жағдайы
Мүліктік түгелдеу тізімдерін жасамастан бұрын мүліктік карточкалардың мүліктік түгелдеу
Негізгі құралдарды мүліктік түгелдеу кезінде комиссия міндетті түрде объектілерді
Сондай-ақ, субъектінің пайдалануындағы (меншігіндегі) жер телімдерін, су тоғандарын және
Есепке алынбаған объектілер, сондай-ақ бухгалтерлік есептің регистрлеріне алынған мәліметтердің
Есепке алынбаған объектілерді мүліктік түгелдеу кезінде бағалау әрекет етіп
Есепке алынбаған объектілердің қашан салынғанын немесе алынғанын, жасалған шығындардың
Негізгі құралдар өзінің негізгі мақсатына сай мүліктік түгелдеу тізімдеріне
Өнім беретін ірі малдар мен жұмыс көліктері мүліктік түгелдеу
Егер де комиссия күрделі сипаттағы жұмыстар (этажға этажды қосу,
Машиналар, құрал-жабдықтар мен көлік құралдары мүліктік түгелдеу тізіміңде заводтардың,
Бір тектес шаруашылық заттарының, саймаңдардың, станоктардың құндары бірдей болса,
Негізгі құралдардың мүліктік объектілеріне берілген реттік саңдары (нөмірлері) ешқашан
Мүліктік түгелдеу кезінде кәсіпорыннан тыс жерде тұрған немесе негізгі
Пайдалануға жарамайтын және жөндеуге келмейтін негізгі құрал-жабдықтар мүліктік түгелдеу
Өз меншігіндегі негізгі құралдарды мүліктік түгелдеу кезінде жалға немесе
Мүліктік түгелдеу кезінде есепке алынбаған объектілердің бағасы сараптау жолымен
Негізгі құралдардың есепке алынбаған объектілерінің баланстық құнына 12 "Негізгі
Негізгі құралдардың кем болып шығуына байланысты операциялар жоғарыда көрсетілген.
Мүліктік түгелдеу нәтижелері сол мүліктік түгелдеу аяқталған айдың есебіне
Кем немесе артық шыққандардың кінәлілері және себептері туралы мәліметтері
Негізгі құралдарды қайта багалау 6 бухгалтерлік есеп стандартына
Негізгі құралды қайта бағалауды жүргізу үшін түгелдеу комиссиясы сияқты
Шаруашылық жүргізуші субъекті қалауы бойынша өз меншігіне жататын негізгі
Қайта бағаланған сомасына негізгі құралдардың ағымдағы немесе бастапқы құны
Кесте 8.Негізгі құралдарды қайта бағалау
Негізгі құралдар тобы Негізгі құралдар қайта бағалауға дейінгі дың
Қайта бағаланғаннан кейін Негізгі құралдар
Қайта бағалауғ дейінгі дың тозуы,теңге
Қайта бағаланғаннан кейін
Жұмысшы машинасы
Күш машинасы
Жиыны
Қайта бағаланған сомасы 400 000
800 000
1200 000
- 408 000
816 000
1224 000
+24 000 212 000
440 000
652 000
- 216 240
448 800
665 040
+13 040
Негізгі құралдың бастапқы (ағымдағы) құнының қайта бағаланған сомасына, яғни
Егер негізгі құралдардың бастапкы құны өсетін болса, онда сонымен
Инфляция (ақшаның құнсыздануы) жағдайында негізгі құралдарды қайта бағалау, негізгі
Егер бұрындары қайта бағалауға қатыспаған негізгі құралдардың құны арзандаса
Мысал. Автомобильдің бастапқы құны 900 000 теңге құрады делік,
бастапқы құнының арзандатылған сомасына (270 000 теңге) 845 шоты
арзандатылған тозу сомасына (18 900 теңге) 133 шоты дебеттеліп,
Егер бұрындары қайта бағалауға қатысқан негізгі құралдардың құны арзандаса
Қойма ғимаратын (жайын) екінші рет нарық бағасы бойынша бағалаған
Бухгалтерлік есепте екінші рет қайта бағалаудың нәтижесі келесі жазбалар
1.Бұрындары жүргізілген қайта бағалаудың шегінде құнның азаюы:
-бастапқы (ағымдағы) кұнының арзандатылған сомасына (910 000 - 700
-арзандатылған тозу сомасына (63 700 - 49 000 =
2. Бұрындары жүргізілген қайта бағаланған сомасынан артық құнын азайту:
-бастапқы (ағымдағы) құнының арзандатылған сомасына (273 000 - 210
-арзандатылған тозу сомасына (28 666 -14 700 = 13
Егер негізгі құралды қайта бағалау нәтижесінде оның құны азайса,
Орнына келтіруге жататын, яғни негізгі құралдың қайта бағалаудан алынған
Мысал. Ғимараттың бастапқы құнын қайта бағалау кезінде ол 1700000
Енді осы операцияларға бухгалтерлік есепте келесі жазбалар жасалады.
бірінші қайта бағалаудың нәтижесі бойынша (300000 теңгеге) 845 шоты
екінші қайта бағалаудың нәтижесі бойынша (300000 тенгеге) 122 шоты
Объектіні пайдалану барысында қайта бағаланған сомасына амортизацияны есептеу әдісімен
Мысал. Объектінің бастапқы құны 180000 теңге құраған, амортизациясы бір
Түзетілген тозу сомасын ескере отырып, алынған қайта бағалаудың нәтижесі
Қайта бағалау сомасы объектіні пайдалану барысында қалған 4 жылына,
Шаруашылық жүргізуші субъектінің бухгалтерлік есебінде жыл сайын 10 500
Бірақ екі жылдан кейін осы объектіні сату жөнінде шешім
Қорытынды: Есеп беруде негізгі құралдың мәнін ашу. Шаруашылық жүргізуші
Сондай-ақ, қаржылық есеп беруді пайдаланатындар үшін уақытша пайдаланбай түрған
2 бөлім. зерттеу объектісі «еңбекті және халықты әлеуметтік қорғау»
2.1 «Еңбекті және халықты әлеуметтік қорғау» мекемесі қызметіне сипаттама
Еңбек және халықты әлеуметтiк қорғау мекемесінің негiзгi мiндеттерi
Мемлекеттік мекеме- ұйымдық-құқықтық нысанындағы заңды тұлға болып табылады, өзiнiң
Мекеме белгiленген тәртіппен мынадай функцияларды жүзеге асырады:
халықты әлеуметтік қорғау саласында: мемлекеттік саясатты қалыптастыруды қамтамасыз ететін
халықты әлеуметтiк қамтамасыз ету тұжырымдамалары мен бағдарламаларын әзiрлеу;
халықты әлеуметтік қорғау мәселелерi жөніндегі нормативтiк құқықтық келісiмдердi әзiрлеу;
әлеуметтік нормативтер мен стандарттарды, оларды есептеудiң әдiстемелерiн әзiрлеу және
мүгедектердi әлеуметтік қорғау және оңалту саласындағы кешендi бағдарламаларды әзiрлеу;
отбасыларды, аналарды, балаларды, сондай-ақ халықтың әлеуметтiк қорғауды қажет ететін
медициналық-әлеуметтік сараптама және мүгедектердi оңалтуды ұйымдастырудың және жүзеге асырудың
әлеуметтiк қызмет көрсету, әлеуметтік қызметтер мен техникалық көмекшi (компенсаторлық)
атаулы әлеуметтік көмек көрсету үшін жиынтық кiрiсті есептеудiң әдiстемесiн
денсаулық сақтау саласындағы уәкiлетті органмен келiсiм бойынша мүгедектердi куәландыру,
мемлекеттiк саясатты iске асыру жөнiндегі функциялар, бақылау және қадағалау
республикадағы мүгедектiк мониторингi;
Зейнетақы төлеу жөнiндегi мемлекеттiк орталықтан (бұдан әрi - Мемлекеттiк
арнайы әлеуметтік қызметтер ұсынудың түрлерi мен нысандарын дамыту жөнiнде
мүгедектердi оңалту, кедейлікті азайту жөнiндегi республикалық бағдарламалардың, сондай-ақ денсаулық
басқа да мемлекеттiк, оның iшiнде жергiлiктi атқарушы органдарға мүгедектердi,
халықты әлеуметтiк қорғау, мүгедектердi оңалту саласындағы кадрлардың, оның ішiнде
халықты әлеуметтік қорғау туралы заңнаманың сақталуына мемлекеттік бақылауды жүзеге
Халықтың аз қорғалған отбастарын анықтау және есепке алу, тұрмыстық
Ұлы Отан соғысы ардагерлері мен тыл еңбеккерлерінің, мүгедектер мен
Нашар тұратын отбасына атаулы әлеуметтік көмек көрсету.
Мүгедектерді сауықтыру мақсатында , отбасы-дәрігерлік амбулаторияларымен жұмыс.
«Кемтар балаларға әлеуметтік қызмет көрсету» негізінде іс-шаралар жүргізу.
Зейнеткерлер мен мүгедектерге республика мен облыстағы санаторий мен
Зейнеткерлердің тобын «Ульба» сауықтыру орталығының күндізгі бөліміне жіберуге тізім
Семей ядролық полигонындағы ядролық сынақтардың салдарынан зардап шеккендерді тіркеу
1995-1997 жылдары экологиялық көмек алушылардың құжаттарын дайындап жіберу.
зейнетақымен қамсыздандыру саласында:
мемлекеттiк caяcaтты қалыптастыруды қамтамасыз ететiн стратегиялық функциялар:
халықты зейнетақымен қамсыздандыру мәселелерi жөнiндегi мемлекеттiк саясатты әзiрлеуге қатысу
зейнетақымен қамсыздандыру жүйесiн жетілдiру жөнiнде ұсыныстар әзiрлеу;
зейнетақы төлемдерiнiң мөлшерiн арттыру жөнiнде ұсыныстар әзiрлеу;
Мемлекеттік орталықтан төленетін зейнетақылар мен жәрдемақыларды, сондай-ақ жинақтаушы зейнетақы
зейнетақы мен әлеуметтік төлемдер тағайындау үшiн қажетті құжаттарды қабылдау
мемлекеттік саясатты iске асыру жөнiндегі функциялар, бақылау және қадағалау
зейнетақылардың, мүгедектiгi бойынша, асыраушысынан айрылу жағдайы бойынша жасына байланысты
зейнетақы мен қамсыздандыру туралы заңнаманың сақталуына мемлекеттік бақылауды жүзеге
әлеуметтiк сақтандыру саласында:
мемлекеттік саясатты қалыптастыруды қамтамасыз ететiн стратегиялық функциялар:
әлеуметтiк сақтандыру мәселелерi жөнiндегi мемлекеттiк саясатты әзiрлеуге қатысу және
Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорынан төленетiн әлеуметтік төлемдердi тағайындау және
мемлекеттiк саясатты iске асыру жөнiндегi функциялар, бақылау және қадағалау
Мемлекеттік әлеуметтiк сақтандыру қорынан төленетін әлеуметтiк төлемдердi тағайындау;
әлеуметтiк сақтандыру туралы заңнаманың сақталуына мемлекеттiк бақылауды жүзеге асыру;
әлеуметтік төлемдердің уақытында және толық тағайындалуын және олардың алынуын
Мемлекеттiк әлеуметтiк сақтандыру қорының қызметiн peттeу;
халықтың көші-қоны саласында:
мемлекеттiк саясатты қалыптастыруды қамтамасыз ететiн стратегиялық функциялар:
қолданыстағы заңнама шеңберiнде жүріп жатқан көші-қон процестерiн реттеу саласындағы
көші-қон процестерiн реттеу жөнiндегi нормативтік құқықтық кесiмдердi әзiрлеу;
көшi-қон процестерiнің ағымдық және ұзақ мерзiмдi болжамдарын әзірлеу; иммиграция
2.2 Негізгі құралдардың есеп саясаты
Кәсіпорынның бастапқы бақылауын жүзеге асыру үшін таңдап алынған тәсілдер
Оларды жүзеге асыру барысында нақты кәсіпорынның есептік саясаты келесідей
- кәсіпорын ез мүлкімен өзімен-өзі болушылығы (кәсіпорын өз балансында
- толассыз қызметі (есеп саясатының мәселесі бойынша қандай да
- есеп саясатын пайдаланудың жүйелілігі (шаруашылык операциясын көрсету әдісінің
- шаруашылық қызметіндегі фактілердің мерзімділік анықтылығы (әр фактілердің түскен
Пайдаланатын есеп саясатының басты міндеті мен негізгі арналымы -кәсіпорынның
Ол есеп процесінің барлық тараптарын қамтуы керек: әдістемелік, техникалық,
Әдістемелік аспектісі деп кәсіпорында өнімнің өзіндік құнын есептеу, амортизацияны
Есеп саясатының әдістемелік бөлігі нақты шаруашылық ахуалынан, олардың қолдану
Кәсіпорын бухгалтерлік есептің келесідей ережелерін өз бетінше шешуіне болады:
- келіп түскен негізгі құралдар объектісін бағалау - бухгалтерлік
негізгі құралдың амортизациясы - бухгалтерлік есептің №6-шы "Негізгі құралдардың
құнын есептен шығару үшін орындалған жұмыстардың пропорционалды түрде есептелінетін
құнын есептен шығарудың сандық сомасы бойынша есептелінетін әдісі (кумулятитівтік
-негізгі құралдарды жөндеу - жөндеу жұмысын жүргізудің кезеңдігі мен
қорларын жасауы; жөндеуді жүргізудің тісілі туралы мәселені
кәсіпорынның өзі шешеді;
-күмәнді қарыздар бойынша резервтері-кәсіпорын түгендеу мәліметтерінің негізінде дебиторлық қарыздардың
- негізгі құралдарды жөндеу есебі. Негізгі құралды жөндеу бухгалтерлік
- материалдардың есебі. Өндіріске жатқызылатын (немесе өндіріске есептен шығарылатын),
- басқарушы есеп. Есептің бұл түрі сыртқы пайдаланушылардың кең
- өндіріске кеткен шығындар мен өнімнің өзіндік құнын
Таңдап алынған әдістердің жинақ есебі шала фабрикаттық немесе шала
- үстеме шығыстарын есептеу және тарату. Кәсіпорын №7 "Тауарлы-
- мүліктер мен міндеттемелерді түгендеу. Міндетті түгендеумен қоса, қүндылықтардың
- бухгалтерлік есеп нысаны. Кәсіпорын бухгалтерлік есеп нысанын өзі
- нақты (іс жүзінде) пайдаланатын шоттар жоспары. Кәсіпорын шотгардың
- өндіріс ішіндегі есеп беру. Ішкі есеп беруді жүргізудің
- бухгалтерлік кызметтің құрылымы мен ұйымдастырушылық нысаны. Кәсіпорын құрылымдық
- есепті орталықтандыру деңгейі. Кәсіпорынның нақты қызметінің. жағдайына
- ішкі өндірістік бақылау. Кәсіпорын ішкі өндірістік бақылау жүйесінің
Есеп саясатын негіздеу және таңдау кезінде барынша жалпы танылған
Атап айтқанда, есеп саясатын әзірлеген кезде кәсіпорын өз мүліктері
- шаруашылық қызметінің барлық фактілерін бухгалтерлік есепте толығымен көрсету;
- сактық жағдайын ұстау керек, яғни бухгалтерлік есепте жоғалту
- шаруашылық нысанының басымдылық мазмұнын, яғни шаруашылық қызметінің барлық
- қайшылықсыз деп әрқилы есеп түрлерінен қалыптасқан мәліметтердің сәйкестілігін,
- ұйымдылық (рационалдық) кәсіпорынның, көлемімен, оның қызмет масштабына лайықты
Аталған қағидалар мен талаптар кез келген кәсіпорынның есептік саясатын
2.3 Кәсіпорынның қаржылық жағдайды талдау
Нарықтық қатнастары жағдайында кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың маңызы өте
Негізгі ішкі факторларды қарастырайық. Кәсіпорынның тұрақтылығы ең бірінші
Кәсіпорынның өндірілетін өнім және өндіріс технологиясымен тығыз байлансқан қаржылық
Қаржылық тұрақтылықтың ішкі, маңызды факторлардың бірі- бұл қаржы ресурстарының
Сонымен бірге тек таза табыстың көлемі ғана емес, сонымен
Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығына қарыздық капиталдар нарғындағы қосымша жұмылдырушы (мобилизацияланушы)
Жоғарда айтылғандарды қорта келе, кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығына әсер ететін
кәсіпорынның салалық топқа жатуы;
шығарылған өнімнің (жұмыс, қызмет) құрылымы және оның жалпы төлем
төленген жарғылық капиталдын мөлшері;
шығындардын көлемі, олардын ақшалай табыс пен салыстырғандағы динамикасы;
қорлар мен резервтерді, олардын құрамы мен құрлымын қоса алғандағы
кәсіпорыдарды басқару тиімділігі.
Сыртқы факторларға шаруашылық жүргізудің экономикалық жағдайының әсері, қоғамда үстемдік
Кәсіпорынның тұрақты қаржылық жағдайын қалыптастыруда онын өз контраагенттермен (салық
Сондай-ақ бұл жыл сайын өз облигациясы бойынша белгілі бір
Жабдықтаушылар мен тұтынушылар сенімді және төлем қабілеттілігі жоғары кәсіпорындармен
Кәсіпорын осы мерзімге деингі уақытта қаржы ресурстарын қаншалықты дұрыс
Нарықтық экономика жағдайында жұмыс істеуші кәсіпорындардың қаржылық жағдайын талдаудың
қаржылық жағдайға баға беру және оның есеп беру
активтер мен олардың қалыптасу көздері арасындағы сәикестікті, оларды
айналым капиталының көлемін, оның өсуін (кемуін) және ағымдағы
қаржы-есептік және несие ережесін сақтау;
кәсіпорын активтері және оның міндеттемелерінің құрлымын зерттеу;
ағымдағы активтердің айналымдылық есебі, оның ішінде дебиторлық
баланыстың өтімділігін, кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығының және төлеу қаблеттілігінің абсолюттік
кәсіпорын табыстылығынбағалау;
кәсіпорын табысының салыстырмалы көрсеткіштерін, сондай-ақ олардың деңгеиінің өзгеруне
кәсіпорынның іскерлік белсендігін анықтау;
кәсіпорынның қаржылық жағдайының тұрақтылығын ұзақ және қысқа
Қаржылық жағдайды талдау кәсіпорынның шаруашылық қызметін талдаудың қортындылаушы
Кәсіпорындағы негізгі қорлармен қамтамасыздандыруды талдау.
Шаруашылық субектілердің негізгі құралдармен қамтамасыздандыруна талдау жүргізу кезде
Функциялық бағытталуы бойынша негізгі қорларды үшке
жіктеуге болады
өнеркәсіптік өндірстік қорлар
өндірістік емес негізгі қорлар
өндірстік емес негізгі қорлар
Негізгі қорлардың өлшемдердерінің өзгерісі жылдың аяғындағы көрсетіледі жылдың басындағы
көрсеткіштермен салыстыру арқылы анықталады.
Еңбек және халық әлуметтік қорғау мекемсін талдау.
Бұл кәсіп орынның негізгі құралдарына компьютер, үстел, орындық,
Қорытынды: Негізгі қорлар ішінен өнер кәсіптік өндірстік негізгі қорларға
ҚОРЫТЫНДЫ
Қорыта келгенде, негізгі құралдарды тұрғызу, салу немесе алу жөніндегі
Жер учаскесінің бастақы құнына шотта көрсетілген сатып алу бағасы
Негізгі құралдардың жарамсыздығын, оның қалпына келтірстін жөндеудің мүмкін еместігін
Кәсіпорында тұрақты жұмыс істейтін комиссия жойылатын объектіні тікелей қарап,
Еңбекті және халықты қорғау мекемесінде негізгі құралдар есебі жүргізіледі.
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Абдыманапов А. Организация бухгалтерского учета и фармимрования учетной политики.
Әбдіманапов Ә. Бухгалтерлік есеп теориясы. – Алматы: Қаржы, 1992.
Әбдіманапов Ә. Бухгалтерлік есепті ұйымдастыру. – Алматы: Қаржы, 1992.
Әбдіманапов Ә. Бухгалтерлік есеп терминдері жөніндегі ссөздік/ Бухгалтерлік
Бабаев Ю.А. Теория бухгалтерского учета. – М: 1999. –
Бетге Й. Балансоведение. – М: 2000. -240с
Бернистайн Л.А. Анализ финансовой отчетности. – М: 1996. –
Безруких П.С. Бухгалтерский учет. – М: 1999. 450с
Вуд Ф. Бухгалтерский учет для предпринимателей. – М:
Вахрушина М.С. Бухгалтерский учет. – М: 2004. -365с
Гетьман В.Г. Финансовый учет. – М: 2004. -152с
Гусева Т.М. Основы бухгалтерского учета: теория, практика, тесты. М:
Головизина А. Бухгалтерский управленческий учет. – М: 2004. -450с
Грязнова А. Финансово – кредитный экономический словарь. – М:
Дүйсенбаев К.Ш. Аудит - Алматы, Қаржы-қаражат, 1998. -478б
Дүйсенбаев К.Ш. Аудит и анализ в системе управления финансами.
Кутер М.И. Теория и принципы бухгалтерского учета. – М:
Ковалев В.В. Финансовый анализ. – М: 2004. 340с
Луговой В.А. Учет нематериальных активов и их амортизация. Бухгалтерский
Подольский В. И. Аудит.-М: Юнити, 1997.-460б
Радостовец, В.К. Бухгалтерский учет на предприятий, - Алматы: 2002.
Шеремет В.П. Аудит. –М: 1995.-200б
1
Негізгі құралдар есебі
Негізгі құралдар есебі. Негізгі құралдар,олардың қаржылық есептегі топтасуы мен бағалануы
Негізгі құралдар қозғалысының есебі
Негізгі құралдарды кіріске алудың есебі
Негізгі құралдардың субъектіден шығуының есебі
Негізгі құралдар бухгалтерлік есебі
Қазақстан Республикасының ұлттық банкі және оның операциялары
Негізгі құралдар есебін инвентаризациялау
Негізгі құралдар туралы түсінік
Негізгі құралдардың шығысының есебі