Оқушылардың оқу мәдениетін қалыптастырудағы мұғалімнің рөлі

Мазмұны
Кіріспе......................... 3-7
І бөлім. Оқушылардың оқу мәдениетін қалыптастырудағы мұғалімнің рөлінің
1.1. Мұғалімнің социумдағы орны мен қызметі және оған
1.2. Мұғалім – оқушылардың оқу мәдениетін қалыптастырушы ретінде...........................
ІІ бөлім. Оқушылардың оқу мәдениетін қалыптастырудағы мұғалімнің рөлі.......................
2.1. Оқушылардың оқу мәдениетін қалыптастыру әдістері, формалары..........................
2.2. Тәжірибелі-эксперименттік жұмыс нәтижелері...... 41-50
Қорытынды..................... 51-52
Әдебиеттер тізімі.................... 53-55
Кіріспе
Зерттеудің көкейтестілігі. Республикада оқыту мазмұны жаңартылып, мектептің жаңа
«Қазақстан Республикасының білім беру саласындағы мемлекеттік саясаты тұжырымдамасында»
«Еліміздің болашағы – ұрпақ тәрбиесінде. Өркениетті қоғам мен
«Жалпы білім беретін мектептің мақсаты – жас ұрпақты
Жаңа формацияның мұғалімі – рухани дамыған, рефлексияға қабілетті,
Оқытудың жалпы теорияларының негізінде мұғалімнің рөлін қарастырған ғалым-зерттеушілер
Әр түрлі мамандықтар ішінде ерекше рөл, барлық іс-әрекет
Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігінің ІІ-ші съезінде
Ғалым-педагогтар В.Сластенин, И.Исаев, А.Мищенко, Е.Шяновтар «Мұғалімнің педагогикалық процесті
Педагогикалық процесті ұйымдастырудағы мұғалімнің педагогтық қабілеттілігі де бірқатар
Зерттеу барысында қарастырылған педагогикалық әдебиеттерге жасалған талдау мұғалім
Зерттеу объектісі: Оқушылардың сабақта оқу мәдениетін қалыптастыру.
Зерттеу пәні: Оқушылардың оқу мәдениетін қалыптастыру процесі.
Зерттеу мақсаты: Оқушылардың оқу мәдениетін қалыптастырудағы мұғалімнің рөлін
Зерттеудің міндеттері:
1) мұғалімнің социумдағы орны мен қызметін және оған
2) мұғалімнің оқушылардың оқу мәдениетін қалыптастырудағы рөлін ашып
3) мұғалімнің сабақ үстінде оқушылардың оқу мәдениетін қалыптастырудағы
4) оқу мәдениетін қалыптастыруда әр оқушының жеке дамуын
Зерттеу көздері: Қазақстан Республикасының білім беру саласындағы заңды-нормативті
Зерттеу әдістері. Зерттеу тақырыбы бойынша педагогикалық әдебиеттерге
Зерттеудің теориялық және әдіснамалық негіздерін педагогтар мен психологтардың
Зерттеудің нәтижелерінің дәлелділігі мен негізділігі талапқа сай әдіснамалық
Зерттеудің базасы: тәжірибелі-эксперимент жұмысы _______________ өткізілді.
Дипломдық жұмыстың құрылымы. Диплом жұмысы кіріспеден, екі бөлімнен,
Кіріспе бөлімде зерттеудің көкейкестілігі, объектісі, пәні, мақсаты, міндеттері,
«Оқушылардың оқу мәдениетін қалыптастырудағы мұғалімнің рөлінің теориялық негіздері»
«Оқушылардың оқу мәдениетін қалыптастырудағы мұғалімнің рөлі» атты екінші
Қорытынды бөлімде зерттеу нәтижелері, қорытынды және нұсқаулар беріледі.
І бөлім. Оқушылардың оқу мәдениетін қалыптастырудағы
мұғалімнің рөлінің теориялық негіздері
1.1. Мұғалімнің социумдағы орны мен қызметі және
оған қойылатын талаптар
Мұғалім әр адамның бойына білімнің жарық сәулесін құятындықтан,
Нағыз мұғалім деп тәрбиеленушінің ойы мен жүрегіне
Мұғалім қызметінің табысты болуы, оның оқу және тәрбие
Мұғалім оқушылардың жылдан жылға өсіп отыратын талаптарын, қанағаттандырып
Сондықтан мұғалім институттан алған білім көлемімен шектеліп қалуға
Мұғалім – мектептегі басты тұлға дегенде, оның жеке
Мұғалім болу үшін балаға сүйіспеншілік жеткіліксіз. Мұғалімдік мамандықты
Балаға деген сүйіспеншілікті бір жақты түсінуге болмайды. Ы.Алтынсарин:
Біздің пікірімізше, балаға сүйіспеншілік деген кең мағынадағы ұғым.
Сонымен, педагогикалық іс-әрекетте мұғалімнің атқаратын басты педгогикалық қызметі
Педагогикалық қызмет – педаггтың кәсіби білім мен іскерлікті
Басқару функциясын нақытлау үшін «педагогикалық проект» ұғымын қолданамыз.
Сонымен, педагогтың проектіні ойластыру кезеңіндегі бірінші қыметі –
Оқыту процесін басқару ең алдымен оқушылар біліміне негізделеді:
Диагностикалаумен болжау тығыз байланысты. Ол мұғалімнің өз әрекетінің
Диагнозды оқытып, қолайлы болжауға негіздеме отырып кәсіби педагог
Диагноз, болжау, жоба (проект) оқу-тәрбие әрекетінің жоспарын құруға
Келесі педагогикалық процестің іске асыру кезеңінде мұғалім
Соңында, педагогикалық проектінің қорытынды кезеңінде мұғалім аналитикалық (сароалау)
Сурет-1. Педагогикалық процестегі мұғалімнің қызметтері
Мұғалім өзінің кәсіби функцияларды атқарумен бірге қоғамдық, азаматтық,
Оқукшылар ұжымын педагогикалық басқару – ұжымды оқушыларды тәрбиелеу
Ұжымның ерекшелігін, танысын, қажеттілігін, қызығушылығын меңгеру, олардың өзін-өзі
Ұстаздың педагогикалық әрекетінің нәтижелілігі негізінен оның оқушылармен
1. Ұстаз оқушылардың алдында әлеуметтік рөлдің айғағы
2. Ұстаз барлық психологиялық ерекшеліктері бар жеке адам
Оқушы – ұстаз арасындағы қарым-қатынасты түсіну үшін ұстаздың
1. Гуманистік бағыт – ұстаз оқушылардың мұқтаждығымен қажеттілігіне
2. Эгоцентрлік (өзімшілдік) бағыт ұстаз тек өзіне, өзінің
3. Бюрократтық бағыт (төрешілдік) ұстаз әкімшіліктің нұсқауларын, жоғарыдан
4. Конформистік – ұстаз әрекет коллектив өмірімен, өзінің
5. Авторитеттік (беделді) бағыт ұстаз оқушының ата-аналарына олардың
6. Когнитивтік – бағыт – ұстаз өзі беретін
Оқушылардың сабаққа оқу пәндеріне қатынасы, тәрбиесі, олардың белсенділігі
Биосфера кез-келген өмірлік агентке өзіндік сенім күйінде берілетін
Әлеуметтік психологиялық климаттың қалыптасуына байланысты:
1) Тілектестік әрбірінің мұғалімнің бағалаудағы;
2) Агрессиядан қорғану, бір-біріне көмекке келу;
3) Жұмыс істеу қабілеттілігі;
4) Инициативашылдық – жеке бастық «мен» қасиетін көрсетуші,
5) Мажор және оптимизм – ұжым мүшелерінің қуанышты
Ұстаздың оқушылармен жұмыс түрлері:
тұрақты – жағымды түрі. Бұл бірқалыпты, тұрақты, шын
пассивті – жағымды түрі. Мұндай түрдегі қатынаста жағымды
Тұрақсыз түрі – бұл түрдегі қатынаста мұғалім жалпы
Активті жағымсыз түрі. Бұл түрдегі мұғалім балаларды жақтырмайтындығымен
Пассивті – жағымсыз түрі. Бұл түрдегі қатынас, жағымсыз
Енді мұғалімнің социумдағы алатын орнына сәйкес оған
Біріншіден, мұғалім жеке көзқарасы бар және соны қорғай
Екіншіден, мұғалім педагогтік, психологиялық білімін жетілдіріп үйренумен қатар,
Үшіншіден, міндетті орта білім беру, стандартты оқулықтарды пайдалану,
Төртіншіден, мұғалім ұйымдастырушылық, құрылымдық, бейімділік, сараптамалық қабілеттермен қатар
Бесіншіден, мұғалімдердің адамгершілік, саяси идеялық ұстанымы жұмысында
Әрбір ұстаз ұлттық құндылықтарды, яғни этнопедагогика мен этнопсихология
Мұғалім өзінің педагогикалық әрекетінде акме жағдайға шеберлік, кәсібилік,
Педагогикалық шеберлік сонымен қатар сан-салалы кәсіби әрекетті
Осы мәселеге қатысты келесі ой айтып жүрген
Педагогикалық әрекеттің шыңына апаратын келесі баспалдақ - кәсібилік.
1. Обьективті критерийлер: мұғалімнің өз мамандығына қаншалықты сәйкес,
2. Субьективтік критерийлер: адамның мамандығы қаншалықты оның табиғатына,
3. Нәтижелі критерийлер: мұғалім өз ісінде қоғам талап
Шығармашылық критерийлеріне: мұғалімнің өз кәсібінің шекарасынан шыға отырып,
Кәсібиліктің қалыптасу кезеңдерін А.К.Маркова былай береді: мұғалімнің
Кесте-1. Кәсіби құзырлықтың деңгейлерінің сипаттамалары
(А.К.Макрова бойынша)
Шебер – мұғалім Жаңашыл - мұғалім Зерттеуші- мұғалім
Ғылым мен практикаға белгілі тәсілдердің үлгілерін жоғары деңгейде
Сонымен, мұғалімнің социумдағы орнын жеке тұлғаны қалыптастырушы ,
1.2. Мұғалім – оқушылардың оқу мәдениетін
қалыптастырушы ретінде
Мұғалімнің педагогикалық іс-әрекеті іс-әрекеттер жүйесіндегі ең күрделісі
Педагогикалық мамандық иесіне тән өзіндік қасиеттері бар:
Көптеген зерттеушілердің пайымдауынша, балаларға сүйіспеншілік мұғалімнің ең
1. Дидактикалық қабілет – мұғалімнің оқушыны оқу материалын
2. Академиялық қабілет – мұғалім қабілетінің пән
3. Перцептивті қабілет-оқушының ішкі дүниесін тани білу. Қабілетті
4. Сөйлеу (экопрессивті) қабілеті – тіл арқылы
5. Ұйымдастырушылық қабілеті – сабақты тыңдауға білімді қабылдауға
6. Коммуникативті қабілеті – оқу және тәрбие міндеттерін
7. Конструктивті қабілет – оқушылармен қалыпты, дұрыс қарым-қатынас
8. Қолданбалы қабілет – мұғалім өз мамандығына қатынасы
Демек, педагогтік шеберліктің әдепкі шарты – психология мен
Кесте-2. Мұғалімдерге қажетті іскерліктер
1) Танымдық іскерлікке, ең алдымен, жеке бастың интеллектуалдық
2) Құра білу (конструктивтік) іскерлігі – оқу тәрбие
3) Қарым-қатынас (коммуникативтік) іскерлігі – бұл мұғалімнің педагогикалық
4) Ұйымдастырушылық іскерлік – бұл мұғалім еңбегінің
5) Хабарлау іскерлігі – жеке педагогикалық іскерлік болып
6) Зерттеушілік іскерлік - әрбір педагогикалық құбылысқа ғыылыми
Мұғалімдік еңбектің психологиясы күрделі және жауапты екенін айта
«Осындай қабілетті, қасиеттерді, іскерліктерді өз бойына жинаған мұғалім
Бағдарласақ, оқушылардың оқу мәдениетін қалыптастыруда мұғалімнің осы аталған
Сондай-ақ, оқушылармен жұмыста олардың оқу мәдениетін қалыптастыруда
Қазіргі педагогикалық әдебиеттерде педагогикалық іс-әрекет стилінің үш
Демократиялық стиль. Оқушы қарым-қатынаста тең құқылы серіктес,
Авторитарлық стиль. Мұнда оқушы тең құқылы серіктес ретінде
Осының нәтижесінде оқушылар белсенділігін жоғалтады немесе тек мұғалімнің
Либералдық стиль. Мұғалім шешім қабылдаудан өзі шеттеп, оны
Осы бяандалған стилдердің әрқайсысының оқушылардың сабақ және сабақтан
Мұғалімнің педагогикалық іс-әрекетінің адам іс-әрекетінің басқа
1. Репродуктивті – мұнда мұғалім өзі не
2. Бейімделушілік – мұғалім өзінің ақпараттарын аудиториялық
3. Модельдеуші – мұғалім оқушыларға тиісті білім,
4. Оқушылардың білімін жүйелі – модельдеу мұғалім білім,
5. Оқушылардың іс-әрекеті мен мінез-құлықтарын жүйелі – модельдеу
Сонымен, педагогикалық іс-әрекет сипаттамасын қарастыра отырып, әр мұғалімнің
Біз зерттеу тақырыбымыз оқушылардың оқыту үрдісінде оқу
Өйткені, педагогикалық іс-әрекет пәні дегеніміздің өзі дамудың негізі
Мұғалімнің педагогикалық іс-әрекетте оқушыларға оқу мәдениетін меңгертуінің құралдарына
1. Оқушылардың сөздік қорының қалыптасуына негіз болатын
2. Оқытуды ұйымдастыру формаларын әр түрлі үлгіде, қызықты
Сонымен, мұғалімнің педагогикалық іс-әрекетінің нәтижесіне оқыту үрдісі
Сондай-ақ оқушылардың оқу мәдениетін қалыптастыруда мұғалімнің сыртқы келбет
Әдепті мұғалім ересек адамдармен қалай мыпайы және ілтипатпен
Педагогикалық әдептің негізі оқушыға деген шын ықыласты және
Педагогикалық әдеп – мұғалімнің кәсіп сапасы және ең
Педаггтің әдебі ілтипаттылық, сенім білдірушілік, әділдік, төзім мен
Ілтипаттылық. Әдетте оқушылар өздері өте жақсы көретін мұғалімдер
Мұғалім оқушыларға жаңа материалды түсіндіру мен қатар оларға
Сенім. Педагогикалық әдеп мұғалімнің оқушыларға сенім арта білу
Балалар өздерінің күштері мен мүмкіндіктерін толық шамалай алмайды.
Әділдік. Мұғалімнің қандай қасиеттерін бағалайсыз деген сауалға оқушылар
Мұғалім «әділетсіз» деген ат оның тек әділетсіз болғандығын
Төзім мен сабыр сақтау. Мұғалімнің педагогтік әдеп әлемі
Ашу үстінде ешқандай шешім қабылдамау керек. Сабырлылық өзін-өзі
Қай кезең, қай дәуірде болсын адамға білім мен
ІІ бөлім. Оқушылардың оқу мәдениетін қалыптастырудағы
мұғалімнің рөлі
2.1. Оқушылардың оқу мәдениетін қалыптастыру
әдістері, формалары
Мектеп – оқушыларды қазіргі заман талабына сай тәрбиелеп
Сондықтан оқушыларды оқыту барысында олардың ойын дамытып, оқу
«Үйретіп қоймай, өздері жұмыс істеуге, оқуға, оқығандарын түсінуге,
Оқу мәдениетін қалыптастыру: оқуға, білім алуға деген саналылықты
Оқушылардың оқу мәдениетін қалыптастыру әлеуметтік-гуманитарлық ғылымдардан бөліп
Өскелең ұрпақтың бойында оқу мәдениетін қалыптастыруға -
Оқыту – оқу материалын меңгеру негізінде жеке тұлғаны
Оқыту – қоғамдық процесстердің икемділіктердің және дағдылардың қалыптасуына
Қазіргі таңда мектептерден бір-бірімен белгілері бойынша айырмашылықтар бар
түсіндірмелі-иллюстративті, оны тіпті дәстүрлі, хабарлаушы немесе жай қарапайым
проблемалық оқыту
бағдарламалап оқыту-компьютерді негізге ала отырып, компьютерлік оқыту
Тыңдау және есте сақтау оқушының негізгі әрекеті меңгерген
оқушы мен оқытушының күшін сақтайды.
оқушының қиын материалдарды меңгеруіне көмектеседі.
процесті басқару тиімділігін қамтамасыз етеді.
Проблемалық оқытудың негізгі белгілері: әр түрлі проблемаларын шешуде
1) проблемалық жағдайы тудыру және сезіну жағдай күрделі
2) проблеманы шешу жолдарын іздестіреді, тыңдайды, белсенді
3) проблемадан шығу жолын әртүрлі тәсілдермен қолдану арқылы
4) проблеманы шешу – қайта тексеру гипотезалары, жүйелеу.
Бағдарламалап оқыту
Электрондық есептеу сөздігінен («проба») терминінен шыққан, яғни ол
Бағдарлап оқуды ашқан ғалымдар: Американ дидакторлары және психологтар:
Компьютерлік оқыту
Ғылыми-техникалық дамуы жаңа компьютерлік оқытуға әкеледі. Арнайы оқыту
Олар: хабарлама жасау, оқыту барысын басқару, нәтижені бағалау,
Компьютерлік оқытудың сапасы 2 негізгі фактор бойынша жүзеге
1) Оқытылатын программаның сапасына байланысты;
2) Есептегіш техниканың сапасына байланысты.
Ойланбалы және шығармашылықты түрде жұмыс істейді.
Баланың дамуындағы оқыту процесіндегі ең басты және анықтаушы
Оқыту – бұл ерекше жол, ол қоғамдық тәжірибені
Көптеген зерттеулерде (Л.А.Венгер, П.Я.Гальперин) оқыту мазмұнына арнайы
Оқыту негізінен мақсатпен бағытталған, жалпы-тарихи, арнайы ұйымдастырылған
Оқыту процесінде танымдық іс-әрекеттерді келесі шарттар бойынша дамытуға
1) Зейін – мұғалім баланың зейінін тәрбиелейтін негізгі
Зейін тәрбиесінде мына шараларды еске алу керек: 1)
Тағы да мұғалімнің жеке басы да өз зейіні
2) Түйсік – балаларда түйсік дүниеге келгеннен бастап
Мектепке келгенге дейін көру, есту, сипап сезу, қозғалыс
3) Қабылдау – балаларда қабылдаудың дамуы түйсік, ойлау
Мектепте баланың қабылдауын дамыту үшін: 1) көрнекі
4) Ес – мектепке түсу баланың логикалық есін
Баланы алаңдататын факторларды болдырмау жағын қарастырады. Оқушылардыңғ шамасы
5) Ойлау – жаңа туған балада ойлау болмайды.
1. Балаларды белгілі ережелер бойынша өз беттерінше қорытынды
2. Балаларда сөйлеу қабілетін дамыту.
3. Ойлау қабылдауымен елесер негізінде жасалады.
4. Мұғалім үнемі балаларды ойланып, оқуға бағытталуы тиіс,
5. Ойлауды қажет ететін мысалдар құрастыру, есептер шығару,
6. Ойлау оның білу құралығын, тану қызығуларын, көзқарасымен
6) Сөйлеу – балаларды сөйлеу мәдениетіне үйрету үшін
1. Оқушылардың жеке дыбыстарды, буындарды, сөздерді, фонетикалық, лексикалық
2. Оқушылардың тілінде кездесетін мүкіс, кемшіліктер болса, мән
3. Ана тілімен қоса басқа тілде сөйлеуінде
4. Оқушылардың сөйлеу мәдениетіне тәрбиелеу.
5. Қиялдың алғашқы көрінісі үш жасар бөбектерде байқалады.
Сонымен, біз оқушылардың оқу мәдениетін қалыптастыру тұтас педагогикалық
Оқу мәдениеті мәдениеттіліктің өзегі болып табылатындықтан оны адамның
Демек, оқу мәдениеті – оқушының оқуға деген деген
Оқу мәдениеті – оқу принциптерінің сақталуы, дүниеге объективті
Оқу мәдениеті – тұтас педагогикалық процестің ажырамас бөлігі.
Оқу мәдениетін меңгерген оқушы – оқуға, білім алуға
Олай болса, оқушылардың бойында оқу мәдениетін қалыптастыру мұғалімдерге
сабақ үстінде және сабақтан тыс уақытта оқыту мен
әр оқушының бойында білім алуға теория мен практиканың
білімді ұрпақ Қазақстан Республикасының болашағы екендігін үнемі түсіндіріп
Қазақстанның тағдырына жауапкершілік сезімін сіңіруді талап етеді.
Сонымен, оқыту процесін талапқа сәйкес дұрыс жүйелі
Оқушылардың оқу мәдениетін қалыптастыру – бұл білім алуды
Оқушылардың оқу мәдениеті – сабақтың табыстылығын, мектепте қатаң
Оқушының сабақ үстіндегі міндетті де оның оқу
Оқушының міндеті:
сабаққа қоңырау соғылысымен партадағы өз орнына барып отыру
партаның үстіне қаламсап (сызғыш, қарындаш), оқулық, дәптер, күнделік
партада түзу отыру;
мұғалім немесе кез келген ересек адам класқа кіріп
мұғалімнің шақыруымен тақтаға шыққанда күнделікті ала бару;
мұғалімнің сұрағына жауап бергің келсе немесе бір нәрсе
жолдастары жауап беріп тұрғанда, олардың жауабын ықыласпен тыңдау,
сабақьың әр минутын ұтымды пайдалану, алаңдамау, көлденең
үйге берілген тапсырманы күнделікке жазып алу;
мұғалімнің рұқсатымен сабақты аяқтаған соң оқулық пән дәптерді
Мұғалім оқушылар мінез-құлқының да сабақ үстіндегі тәртіптілігін
Мектептегі барлық мұғалімдердің, оның қоғамдық ұйымдарының келісілген іс-әрекеті
Ойымызды тұжырымдасақ, оқу мәдениетін қалыптастырудыңжолдары: оқушының күнделікті оқу
Кесте-3. Оқу мәдениетін қалыптастыру жолдары
Сондай-ақ, оқушылардың оқу мәдениетін қалыптастыруда демек ұйымдастыруда жеке
Кесте-4. Оқушылардың оқу мәдениетін қалыптастыруда жеке дара
№ Салыстыру параметрлері Позитивті тип Негативті тип
1 Жылдамдығы Тез
Еш қиындықсыз жеңіл Уақытында мықты, тұрақты
Жеңіл үйренеді
Аса икемді болып келеді
Аса қиыншылықпен өте ауыр
Үстірт, қасқағымда, тез ұмытылады
Аса қиыншылықпен үйренеді
Қимылдары оғаш, икемсіз болып келеді
2 Аса мұқият Аса ұқыпты
Ұяты бар
Ісінде негізділік пен дәлелділік бар Немқұрайлы
Ұқыпсыз
Жеңіл, үстірт
3 Мотивация Аса ынтамен
Ерікті
Өз талпынысымен
Белсенді, аса қызығушылық-пен
Талпынады, барлық күшін жұмсағысы келеді Ынтасыз
Міндетіне қарай
Қысым жасаумен
Салқын, еріксіз, жалқаулық-пен
Қуанышсыз, енжар
4 Әрекеттерін реттеу Өзбетінше, дербес тәуелсіз, Жеке
Мақсатты бағытта
Тұрақты, үнемі Өздігінен әрекет ете алмайды
Еліктейді
Мақсаты жоқ,
Жүйесіз, жоспарсыз
5 Когнитивті ұйымдастыру Саналы, түсінікпен
Себеп-салдарын біле отырып
Мақсатты бағытта
Ауа ұқыпты Механикалық түсінбейді
Қателер жібереді
Оқыстан ойланбай
Тиімсіз
6 Жалпы бағасы Жақсы Жаман
Кесте-5. Әр оқушының жеке дамуын зерттеу тәсілдері
2.2. Тәжірибелі-эксперименттік жұмыс нәтижелері
Оқушылардың оқу мәдениетін қалыптастырудағы мұғалім рөлін теориялық
Тәжірибелі-эксперимент жұмысы
Үржар ауылындағы №1 орта мектепте өткізілді. Тәжірибелі-экспериментке 13
Анықтау эксперименті барысында анкеттік сауалнама арқылы анықталған шарттар
Сауалнама сұрақтары:
Педагогикалық іс-әрекет дегеніміз не?
Педагогикалық іс-әрекетті ұйымдастыру үшін арнайы даярланасыз ба? Даярланасыз
Оқушылардың білім деңгейі мен ерекшеліктерін диагностикалай аласыз ба?
Кесте-6. Оқушылардың оқу мәдениетін қалыптастыруға
№ Кезеңдері мен компоненттері Мұғалім жүзеге асыратын педагогикалық
1 2 3 4
1. Даярлық кезеңі
2) оқушылардың білім деңгейі мен ерекшеліктерін диагностикалау
2. І. Конструктив-ті іс-әрекет
2) оқыту әдістерін ұтымды таңдай білу;
3) өз әрекеттерін және оқушылардың әрекеттерін жобалай білу.
3. Оқу-тәрбиелік әсер етудің әдісте-мелерін практи-калық жағынан меңгеру.
3. Педагогикалық үрдісті жүзеге асыру кезеңі
2) оқушылардың іс-әрекетін ынталандыра білу;
3) оқу материалын баяндау барысында өз іс-әрекетін ұйымдастыра
5. Болып жатқан жағдайды тез бағ-дарлау, икемділігі.
6. Оқу материал-дарын балаларға түсінікті, қолайлы, эмоциялы, логика-лық
4. ІІ. Ұйымдасты-рушылық іс-әрекеті
5) оқушылардың іс-әрекетін ұйымдастыру;
6) педагогикалық әсер етулер мен тузетулердің нәтижесіне
8. Экспрессивті қа-білеттілігі.
9. Зейінін ұжымды бөле білу, өте икемді шығарма-шылық
10. Ұстамдылығы, өзін, көңіл-күйін басқара білуі.
11. Өз дауысын, қимыл-қозғалыстарын, мимикасын басқара білуі.
12. Ұйымдастыру-шылық қабілеті.
13. Түсіндірілген материалды балалардың меңгеру деңгейіне қарай кері
5. ІІІ. Коммуника-тивті іс-әрекет
2) тәрбиелеу жұмыстарын жүзеге асыру. 14. Қарым-қатынас-қа
15. Педагогикалық такт.
16. Психологиялық әсер етудің әр түрлі құралдарын қолдана
17. Қарым-қатынас пен жетекшілік жасаудың демократиялық стилі.
6. Нәтижені талдау кезеңі
1) оқыту мен тәрбиенің нәтижесін талдау;
2) мақсатқа жете алмау себептерін анықтау;
3) оның осы себептеріне талдау жасау;
4) осы себептерді жою шараларын жоспарлау;
5) оқыту мен тәрбиенің жаңа әдістерін шығармашылықпен іздеу.
19. Өздігінен білім алу, оқыту мен тәрбиенің жаңа
20. Педагогикалық іс-әрекетке шығармашылықпен қарау.
Оқушыларға қажетті білім көзі не деп ойлайсыз?
Оқу материалын таңдаудың қандай жолдарын білесіз?
Оқыту әдістерінің қай түрін кеңінен қолданасыз?
Алдын-ала оқушылардың және өзіңіздің іс-әрекет нәтижелерін болжай
Сабақта оқушыларға жұмыс жағдайын, демек психологиялық атмосфера туындата
Оқушылардың іс-әрекетін мадақтау не жазалау дегенді қалай түсінесіз?
Оқу материалын оқушыларға түсіндіруде қандай принциптерді ұстанасыз?
Оқушылардың оқу мәдениеті дегенді қалай түсінесіз?
Оқушылардың оқу мәдениетін қалыптастыруға сіздің үлесіңіз қандай?
Оқушылардың оқу мәдениетін қалыптастыруда іс-әрекеттің қандай формалары
Анкеттік сауалнама нәтижелері мұғалімдердің педагогикалық іс-әрекет пен оның
Осының бәрін ескере отыып, біз қалыптастыру эксперименті барысында
Мақсатқа сәйкес шешілетін міндеттер:
Педагогтардың кәсіптік мінез-құлықтары мен іс-әрекеттерін сұранысқа сай қалыптастыру,
Педагогтарға оқушылардың оқу мәдениетін қалыптастыруда анықтайтын сыртқы, ішкі
Оқушы мен мұғалімнің бірін-бірі қабылдау ерекшеліктерін білуге, оқушының
Педагогикалық қызметте болатын қателікті іс-әрекеттердің зиянды салдары мен
Оқушылардың оқу мәдениетін қалыптастырудағы мұғалімнің рөлін анықтау мақсатында
Мұғалімдер ұжымы бірлесе отырып ұйымдастырылған шаралардың нәтижесі
Кесте-7.
№ Эмпатиялық Рефлексив-тілік Қарым-қатынасқа тез түсушілік Икемділігі Қабілеттілік
1 2 3 4 5 6 7
1. Оқушының көңіл-күйін жақсы түсінеді Оқушылар-дың
2. Оқушыға және оның мәселеле-ріне мән береді
3. Балаларға сүйіспеншілік пен құрмет көрсетеді
4. Оқушылардың көңіл-күйіне мән береді Балалардың
5. Оқушының сабақтағы көңіл-күйін есепке алады
6, Әңгімелесушісінің мәселелерін бөлісуге даяр Қиын
7. Оқушының сәтсіздігін бөліседі Үнемі
8. Оқушының жеке тұлғасына құрмет көрсете біледі
Сондай-ақ мұғалімнің негізгі коммуникативтік функцияларды меңгеруін сипаттайтын
Кесте-8. Мұғалімнің негізгі
сипаттайтын мінез-құлық көрінісі
№ Әсер ету (қалыптасу ретінде) Ұйымдастыру (түрткі ретінде)
1 2 3 4
1 Сабақта психологиялық көңіл-күйді орната біледі Оқушымен
2 Оқушыларға қатынасы бойынша адал және оларға назапр
3 Өз уақыты мен іс-әрекетін ұтымды ұйымдастыра
4 Оқушылардың атына сөгіс келтірмейді Балаларды ортақ
5 Жұмысқа шығармашылық белсенділік көрсетеді Оқушыларды үнемі
6 Балаларды қандай болмасын жұмысқа қызықтыра біледі
7 Балаларды қандай да бір іске, әрекеттерге кірістіре
8 Балаларға үлгі бола біледі Сабақта балаларды
Тәжірибелі-эксперимент жұмысының соңғы бақылау кезеңінде педагогикалық бақылауды негізге
Сонымен, тәжірибелі-эксперимент жұымыс оқушылардың оқу мәдениетін қалыптастыруда
Қорытынды
«Оқушылардың оқу мәдениетін қалыптастырудағы мұғалімнің рөлі» атты дипломдық
Оқушылардың оқу мәдениетін қалыптастырудағы мұғалімнің рөлінің теориялық негіздері,
Мұғалімнің оқушылардың оқу мәдениетін қалыптастырушы ретіндегі рөлі айқындалды.
мұғалім педагогикалық іс-әрекетін қазіргі заманғы ғылым мен техниканың
Жұмыстың екінші бөлімінде оқушылардың оқу мәдениетін қалыптастырудағы мұғалімнің
Оқушылардың оқу мәдениетін қалыптастыру оқыту үрдісінде жүзеге асырылатындықтан
Тәжірибелі – эксперимент жұмысы барысында оқушылардың оқу мәдениетін
Оқушылардың оқу мәдениетін қалыптастыруға қажетті шарттар кестеде
Сонымен, тәжірибелі – эксперимент жұмысының нәтижесі және тақырыптың
Әдебиеттер тізімі:
Қазақстан Республикасының білім беру саласындағы мемлекеттік саясаты тұжырымдамасы.
Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңы. Қазақстан мектебі, 1999.
Крупская Н.К. Избранные педагогические сочинения. Т.2. – Москва,
Ушинский К.Д. Человек как предмет воспитания. – Собр.
Сухомлинский В.А. Духовный мир школьника. – Москва, 1961.
Макаренко А.С. Избранные педагогические сочинения. Т.6. – Москва,
Песталоцин И.Г. Избранные педагогические произведения. Т.2. – Москва,
Гальперин П.Я., Запорожец А.В., Эльконин Д.Б. Проблема формирования
Лемберг Р.Г. Дидактические очерки. – Алматы, 1960.
Занков Л.В. Дидактические исследование. – Москва, 1958.
Якобсон П.М. Эмоциональная жизнь школьника. – Москва, 1966.
данилов М.А. Побуждение школьников к учению. –
Алтынсарин Ы. Таңдамалы шығармалары. – Алматы, 1964.
Подласый И.П. Педагогика. Т.1; 2. – Москва, 1999.
Скаткин М.Н. Совершенствование процесса обучения. – Москва, 1971.
Ильин В.С. Проблемы воспитания потребности в знании у
Маркова А.Р. Психология труда учителя. – Москва,
Крутецкий В.А. Основы педагогической психологии. – Москва, 1972.
Зимняя И.А. Педагогическая психология. – Ростов-на-Дону, 1997.
Кузьмина Н.В. Профессионализм деятельности учителя. – Москва, 1969.
Митина Л.М. Учитель как личность и профессионал.
Кан-Калик. Учителю о пеадгогическом общении. – Москва, 1987.
Леви В. Искусство быть другим. – Москва,
Крутецкий В.А. Развитие умтсвенных способностей школьника в процессе
Гоноболин Ф.Н. Книга об учителе. – Москва, 1965.
Ляпин Н.Н. Мысли о работе учителя. – Москва,
Митенев В.С. О творческом труде учителя. – Москва,
Львова Ю.Л. О некоторых вопросах психологии труда
Леонтьев А.Н. Педагогическое общение. – Москва, 1979.
Якунин В.А. Психология учебной деятельности учащихся. – Москва,
Эльконин Д.Б. психологические вопросы формирования учебной деятельности в
Шадринов В.Д. Деятельность и способности. – Москва, 1995.
Собкин В.С., Писарский П.С., Коломнец Ю.О. Учительство как
Бардин К.В. Как научить детей учиться. –
Гузик Н.П. Учить учиться. – Москва, 1981.
Фридман Л.М., Волков К.Н. Психологическая наука – учителю.
паламарчук В.Ф. Школа учить мыслить. – Москва, 1987.
Поташник М.М. Как развивать педагогическое творчество. – Москва,
Загвязинский В.И. Педагогическое творчество учителя. – Москва, 1997.
Скульский Р.П. Учиться быть учителем. – Москва, 1986.
Шакуров Р.Х. Творческий рост педагога. – Москва,
55
Мұғалімдерге қажетті іскерліктер
1) Танымдық
2) Құра білу (конструкциялық )
3) Қарым-қатынас (коммуникативтік)
4) Ұйымдастыру-шылық
5) Хабарлау (информациялық )
6) Зерттеушілік
жоба этаптары
қызмет нәтижелері
қызметтері
Даярлық
Жүзеге асыру
Қорытынды
Мақсат
диагностика
болжау
жоба
жоспар
хабар
ұйымдастыру
бағалау
бақылау
түзету (коррекция)
Мақсат
нәтижесі
мақсатты жобалау
диагностикалау
болжаушылық
жобалаушылық
жоспарлау
хабарлаушылық
ұйымдастырушылық
бағалаушылық
бақылаушылық
түзетушілік
талдау
б
а
с
қ
а
р
у
б
а
с
қ
а
р
у
Оқу мәдениеті
Оқушының күнделікті оқу іс-әрекетін жойпарлай білуі
Оқушының күнделікті оқу іс-әрекетін ұйымдастыра білуі
Оқушының берілген ақпараттарды қабылдай білуі
- оқу міндеттерін түсінуі
- мақсат қоя білу
- оған жету жолдарын тиімді таңдай білуі
- өз іс-әрекетінің кезеңдерінің бірізділігі мен жүйелілігін анықтай
- өз іс-әрекетінің үлгісін құра білуі
- сыныптағы өзінің жұмыс орнын ұйымдастыруы – оқу
- өз жұмыс күшін ұйымдастыра білуі
- үйдегі өздік жұмыстарын дұрыс ұйымдастыра білуі
- ақыл-ой әрекетінің тәртібі мен тәсілдерін анықтауы
- кітаппен жұмыс істей білуі, оқуы, кітаптан конспектілей
- библиографиялық ізденістердің болуы
- анықтама, сөздіктермен жұмыс
- тыңдай білуі, тыңдағанын жаза білуі
- ақпараттарды аса мұқият қабылдауы
- зейінін басқара білуі
- бақылай білуі
- есте сақтай білуі
Әр оқушының жеке басын зерттеу оның мектептегі барлық
Оқушылардың жеке басының дамуын диагностикалауды белгіленген уақытта жалпы
Қандай болмасын оқушылардың жеке басын зерттеуде сынып жетекшісінің
Сынып жетекшісі әр оқушыға диагностикалық зерттеуден соң толтырылатын
Диагностика еш нәрсеге қарамай-ақ барлық оқушыны қамтуы керек.
Әр оқушының жеке басының дамуын зерттеу оқыту-тәрбиелеу
Диагностика оқушының қандай болмасын жеке ерекшеліктерінің даму деңгейін
Оқушының жеке бас дамуының диагностикалық нәтижесі оқушының дамуының
Диагностика өткізіліп болған соң, оның нәтижесі сынып жетекшісінің
Ойлау іс-әрекеті
Өз әрекеттерінің нәтижесін бағалау және түсіну
- ең бастылары бөлінген оқу материалын түсінуі
- анализ және синтез
- жалпылау және нақтылау
- индукция-дедукция
- топтастыру, дәлелдеулерді жүйелеу
- әңгімесін, жауаптарын, сөзін, дәлелдерін ретімен құра
- өзін-өзі бақылау және өзара бақылау
- баяндалған материалдың негізділігін және шешімнің дұрыстығын бағалау
- теориялық білімінің, практикалық дағдыларының дұрыстығы мен беріктілігін