Салық есебінің саясаты

МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ....................................................................................................................3
ЕСЕП САЯСАТЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ..............................................5
Есеп саясатының мәні мен мақсаты........................................................5
Есеп саясатының принциптері мен оған қойылатын талаптар.............9
ЕСЕП САЯСАТЫН ТАЛДАУ........................................................................11
Есеп саясатының ұйымдық және техникалық аспектілері..................11
Есеп объектілері бойынша есеп саясатын құру...................................14
Есеп саясатының өзгеріске түсу жағдайлары және оны жетілдіру
ҚОРЫТЫНДЫ.......................................................................................................36
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.....................................................38
КІРІСПЕ
Бухгалтерлік есеп көптеген жылдар бойы басқа ғылымдар сияқты
Жаңа экономикалық қатынастар, әртүрлі меншіктердің формалары, бухгалтерлік есеп
Кез келген ұйым үшін қаржылық есеп міндетті түрде
Бюджеттік есеп принциптері бойынша, кәсіпорынның есеп саясаты деп
Есеп саясаты Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп пен қаржылық
Бухгалтерлік есепті жүргізу әдістеріне шаруашылық қызмет фактілерін топтау
Ұйымның өзінің есеп саясатын өңдеу мүмкіндігі мен қажеттілігі
Бұл курстық жұмыста кәсіпорынның есеп саясатының мән-мағынасы, сүйенетін
Тақырыптың өзектілігі есеп саясатының сауатты құрылуы кәсіпорын басқармасы
Жұмыстың мақсаты - есеп саясатының кәсіпорынның қаржылық
-ұйымның есеп саясатының мәні мен бағыттылығының негізін ашу;
-есеп саясатының қалыптасу реттілігін қарастыру;
-есеп саясатында қабылданған принциптердің баланс құрылымына әсерін
-есеп саясатында қабылданған принциптердің ұйымның қаржылық жағдайына әсерін
ЕСЕП САЯСАТЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ
Есеп саясатының мәні мен мақсаты
«Есеп саясаты, бухгалтерлік есеп бағалауларындағы болатын өзгерістер мен
Осы заманғы нарықтық экономика жағдайында шаруашылық операцияларының түрлері
Елімізде көптеген типтегі ұйымдардың әрқайсысы әр түрлі экономикалық
Ұйымдар өздерінің есеп саясатын қалыптастыру барысында тәжірибедегі есеп
Есеп саясаты Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп пен қаржылық
Сондықтан, әрбір ұйымда бухгалтерлік есеп пен қорытынды есеп
Есеп саясатының мазмұны белгіленген жағдайда ұйым әкімшілігінің басқару
Есеп саясатын жасау мен қалыптастыру барысында есеп әдісіндегі
Кейінгі жылдары Қазақстан Республикасы бухгалтерлік есеп жүйесіне елеулі
Нарықтық қатынастар жағдайында көптеген құрылымдағы ұйымдар, құқылы тұлғалар,
Есеп саясатының мақсаты: бухгалтерлік есеп операцияларын орындау барысында
Қаржылық қорытынды есеп ақпараттарын пайдаланушылар тұрғысынан қарағанда есеп
Есеп саясатының атқаратын негізгі міндеті – ұйымдардың әр
-есеп процедуралары арасындағы нақтылы фактілер мен орындалмай қалған
-нәтижелі көрсеткіштерге есеп өрісінде қолданылған әр түрлі әдістердің
-қаржылық қорытынды есеп сенімділігін арттыру үшін қолданылатын маңызды
-ұйымдардың есеп варианттарын таңдап алу процесінде ұзақ және
-синтетикалық және аналитикалық шоттар тізімін жасау, тауарлы-материалдық құндылықтарды
Бухгалтерлік есеп жүйесіндегі есеп саясатының көп варианттары әр
Ұйымдардың есеп саясатының дәрежесі мен бағыты – басқару
Ұйымдардың ішкі есеп саясаты арнайы мақсат пен міндетке
Тәуелсіз жолдармен таңдалып алынған есеп ережелерін әрбір ұйымдар
Ұйымдар өрісінде қалыптасқан есеп саясаты осы ұйым қызметінің
Алайда, кейбір бухгалтерлер салық салынатын табыс көлемін, төленетін
1.2 Есеп саясатының принциптері мен оған қойылатын талаптар
Есеп саясатын қалыптастырған және қолданған кезде есептің мынадай
Есептеу – кәсіпорынның кірістері мен шығыстары олардың келіп
Үздіксіздік – объектілер үздіксіз әрекет ететін, болашақта да
Түсініктілік принципі – қаржы есептемелеріндегі барлық ақпараттар пайдаланушыларға
Маңыздылық – пайдаланушылар негізделген басқару шешімдерін қабылдауы және
Мәні – ақпарат мәнді болуы тиіс. Егер біз
Растық – ақпаратта қателік немесе жалғандық жоқ болса,
Бейтараптық – қаржылық ақпарат тәуелсіз болуы қажет.
Сақтық – активтер мен кірістер артық бағаланбас үшін,
Аяқталғандық – кепілдікті қамтамасыз ету үшін есепті кезеңдегі
Дәйектілік – субъект таңдалған есеп саясаты мен әдістер,
Салыстырмалылық – қаржылық ақпарат бұрынғы есеп кезеңдеріндегі ақпаратпен
Күмәнсіз және риясыз ұсынба – қаржылық есептеме оны
Бұл принциптер кәсіпорынның есеп саясатын әзірлеуге және қабылдауға
Есеп саясатын қалыптастыру әрбір стандартта ұсынылатын әдістердің біреуін
Есеп саясатының ашылуы – бұл қаржылық есептемеге түсіндірме
Қаржылық есептеменің деректері бойынша кәсіпорынның мүліктік және қаржылық
Бұйрықпен рәсімделген есеп саясаты нормативті құжат болуы тиіс.
Кез келген ұйымның өзінің қызметін іске асыру үшін
Көрсетілген талаптардың әрқайсысының мазмұнының қарастырылуы.
Толықтылық. Кәсіпорынның таңдап алған есеп саясаты оның объектілерді
Уақыттылық. Кәсіпорынның шаруашылық әрекетінің фактілері бухгалтерлік есеп пен
Сақтық. Қолданылатын есеп әдістері бухгалтерлік есепке алынуға тиісті
Қарама – қайшылықсыздығы. Есептің таңдалынған әдістері әр айдың
Орындылық. Кәсіпорынның есеп саясаты бухгалтерлік есепті орынды және
2 ЕСЕП САЯСАТЫН ТАЛДАУ
2.1 Есеп саясатының ұйымдық және техникалық аспектілері
Ұйым шеңберінде іске асырылатын есеп саясатын жасау мен
арнайы комиссия құрылып, оның мақсаты мен атқаратын міндеті;
есеп жүргізудің жаңа әдістері айқындалып, бухгалтерлік есеп стандарттары
есеп саясатын сапалы жасау үшін жауапты есеп қызметкерлерімен
есеп саясатын қалыптастырудың кезеңдік шаралары, қажетті құжаттар мен
есеп объектілерінде қолданылатын әдістер мен тәсілдерді таңдап алу,
Есеп саясатының ұйымдық және техникалық аспектілеріне мыналар жатады:
- ұйымдардың ұйымдық құрылымы, оның көлемі мен сипаттамасы,
- ұйымның жарғысы, құрылтайшылар мен үлес қосушылар,
- акционерлермен өткізілетін жиналыс, кездесулер, т.б. ұйым қызметіне
Осы жоғарыда айтылған мақсатты шаралар мен атқарылатын мәселелер
Есеп саясатының қысқаша мазмұны ұйым басшысының шығарған бұйрығында
бухгалтерлік есепті ұйымдастыру;
есеп жүргізудің техникалық тәсілдері;
негізгі есеп объектілеріне тән қолданылатын әдістер.
Есеп саясатының ұйымдық және техникалық мәселелерін сипаттаушы материалдар
Есеп саясатын жасауға қатысты жауапты мамандар, әсіресе ұйымның
Айтылғандарға орай, есеп саясаты бухгалтерлік есеп жүйесіндегі принциптерден,
Сонымен, есеп саясатының ұйымдық және техникалық аспектілерінің мазмұны
Кесте 1 Ұйымның құжаттарды сақтауы
№ Құжаттың атауа Сақталу мерзімі
1. Ұйымның қаржылық есептілігі және оған түсіндірме жазбалар:
А. Жылдық
Б. Кварталдық
В. Актілер, қайта бағалау мен негізгі құралдардың тозу
Ұдайы
5 жыл
5 жыл
2. Дербес шоттары:
А.Жұмысшылар мен қызметкерлердің
Б.Зейнетақы мен мемлекеттік жәрдемақы алатындардың
75 жыл
75 жыл
3. Есептік (есептік-төлемдік) ведомостар 5 жыл
1-кестенің жалғасы
4. Электрондық жеткізгіштердегі инвентарлық карточкалар қызмет ету
5. Ақша мен ТМҚ алуға сенімхаттар (соның ішінде
6. Кепілденген хаттар кепілдену кезеңі біткеннен кейін
7. Қосымша бақылау кітаптары, журналдар, картотекалар, кассалық кітаптар,
8. Несиелерді шығындау туралы мәліметтер:
А. Жылдық
Б. Кварталдық
5 жыл
3 жыл
9. Қорлар есебі, еңбекақы мен олардың бөлінуін бақылау,
5 жыл
10. Инвентаризация туралы құжаттар
5 жыл
11. Жәрдемақы, зейнетақы төлеу, мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру бойынша
75 жыл
12. Үкім қағаздары (көшірмелері) 75 жыл
13. Несиеге алынған тауарларға тапсырма-міндеттер 5 жыл
14. Оқу демалыстарын төлеу, салықтар бойынша жеңілдіктер және
5 жыл
15. Дебиторлық берешек, жетіспеушілік, ұрлау бойынша құжаттар
5 жыл
16. Негізгі құралдарды қайта бағалау бойынша құжаттар
15 жыл
17. Негізгі құралдардың тозуын қайта бағалау және анықтау
15 жыл
Есеп саясатының мазмұнды сапалық дәрежесі қаржылық қорытынды есеп
2.2 Есеп объектілері бойынша есеп саясатын құру
Есеп саясатының тиімді бағытын қалыптастыру үшін бухгалтерлік есеп
Ұйымдардағы есеп саясатын
Төменде іс-тәжірибеде қолданылынатын, бухгалтерлік есеп жүйесінің құрамдас бөлігі
Негізгі құралдарды бағалау мен оларға амортизация есептеу. Есеп
Негізгі құралдарды қайта бағалаудан өткізу әдісі. Есеп тәжірибесінде
Негізгі құралдар бойынша амортизация есептеу тәсілдері бірқалыпты түзу
1 мысал. Құны 950000 теңге тұратын, пайдалану мерзімі
2 кесте Негізгі құралдарға бірқалыпты түзу сызықты амортизация
Жылдар Бастапқы кұны Бір жылдық амортизация сомасы Жинақталған
Бірінші 950000 190000 190000 760000
Екінші 950000 190000 380000 570000
Үшінші 950000 190000 570000 380000
Төртінші 950000 190000 760000 1900000
Бесінші 950000 190000 950000 0
Көрсетілген осы тәсіл арқылы амортизациялық сома негізгі құралдардың
2 мысал. Мына төмендегі көрсеткіштерге қарай негізгі құралдарға
3 кесте Қалдықты азайту немесе шапшаңдату тәсілімен амортизацияны
Жылдар Бастапқы құны Жылдық амортизациялық сома (Шығындар шотының
Бірінші 950000 380000 380000 570000
Екінші 950000 228000 608000 342000
Үшінші 950000 136800 744800 205200
Төртінші 950000 82080 826880 123120
Бесінші 950000 73872 950000 0
Жинағы X 123120 X X
Шапшаңдату коэффициенті 2-ге тең деп алынып, негізгі құралды
ЖА = Нқ х Ан;
Мұндағы ЖА-жылдық амортизацияның сомасы, НҚ-негізгі құралдардың қалдық сомасы,
Ан = K x 1/Пм
К-шапшаңдату коэффициенті, Пм-негізгі құралдарды пайдаланудың анықталған мерзімі.
Яғни кесте ЖА = Нқ x K/Пм формуласына
3 мысал. Төмендегі көрсеткіштерге сай негізгі құралдарға сандық
4 кесте Сандық жиынтық (кумулятивтік) және пайдалану мерзіміне
Жылдар Бастапқы құны Жылдық амортизация сомасы Жинақталған амортизация
Бірінші 950000 316700 316700 633300
Екінші 950000 253300 570000 380000
Үшінші 950000 190000 760000 190000
Төртінші 950000 127000 887000 63000
Бесінші 950000 63000 950000 0
Мысалда пайдалану мерзімінің (жылдарының) сандық жиынтығы 15 (1+2+3+4+5)
Негізгі құралдарға өндірілген өнімдер көлеміне қарай пропорционалды тәсілмен
4 мысал. Бастапқы құны 3000 000 теңге тұратын,
Амортизация = 200 мың км x 3000 000/1200
4. Негізгі құралдарды жөндеуден өткізу шығындарының резервін жасау
1)негізгі құралдарды толық жөндеуден өткізуге дейінгі жинақталған шығындар
2)негізгі құралдарды жөндеуден өткізу шығындарының сомасы өндірілген өнімдер
5. Материалдық емес активтер және олардың амортизациясы. Материалдық
Материалдық емес активтер амортизациясы мына төменде келтірілген тәсілдердің
материалдық емес активтердің бастапқы құны және оларды пайдаланудың
материалдық емес активтердің баланстық қалдық құнымен және оларды
-материалдық емес активтердің бастапқы құнымен және оларды пайдаланудың
6. Инвестицияларды бағалау. Мұнда екі түрлі тәсіл қолданылады:
реттеу мен нарықтық баға деңгейіне келтіру үшін ұйымдардың
Инвестицияларды ағымдағы құнмен бағалау - баланстағы инвестициялар құнын
Есеп тәжірибесінде инвестицияларды бастапқы кезде сатып алғандағы және
Ұзақ мерзімді қаржылық инвестицияларды бағалау тәсілі. Оларды сатып
1 мысал. «Асан ж К» ұйымы 1 сәуір
Сатылып алынған инвестицияның құнын төлеу
Дт «Қаржылық инвестиция» 150000 теңге.
Кт «Есеп айырысу шотындағы ақша» 150000 теңге.
8 айға, 31 желтоқсан 2010 жылға дейін есептелінген
Дт «Берешектердің басқа да қарыздары» 4200 теңге (140000x3:100)
Кт «Қаржылық инвестиция» 500 теңге (150000-140000): (5x4)
Кт «Негізгі қызметке жатпайтын табыс» 3700 теңге (4200-500)
Есептелінген пайыздық соманы 4200 теңгені алудағы жазу:
Дт «Есеп айырысу шотындағы ақша» 4200 теңге
Кт «Берешектердің басқа да қарыздары» 4200 теңге.
«Асан ж К» ұйымының 1 қаңтар 2011 жылға
2 мысал. Есепті жыл ішінде «Асан ж К»
5 кесте «Асан ж К» ұйымының акцияларды сатып
Компаниялар Акциялар саны Акцияларды сатып алу құны Бір
«Дәулет» 4000 3700 3300 13200000 14800000
«Дархан» 3000 2900 3100 9300000 8700000
Барлығы Х Х Х 22500000 23500000
Барлық акциялардың сатып алу құны мен нақтылы құнының
Айырым есептеу нәтижесінде шығарылған айырым сома 1000000 теңге
7. Тауарлы-материалдық босалқыларды бағалау. Іске асырылып келе жатқан
ТМБ нақтылы өзіндік құнымен, есепті бағамен, орташа өлшенген
ТМБ-ны өзіндік құнымен бағалау - құндылықтарды сатып алуға
ТМБ-ны есепті бағамен бағалау арнайы мерзімде қайта бағаланып
Орташа өлшенген баға сатуға жарайтын құндылықтардың орташа құнын
ФИФО әдісі. Бұл әдістің мағынасы - бірінші түскен
Бөлшек саудадағы бағамен бағалау - есептегі (шоттардағы) тауарлар
Мысал. Босалқыларды бағалау әдісін төмендегі мәліметтермен көрсетіледі.
6 кесте
Алғашқы мәліметтер Саны Бағасы Сомасы
Босалқылар қалдығы 400 15 6000
Түсті (5.04.20-) 300 17 5100
Сатылды (7.04.200 -) 200 15,9 3180
Түсті (15.04.20-) 400 13 5200
Сатылды (18.04.200-) 300 14,6 4380
Түсті (24.04.20-) 100 12 1200
Орташа бағамен бағалау әдісі
Босалқылар қалдығы 400 х 15 = 6000 теңге
Сатылып алынды 300 х 17 + 400 х
Сатуға жарамды тауарлар 1000 өлшем 11200 теңге
Орташа баға (11200 : 1000)= 11,2 теңге
Соңғы калдық 300 х 11,2 = 3360 теңге
Сатылған өнімнің құны 11200 - 3360 = 7840
7 кесте Орташа бағамен бағалау әдісін сабақтастық жолдармен
Ай-күні Түскені, теңге Сатылғаны, теңге Қалдығы, теңге
1 сәуір - - 400x15 = 6000
5 сәуір 300x17=5100 - 11100, орташа баға= 11100700=15,9
7 сәуір - 200x15,9 = 3180 500x15,9 =
15 сәуір 400x13=5200 - 13150, орташа баға= 13150900=14,6
18 сәуір - 300x14,6 = 4380 600 х
24 сәуір 100x12=1200 - 9960, орташа баға= 9960700=14,2
Барлығы Х 7560 9960
8 кесте ФИФО әдісі
Ай-күні Түскені, теңге Сатылғаны, теңге Қалдығы, теңге
1 сәуір - - 400x15 = 6000
5 сәуір 300x17 = 5100 - 400 х
300x17 = 5100
7 сәуір - 100x15=1500 100x17=1700 500x17 = 8500
15 сәуір 400x13 = 5200 - 500x17 =
400 х 13 = 5200
18 сәуір - 100x17=1700 200x13 = 2600 600
24 сәуір 100x12=1200 - 600x13 = 7800
100 х 12= 1200
Барлығы - 7500 9000
9 кесте ТМБ-ны бағалау әдістерін өзара салыстыру
Әдістер Сатылғаны, теңге Қалдығы, теңге
Орташа баға 7560 9960
ФИФО әдісі 7500 9000
8.Өндірістік шығындар есебі және өнімдердің өзіндік құнын калькуляциялау.
Өндірістік шығындар және өндірілген өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау
процестер;
- тапсырыстар;
- нормативтік әдістер. Бұл әдістер көп тараған және
Процестер бойынша қолданылатын әдіс төмендегі ерекшеліктері бар өндірісте
қысқа өндірістік циклдағы;
шектелген номенклатурадағы өнімдер өндіруші өндірісте;
көптеген жылдар бойы біртекті өнімдер өндіру өндірісінде;
аяқталмаған өндіріс болмайтын өндірісте;.
есеп объектілері өте аз өндірісте;
- шығын объектілері мен өзіндік құн калькуляциялаушы
Процестер бойынша қолданылатын әдіс негізінен тау-кен өндірісі, газ,
Тапсырыстар бойынша қолданылатын әдіс төмендегі ерекшеліктері бар өндірісте
ұзақ циклды;
көп номенклатурадағы өнімдер өндіру;
жекелеген сипаттағы өнімдер өндіруші (бұйымдар және жеке тапсырыстағы
көп үлес салмақтағы қолмен істелетін жұмыстар атқарушы;
тапсырыстық негізге сай келетін шығындар обьектілері мен калькуляциялау
шығындарды тапсырыстар бойынша топтастырушы өндірістерде.
Тапсырыстар бойынша жүргізілетін өндірістік шығындар есебі мен өндірілген
Тапсырыстардың нақтылы өзіндік құны орындалатын тапсырысты ашқан күннен
Нормативтік әдіс бойынша өндірістік шығындар есебі мен өндірілген
қысқа циклды өндіріс;
көп санды және көп номенклатурадағы өнімдер өндіру;
көп санды есеп объектілері бар өндірісте;
шығындар объектілері мен өндірілген өнімдердің өзіндік құнын калькуляциялаушы
аяқталмаған өндірісте.
Нормативтік әдіс негізінен көп сериялы, көп массалы және
Нормативтік әдістің ең негізгі принципі - шығындар деңгейін
Бухгалтерлік есеп тәжірибесінде барлық шығындар екі нұсқамен -
Жартылай фабрикатты әдіс жекелеген ауыспалы кезеңдер бойынша өңделген
Кейбір өндірісте бір мағынадағы фабрикаттар әр түрлі мақсатта
Жартылай фабрикатсыз әдіс.
Ұйымдар бухгалтериясындағы синтетикалык шоттарда тек дайын өнімдер қозғалысының
Өндірілген өнімнің бір өлшемін калькуляциялау әдістері. Өндірістік шығындар
тікелей есептеу;
коэффициенттік калькуляциялау;
нормативтік калькуляциялау;
шығындарды сомалау;
аралас калькуляциялау әдістері.
Жоғарыда келтірілген әдістер өзіндік құн шығару әдіснамаларына қарай,
Тікелей есептеу әдісін қолдану арқылы өнімдер өндіруге жұмсалған
Өндірілген өнімнің нақтылы өзіндік құны мына формула бойынша
Өқ= Жш : Нс
Мұндағы Өк - өнімнің өзіндік күны, Жш -
1 мысал. Тау-кен өндірісі саласындағы ұйым бір ғана
40000 : 40 = 1000 теңге.
Коэффициенттік калькуляциялау әдісі бойынша өндірілген өнімдердің өзіндік құны
бір өлшемдегі өнімнің нормативтік өзіндік құны;
өнімнің сметалық ставкасы;
өнімді жөнелтудегі (босатудағы) баға;
басқалары.
2 мысал. Ағаш тілу зауытында дайындалған қарағайдан әр
Өндірілген барлық өнімдерге жұмсалған шығындар 3450000 теңге болып
Коэффициенттік негіз құрау үшін екі жағы тілінген тақтайды
Сонда: 1) екі жағы тілінген тақтай (1200:1200).......1,0
шеті тілінбеген тақтай (960:120) ......0,8
кесінді тақтай (600:120) .......0,5
Осы мәліметтер негізінде өндірілген өнімнің бір өлшемін калькуляциялауға
10 кесте Өнімнің бір өлшемінің өзіндік құнын калькуляциялау
Өнімдердің аталуы Саны, куб.м Коэффициенттер Шартты өнімдердің саны,
Екі жағы тілінген тақтай 20000 1 20000 2000000
Тілінбеген тақтай 15000 0,8 12000 1200000
Кесінді тақтай 5000 0,5 2500 250000
Жинағы X X 34500 3450000
Осы кестеде көрсетілген мәліметтерге қарағанда тілінген ағаш материалдарының
Ендігі жерде «екі жағы тілінген тақтай», «тілінбеген тақтай»
екі жағы тілінген тақтай (20000 куб.м х 100)=2000000
тілінбеген тақтай (15000 куб.м. х 0,8) = 1200000
кесінді тақтай (5000куб.м. х 0,5) = 250000 теңге
Барлық жинағы 3450000 теңге. Қажет болған жағдайда әрбір
20000000 : 20000 =100 теңге - екі жағы
1200000 : 15000 = 80 теңге тілінбеген тақтай;
250000 : 5000 = 50 теңге кесінді тақтайдың
Нормативтік калькуляциялау әдісі.
Мысал. 2010 жылдың сәуір айында машина жасау зауыты
11 кесте 2010 жылы сәуір айында өндірілген желдеткіштердің
Көрсеткіштер
Калькуляциялық баптар Шығындар Желдеткіштің өзіндік құны Бір дана
Норма бойынша Өзгеріс Нормадан ауытқу Жинағы
Негізгі материалдар 74470 680 +2 -5 677 685
Сатылып алынған жартылай фабрикаттар 9130 83
83 84
Қызметтер 4180 38 + 1 -1 38 39
Қалдықтар -330 3 - - 3 39
Материалдар жинағы (қалдықсыз) 87450 798 +3 -6 795
Еңбек ақы 20570 181 +1 +5 187 190
Басқа да өндірістік шығындар 4510 45 -11 -5
Жалпы өндірістік шығындар 17710 159 +3 -1 161
Ақаулық шығындар 440 - - +4 4 -
Өндірістік өзіндік құн 130680 1183 +8 -3 1188
Осы есептеулердің нәтижесінде өндірілген бір бұйымның нақтылы өзіндік
Аралас калькуляциялау әдісі. Бұл әдіс тікелей калькуляциялау және
Жанама шығындарды тарату тәсілдері:
еңбек ақы шығындары көлеміне;
тікелей шығындар көлеміне;
жұмысшылардың істеген адам-сағаты санына;
басқа да көрсеткіштерге пропорционалды
Жанама шығындарды өз мазмұнына қарай тарату процесі өнімдердің
Мысал. Ұйым әр түрлі тапсырыс орындаумен айналысады. Таратылатын
12 кесте Жанама шығындарды тарату
Тапсырыс нөмірлері Тапсырыстар бойынша өндірістік жұмысшыларға есептелінген тікелей
1 4426 6639
2 10000 15000
3 6000 9000
Жинағы 20426 30639
Аяқталмаған өндірісті бағалау әдісі:
шығындардың тікелей баптары,
материалдық шығындар сомасына,
нормативтік (жоспарлы) өзіндік құн,
шартты бірлік тәсілі бойынша бағаланады.
Аяқталмаған өндіріс шығындарының тікелей баптары әдісіне аяқталмаған өндірістегі
Аяқталмаған өндірісті материалдық шығындар сомасына қарай бағалау өндірісі
Аяқталмаған өндірісті нормативтік (жоспарлы) өзіндік құнмен бағалау үшін
Аяқталмаған өндірісті шартты бірлік тәсілі бойынша бағалау. Есепті
Мысал. Керамикалық бұйымдар өндіру цехында шай кеселері дайындалады.
13 кесте Аяқталмаған өндірісті шартты бірлік тәсілімен бағалау
Көрсеткіштер Өлшеу бірлігі, дана Дайындалған дәрежесі Дайындалған коэффициент
Айдың басындағы аяқталмаған өндірістің қалдығы 200 40% 0,4
Дайындалған дайын өнімдер 1200 100% 1 1200
Айдың аяғындағы аяқталмаған өндірістің қалдығы 300 80% 0,8
Жинағы 1700 -
1520
Өндірілетін өнімдердің дайындалған дәрежесі түгендеу (инвентаризация) немесе аяқталмаған
9. Берешек және алашақ қарыздар есебі. Есептің осы
болашақтағы күмәнды қарыздарды жабу резервін құруына болады. Күмәнды
Біріншісі, сатылған өнімдер, орындалған жұмыстар, көрсетілген қызметтердің жалпы
Екіншісі, шоттарды мерзіміне қарай төлеу әдісі бойынша берешектер
10. Еңбек ақы төлеу есебінің саясатында еңбек ақы
тоқтап қалушылық себептері, сыйақы төлеу, қосымша еңбек ақы
Сонымен катар, есеп саясатында еңбек ақы өрісіне тән
Ақшаларға тән есеп саясатында кассалық операциялар жүргізу, шетелдік
Табыстар мен шығындар жөніндегі есеп саясатының мазмұнында негізгі
Негізгі қызметтен түскен табыстар төмендегілерді сатудан түседі:
Тауарлы-материалдық босалқылар:
дайын өнімдер;
тауарлар;
материалдар;
аяқталмаған өндіріс.
Орындалған жұмыстар:
құрылыс-монтаж;
зерттеу-жобалау;
геологиялық барлау;
ғылыми-зерттеу;
басқалар.
Қызмет көрсету:
тасымалдау (жүктерді жеткізу, жолаушыларды тасымалдау);
байланыс;
коммуналдық және энергетикалық;
күзет және қоймалау;
жалдағы активтер бойынша (негізгі құралдарды уақытша пайдалану мен
делдалдық;
басқалар.
Негізгі қызметке жатпайтын табыстар мыналар:
1)Ұзақ мерзімді (айналыс сыртындағы) активтерді сату:
материалдық емес активтер;
негізгі құралдар;
инвестициялар;
ұзақ мерзімді берешектердің қарызы.
2)Дивидендтер:
- акциялар, облигациялар, басқа да құнды қағаздар бойынша;
- басқа да ұйымдардың жарғылық капиталға
бірлескен қызмет нәтижесінен;
3)Пайыздық түрдегі табыстар:
берілген қарыздар мен займдардан;
сатылған қарыздардан;
басқалардан.
4)Басқа да табыстар:
шетелдік валюта айырбастау операциялары бойынша жағымды курстық айырым;
шаруашылық келісім шарт талаптарының бұзылғаны үшін басқалардың төлеген
қысқа мерзімді қаржылық инвестициялар құнының ағымдағы өзгерістеріне сай;
- заңды және жеке тұлғалардан ақысыз алынған активтер;
- заңды және жеке тұлғалардың осы ұйымға шектірген
есепті жылы анықталған өткен жылдың табысы;
басқалардан.
5) Төтенше жағдайлардан түскен табыстар (апат, табиғат құбылысы,
Есеп саясаты жөніндегі құжатқа түскен табыстар ағынын көрсететін
Қарыз каражаттары жөніндегі есеп саясаты. Мұнда қысқа және
14. Салық есебінің саясаты. Салық және салық салымы
пайдаға салынатын салықтың базалық көрсеткішін анықтауға;
бюджет алдындағы салықтық міндеттемелердің қалыптасуына;
мүліктерді бағалауға;
шеккен зиянды салық кезеңдеріне қарай таратуға.
Мұндай жұмыстарды орындау үшін ұйымдар
Салық есебіне тән есеп саясатын қалыптастыру барысында салық
салық есебін ұйымдастырудың тәртібі;
есеп ақпараттарын өңдеудің тәртібі;
салық есебін жүргізудің әдістері;
салық есебінің сенімді жүргізілуіне байланысты басқа да аспектілер
Сонымен қатар, салық есебін жүргізуге арналған аналитикалык жіктеу
Егер ұйымдар қызмет атқарудың бірнеше түрлерімен айналысатын болса,
Сонымен қатар, есеп саясатына табыстар мен шығындарды тану,
Салық есебіне тән табыстар мен шығындарды классификациялық топтарға
Салық есебі саясаты жөніндегі ақпараттар мен мәліметтер қаржылық
Есеп саясатының сапалы және оңтайлы әдістерін таңдап алып,
2.3 Есеп саясатының өзгеріске түсу жағдайлары және оны
Есеп саясатының мазмұны төмендегі жағдайларда: ұйымның стратегиялық бағыты,
Ресми түрде ұйымдардың есеп саясаты мына жағдайларға байланысты
Қазақстан Республикасы заң актілерінің бухгалтерлік есеп жүйесіне тән
Қазақстан Республикасы бухгалтерлік есеп жүйесіндегі нормативтік актілердің, әдістемелік
заңды тұлғалардың қайта құрылуына (біріктірілу, бөлу, қосылу факторларына
меншік иесі мен жаңа бағыт ұсынған басшылардың өзгеруіне;
активтер, меншікті капитал, міндеттемелер, шаруашылық нәтижесі және қаржы
Сонымен қатар, ұйымдар қызметіне жаңа технологиялар енгізіліп, өндірістік
Есеп саясатын өзгерту процесі жөніндегі шешім есепті жыл
Есеп саясаты ұзақ мерзімге арналып жасалынуы керек. Мұндай
Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің бекіткен «Қаржылық корытынды есеп
Түсіндірме жазба тәуекелділік пен кейбір маңызы толық ашылмаған
Егер қаржылық және бухгалтерлік қорытынды есеп жүйелерін дайындап
Кезеңдік (айлық, тоқсандық) қорытынды есеп жасау барысында есеп
Ұйымдардың экономикалық қызметіне байланысты сыртқы тұлғалардың қабылдайтын шешімдерінің
Есеп саясаты мен бухгалтерлік қорытынды есеп мазмұнын ашуға
Ұйым басшысы қаржылық есеп бергенде ХҚЕС талаптарына сай
ХҚЕС талаптары мен әдістемесінің осы сұраққа қатысты болуы;
«ХҚЕС концепциясында» бекітілген активтерді, міндеттемелерді, табыстар мен шығындарды
жоғарыда аталып кеткендерге сәйкес ұйымдардың қарыздары, есеп стандартын
Әр кезеңде бір есеп саясаты қолданады, өйткені қаржылық
Есеп саясатын құру үшін ұйымның қызметі ерекшелігіне қарай
бухгалтерлік есеп жүргізу мен қаржылық есеп құрудың ең
есеп саясатының құрылған жағдайын түсіндіру.
басшының бөлек бұйрықтарымен құралатын құжат айналымының схемасын, жиналыс
Есеп саясатын өзгерту заңмен немесе есеп стандарттарын орнататын
Жаңа ХҚЕС қолданатын кезде есеп саясатына өзгертулер енгізген
Есеп саясатына өзгерістер енгізген жағдайда алдағы кезеңде пайда
есеп саясатында өзгертулер ретроспективті болып, нақты түсіндіруге жатпайтын
кез келген корректировка бастапқы кезеңнің бөлінбеген табысының сальдо
жаңа есеп саясатын көрсету мақсатында іске асатын мүмкіндігі
егер есеп саясатындағы өзгерістер ағымдағы немесе басқа да
Кәсіпорынның есеп саясаты осы ұйымның құрылған уақытында дайындалуы
Бұйрық құрамында есеп саясатының есеп беру жылына қабылданған
ҚОРЫТЫНДЫ
Есеп саясаты бухгалтерлік есеп жүйесіне тән қойылған талаптар
Осы кезеңдегі нарықтық қатынастар, меншіктік экономика және кәсіпкерлік
мазмұны мен мәніне карай есеп саясаты тәжірибеде кандай
есеп саясатын қалыптастыруда әр түрлі варианттардың іске асырылуын
Есеп саясатын қалыптастыру барысында мына төмендегі базистік принциптер
а)осы ұйымның активтері мен міндеттемелері меншік иелерінің активтері
б)ұйым өз қызметін белгісіз уақытқа дейін үздіксіз жалғастыра
в)таңдалып алынған есеп саясаты бір жылдан келесі жылдарға
г)дайын өнімдерді сатудан түскен немесе түсетін ақшалардың кашан
Қысқасы, ұйымдар өрісінде қалыптасатын есеп саясаты бухгалтерлік есеп
Бірінші бөлімде есеп саясатының мазмұны, яғни кәсіпорынның есеп
Екінші бөлімде бірінші бөлімде қарастырылған есеп саясатының аспектілері,
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Қазақстан Республикасының Конституциясы, 1995 жыл 30 тамыз (2007.21.05.
Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі, 27 желтоқсан 1997 жыл
Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер
ҚР Заңы "Бухгалтерлiк есеп пен қаржылық есептілік
«Есеп саясаты, есепті бағалауларындағы өзгерістер және қателер» 8
«Қаржылық есеп берудің халықаралық стандарттарына сәйкес қаржылық есептілікті
Алборов Р.А. Кәсіпорынның есеп саясатын таңдау:
Халықаралық қаржылық есеп беру стандарттарына негізделген бухгалтерлік есеп
Қаржылық есеп: оқулық/Әбдіғали Әбдіманапов.- Алматы, 2007,
Казолова Е.П. Бухгалтерлік есеп және
Нұрсейтов Э.О., «Ұйымдардағы бухгалтерлік есеп», «Лем» баспа
В.Ф. Палий «Международные стандарты финансовой отчетности» Инфра-М,
Радостовец В.К., Радостовец В.В., Шмидт О.И.: Бухгалтерский учет
Раимбекова Р.М. Кәсіпорындағы қаржылық есеп. Алматы.
Қазіргі замандағы бухгалтерлік есеп: оқу құралы/Ф.С. Сейдахметова.- Алматы: