Мәліметтерді басқару

МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ........................................................................................................................ 5
Тарау 1 АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕЛЕР.........................................................................
7
1.1 Ақпараттық жүйенің түсінігі....................................................................... 7
1.2 Экономикалық ақпараттық жүйе түсінігі.................................................. 11
1.3 Ақпараттық жүйе ресурстарына шолу....................................................... 13
1.4 Автоматтандырылған ақпараттық жүйе .................................................... 14
1.5 Ақпараттық технологиялардың ерекшеліктері......................................... 19
1.6 Ақпарат жүйесінің құрамды бөлшектер.................................................... 20
1.7 ААЖ ақпараттық қамтамасыз етудің ерекшеліктері................................ 22
1.8 Автоматтандырылған жұмыс орны ...........................................................
25
Тарау 2 ДЕРЕКТЕР ҚОРЫ ЖӘНЕ ПРОГРАММАЛЫҚ ӨНІМ ҚҰРУ
2.1 Деректер қоры туралы жалпы мағлұматтар............................................... 30
2.2 Деректер қорын қалыптастыру принципі.................................................. 31
2.3 Реляциялық деректер қоры 32
2.4 Деректерді өңдеу.......................................................................................... 32
2.5 Деректер қорын басқару жүйесі (ДҚБЖ)................................................... 33
2.6 ДҚБЖ-ң негізгі функциялары..................................................................... 35
2.7 Деректер қорының классификациясы....................................................... 35
2.8 ДҚ Архитектурасы....................................................................................... 36
2.9 Delphi-де қолданылатын мәліметтер қорының түрлері........................ 38
2.10 Delphi-де ДҚ байланысты ұйымдастыру................................................ 40
2.11 TQuery компонентімен жұмыс................................................................ 43
Тарау 3 ҚҰРЫЛЫС МАТЕРИАЛДАРЫН САТУ ОРТАЛЫҒЫНЫҢ ЖҰМЫСЫН ЖОБАЛАУ.............................................................................................
49
3.1Программалық өнімді құру ортасын таңдау және негіздеу....................... 49
3.2 Мәлімметтер қорының құрылымы.............................................................. 50
3.3 Мәліметтер қорын басқару қосымшасы...................................................... 55
Қорытынды....................................................................................................................
61
Әдебиеттер тізімі.......................................................................................................... 63
Қосымша 1 Құрылыс материалдарын сату орталығының жұмысын жобалау.......
КІРІСПЕ
Елімізде тауар және қаржылық нарықтың жылдам дамуы қоғамның
Қазіргі уақытта қоғамдық өмірде ақпараттың таралу қарқыны өте
Ақпаратты басқару компьютерлерді қолданудың негізгі саласы болып табылады
Мәліметтер қоры - қоғамның қандай да бір саласындағы
Дипломдық жұмыстың тақырыбы «Құрылыс материалдарын сату орталығының жұмысын
Дипломдық жұмыстың өзектілігі. Қазіргі қоғамның талаптарына сәйкес
Дипломдық жұмыстың негізгі мақсаты – құрылыс материалдарын сату
Зерттеу мақсаты- МҚ құруға қойылатын талаптарды зерттей
Дипломдық жұмыстың зерттеу объектісі- сауда саласындағы қолданыста бар
Дипломдық жұмыс Delphi обьектілі бағытталған тілінде жазылған және
1 АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕЛЕР
1.1 Ақпараттық жүйенің түсінігі
Бізді қоршаған әлемдегі ақпараттар ағымы өте көп. Уақыт
Адамзат баласы ғасырлар бойы қоршаған орта туралы, жұмыс
Егер біз кейбір объектілердің жиынтығын қарастыратын болсақ, онда
Ақпараттар жүйесін фактографиялық және құжаттық деп бөлуге болады.
Фактографиялық ақпараттар жүйесінде – нақты әлем объектлері жайындағы
Құжаттық ақпараттар жүйесі – сұраққа бір жақты жауап
Ақпараттық жүйенің бұл көрсетілген топтауы біраз ескірген. Өйткені
Берілген жұмыс мақсатын фактографиялық ақпараттар жүйесі қанағаттандырады. Олар
Ақпараттық жүйенің топталуы.
Ақпараттық жүйелердің түрлерін топтау белгілеріне байланысты анықтауға болады.
Қолданылып отырған топтауға байланыссыз, ақпараттық жүйенің негізгі мақсаты
Көптеген мамандардың практикалық қажеттілігіне ақпараттық жүйенің қатысатын адамдар
Жеке дара ақпараттық жүйелер.
Топтық ақпараттық жүйелер.
Аймақтық ақпараттық жүйелер.
Бүкілғаламдық ақпараттық жүйелер.
Жеке дара ақпараттық жүйелер әрбір адам өзі құра
Топтық ақпараттық жүйелерге екі немесе одан да көп
Региональдық ақпараттық жүйелерге көптеген жүйелер жатады. Олар кейбір
Бұл мемлекеттік ақпараттар жүйесі және оның субъектілік және
Жалпы ақпараттық жүйелерді технологиялық белгілері арқылы ажырату,
Құжаттық-фактографикалық ақпараттық жүйелер.
Электрондық ақпараттық жүйелер.
Құжаттық-фактографикалық электрондық жүйелер.
Құжаттық-фактографикалық ақпараттық жүйелерде негізгі ақпарат тасушы болып табылатын
Электрондық ақпараттық жүйелерді таза түрінде біздің елімізде
Бұл жүйелерде барлық ақпарат тек электрон-байланыс каналдары арқылы
Құжатты – факторлық электронды жүйелер өркениетті елдерде көп
Қазіргі кезде көптеген ақпараттық жүйелер әртүрлі саладағы техникалық
Ақпараттық жүйе қасиеттері арнайы ақпараттық жүйелерді экономикалық және
Ақпараттық жүйелердің жылдамдығы;
Ақпараттық жүйелердің өндірілуінің көлемі мен сыйымдылығы;
Ақпарат бірліктерінің енгізілу жылдамдығы;
Ақпарат алмасу жылдамдығы;
Ақпараттық бірлік өнделуінің жылдамдығы;
Ақпарат бірліктерінің тұрақтылығы;
Ақпарат жүйелернің әсері;
Ақпарат жүйелернің төзімділігі.
Жылдамдығын анықтау үшін, ақпарат деректерінің енгізіле басталысымен
Жылдамдық артқан сайын, коррекциялық ақпарат арқылы объектіні басқару
Ақпараттық жүйелердің көлемі мен сыйымдылығының өндірілуі ақпараттық
Бір килобайтта 210 байт-1024 байт
Бір мегабайтта 220 байт-1024 килобайт
Бір гигобайтта 230 байт-1024 мегабайт.
Бір байттың көмегімен дәстүрлі тілдің бір белгісі немесе
Ақпарат жүйелерінің әсерлерін оның қосымша өнімнің бағасына қатысымен
Кем немесе жетпей қалған жағдайда нақты ақпарттық жүйелер
Егер қатынас нөлге тең болса, онда, жүйе жай
(А.Ж) төзімділігін көрсеткіш суммаларының, айналу суммаларына қатынасымен анықтауға
Ақпараттық жүйенің ұсынылған қасиеттері ақпараттық жүйе жобаларына дәл
Ақпараттық жүйелердің соңғы түрлерінің артықшылықтары [7]:
Үстелдік компьютердің потенциялының толық қолданылуын және анықталған орталықтарының
Жүйе үлгілерінің құрылысы, біртұтас жақтаулық кешендегі архитектуралық шешімдердің
Жүйенің ресурстарын экономдау жоғарғы деңгейде мәліметтерді өңдеу және
Жүйе конфигурасиясының динамикалық өзгеруі, иерархенің барлық деңгейлерін басқару
Компьютер негізіне ақпаратты орналастырудың көптеген себептері бар. Қазіргі
1.2 Экономикалық ақпараттық жүйе түсінігі
Жазып алуға, жіберуге, өңдеуге, сақтауға болатын және халық
Экономикалық ақпаратқа жұмыстық, материалдық, қаржылық қорлары туралы және
Экономикалық ақпараттың келесі ерекшеліктері бар:
көлемінің көп болуы;
оны алу циклдарының көп рет қайталануы және анықталған
оның көздерінің және қолданушылардың әр алуандылығы;
оны өңдеу кезіндегі логикалық операциялардың меншікті салмағының
Экономикалық ақпараттың осындай қасиеттері ғылыми-техникалық қажеттілікті және есептеуіш
Экономикалық ақпараттың құрылымы күрделі және құрамында белгілі бір
реквизиттер;
көрсеткіштер;
құжаттар.
Экономикалық ақпаратың элементарлы бөлінбейтін бірліктері болып, объекттің белгілі
Экономикалық мағынасы бар реквизиттер-белгілердің және реквизиттер-негіздердің логикалық байланысқан
Ақпараттың барлық маңызды сегменттері үшін ақпарат сандық және
Сандық сипаттамалар:
жазулар саны;
ақпараттың жаңару мерзімі;
ақпаратты жинауға кеткен шығындар;
басқа сипаттамалар
Сапалық сипаттамалар:
сапаның қорытынды жазбасы;
ақпараттың толықтығы, дұрыстығы және актуальдылығы;
қолдану ыңғайлылығы;
басқа сипаттамалар.
1.3 Ақпараттық жүйе ресурстарына шолу
Қоғамды ақпараттандыру сатысында ақпараттың құрылуы және өндірілуі оның
Ақпаратты өндірістің және қолданудың өнімі ретінде біріншіден пәндік
Келесі қарастырылатын мәселе басқармалық және экономикалық ақпарат болады.
дұрыстық;
толықтық;
құндылық;
өзектіліе;
анықтық;
түсініктілік.
Егер ақпарат жағдайдың нағыз күйін бұлжытпайтын болса, онда
Егер ақпарат түсінуге және шешімдерді қабылдауға жеткілікті болса,
Ақпараттың құндылығы, сол ақпарат арқылы қандай мәселелер шешілетініне
Үлкен, күрделі адам-машиналық ақпараттық жүйелердің жиынтығы қоғамның маңызды
Материалдық байлықтарды реттеу, алмастыру және пайдалану және өндірістің
1.4 Автоматтандырылған ақпараттық жүйе
Жүйе деп өзара байланысқан функционалдауы нақты пайдалы нәтиже
Жүйеге төмендегі қасиеттер тән болады:
күрделілігі;
бөлінетіндігі;
бүтіндігі;
элементтердің көп түрлілігі және олардың табиғатының ерекшеліктері;
құрылымдылығы.
Басқару функцияларын жүзеге асыратын жүйе басқару жүйесі деп
Басқару жүйенің компоненттерінің арасындағы, және сонымен қатар жүйенің
Автоматтандырылған ақпараттық жүйе (ААЖ) – ақпараттың, экономикалық-математикалық әдістер
ААЖ құру экономикалық объекттің өндірісінің тиімділігін көтереді және
ААЖ құру тәжірибесі, өндірістік-шаруашылық процестердің жағдайларын формализациялау, мемлекеттік
Автоматтандырылған ақпараттық жүйе (ААЖ) деректерді өңдеудің жаңа құралдары
Автоматтандырылған ақпараттық жүйелерді сәйкес ақпараттық технологиялар іске асырады.
ААЖ құрылымы көп деңгейлі болады. Жүйе толығымен және
Функционалды бөлімі ААЖ-ң пәндік саласын, мағыналы бағыттылығын көрсетеді.
Қамтамасыз ететін бөлімге ақпараттық, техникалық, бағдарламалық және кез
Ақпараттық қамтамасыз етуге көрсеткіштердің, құжаттардың, классификаторлардың, кодтардың, салық
Техникалық қамтамасыз ету ақпаратты өңдеудің техникалық әдістердің, және
Бағдарламалық қамтамасыз ету әртүрлі жалпы және қолданбалы сипаттағы
1.1 сурет. Автоматтандырылған ақпараттық жүйелердің классификациясы
Автоматтандырылған ақпараттық жүйе үлкен жүйелер класына жатады. Осындай
Осындай жүйені құру бірқатар мәселелерді шешумен байланысты. Ең
1.5 Ақпараттық технологиялардың ерекшеліктері
Жаңа ақпараттық технологияның негізін үлестірілген компьютерлік жабдықтар, сәйкес
1.6 Ақпарат жүйесінің құрамды бөлшектері
Ақпарат жүйесі басқа да жүйелер секілді элементтерден түзелетіндіктен
Атқарушы бөлімдер немесе ішкі жүйелер әдетте басқару жүйесінің
Дегенмен, бір объект үлгіні тұрғызу мүмкін емес. Сол
үлгінің динамикалық қасиеттеріне сәйкес талаптарды бәсеңдету үшін басқару
үлгінің сызықты емес қасиеттеріне сәйкес талаптарды бәсеңдету үшін
Басқару деңгейлеріне байланысты атқарымдық ішкі жүйелердегі үлгілер негізінен
басқару объектісінің дамуын болжау;
басқару объектісінің келешекке арнап жоспарлау;
басқару объектісінің құрылымын ұйымдастыру;
басқару объектісінің қызметін ағымдық жоспарлау;
басқару объектісінің қызметін жедел реттеу;
басқару объектісінің қызметін есептеу, бақылау және талдау.
Өндірістік сипатқа байланысты атқарымдық ішкі жүйелердегі үргілер былай
ғылыми – зерттеу немесе тәжірибелік жұмыстарды басқару;
объектінің өндірістік құрылымын қалыптастыруды басқару;
негізгі өнімді өндіруді басқару;
объектінің қосымша – қызмет көрсетуші өндірісін басқару;
көлік үрдісін басқару;
негізгі қорларды пайдалану үрдісі мен өндіріс қуатын басқару;
математикалық – техникалық жабдықтауды басқару;
еңбек қорларын басқару;
өнім өткізуді басқару;
объектідегі қаржы-қаражат жабдықтарын басқару;
басқарушы жүйенің дамуы мен атқарылуын басқару.
Ақпарат жүйесінің жабдықтаушы бөліміндегі ішкі жүйелер атқарымдық бөлімінің
Жабдықтаушы бөліміндегі ішкі жүйелер келесі түрде бөлінеді:
ақпараттық жабдықтау;
техтикалық жабдықтау;
математикалық жабдықтау;
бағдарламалық жабдықтау;
ұйымдастырумен жабдықтау;
ленгвистикалық жабдықтау;
құқықтық жабдықтау;
эргономикалық жабдықтау;
Жабдықтау бөліміндегі ішкі жүйелер әрқайсысы өз алдына бөлек
ақпараттық жобалаудың негізгі міндеті – басқарылатын объектіні сипаттайтын
техникалық жабдықтау – ақпарат жүйесінің атқарымдық және жабдықтаушы
математикалық жабдықтау деп – жүйедегі есептерді шешіп, ақпаратты
бағдарламалық жабдықтау – ақпарат жүйесін жобалау (тұрғызу) мен
лингвистикалық жабдықтау – есептеу техникасы арқылы ақпаратты өңдеу
құқықтық жабдықтау– ақпарат жүйесінің тұрғызылуы мен қызметін және
эргономикалық жабдықтау – ақпарат жүйесіндегі адам қызметінің тиімділігін
1.7 ААЖ ақпараттық қамтамасыз етудің ерекшеліктері
ААЖ ақпараттық қамтамасыз етуі кәсәпорынның ақпараттық моделі болып
Көрсеткіштер жүйесі ААЖ-мен салық органдарының қызметін қамтамасыз ету
а) кірісіне және шығысына байланысты:
бастапқы;
шығатын;
б) тапсыру мерзімдері бойынша:
регламенттік – дайындау және тапсыру мерзімдері анықталған құжаттар.
Машинадан тыс ақпараттық қамтамасыз етудің маңызды бөлігі классификациялау
Машина ішілік ақпараттық қамтамасыз ету салық салу жүйесін
Деректерді ЭЕМ-де жинауды, өңдеуді және сақтауды ұйымдастырудың негізгі
ортақ физикалық мағынасымен сипатталатын және салық органдары қызметінің
кірістегі құжаттардағы деректер номенклатура көлемінде, салық органдарының қызметшілерін
деректерді ақпараттық құрылымдарға ұйымдастыру және деректер қорын басқару
ААЖ объекттері арасындағы және салық органдарының ішінде бар
берілген жүйе қатынасатын сыртқы деңгейлерден түсетін деректермен ақпараттық
жүйелілік және бір ретті енгізу принциптерін орындау –
ДҚ функционалды және ақпараттық құрамы әрбір жұмыс
бюджеттік классификацияның, бюджеттің, территориялардың, регламенттелген есептік формалар бойынша
салық түсімдері бойынша оперативтік деректер қорлары;
салық заңдары бойынша ұсыныстар, жауаптар, прецеденттер, хаттар қорлары;
есептік формалар негізіндегі туынды және интеграцияланған деректер қорлары;
әртүрлі тағайындау ішкі құжаттардың қорлары және т.б.
Мұндай деректер қорларының жұмысы арнайы бағдарламалық қамтамасыз етумен
ААЖ-ң ақпараттық қамтамасыз етуінде маңызды орынды ақпараттық-анықтамалық жүйелер
салы салу бойынша заңдық және нормативті акттердің ДҚ;
инструктивті және әдістемелік материалдардың ДҚ;
жалпы құқықтық сұрақтар бойынша ДҚ.
Бұл деректер қорларының ерекшелігі, салық комитетінің барлық бөлімшелерімен
1.8 Автоматтандырылған жұмыс орны
Автоматтандырылған жұмыс орнының қызмет көрсетуі деп, компьютерде, ақпаратты
Әр түрлі басқару объектісінде, олардың атқаратын қызметіне сәйкестендірілген,
жүйелік;
икемділік ;
орнықтылық;
тиімділік.
Жүйелік принципі – құрылымы белгіленген міндетіне сәйкес анықталатын
Икемділік принципі – қандайда бір модуль арқылы құрылатын
Орнықтылық принципі – жұмыс орынын автоматтандыру жүйесі мүмкін
Тиімділік принципі – жүйені жасауға және оны пайдалануға
Жұмыс орынын автоматтандыруға қойылатын талаптар төмендегідей:
мамандардың ақпараттық және есептеу талабын уақытында қанағаттандыру;
автоматтандыру уақытты ұту қажеттілігінен туындайтындықтан қолданушының сұранысына аз
пайдаланушының дайындалу деңгейіне және оның профессионалдық сұранысына байланысты
автоматтандырылған жұмыс орынының функцияларын үйренудің қарапайымдылығы, сенімділігі;
пайдаланушыға байланыс бойынша шыдамдылықты қамтамасыз ету;
пайдаланушының тез үйренуінің маңыздылығы;
есептеуіш желі құрамында жұмыс істеуінің маңыздылығы.
Компьютерлердің құнының арзан болуы, сенімді, пайдаланудың қарапайымдылығы арқасында,
Дербес ЭЕМ-ді ең тиімді қолдану дегеніміз белгілі бір
Жалпы бағдарламалық жасақ есептеу техникаларының қызмет жасауын, жаңа
Автоматтандырылған жұмыс орнының мамандандырылған бағыты бағдарламалық жасақтың функционалдық
Функционалдық бағдарламалық жасақты құрған кезде «адам-машина» байланысын ұйымдастыратын
Осы сұқбатты ұйымдастырғандардың көзқарасы бойынша сұқбаттық жүйенің
жүйелер командалық тілмен
«объектілер ғаламындағы адам»
«мәзір» үлгісіндегі сұқбат
түрінде бөлуге болады.
Қолданбалы жүйелерде командалық тілді қолдану бұл кіші және
«Объектілер ғаламындағы адам» сырттай қарама-қарсы жағдай – командалар
Қазіргі кезде соңғы екі қасиеттен тұратын пайдаланушы интерфейсі
Енді автоматтандырылған жұмыс орнын өңдеуінің екі жолын қарастырамыз.
Функционалдық бағдарламалық жасақтың қолданудың нақты шартына қалай бейімделетінін
Бірінші техникалық қызметші еңбегін автоматтандыру үшін бағдарламалық
Мамандар әртүрлі құжаттарды дайындау үшін талап бойынша қойылатын
Мамандардың көп бөлігі, көп жағдайларда экономикалық ақпараттар кесте
Мекемелерде ұйымның бақылауға және қызметін үйлестіруге арналған автоматтандырылған
Оперативті мәлімет алмасу мекеме қызметінде маңызды роль атқарады.
Қазіргі кезде интеграцияланған пакеттер деп аталатынды жасауға тенденция
сандық
мәтіндік
графиктік
қолданады.
Ақпаратты сақтау үшін көбінесе мәліметтер қорын басқару жүйесі
Бірақ қазіргі функционалдық бағдарламалық жасақтар әртүрлі мамандықтар қызметкерлерінің
жаңа мамандық үшін жаңа бағдарламалық жасақтың жасалуы
бар мамандықтар үшін бағдарламалық жасақтарды мамандандыру
Қазіргі кезде кәсіпшілік мағынадағы автоматтандырылған жұмыс орнына көшу
шешілуші мақсаттардың есебі
басқа қызметкерлермен байланысу
кәсіпшілік әдеттер мен бейімділіктердің есебі
тек қана функционалдық бағдарламалық жасақты жасап қоймай, сондай-ақ
Мұндай автоматтандырылған жұмыс орнымен мамандарды жабдықтау мекемелік қызметкерлердің
2 ДЕРЕКТЕР ҚОРЫ ЖӘНЕ ПРОГРАММАЛЫҚ ӨНІМ ҚҰРУ
2.1 Деректер қоры туралы жалпы мағлұматтар
Деректер қорының жалпы мағынасы - бұл негізгі
Қазіргі заман ақпараттық технологиясы - деректер қоры (ДҚ)
Дектерін қорын қолданудың тез өркендеуі ДҚБЖ-да жаңа
Ұсынылған мәліметтер кең спектрге және ондағы операцияларының қолдауына
Деректер қорының табиғи және нақты ұсынылуы заттық аймақтық
Дедуктивті деректер қорының реализациясын қолдау.
Деректер қорының тұтастығын кең диапозонда заттық аймақ пен
Әр текті деректер қорының интеграциясы, деректер қорын басқаруды
ЭЕМ-де қазіргі замандағы ДҚБЖ көп мүшелік функциясы традициялық
ЭЕМ-нің фон-неймандық? архитектурасы ДҚБЖ талаптарына теңбе-тең емес.
Көп деңгейлі және күрделі программалық қамтамасы бар
Универсальды ЭЕМ қолданбалы жүйенің жұмыс істеу тиімділігінің
Персональдық ЭЕМ мен персональдық желілерде мәліметтердің орталықтандыруы мен
Бұл ой арнайы мамандырылған автономды ақпараттық жүйелерді құруды
Әдетте жүйе көрсетілген мәселені толық шеше алмайтын универсальды
Деректер қоры - ақпараттың сақталуын қамтамасыз етеді, сонымен
2.2 Деректер қорын қалыптастыру принципі
Деректер қорын жобалауға көмектесетін бірнеше кеңестер берейік
Жобалаудың басты сұрақтарын қарастыру керек; олар: қолданбалы аймақтың
Деректер қорын жобалау процессінде ең басты қиын этабы
Кестедегі ақпараттар қайталанбауы қажет. Өзара қайталанған кестелер болмауы
Әрбір кесте тек бір тақырыптағы ақпараттан тұруы қажет.
2.3 Реляциялық деректер қоры
Дерек қоры кез келген қосымша ақпараттық жүйемен пайдаланатын
2.4 Деректерді өңдеу
ДҚБЖ әртүрлі тәсілдерді қолдану арқылы дерктермен жұмыс істерге
Microsoft Access-те кесте деректерін өңдеу үшін SQL тілі
2.5 Деректер қорын басқару жүйесі (ДҚБЖ)
Деректер қорын басқару жүйесі (ДҚБЖ) - бұл ДҚ-да
Әлемде дерек қорымен басқару жүйесі аз емес.
Кіші бизнесті программалау үшін әрқашанда деректер қорын кең
Access деректер қорын басқару жүйелерінің қалыптары Office Microsoft
Бір жағынан Access 9Х-Excel 9X, Word 9X және
Деректер қорының құрылымдық ұйымын құрастырайық. Деректер қорын басқару
Логикалық модель - консептуальдық моделді деректер қорының нақты
Деректер қоры логикалық жобалау дегеніміз - мақсатты ДҚБЖ
Логикалық жобалау - белгілі бір уақыт кезінде басталатын
1. Деректердің иерархиялық моделдері (ДИМ) . Иерархиялық
2. Деректердің желілік модель (ДЖМ).
Желілік моделде деректер еркін граф түрінде ұйымдастырылады. Желілік
Сонымен қатар, деректердің құрылымы ДҚ-ды жобалау кезеңінде беріледі
3. Деректер қорының реляциялық моделі (ДҚРМ). Реляциялық деректер
Реляциялық деректер қоры - қазіргі заманғы жүйелердің негізгі
Қорды қолданушылар - тұтынушыларға, қолданушыларға арналған дайын қорлар
Компьютердегі деректер қоры - бұл бір байланыспен
2.6 ДҚБЖ-ң негізгі функциялары
Анықталған мәліметтер. Сіз, өзіңіз құрған деректер қорында қандай
Мәліметтерді өңдеу. Мәліметтерді әртүрлі тәсілдермен өңдеуге болады.
Мәліметтерді басқару. Сіз, қайсы қолданушыға мәліметтерді көруіне немесе
2.7 Деректер қорының классификациясы
Мәлiметтер қорын басқару жүйесi (МҚБЖ) мәлiметтер құрылымы типтерiнiң
МҚБЖ – бағдарламалық жабдық, оның көмегiмен МҚ (мәлiметтер
Кез-келген мәліметтер қоры деректердің реляционды моделіне негізделеді.
Мәліметтердің реляционды моделінің негізінде қатынастар (relation - ағылшын
Реляционды мәліметтер қоры – бұл өзара байланысқан қатынастар
Қатынастарға қолданылатын негізгі амалдарға:
Жиындарға қолданылатын амалдар: қиылысу, айырма, декарттық көбейту, бөлу,
Арнайы реляционды амалдар: проекциялау, біріктіру, таңдау (селекция, шектеулер)
Мәліметтер қорын басқару жүйесінің деңгейі осы айтылған амалдарды
Реляционды алгебра тілдері;
Реляционды есептеулер тілдері.
Реляционды алгебра тілдері реляционды алгебраға негізделген. Қатынастарға қолданылатын
Бұтақ тәрізді объектілердің кестесі иерархиялық құрылым болады. Бұндай
Мәліметтер құрылымының үшінші түрі – желілік ДҚБЖ.
Керектi ақпараттарды жинау ғана емес, оларды жақсылап құрылымдау
объектiнiң сипаттамаларын анықтау;
осы объектiлердiң атрибуттарын (атрибут – қатынас бағандары) анықтау;
объектiлердiң арасындағы байланысты көрсететiн құрылым типтерiн таңдау (кесте,
ақпараттық құрылымның дәл экземплярын құру.
2.8 ДҚ Архитектурасы
ДҚ-ның орналасуы мәліметтерді өңдейтін қосымшаны құруға әсер етеді.
-
-
болып екіге бөлінеді:
Delphi қосымшасы ДҚ-на BDE (Borland Datеbase Engine –
Локальді ДҚ қосымша орналасқан компьютерде ДҚ-мен жұмыс бір
2.1 сурет. Қосымша мен мәліметтер қоры арасындағы байланыс
МҚ көпқолданушы режимінде де жұмыс жасауы мүмкін. Ол
Қашықтықтағы МҚ желінің компьютер – серверінде орналасады, ол
Ақпараттық жүйе – МҚ сервері мен клиенттен тұрады.
Клиент – бұл қосымша – клиент деп аталады.
Мәліметтер алу үшін МҚ орналасқан қашықтықтағы серверге сұраным
2.2 сурет. клиент – сервер
Реляциялық МҚ өзара байланысқан кестелерден тұрады. Кестелер файлдарда
Бір кесте үшін мәліметтерден, индекстер мен кілттерден тұратын
Кесте жолдары – жазба, бағаны- өріс деп
Әрбір өрістің уникалды аты болады. Өрісте тек бір
Кілт - бұл кестедегі әрбір жазбаны бір мәнді
Индекс – бұл да кілт сияқты кесте
Жазбаларды бірмәнді идентификациялауға;
Кілттік өрістерде мәндерді қайталануын болдырмауға;
Кестелерді сұрыптауға;
Кестеде мәліметтер іздеу жылдамдығын жоғарылатуға;
МҚ –ң жеке кестелері арасында байланыс ұйымдастыруға.
2.9 Delphi-де қолданылатын мәліметтер қорының түрлері
Локалдік мәліметтер қорында мәліметтер қоры клиент машинасында, ал
Локалдік вариантта мәліметтермен жұмыс істеу бір пайдаланушы режимінде
Файл – сервер мәліметтер қорында мәліметтер желілік файл
Екеуінде де BDE клиент машинасында болады, және
Клиент – серверлік мәліметтер қоры.
Клиент – сервер архитектурасында BDE мен мәліметтер қоры
Клиент – серверге реляциялық мәліметтер қоры (бір –
SQL сервердің қолдануымен транзакцияның қуатты аппараты бір мезгілде
Мәліметтер қоры серверінде мәліметтер физикалық тұрғыдан бір үлкен
Сервер қосымшасымен біріккен архитектура.
Клиент – сервер архитектурасын дамыту идеясы (ойы) мәліметтер
Клиент – сервер архитектурасы екі звенолы: бірінші звено
Үш звенолы архитектурада қосымша бағдарлама құрылады, онда бұрын
Клиент қосымшасы BDE – мен жабдықталған кез келген
Сондай – ақ мұнда мәліметті орналастырудың файл –
Клиент бағдараламасында мәліметтер қорының мәліметтер бөлігінің көшірмесін білдіретін
2.10 Delphi-де ДҚ байланысты ұйымдастыру
Delphi-де мәліметтер қорымен жұмыс істеуінің негізі Borland Database
Delphi қосымшасы мәліметтер қорымен байланысар кезде BDE-ге барады
BDE псевдоним арқылы көрсетілген мәліметтер қорына сәйкес
Егер BDE-нің өзінде қажет мәліметтер қорын басқару жүйесінің
BDE SQL- сұраныстардың стандарт тілін қолдайды, ол
Database Desctop программасы.
Database Desctop BDE Administrator сияқты Delphi қойылымына
Мәліметтер қорының жаңа кестесін құруды қарастыру. Database Desctop
2.3 сурет. Жаңа кестені құру терезесі.
2.4 сурет. Кесте құрылымын құру терезесі.
Бұл терезенің мынадай мүмкіндіктері бар:
Өрістерді құру және сипаттау;
Кілттік өрістерді беру;
Индекстерді беру;
Өрістер мәніне шектеулер қою;
Параллельдер беру (егер олар қолданылса);
Қолданылатын тілдік драйверді көрсету;
Мәнді таңдау үшін кестені беру.
Реляциялық кестеде ең болмағанда бір өріс болуы керек.Кесте
Құрылымы анықталған соң индекстік өріс беріледі. Ол үшін
Индекстік өрісті таңдап, ондағы мәннің қайталанбауын Unique (уникальды)-ге
Бұл құрылған кестені енді программада қолдануға болады.Оны ашып,
(Файл ( Ашу ( Кесте)
Тікелей жаңа кесте құрылымын құрумен қатар, бар кесте
Өріс құрылымы туралы мәліметтерді көшіріп алғаннан бөтен, қосымша
2.11 TQuery компонентімен жұмыс
TQuery компоненті қасиетінің ерекшелігі реляциялық мәліметтер қорымен жұмыс
Егер сұраныс BDE көмегімен құрылған қажет мәліметтерді мәліметтер
SQL-сұранысқа кейбір шектеулер қойғанда TQuery ”тірі” мәліметтер жүйесін
Желілік немесе файл-серверлік мәліметтер қорымен жұмыс кезінде TQuery-дің
Статикалық сұраныстарды орындау
Статикалық сұраныстар программаның қалыптасу кезінде құрылады (ал Select
Статикалық сұранысты қолмен құрастыру үшін обьекттер инспекторындағы SQL
TQuery-ді ашу және жабу.
TQuery кампоненті мәліметтер жиынын қайтара алады(егер кампонент Select
Select сұранысы жағдайында кампонент программа айдауы кезінде Open
Егер SQL-сұранымда Insert, Update немесе Delete операторының біреуі
Select операторымен құрылған мәліметтер жиынын жабу Close әдісімен
Өзгертілетін мәліметтер жиыны.
TQuery кампонентімен қайтарылатын мәліметтер жиыны жазбалары TTable кампоненті
Request Live кампонентінің қасиеті True мәнін қабылдауы қажет;
Мәліметтер жиыны тек бір ғана физикалық төменгі мәліметтер
Мәліметтер жиыны сұрыпталмайды (яғни сұраныста ORDER BY секциясы
Мәліметтер жиынында мәндер SUM, CONT, AVG, MIN, MAX
Мәліметтер жиыны кэштенбейді (CashedUpDates қасиетінде false мәні болуы
Sybase SQL Server серверіне кіргенде төменгі мәліметтер қорында(ТМҚ-да)
Егер мәліметтер жиынына Post, Delete әдістерімен енгізілген
TQuery кoмпонентінің Request Live қасиеті еленбейді, егер жоғарыда
Әрине, бұл жағдайда кескінделмеген жазбаларды жаңартпай-ақ қандай да
Procedure Tform 1.bbUpdate Click(sender:Tobject);
Begin
……….
try
quUpdate. Exec SQL; // Өзгертілетін мәліметтер;
Application. Create Form(TAlarm , Alaem);
Whith Alarm do
Begin //
Show;
SetWindowPos(Handle,hwnd_TopMost,(Scrun. Width-Width) div 2;
(Scrun. Height-Height) div 2, Width,Height, swp-NoActivate);
end;
bb Refresh. Show; // жаңартуға арналған батырманы көрсетеміз.
MessageBup(mb_IconExclemation); // Дыбыс шығарамыз.
Except
ShowMessage(‘Ошибка изменения данных !’)
End
End;
Бірақ бұлардың барлығы күрделі мәліметтер жиынын жабу мен
Айталық, мысалға, бірден үш кестеден таңдау жүргізілсін: сатып
Select
…… /* Movedoc кестесінен таңдалатын өрістер тізімі
P. Name /* Сатып алушының аты-жөні бар өріс
S. Name /* Қойма аты бар өріс */
Form
Movedoc M,
Partnerlist P,
Scladlist S,
Where
P.code=M. Partnercod
and S. Code=M. Scladcode
Мұның орнына жаңартылатын мәліметтер жиынына:
Select
….. /* Movedoc кестесінен таңдалатын өрістер тізімі */
form
Movedoc
Partnerlist және Scladlist мәліметтерінен тұратын екі қосымша мәліметтер
Select операторы жалпы жазбаларды Where секциясында сипатталған шарттар
3 ҚҰРЫЛЫС МАТЕРИАЛДАРЫН САТУ ОРТАЛЫҒЫНЫҢ ЖҰМЫСЫН ЖОБАЛАУ
3.1 Программалық өнімді құру ортасын таңдау және
Құрылған программалық өнім - қазіргі кезде қолданылатын
Программалық өнімді құру кезінде құру ортасын таңдауда келесі
Нақты ортада программалық жабдықтауды жобалау процессінің қиындылығы және
Программалық өнімді құру үшін инструментальды құралдардың бар болуы;
өнімді қолдану барысында программалық өнімге өзгеріс енгізуге болатынын
Қолданушы интерфейсті жобалау ортасының бар болуы;
Программаның орындалу жылдамдығы;
Программаның орындалу қауіпсіздігі жєне программалық ақаулардан қорғанысы.
Операциялық жүйе ортасы- Windows ортасы.
Жобалау процессінің қиындылығына қарай отырып, операциялық жүйе таңдау
Программалау жүйелерінің артықшылықтары мен ерекшеліктерін қарастыра отырып, әрқайсысында
Алдында айтылғандай, программалық өнімді жасауда Windows операциялық жүйесі
Delphi – кез келген бағыттағы және қиындықтағы программалық
Delphi ортасында өндіру процессін барынша жеңілдетуге болады, сонымен
Программаның экрандық интерфейсі көп жағдайда қолданушыға әсер етіп,
Дельфи тілінде құрылған программада Windows – тың
Программаның дизайны - оны қабылдауға жеңіл және
Программаның дизайнын жасауда терезелер, мәтіндер және формалар түстеріне
3.2 Мәлімметтер қорының құрылымы
Мәліметтер қоры Paradox ортасында құрылды. Бұл отаны таңдау
Мәліметтер қоры тоғыз кестеден тұрады: Goods, Goodsgrup,
Goodsgrup кестесі – магазиндегі тауар типтерін сақтайды(3.1 кесте)
3.1 кесте. Goodsgrup кестесі
№ Атауы Типі Арналуы
1 Id + (Өспелі) Кілттік өріс
2 TypeName А(30)(жолдық) Тауар типтері
Goods кестесі – магазиндердегі тауарлар туралы деректерді сақтайды
3.2 кесте. Goods кестесі
№ Атауы Типі Арналуы
1 Id + (Өспелі) Кілттік өріс
2 GrupId N (сандық) Тауар типтері
3 Name A(120)(жолдық) Тауар атауы
4 Unit A(5)(жолдық) Өлшем бірліктері
5 PricePurch $(ақшалық) Кіріс бағасы
6 PriceRealiz $(ақшалық) Шығыс бағасы
Contragent кестесінде контрагенттер, яғни магазинмен жұмыс жасайтын тауар
3.3 кесте. Contragent кестесі
№ Атауы Типі Арналуы
1 Id + (Өспелі) Кілттік өріс
2 Name A(120)(жолдық) Тауар атауы
3 Organiz L(логикалық) Мекеме екендігі туралы белгі
4 Adress А(120)(жолдық) Мекен жайы
5 Phone А(15)(жолдық) Телефоны
6 Passport А(50)(жолдық) Құжаты
7 Bank А(100)(жолдық) Банкісі
8 RNN А(16)(жолдық) СТН-ы
Contract кестесі келісім- шарт туралы мәліметтер сақтайды
3.4 кесте. Contract кестесі
№ Атауы Типі Арналуы
1 NContr + (Өспелі) Кілттік өріс, келісім шарт
2 ContrId N(сандық) Контрагенттер кестесімен байланыс өрісі
3 Date1 D(уақыттық) Келісім шарт күшіне енетін күн
4 Date2 D(уақыттық) Келісім шарт аяқталатын күн
5 Info А(200)(жолдық) Ескертулер
Income кестесі тауарлардың кірісін есепке алуға арналған.Мұнда қашан
3.5 кесте. Income кестесі
№ Атауы Типі Арналуы
1 Id + (Өспелі) Кілттік өріс
2 DDate D(уақыттық) Кіріс уақыты
3 ContrId N (сандық) Контрагенттер кестесімен байланыс өрісі
Incomecomp кестесінде тауар кірісі туралы толық ақпарат сақталады.
3.6 кесте. Incomecomp кестесі
№ Атауы Типі Арналуы
1 Id + (Өспелі) Кілттік өріс
2 InComeId N (сандық) Кіріс кестесімен байланыс өрісі
3 GoodsId N (сандық) Тауарлар кестесімен байланыс өрісі
4 QuantityInc N (сандық) Мекен жайы
5 QuantityRelize А(15)(жолдық) Телефоны
6 PricePurch $(ақшалық) Тауардың кіріс бағасы
Bank А(100)(жолдық) Банкісі
RNN А(16)(жолдық) СТН-ы
Realiz кестесі тауардың шығысын есепке алады. Қашан және
3.7 кесте. Realiz кестесі
№ Атауы Типі Арналуы
1 Id + (Өспелі) Кілттік өріс
2 DDate D(уақыттық) Тауарды сату күні
3 ContrId N (сандық) Контрагенттер кестесімен байланыс өрісі
RealizComp тауар шығысы туралы толық ақпарат сақталады,
3.8 кесте. RealizComp
№ Атауы Типі Арналуы
1 Id + (Өспелі) Кілттік өріс
2 RealizeId N (сандық) Сату кестесімен байланыс өрісі
3 GoodsId N (сандық) Тауарлар кестесімен байланыс
4 PriceRealize А(15)(жолдық) Сату бағасы
Requizit кестесі магазин рекфизиттерін сақтайды. Бұл қажет жағдайда
3.9 кесте. Requizit кестесі
№ Атауы Типі Арналуы
1 Id + (Өспелі) Кілттік өріс
2 Name A(100)(жолдық) Магазин атауы
3 Adress A(200)(логикалық) Мекен жайы
4 Pnone А(15)(жолдық) Телефоны
5 Bank А(100)(жолдық) Банкісі
6 RNN A(16) СТН-і
Кестелер мәліметтер қорының тұтастығын сақтайтын ережелерге сай байланыстырылды.
3.1 сызба. Мәліметтер кестелері арасындағы байланыс
Goodsgrup
Id
TypeName
Contragent
Id
Name
Organiz
Adress
Phone
Passport
Bank
RNN
Goodsgrup
Id
TypeName
Contragent
Id
Name
Organiz
Adress
Phone
Passport
Bank
RNN
Income
Id
DDate
ContrId
Contract
NContr
ContrId
Date1
Date2
Info
Incomecomp
Id
InComeId
GoodsId
QuantityInc
QuantityRelize
PricePurch
Bank
RNN
Goods кестесі
Id
GrupId
Name
Unit
PricePurch
PriceRealiz
RealizComp
Id
RealizeId
GoodsId
PriceRealize
Realiz
Id
DDate
ContrId
3.3 Мәліметтер қорын басқару қосымшасы
Мәліметтер қосымшасын басқару қосымшасы Delphi7 ортасында құрылды.
3.1.- сурет. Негізгі терезе
Батырмалардағы барлық командаларды меню пунктері де орындауға
3.2.-сурет. Контрагенттер терезесі
Анықтамалар пунктіндегі Контагенттер командағысы арқылы контрагенттер терезесі ашылады.
Анықтама пунктіндегі магазин реквизиттері терезесінде магазин туралы
3.3 сурет. Магазин реквизиттері терезесі
Осы пунктегі Тауар топтары терезесі тауарлар тобын беру
3.4 сурет. Тауар топтары терезесі
Тауар терезесі тауарлар туралы мәліметтермен жұмыс істеуге мүмкіндік
3.5 сурет. Тауар терезесі
3.6 сурет Келісім шарт терезесі
Келісім шарт терезесі контрагенттермен отырған келісім шарттар туралы
Қоймадағы тауарлар терезесі қоймадағы бар тауарлар туралы мәлімет
3.7 сурет. Қоймадағы тауарлар терезесі
Тауарлар кірісі терезесі тауарлардың магазинге түсуі туралы ақпарат
3.8 сурет. Тауарлар кірісінің есебі
Тауарларды сату терезесі сату амалдарын орындайды. Мұнда Есеп-шот,
3.9 сурет Тауарды сату терезесі
3.10 сурет. Есеп шот туралы ақпар
3.11 сурет. Тауар чегі ақпары
ҚОРЫТЫНДЫ
Қазіргі кезде кәсіпшілік мағынадағы автоматтандырылған жұмыс орнына көшу
Автоматтандырылған ақпараттық жүйелерді құру экономикалық объекттің өндірісінің тиімділігін
Автоматтандырылған ақпараттық жүйелер құру тәжірибесі, өндірістік-шаруашылық процестердің жағдайларын
Автоматтандырылған жұмыс орнының қызмет көрсетуі деп, компьютерде, ақпаратты
Дипломдық жобаны құру жолында өңделген жүйе қорытылған өнім
Берілген жүйеде, кез келген өнімдегідей даму жолдары қарастырылған.
Жұмыстың негізгі нәтижесі болып табылатын функционалдық ДҚБЖ, ол
Деректер қорында сақталған ақпараттарға қол жеткізу әдістерінің жүзеге
ДҚБЖ орындайтын барлық функциялар ұқыпты түрде сарапталған және
Дипломдық жұмысты құру нәтижесінде автоматтандырылған ақпараттық жүйе, автоматтандырылған
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Дж. Тельман, "Основы систем баз данных",
Дейт К., "Введение в системы баз данных", Москва,
Когловский М.Р., "Технология баз данных на персональных
Дж. Мартин., "Организация баз данных в вычислительных системах"
С.М.Диго "Проектирование и использования баз данных". Москва: Финансы
Горев А., Ахаян Р., Макашарипов С. «Эффективная работа
Бойко В.В., Савинков В.М. Проектирование баз данных информационных
Мейер М. Теория реляционных баз данных. – М.:
Брябрин В.М., "Программное обеспечение персональных ЭВМ", Москва, 'Hаука',
Шафрин Ю.А. «Основы компьютерной технологии». М., 1998
Фаронов В.В., Шумаков П.В. Delpi5. Руководство разработчика базы
Гофман И. Э., Хомоненко А. Д. Delphi5. –СПб.:
Кенту М. Delphi5 для профессионалов.-СПб.: Питер, 2001г.-944с.:ил.
Кандзюба С.П., Громов В.Н. Delphi 6.Базы данных и
Фаронов В.В. Delphi5. Учебный курс. – М.: «Нолидж»,2001г.
Архангельский А.Я. Язык SQL в Delphi5 – М.:
Баженова И.Ю. Delphi5. Самаучитель программиста – М.: КУДИЦ
Томас Коннолли, Каролин Бегг, Анна Страган. Базы данных:
ҚОСЫМША 1.
Құрылыс материалдарын сату орталығының жұмысын жобалау
unit fromMain;
uses
Windows, Messages, SysUtils, Variants, Classes, Graphics, Controls, Forms,
Dialogs, Menus, ToolWin, ActnMan, ActnCtrls, ActnMenus, StdCtrls,
ComCtrls, DB, ADODB,inifiles;
type
TForm1 = class(TForm)
MainMenu1: TMainMenu;
N1: TMenuItem;
N2: TMenuItem;
N3: TMenuItem;
N4: TMenuItem;
N5: TMenuItem;
N6: TMenuItem;
N7: TMenuItem;
N8: TMenuItem;
N9: TMenuItem;
N10: TMenuItem;
N11: TMenuItem;
N12: TMenuItem;
N13: TMenuItem;
N14: TMenuItem;
N15: TMenuItem;
N16: TMenuItem;
N17: TMenuItem;
N18: TMenuItem;
N19: TMenuItem;
N20: TMenuItem;
N21: TMenuItem;
N22: TMenuItem;
Label1: TLabel;
Label2: TLabel;
Query1: TADOQuery;
ADOConnection1: TADOConnection;
Label3: TLabel;
ADOQuery1: TADOQuery;
procedure N22Click(Sender: TObject);
procedure N8Click(Sender: TObject);
procedure N3Click(Sender: TObject);
62
Қосымша
BDE
МҚ
МҚ сервер
МҚ
SQL-Link
BDE
Қосымша
Автоматтандырылған ақпараттық техногиялар
ААЖ-де жүзеге асыру әдісі бойынша
Басқару мәселелерін қамту дәрежесі бойынша
Жүзеге асырылатын технологиялық операциялар клас бойынша
Қолданушы интерфейсінің типі бойынша
Желінің құрылу әдісі бойыеша
Қызмет ететін пәндік салалар бойынша
Дәстүрлі
Жаңа ақпараттық технологиялар
Деректердің электронды түрде өңделуі
Басқару функцияларын автоматтандыру
Шешім қабылдауды көмектесу
Электронды офис
Эксперттік көмек
Тексттік редактормен жұмыс жасау
Кестелік процессормен жұмыс жасау
ДҚБЖ-мен жұмыс жасау
Графикалық объектілермен жұмыс жасау
Мультимедиялық жүйелер
Гипермәтіндік жүйелер
Пакеттік
Диалогтық
Жүйелік
Локальды
Көпдеңгейлік
Үлестірілген
Салық қызметі
АЖО
Техникалық құрылғы
Бағдарламалық құрылғы
Ақпаратпен жабдықтау және методикалық құжаттар
Жалпы БЖ
Функциональдық БЖ
Есептеу жүйесінің ресурстарын басқару, желімен жұмысты қамтамасыз ету
Жаңа бағдарламалық құрылғыларды құру үшін қажетті құрылғылар
1.2-сурет .Автоматандырылған жұмыс орнының схемасы