Энергетикалық ресурстардың дамуындағы мемлекеттің рөлі


ЖОСПАР
КІРІСПЕ..............................3
1.ЭНЕРГЕТИКАЛЫҚ РЕСУРСТАРДЫҢ ӘЛЕМДІК ГЕОСАЯСАТТАҒЫ ОРНЫ
Халықаралық қатынастағы энергетикалық ресурстардың алатын орны...............................12
Энергетикалық ресурстардың дамуындағы мемлекеттің рөлі.....19
Қазақстандағы энергоресурстарға әлемдік державалардың геосаяси мүдделері.............................24
2.ЭНЕРГЕТИКАЛЫҚ РЕСУРСТАРДЫҢ ҚАЗАҚСТАН ЭКОНОМИКАСЫНА ӘСЕРІ ЖӘНЕ ГЕОСАЯСИ РӨЛІ
2.1 Қазақстан мен еуропаодақтың арасындағы энергоресурстық ынтымақтастықтың даму
2.2 АҚШ пен Қазақстан мемлекеттер арасындағы энерго мемлекеттер
2.3 Шанхай ынтымақтастықтың ұйымына мүше мемлекеттердің энергетикалық қауіпсіздікке
ҚОРЫТЫНДЫ.........................96
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ...............99
Қысқартулар
ШЫҰ Шанхай ынтымақтастық ұйымы
ХЭА Халықаралық энергетика агенттігі
ТШО Тенгизшевроийл
ТҰҚ Транс ұлттық Корпорациялар
ҚҚТЖ Қазақстан Каспий тасымалдаушы жүйесі
ҚҚҚ Каспий құбыржол консорциумы мұнайқұбыры
КИҰ Каспий интеграциялық Ұйымы
ЕО Еуропалық Одақ
ЕКБТЖ Ескене Курык БакуТбилиси Жейхан мұнайқұбыры
БҰҰ Біріккен Ұлттар Ұйымы
АТМА Азия Тынық мұхит аймағы
АХҚ Алматылық Хельсинг комитеті
ЭҚДҰ Экономикалық қатынас пен даму Ұйым
ҮОА Үлкен Орталық Азия
ҚРҰҚ Қазақстан Республикасының ұлттық қоры
МЭМҰ Мұнай экспорттаушы мемлекет Ұйымы
ИИР Иран Ислам Республикасы
ҚСЗИ Қазақстан стратегиялық зерттеу институты
Кіріспе
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазақстан Республикасы президенті Нұрсұлтан Әбішұлы
Онда елбасымыз: «Қазақстан табиғи ресурстардың, әсіресе энергетика ресурстарының
Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев өзінің 2007 жылғы халыққа
Бұл бағытта электр энергетикалық ресурстарды дамытудың заңдық негіздерін
Президентіміз бастаған «әуелі экономика, содан кейін саясат» жолымен
Алайда әр уақыттың өз заманына сай қиыншылықтары мен
Біріншіден, экономикада мамандардың пікіріне қарағанда, көмірсутегі шикізатын тиімді
Екіншіден, жерінен табылған мол шикізат көзі, халықты жеңіл
Шетелдік сарапшылардың деректеріне қарағанда, бірқатар елдердің үкіметтері осындай
Диссертациялық зерттеудің хронологиялық шеңбері: 2007 жылы Астанаға келіп,
Диссертациялық жұмыстың ғылыми зерттелу деңгейі. Зерттеліп отырған
Мұнайды шикізат күйінде алуға қарағанда, жүзеге асырып, оны
Норвегиядан үлгі ретінде алынған «Ұлтттық қордағы» ақшаның біраз
Мұнай мен газ таусылатын энергия көзі. Қазақстаннның мұнай
Екіншісі - геосаяси бағыт. XXI ғасырда халықаралық саясаттың
Қазақстанның Каспий аймағындағы мол энергия көздеріне әлемдік державалар
Американдық тарихнамада 1990-жылдардан қазіргі кезге дейін АҚШ және
1990-жылдары жарык көрген Г. Фуллердің, Бжезинскийдің, және
т.б. бірқатар американдық сарапшылардың енбектерінде, негізінен, Орталық Азиядағы
11-қыркүйек окиғаларынан кейін Орталық Азияда болған өзгерістерге байланысты
М.Б. Олкотт АҚШ-тың Орталық Азиядағы саясатын либералдық интернационализм
Дж. Хопкинс Университетінің Орталық Азия және Кавказ институтының
Жалпы алғанда, американдық авторлардың еңбектерін тарихнамалық талдау АҚШ
Ресей тарихнамасы. Ресей зерттеушілері Орталық Азиядагы АҚШ саясатына
2000 жылдардан бастап шыкқан А.Д. Богатуров, А.В. Малашенко,
Сонымен қатар ресейлік зерттеушілердің еңбектерінде Каспий теңізінің энергия
В. Пластун, Д. Малышева, Г. Старченков арнайы зерттеулерінде
Орталық Азиялық тарихнама. 2000 жылдардың басында шыққан Н.
Жалпы алганда, Орталық Азиялык сарапшылар еңбектерінде аймақтық кауіпсіздік,
Қазақстандық тарихнама. 1990-жылдардың аяғынан бүгінгі күнге дейінгі Казақстан
90-жылдардағы қазакстандық-американдық қарым-қатынастар кешенді түрде Л.М. Иватованын, екі
Қазіргі кезде қауіпсіздік, энергетика, демократияландыру салаларындағы екі жақты
Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің халықаралық қатынастар және
Отандық зерттеушілердің катарында Қытай мен Қазақстан арасындағы дипломатиялық
Екі мемлекет арасындағы дипломатиялық қарым-қатынастардың дамуы К. Хафизованың
Қазақстандық ғалымдардың ғылыми зерттеу жұмыстарында да Қытай мен
Ал Т. Тұрсынбаев еңбегінде Қазақстан Республикасының халықаралық қатынастар
Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері. Зерттеу жұмысының мақсатына
Осы көрсетілген мақсаттардан келесі міндеттер қойылды:
- энергетикалық ресурстардың әлемдік геосаясаттағы орны, халықаралық қатынастағы
- энергетикалық дипломатияда мемлекеттік рөлін көрсету;
- Қазақстандағы энергоресурстарға әлемдік державалардың геосаяси мүдделерін көрсету
- Қазақстан мен еуропаодақтың арасындағы энергоресурстық ынтымақтастықтың даму
- АҚШ пен Қазақстан мемлекеттер арасындағы энерго мемлекеттер
- Шанхай ынтымақтастықтың ұйымына мүше мемлекеттердің энергетикалық қауіпсіздікке
Зерттеу жұмысының объектісі: Энергетикалық ресурстар кең ауқымды
Энергетика қауіпсіздігі саласындағы саяси акторлармен өзара қатынас біздің
Бұл салада бар саяси тәуекелді талдау республика үшін
Бұл мәселенің жетекшіліксіз қарастырылуы және де оның Қазақстанның
Ұлы державалар геосаяси қызығушылықтың обьектісі ретінде. Қазақстан
Зерттеудің пәні ретінде қазіргі заман энергетика қауіпсізідігінің катерінінің
Зерттеу жұмысының негізгі деректердың көзі. Диссертациялық жұмыста қойылған
Деректердің бірінші тобына зерттеудің нормалы негізі ретінде заң
Зерттеу жұмысының әдіснамалық және теориялық негізі ретінде АҚШ
Зерттеу жұмысының негізіне берілген тақырыпты толыққанды және объективті
қисынды және тарихи тәсіл бірлігінде. Эстетика-саясаттық қауіпсіздігіне қатысты
жүйелі-құрылымдық тәсіл. Бұл тәсілді қолдану қисыны, аймақта АҚШ-ты
Зерттеліп жатқан такырып тұғырында Қазақстан Республикасының энергетика қауіпсіздігі
зерттеу тақырыбы бойынша бар мэліметтер көзінің контекст-анализі;
әлемдік мемлекеттік акторлар саясатын болжап, анықтау мақсатын жеке
аймақтағы болашақта даму жағдайын дәлелдеуі мен аймақтық саясаттық
сондай-ақ үдіріс пен құбылысты зерттеу тәсілдері қолданылған болатын;
Диссертациялық зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы қозғалып отырған мәселенің
Автор қазіргі кезеңдегі Қазақстанда ұлы державалардың саясаты мен
- саясаттануға тән әдіснамалық тәсіл негізінде Қазақстан саяси
- қалыптасқан және АҚШ -ның жаңа аймақтық
Зерттеудің ғылыми-практикалық құндылығы.
Берілген диссертация бүгінгі таңда Қазақстан Республикасының ұлттық қауіпсіздігі
Зерттеуде қозғалатын ғылыми мәселелер Қазақстанның Каспий - Орталық
Диссертация кіріспеден, екі бөлімнен, алты параграфтан, қорытынды мен
1 ЭНЕРГЕТИКАЛЫҚ РЕСУРСТАРДЫҢ ӘЛЕМДІК ГЕОСАЯСАТТАҒЫ ОРНЫ
1.1 Халықаралық қатынастағы энергетикалық ресурстардың алатын орны
Жаһандық бәсекелестік ушығып, елдер мен өңірлердің әрекеттестігі күшейген
Энергоресурстар барлық мемлекеттер үшін өмір сүру деңгейін жақсарту
Энергетикалық қауіпсіздік проблематикасы «G8» елдерінің Санкт-Петербургте өткен
Энергетикалық құрамдауыш жаһандық геосаяси бөліністе барған сайын салмақты
Соңғы кездері энергетикалық қауіпсіздік ұғымын қолданудағы акценттің белгілі
Қазақстан, болашақта маңызы өсетін, энергетикалық ресурстарды экспорттайтын
Энергетикалық қауіпсіздік халықаралық тұрақтылықтың шешуші факторы ретінде Қазақстанның
Біздің энергетикалық стратегиямыздың өзегінде экономикалық негізділік және энергетиканың
Халықаралық энергетикалық қауіпсіздік кепілдігі тұтыншуылар мен ресурстарды жеткізушілердің
Біздің мұнайгаз секторымызда АҚШ, Еуропа, Ресей және Қытайдың
Қазақстанның географиялық орналасуы экспорттық құбыр желісі құрылыстарын көршілес
Қазақстанның көп бағдарлы энергетикалық және құбыр желілік саясатының
Энергетика саласындағы Қазақстан Ресей әрекеттестігі дәстүрлі серіктестік ауанында,
Осылайша, Ресей шикізат импортының тұрақты көзін тапса, Қазақстан
Қазақстан мен Орталық Азияның тартымдылығы, соның ішінде Еуропалық
Биылғы жылы Еуропалық Одақ бірінші рет Орталық Азия
Қазақстан Қытаймен энергетикалық серіктестікті кеңейтуде. Бұл тұста біз
Республиканың халықаралық энергетикалық инфрақұрылымға ықпалдасу процесінде қазақ-американ ынтымақтастығы
Қазақстанның энергетикалық серіктестігімізді кеңейту аясында ядролық энергетиканы дамыту
МАГАТЭ бақылауында уранды байытудың халықаралық орталығын құру туралы
Бұл орайда, ядролық таратпаудың халықаралық режимі де нығаятын
Осыған байланысты тараптар арқылы Шанхай ынтымақтастығы ұйымы аясында
Осылайша, Қазақстан өзінің халықаралық энергетикалық тұрақтылық пен қауіпсіздікті
Әлемдік экономика мен халықаралық қатынастар үшін біраз өзгерістер
Мадридте қабылданған Қазақстанның 2010 жылғы Еуропадағы қауіпсіздік пен
Мадрид мәлімдемесінде біз Қазақстанның алдағы саяси реформаларын, сондай-ақ
Карнеги қоры өзінің «Еуропаға жол» жобасы аясында (Латвия,
Ал саяси жаңару үдерістеріне келер болсақ, өткен жылдың
ЕҚЫҰ Парламенттік Ассамблеясының 17-ші сессиясында және Қазақстан Парламентінің
Ең аз дегенде екі партияның қатысуымен парламентті жасақтауға
Осы бағыттар бойынша елімізде белсенді заңнамалық жұмыс жүргізілуде
Қазақстанның экономикалық реформалар саласында да жетістіктері мақтауға тұрарлық.
Ұлттық қорды қоса есептегенде, бүгінде еліміздің жалпы резерві
Бүгінгі күнгі жағдай бойынша 70 миллиард доллар тікелей
Қаржы дағдарысына қарамастан, Қазақстан өзінің инвестициялық тартымдылығын сақтап
Дамыған қаржы жүйесінің арқасында қазақстандық банктер капиталдардың әлемдік
Соңғы 4-5 жылдың ішінде банк секторындағы инвестициялардың көпшілігі
Энергетиканың ұлттық рыногын ашып, шетелдік инвесторлар үшін жайлы
Энергетикалық сектор еліміздің жетекші экономикалық брэнді.
Қазақстан Республикасы 4,8 млрд. тонна мөлшеріндегі мұнайдың барланған
Қазақстан әлемдік рынокқа энергоресурстар жеткізуші ретіндегі өзінің артып
«Халықаралық энергетикалық форуммен» ынтымақтастықты кеңейтпекпіз және «Мұнай статистикасы
Қазақстан Энергетикалық хартияның қағидаларын және оған мүше елдердің
Қазақстан барлық үлкен еуразиялық құбыр желілері жобаларына, оның
Көмірсутегі қорының молдығына қарамастан, біз орны қайта толатын
Сондай-ақ Қазақстан бүгінде уранның анықталған қоры бойынша әлемдік
Энергетикалық құрауыш жаһандық геосаяси жағдайда барған сайын аса
қауіпсіздік ұғымының өзін тұжырымдауда акценттердің белгілі бір дәрежеде
Яғни, тек жеткізуші елдер ғана емес, сонымен қатар
энергетикалық тізбектің барлық буындарының өкілдері ортақ жауапкершілік үлесін
Еуразияның нақ жүрегінде орналасқан Қазақст ан Еуропа мен
Қазақстанның 2010 жылы ЕҚЫҰ-ға Төрағалық етуі осы ұйымның
құқықтық диалог алаңы ретінде, жаһандық және өңірлік қауіпсіздіктің
бірегей мүмкіндіктері ашылды.
Тұтастай алғанда, Қазақстанның ұстанған сыртқы саяси бағыты
Таяу Шығыстың іргелі мемлекеттерімен өзара тиімді ынтымақтастықты жандандыруға
Жаһанданудың күшейе бастаған үдерістері және елдердің өз ерекшеліктерін
Қазақстандық геосаяси жоба барлық көрші елдермен және әлемнің
Қазақстанның энергетикалық саясатын одан әрі оңтайландыру және еліміздің
Қазақстанның энергетикалық саясатын әзірлеу мен іске асыруға және
Каспий теңізінің қазақстандық секторын игерудің ұзақ мерзімдік мемлекеттік
Каспийдің Қазақстан секторындағы алғашқы шарт аса ірі Қашаған
Энергетика және минералдық ресурстар министрлігі, “ҚазМұнайГаз” бен “Роснефть”
Мұнайға бай елдердің тәжірибесі біздің шикізат ресурстарының барына
Мемлекеттік бағдарламаны іске асыру 2011 жылдың өзінде күніне
Қазақстанның өзінің меншікті табиғи ресурстарын пайдалануда әрқашан ашық
Қазақстан халықаралық энергетикалық тұрақтылық пен қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі
Біз еліміз ие болып отырған географиялық және транзиттік
Қазіргі кезде Қазақстанның энергия көздерін әлемдік рыноктарға жеткізу
Энергетикалық ресурстардың дамуындағы мемлекеттің рөлі
Елбасымыз алдағы он жылда алға жылжудың басты-басты отыз
Бүгінгі күні осы отыз бағыт бойынша алға жылжудың
Қазақстан Республикасының Біртұтас электр энергетикасы жүйесі республика
Электр энергетикасы саласындағы мемлекеттік реттеу мынадай мақсаттарда жүзеге
а) энергия қуатын тұтынушылардың сұранысын жоғары деңгейде қанағаттандыру
б) Қазақстан Республикасы электр энергетикасы кешенінің сенімді де
в) еліміздің шаруашылық-экономикалық және әлеуметтік кешенінде тіршілікті қамтамасыз
Электр энергетикасы саласында бақылау мен реттеуді жүзеге асыратын
Төмендегідей негізгі мәселелерді шешу министрлік құзыретіне жатады:
- электр энергетикасы саласында мемлекеттік саясатты жүзеге асыру;
- электр энергетикасын дамыту бағдарламаларын әзірлеу және олардың
- электр энергетикасы саласындағы халықаралық ынтымақтастық;
- министрлік құзыреті шегінде электр және жылу энергиясын
- жүйелік операторды және электр энергиясының орталықтандырылған сауда
- Қазақстан Республикасының аумағы бойынша Қазақстан Республикасының біртұтас
- электр станцияларындағы, жылу және электр тораптарындағы Қазақстан
- энергия үнемдеуге қатысты бағдарламалардың, нормативтік-әдістемелік актілердің, құқықтық
Қазақстан Республикасының Табиғи монополияларды реттеу агенттігі Қазақстан Республикасының
Қазақстан Республикасының Бәсекелестікті қорғау агенттігі нарық субъектілерінің қызметін
«Электр энергетикасы туралы» Қазақстан Республикасының Заңына, «Қазақстан Республикасының
Шетелдік тәжірибені қарастырғанда дамыған АҚШ және дамушы Ресей
Америка құрама штаттары электроэнегетикалық кешені өте дамыған
Президенттің «таза көмір» технологиясын, су энергетикасын пайдалану жөніндегі
Қазіргі кезде Америка ОПЕК елдері қатарына кірмейтін әлемдік
Соңғы жылдары Америкада теміржол транспорты, авиация, телекоммуникация
АҚШ-ң 2006 жылы қабылдаған жаңа энергетикалық
Ресейдегі энергетика саласы Бірыңғай энергетикалық жүйеге негізделген.
Ресей Бірыңғай энергетикалық жүйесі Қазақстан, Әзірбайжан, Белоруссия,
Ресей Бірыңғай энергетикалық жүйесі құрамында қазіргі кезде паралельді
Тәуелсіз мемлекеттердің экономикасында және әлеуметтік өмірінде электроэнергетиканың
Мемлекеттің басты мақсаты мемлекет арасында және аймақтар арасында
Бұл шетелдік тәжірибелерді ескере отырып, Қазақстан энергожүйесінің
а) территориялық аспект, Қазақстан энергетикалық жағынан үш негізгі
1) Ақмола, Шығыс Қазақстан, Қарағанды, Қостанай, Павлодар облыстары
2) Алматы, Қызылорда, Жамбыл, Оңтүстік Қазақстан облыстары кіретін
3) Ақтөбе, Маңғыстау, Атырау, Батыс Қазақстан облыстары кіретін
б) энергетикалық сектордың құрылымы, өткен он жыл ішіндегі
1) қуатты беретін үлкен жылу электр станциялары мен
2) аймақтық деңгейде электроэнергияны тасымалдау функциясын орындайтын, құрамы
3) электроэнергияны өндірушілер.
в) құралдардың тозуы, Қазақстан электроэнергетикасы негізгі қордың көп
«KEGOC» АҚ-ы немесе «Kazakhstan Electricity Grid Operating Company»
«KEGOC» АҚ-ның құрылтайшысы Қазақстан Республикасының Үкіметі болып табылады.
Қазақстан Pecпyбликасының мемлекеттік мүлікті басқару жөніндегі Мемлекеттік комитеті
«KEGOC» АҚ маңызды cтpaтeгиялық орынға ие бола отырып,
Қолданыстағы энергетика өте-мөте қанағаттанғысыз техникалық
Кеңеске қатысушылар осындай жағдайдың себептерінің бірі ретінде
Ұзақ уақыт бойы бір министрлікте электр энергетикасы және
Қазақстанда өндіруші қуаттардың тапшылығы қазіргі таңдағы
Өндіруші жабдықтың істен шығуы, электр жеткізу желілерін
Электр энергетикасы экономикада нағыз қайта құрылған салалардың
Электр энергиясы құнының төмен болуы (әлемдегі ең төменгілердің
Электр тұтынудың өсуін, энергетикалық қауіпсіздік пен Қазақстан БЭЖ-нің
Қазақстандағы энергоресурстарға әлемдік державалардың геосаяси мүдделері
Қазақстанның сыртқы саясаты жан-жақты жетіліп өрлеу кезеңіне, кемел
Біздің еліміз үшін аталып отырған үш бағыттың бәрі
Қытай ұлы держава болуға бет түзеді. Ғарышқа өз
Атасу-Алашаңқай мұнай құбырына келсек, ол Қазақстан үшін қажетті
Бұл жоба Каспий мұнайының қойнауына қол жеткізуде басқа
Дипломатиядағы көпветорлық аталып жүрген ұғым – бұл Қазақстанның
Соңғы кездері Орталық Азия елдерімен ынтымақтастық үдей түсті.
Каспий теңізінің құқықтық дәрежесін анықтау жөніндегі келіссөздер барысында
Біртұтас экономикалық кеңістік (БЭК) біздің ұзақ мерзімді мүдделерімізге
Қазақстан Республикасы өзінің тәуелсіздігіне қол жеткізген сәттен бастап
Иран Ислам Республикасы өзінің сыртқы саяси бағдарында Орталық
Иран өз кезегінде ЖТМ-мен, соның ішінде Қазақстан Республикасымен
Қазақстан Республикасы мен Иран арасында 1992 жылы 29
Қазақстан Республикасы мен Иран Ислам Республикасы үкіметтері арасындағы
Тәуелсіз Қазақстан он жеті жыл ішінде біршама жетістіктерге
Қазақстанның сыртқы саяси саладағы жетістіктерінің маңызы бір бөлек.
Қазақстанның сыртқы саяси доктринасын анықтап, оны жүзеге асыруда
Қазіргі таңдағы Қазақстанның сыртқы саяси бағыты көпвекторлық концепциясына
«Қазақстанның болашағы – Азияда, Еуропада, Шығыста және Батыста.
Күрделі аймақтық және жаһандық үрдістерге қарамастан, біздің республика
Қазақстан мен Иран арасындағы көліктік-коммуникациялық қиыншылықтарға қарамастан,
Орталық Азиядан Иранға және Еуропаға мұнай және газ
Иран мен Қазақстан аймақтық қатынастарды дамытуда белсенді іс-әрекеттер
Иранмен ынтымақтастықты дамытуда Қазақстанды қызықтыратын басты бір маңызды
Иранның Қазақстандағы мүдделері саяси және экономикалық сипаттармен байланысты.
Он жеті жылдан бері қайсыбір саланы алсақ та,
Ядролық қауіпсіздік жарты ғасырдан астам уақыт бойы әлем
КСРО-ның ядролық зобалаңынан 1 млн. қазақ халқы шейіт
Туылған сәбилер арасында адам көрмеген, естімеген, ойламаған хайуан
Иран болса ядролық ізденістерді 40 жылдан астам бұрын
1957 ж. Иран үкіметімен АҚШ ядролық қуатты бейбіт
Иран 1968 ж. өмірге келген ядролық қаруды таратпау
Соғыс біткенше ядролық бағдарлама қолға алынбаған. Тек 1990
Осы істерді Халықаралық атом қуатына қатысты агенттік толық
Әрине, ядролық қарумен ойнауды, оған талпынуды қолдау керек
Иран мен Ресей бүгінгі таңда ортақ су бассейнін
Ресей үшін Иран - Солтүстік Кавказдағы тұрақтылықты сақтауға
Иран да өз тауарларын, соның ішінде тоқыма өнімдері
90-ж. ТМД қалыптасқаннан кейін Иран мен Ресей арасында
Мұнай мен газға байланысты екі мемлекет те бір-біріне
Ресей-Иран ынтымақтастығының дамуындағы маңызды орын Ауған мәселесін шешуге
2005-2006 жылдар шеңберінде батыс сарапшыларының көзқарасы бойынша, Иранның
Қазіргі таңда Ресей Иранмен экономикалық салада болашағы зор
Орталық Азия-Каспий аймағындағы құбыр жүргізу саясаты дипломатия
1) көлік коммуникацияларының төңірегіндені қазақстандық - американдық энергетикалық
2) Ескененің мұнай құбырының жобасы - Құрық -
3) Трансазиялық мұнай құбырының жобасы және Транс-ауған газ
4) Каспий арқылы өтетітін газ құбыры.
5) Одессаның мұнай құбырының жобасы Одесса- Брод -
« 1993 ж. ҚР Басшылығы "Chevron" компаниясымен бірлескен
«Келісімшарттың қызмет етуінің бірінші жылдары ақ екі жақ
Сонда жұртшылықпен байланыс жөніндегі ТШО басшысы Роберт Уильяме
Оны салу идеясы ең бірінші 1992 жылы ұсынылған
Бұндай түрде Орталық Азия-Каспий шикізатын әлемдік нарыққа шығарудың
Нәтижесінде, бүгінде КҚК жобасы аймақтағы ең негізгі мұнай
БТД құбыр жүйесі сыншыл да, жағымды бағалар резонансын
Жобаның шикізат өткізу көлемі қазақстанда өндірілетін шикізіат көлемін
Соған қоса, 2007 жылдың басында Астанада болған
Соған қоса, 2007 жылы мамырда РФ Президенті В.Путиннің
«Трансмұнайдың айтуынша Ресей әлі күнге дейін мұнай құбрының
КҚК құжатын кеңейту жобасы Ресей дипломатиясының дамуын талдау
Маңызды болып ресей жағының БТЖ құбыр жолының кеңею
Сонымен қатар, 2007 жылы 1 қазаннан бастап ҚҚТ
Әсіресе, қазақстан тасымалдаушылары үшін мұнай тасу тарифі шамамен
Бұл жобаны жүзеге асыруға бағытталған Америка серіктестері дипломатиясы
ҚКТЖ шебінде «... Ескене - Құрық және Транскаспийлік
ҚКТЖ бастапқыда тасымалдың жылына 25 млн. тонна мұнайдың
Қазақстан Каспий тасымалдаушы жүйесін жобалау, салу мен эксплуатацияға
Нәтижесінде бүгінде БТЖ құбыр жолына негізделген стратегиялық мағына
Ал 2008 жылы 26 наурызда ҚР Мәжіліс Парламенті
Жалпы берілген уақытта жүзеге асырылып жатқан Ескене -
Бұрын Түркменстан, Қазақстан және Өзбекстан газы және газ
Берілген газқұбырын белгісіз ықтимал көлемде толтыру:
- Құбырды толтыру үшін Шах-Дениз ірі газ кен
- Қазақстан және Түркменстан газқұбырын толтыру көлемінің екіұштылығы.
Қазақстан және Түркменстан елдері газқұбыры үшін стратегиясы маңызды
«Осыған байланысты Түркменстан жерді геологиялық зерттеу және т.б.
2007 жылдың маусым айының басында еліміздің премьер-министрі К.Мәсімов
2007 жылы қыркүйектегі Қазақстандағы, Қырғызстандағы және Тәжікстандағы Еуропа
Еуропа өкілділігінің мәлімдеуі негізінде Қазақстан энергетика министрі республика
3) Берілген жобаны жүзеге асыру қиындығы Каспий теңізі
теңізі құқы жайлы Конвенцияға қол қою қарастырылмады. 2003
Дегенмен, шектеулі конвенция белгілі бір анық жағдайларды қарастырмайды.
Сөзсіз, Каспий теңізі құқығын анықтау күн тәртібіндегі бірінші
Энерготранспорт коммуникациясы облысы аймағындағы геосаяси күрестің күшеюін айтатын
Қазақстан мен Түркменстан елдері аймағында ресми шек ретінде
Одесса - Брод мұнай құбыры 2001 жылы украина
Сөйтіп, Каспий аймағы құбыр жүргізу коридоры мәселесі келесі
«Экономикалық жағы каспий мұнай экспортын транспортпен қамтамасыз етуге
Барлық қаралған маршруттардың ішіндегі ең жобаға сәйкесі Батыс
2 ЭНЕРГЕТИКАЛЫҚ РЕСУРСТАРДЫҢ ҚАЗАҚСТАН ЭКОНОМИКАСЫНА ӘСЕРІ ЖӘНЕ ГЕОСАЯСИ
2.1 Қазақстан мен еуропаодақтың арасындағы энергоресурстық ынтымақтастықтың даму
Қазіргі таңда энергетика Еуропалық аймақтың тұрақты әлеуметтік-экономикалық дамуы
Алғашқы Еуропалық Одақтың ішкі энергетикалык нарығын құру, 1988
Ал ішкі энергетикалық нарықты құру бойынша іс-шаралардан тыс,
Энергетика саласында Еуропалық Қауымдастық қызметінің негізін 1957 ж.
Соңғы уақытта ЕО-ның энергетикалық саясатына едәуір маңызға ие
Сөйтіп, Еуропалық Одақтың энергетикалық заңнамасын талдай келе, ЕО-ның
1. Дискриминацияламау қағидасы дискриминацияламаудың ортақ қағидасынан шығады және
2. Ашықтық қағидасы - ішкі энергетикалық нарықтагы ашықтық
3. Қоршаған ортаға зиян келтірмеу қағидасы, энергиямен жабдықтау
4. Энергетикалық саясатта әлеуметтік факторды ескеру қағидасы энергетикада
Қазіргі кезде энергетикамен қамсыздандыру нарығының құрылымы осы саланы
Энергетика саласындағы Одақтың бірінші көп жылдық әрекеттер бағдарламасының
ЕО-ның энергетикалық саясатын орындауда Комиссия жетекші рөлге ие.
Энергетика саласында Комиссияның қызметі Одақтың энергетикалық нарық қатысушыларының
2007 ж. Еуропалық Одақтың реформасы туралы Лиссабон шарты
Осы тарауға сәйкес, Одақтың энергетика саласындағы саясаты мүше-мемлекеттердің
— энергетикалық нарықтың қызмет етуін қамтамасыз ету;
— Одақта энергиямен жабдықтаудың сенімділігін қамтамасыз сту;
— энергетикалық нәтижелілік пен энергияны үнемдеуге және жаңа,
— энергетикалық байланыстардың өзара жалғасуына жәрдемдесу.
Еуропалық Одақтың ішкі энергетикалық нарығын құру мен дамытудың
Мұндай акпараттың ашық болуы энергетикалық нарықтағы баға қалыптасуына
Ал Қауымдастықтың электр-энергиясымен жабдықтау барысын реттеу бойынша келесі
Сөйтіп, электр-энергия нарығын ырықтандыру үдерісі 1996 ж. 19
Еуропалық Одақтың энергетикалық заңнамасында түпкілікті өзгерістер реформасы 2003
Директивасы, 91/296/ЕЭС Директивасы, 96/92/ ЕС Директивасы және 98/30/ЕС
Аталған жаңа директивалар, оның ішінде 2003/54/ЕС Директивасы Қауымдастық
Директивасына сәйкес, мүше-мемлекеттер электр желісімен жабдықтау кәсіпорындарының құқықтары
2003/54/ЕС Директивасының ережелері №1228/2003 26 маусым 2003 ж.
Аталған 2003/55/ЕС «Газ» Директивасы табиғи газды тасымалдау, жабдықтау,
2003/5 5/ЕС Директивасы мүше-мемлекеттердің газбен жабдықтау нарығын толық
Жоғарыда аталған екі директиваның мақсаты - мүше-мемлекеттср электр
Ал газ және мұнаймен жабдықтауды қамтамасыз етуде түбегейлі
Энергетикалық сектордағы мемлекеттік қажеттіліктер үшін жеткізілімдер тәртібіне арналған
Еуропалық Одақтағы энергиямен жабдықтау кауіпсіздігін камтамасыз етудің жүйесін
Екінші мәселе - экономикалық-экологиялық. Қазіргі кезде энергияны тұтыну
Энергиямен жабдықтауды сенімді камтамасыз ету саласында маңызды құжат
Қауымдастықтағы мұнаймен жабдықтауды тұрақтандыруға жәрдемдесіп елеулі рөл атқаратын,
Энергия көздері тұрақсыздығы тенденциясының жиілеп бара жатқандықтан, Комиссия
Қауымдастықтың бірқатар дирсктивалары осындай іс-шараларды өткізуді камтамасыз етеді.
Осы салада ЕО қызметінің басқа бағыты -тұрмыс техникасына
Еуропалық қауымдастық АҚШ-пен кеңселік жабдықтардың энергия тиімділігін сертификациялау
Энергиямен жабдықтаудың қауіпсіздігіне жетуде энергияның жаңа және балама
Мүше-мемлекеттер энергияның жаңартылған көздерінен электр қуатын ондіру саласындагы
Энергия көздерін тиімді пайдалануды күшейтуге және энергияның балама
Қорыта айтқанда, Еуропалық Одақтың энергетикалық саясатында, әсіресе Жаңа
Ю.А. Сафонова көзқарасы бойынша, бірқатар шетелдік және ресейлік
Керісінше, салмақты саясат жүргізген кезде Жаңа Еуропа елдерін
«Еуропалық Одақ өзінің айналасына ЕО-ның энергетикалық саясатының жалпы
Алайда негізгі мәселе Еуропалық Одак ойлары, жоспарларының іс-жүзінде
Келесі атап өтетін мәселе, ішкі еуропалық деңгейде климаттық
Шынында да, Еурокомиссия климаттық өзгерістердің себеп және салдары
Тек қана Еуропалық Одақ мүше-елдері өздерінің энергетикалық саясатын
Қазақстанның сыртқы саясатының философиясы АҚШ, Еуропалық Одақ, Ресей
жағдайларын жасауға негізделген. 2005 жылы жаңадан қабылданған Қазақстанның
күштер орталықтарымен ынтымақтастықты дамыту бірінші кезектегі басымдықтар ретінде
Сонымен, мемлекеттердің еуропалық бірлестігінің әлемдік аренада атқаратын рөлі,
ЕО аясының кеңеюі де маңызды рөл атқарды, ол
байланысы болып табылады.
Қазақстан және Еуропалық Одақ бүгінде біріне-бірі саяси,экономикалық және
ретінде қарайды. Өзара қатынастардың толықтай тұрақтылығы, жоғары тиімділігі,
Еуропа әріптестігінің стратегиялық деңгейге көтерілгенін білдіреді.
Бұл айтылғанды Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың Брюссельге 2006
дәлелдейді. Біздің Мемлекетіміздің басшысы еуропалық бағытта стратегиялық әріптестік
Екі өңір арасындағы ынтымақтастықтың эволюциясы айтарлықтай дәрежеде таяу
Стратегияны әзірлеу мен қабылдау тек ЕО үшін «біздің
Стратегияны іске асыруда өңірлік те, сондай-ақ жеке-елдік тәсілдердің
Ынтымақтастықты дамытудың маңызды құралдарының бірі – «ЕО үштігі
Сөйтіп, Әріптестік және ынтымақтастық туралы екі жақты Келісімге
Осыған байланысты біз жаһандық сипаттағы қауіп-қатерлермен күреске бағытталған,
Орталық Азияда есірткімен күрес жөніндегі (КАДАП), сондай-ақ Ауғанстандағы
бағдарламалардың аясында, Еуропалық Одақтың күш салуын қолдаймыз.
Бүгінгі таңда экономикалық сала біздің өзара қарым-қатынастарымызды айқындаушы
Екі жақты сауданың көлемі бүгінде 20 млрд. еуродан
бұл ҚР сауда әріптестері арасында оны бірінші Ресми
Қазақстан – Еуропаэкономикалық ынтымақтастығының эволюциясы көбіне-көп мұнай-газ секторындағы
маңызын арттыра түседі.
Сондықтан басты стратегиялық міндеттердің бірі энергетикалық диалогты нығайту
тартылуда. Бірінші кезекте, біз өңірлік, сондай-ақ жаһандық ауқымда
Стратегиялық энергетикалық диалогтың қалыптасуына сондай - ақ
саласындағы ынтымақтастық бойынша өзара түсіністік туралы Меморандум өз
Қазақстан атом энергетикасы және онымен байланысты уран
Қазақстанның отын-энергетикалық кешенінде атом өнеркәсібі, неғұрлым жоғары технологиялық
Қазақстан ЕО елдері атом энергетикасының уранға деген сұранысын
«Баку үдерісі» деп аталатын ынтымақтастық аясында, Еуроодақтың Каспий
Тиімді трансқұрлықтық көлік жүйесін қамтитын және өңірдің көмірсутегі
Еуроодақпен экономикалық ынтымақтастық тұрғысындағы олардың маңызды рөліне қарамастан,
Бүгінде Еуроодақ пен Қазақстан арасындағы тауар айналымы 29-30
Еуроодақ бүгінгі Қазақстанның газ, мұнай, көмір, металл және
Бүгінде Қазақстан Брюссельмен тек «Еуропа – Кавказ –
ЕҚЫҰ-на төрағалық: Еуропаға жол салмай, ерлердің ісі бітер
Бүгінде ЕҚЫҰ 56 елдің басын біріктіреді. Негізгі жұмыс
Қазақстан төрағалық ететін мерзімде ЕҚЫҰ көлемінде шешетін мәселелер
Қазақстанның еншімізге тиіп отырған келесі мәселе – ЕҚЫҰ-ын
Шынында, кейінгі кезде өз құрамындағы посткеңестік, Шығыс Еуропалық
2009 – 2011 жылдарға арналған «Еуропаға жол» мемлекеттік
Бағдарламаны қабылдау қажеттілігі елдің ішкі дамуының өзекті міндеттерін
Қазақстан Республикасының Сыртқы саясаты тұжырымдамасына сәйкес Еуропа елдерімен
Қазіргі уақытта Еуропа елдерімен екіжақты қарым-қатынастардағы технологиялық, энергетикалық,
Еуропалық Одақ елдері тұтас алғанда Орталық Азия мемлекеттерімен,
Еуропаның бірқатар елдерінің ЕО-ның еуропалық құрылымдарына интеграциялануға ұмтылысы
Бағдарлама аталған елдердің ЕО мемлекеттерімен және еуропалық құрылымдармен
Бағдарламаның мақсаты Қазақстан Республикасының Еуропаның жетекші елдерімен стратегиялық
Бағдарламаның аталған мақсатына қол жеткізу үшін мынадай міндеттерді
Қазақстанның Еуропа нарығында орнығуы және ұзақ мерзімді сипатта
Еуропа елдерімен ынтымақтастықтың тағы бір бағыты энергия үнемдеу
ЕО-ның жаңа энергетикалық стратегиясының негізгі бағыттарының бірі ғаламдық
2.2 АҚШ пен Қазақстан мемлекеттер арасындағы энерго мемлекеттер
АҚШ Қазақстанның тәуелсіздігін танып, 1991 жылы онымен дипломатиялық
Оның шешуші құрамдастары қауіпсіздік және қару-жарақты таратпау саласындағы
1991 жылдан бастап Нанн-Лугардың Қатерді бірлесіп қысқарту бағдарламасы
АҚШ Қазақстандағы аса ірі шетелдік инвестор болып табылады
Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев өзінің 2006 жылғы Жолдауында мемлекеттің
Әрине, казіргі уакытта әлемдік саяси және экономикалық үдеріске
Вашингтон Қазақстанның экономикалық және саяси дамуында ерекше орын
саяси даму ерекшелігін ескере отырып, Вашингтон мемлекетте саяси
Американ капиталының және әлемге танымал американ мұлтай компанияларының
Қазіргі кезеңде энергетика мәселесі халықаралық ынтымақтастықтың өзекті мәселелерінің
Энергетикалық қауіпсіздік тусінігінің аясында, тек қана тұтынушыларды тұрақты
АҚШ сияқты мықты державаның «өмірлік маңыздылығы бар стратегиялық
АҚШ-тың энергетикалық ресурстарға деген өсіп келе жатқан қажеттіліктерін
Американың экономикасының әлемдегі ең ірі, мықты экономика ретінде
АҚШ-тың энергоресурстардың сенімсіз тасымалдаушылардан тәуелділігін азайту
Қоршаған ортаны қорғау жөніндегі міндеттемелерін орындау.
Осы мақсаттарға жету үшін Вашингтонда жаһандык энергетикалық қауіпсіздікті
АҚШ сыртқы саясатының негізгі басым бағыттарының бірі энергетикалық
Қазақстан мен АҚШ арасындагы ынтымақтастықтың маңызды аспектісі кауіпсіздік
АҚШ-тың Қазақстанға қатысты саясатының негізі демократияны дамыту және
Өткен ғасырдың 90-жылдардың ортасынан АҚШ-тың сыртқы саясатындағы басымдылықтарының
АҚШ-тың Орталық Азия аймағындағы стратегиялық мүдделері ең алғаш
АҚШ-тың Орталық Азиядағы елдермен сан қырлы ынтымақтастығы өңірді
Бұл тұрғыда таза прагматикалық және өзара тиімді стратегиялық
Көптеген белгілі саясаттанушылар мен эксперттердің пайымдауынша, Қазақстан -қазіргі
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев 2010 жылғы Жолдауында атан
Соңғы жылдары Қазақстан-Америка өзара ықпалдастығы сапалық жаңа деңгейге
Осыны негізге ала отырып, бүгінгі таңда АҚШ-пен энергетикалық
Баку-Тбилиси-Жейхан тұрба құбыры жобасына американ компанияларының қатысуына АҚШ-тың
Мұнай мен табиғи газ қоры аса мол Қазақстан,
«Қазақстан бұл мұнай өндіруді ұлғайту үшін зор мүмкіндіктерге
Құрама Штаттардың біздің елімізбен көп қырлы қатынастарын арттыра
Екіжақты ынтымақтастық дамуының бастау көзінен таратып айтар болсақ,
Сол сапарда казіргі уақытта Қазақстан экономикасының маңызды бөлігі
Соның нәтижесінде Қазакстанға "Мобил", "Амоко", "Экссон" сияқты америкалық
Сөз орайы келгенде айта кетер жәйт. АҚШ Мемлекеттік
Қазақ-американ стратегиялық серіктестігінің нық болашағының енді бір дәлелі
Серіктесгіктің көпжылдық нәтижелі тәжірибесі көрсеткендей, стратегиялық әріптестік қазақ
АҚШ энергетика министрінің бірінші орынбасары Даниел Понеман 7
Энергетика және климаттық өзгерулерге қатысты мәселелерді шешу Барак
Сонымен қатар, энергонәтижелікке көп көңіл бөле отырып энергияға
Сонымен катар 2008 жылдың басында Барак Обама Американы
Мұнай және газ қорлары бар мемлекеттер энергетикалық ресурстарды
Қазақстан Құрама Штаттар сияқты энергияның нәтижелілік пен қауіпсіздікті
Ядролық қауіпсіздік ережелеріне сәйкес келуі үшін Қазақстан және
Сонымен қатар, 2010 жылдың 4 ақпанын-да ҚР сыртқы
Энергетикалық саладағы ынтымақтастықтың көптеген мәселелерін Қ.Саудабаев АҚШ энергетика
АҚШ энергетика министрі айткандай Вашингтон Қазақстанның ядролық карусыздандыру
Бұл кездесу қазақстандық-американдык ара-қатынастың дамуына және нығая түсуіне
АҚІІІ Қазақстанның ең ірі сауда серіктестерінің бірі
Қазақстанда АҚІІІ капиталының қатысуымен 350 ден аса мекемелер
Қазақстандық нарықта «Шеврон Тексако», «Эксон Мобиль», «Конока Филлипс»,
2002 жылдың наурызынан Қазақстан Американ энергетика саласындағы ынтымақтастық
Мұнай-газ секторы
Электроэнергетика
Атомдық энергетика, ядролық технологиялар және ядролық қаруды таратпау
Қоршаған ортаны қорғау
Соңғы отырыс 2009 жылдың қазан айында KIOGE-2009 халықаралық
Мәлімдеменің мәтінінде белгіленгендей: «Қазақстан мен АҚШ ядролық қаруды
физикалық кауіпсіздігін камтамасыз ету, жоғары байытылған уранды қолдануды
Құжатта айтылғандай: «Атомдық энергияны бейбіт қолдануда біріккен жұмыс
Сонымен қатар, Қазақстан энергетика жэне минералдық ресурстар министрі
Екі мемлекет арасында маңызды мәлімдеменің қабылдануы екіжақты ынтымақтастықтың
Құжатта бекітілгендей: «Энергетикалық серіктестік қазақстандық және халылқаралық компаниялар
АҚШ-пен энергетикалық саладағы ынтымақтастық ел экономикасының ілгерілеуіне игі
Қазіргі замандағы мұнай мен саясаттын жымдасып кетуі америкалық
2010 жылы 3 ақпанда АҚШ-тағы «Атлантикалық кеңес» атты
Американың Каспий аумағында болуы Вашингтонның «әлемдік энергетикалык баланс»
Қорытындылай келгенде, Қазақстан АҚШ-тың сырткы саясатында маңызды орынға
Америка Құрама Штаттардың біздің елімізбен көп қырлы қатынастарын
АҚШ-пен энергетикалык саладағы ынтымақтастық ел экономикасының ілгерілеуіне игі
Қазіргі замандағы мұнай мен саясаттың жымдасып кетуі америкалық
АҚШ-ның барлық сыртқы саяси стратегиясы үлттық қауіпсіздікті қамтамасыз
АҚШ-ның әскери-өнеркәсіптік кешені әлемдегі ең ірі өнеркәсіптің біріне
Энергетикалық салада жүзеге асатын, АҚШ мен үнемі ішкісаяси
Жалпы, төменде .көрсетілген бүгінгі таңда өзекті ресми қүжаттардың
Маңызды қүжат ретінде 2006 жылы аурыз айында қабылданған
2001 жылы мамырда Дж.Буш әкімшілігімен жаңа «Ұлттық энергетика
Негізінен берілген Акт елдің шикізатқа ішкі қажеттілігінің өсуі
Жалпы келесі маңызды аспектілерді көрсетуге болады, олардың негізінде
Осыған орай, бастапқы бағытпен келесілер анықталып, бекітіледі: экологиялық
«Ұлттық энергетика саясаты» заңындағы маңызды болып сыртқысаяси
Бұл факт, АҚШ Каспий аймағындагы стратегиясын, ҚР ұлттық
Бүгінде энергетика саласында өткен жэне осы шақтағы жылдарды
Ал кейбір аспектіде, кейбір кезең геосаясат комбинат саласында
Жалпы Каспий аймағына қатысты АҚШ-ның қызығушылығын келесі біріккен
Геосаяси қызығушылық көз қарасы жағынан Орталық Азия аймағы,
Геоэкономикалық қызығушылық көз-қарасы жағынан Құрама Штаттардың Каспий
Европа контингентіндегі шикізат қорының азаюы, сондай-ақ, Ресей басшылығының
Бұдан басқа, маңызды геоэкономикалық міндетке америка бизнес -компанияларына
«2002 жылы Гарвард университеті шебінде Каспий бағдарламасы, Дж.Буш
АҚШ энергетикалық дағдарысты қыска мерзімді уақытта алдын алу,
Осыған орай, Каспий стратегиясы таяушығыстық АҚШ -МЭМҰ-ға байланысты
АҚШ Орталық Азия-Каспий аймағындағы орнын қарастыру жалпы олардың
Бүгінде АҚШ -ның Каспий-Орталық Азия аймағындағы саяси активтеріне
1)Соңгы 15жылдан бүгінгі күнге дейін Ац үйі АҚШ
1) Ресейдің сыртқы саяси белсенділігінің аймақта төмендеуі, шектес
2) Қазіргі уақытта Америка компаниялары Каспий-Орталык Азия аймагындагы
3)Каспий мұнайын халыкаралық нарыққа шығару үшін АҚШ өзінің
4) АҚШ өзінің әсер ету орбитасына эр түрлі
Нәтижесінде америка дипломатиясында өзінің бар мүмкіндігін көрсетіп, өлкеде
Жасанды шығарма, сондай-ақ, өлке елдерінің кейбіреуі арасында бар
2) Каспий—Орталық Азия өлкесі елдері мен жекеленген қарым-қатынас,
Сонымен қатар, АҚШ мен Өзбекстан арасындағы керіс астам
3) Америка капиталының инвестициялық факторын тиімді пайдалану мен
4) Екпінді көңіл аудару және Каспий —Орталық Азия
5) Серіктестік багдарламалары мен халықралық қатынас институтының құрылуы
1998 жылы АҚШ жаңа Каспий бастамасы жайлы жариялады,
Бір уақытта 1999 жылы Түркияда оның Каспий қаржыландырған
«АҚШ аймақтық шаруаларга қатысуы мен американдық саясаткерлерінің басшылық
Бұл бағытты төмендету АҚШ-мен т.б ел арасындағы қарым-қатынастың
7) Халықаралық және жергілікті үкіметтік емес ұйымдары мен
Көрсетілген шет ел ұйымдары Қазақстанда ассоциацияларымен орталықтарымен тығыз
Бұндай қорлардың қызметі американың мүдделерін алға жылжуын қамтамасыз
АҚШ кең көлемде батыс бойы кандидаттарын билікке әкелу
Жалпы АҚШ өлкелік саястының маңызды кезеңдеріне бүгінде батыс
2.3 Шанхай ынтымақтастықтың ұйымына мүше мемлекеттердің энергетикалық қауіпсіздікке
Қытай мен Қазақстан қарым-қатынасының өміршеңдігінің себебі, байланыстардың дамуы
Екі жақты экономикалық ынтымақтастық қытайлық-қазақстандық стратегиялық әріптестіктің маңызды
Қытай Қазақстанның өзінің бірегей географиялық артықшылықтарын пайдалану арқылы
Атап өтерлігі, қазіргі күні Қытайда 7531 шақырым жоғары
Қытай мен Қазақстан арасындағы стратегиялық әріптестіктің және өзара
1998 жылы, Қытайдың мұнай компаниясы Ақтөбе мұнай компаниясын
Бұл – ҚХР мен ҚР-ның энергетикалық ынтымақтастығы жаңа
Қытай Қазақстанмен шикізаттық емес саладағы ынтымақтастыққа зор маңыз
Соңғы жылдарда ШЫҰ айтарлықтай жетістіктерге қол жеткізді. «Егер
ШЫҰ-ның қазіргі жағдайына қысқаша баға берер болсақ, бұл
2006 жылы Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы өзінің алғашқы бес
Ашық-жарқын іс жүргізу ұстанымдарын ұстана отырып, Шанхай ынтымақтастық
ШЫҰ тиімділік деңгейінің көтерілуі ұйым үшін маңызды қадам
Халықаралық қатынастар субьектісінің көзқарасынша, ШЫҰ жаппай қабылданған дипломатиялық
ШЫҰ жүзден аса жобаны бір мезгілде әзірлеген кезде
Дегенмен ШЫҰ-ның жедел дамып келе жатқан және келешегі
Макросаяси тұрғыдан қарағанда әрі жеке тұжырымдарға сүйене отырып,
Механизмдер мен ережелер құрылысы жетілдірмей келеді. ШЫҰ-ның қарқынды
Қауіпсіздік саласындағы ынтымақтастық бойынша Орталық Азия аймағындағы жағдайлардың
Экономикалық ынтымақтастықтың аса жоғары қарқын алуы үшін уақыт
1) Мүше елдердің экономикалық өзара қатынастары да, сондай-ақ
2) Кедендік процедураларды рәсімдеу мен инфрақұрылымдық қамтамасыз ету
3) Заңдар мен нормативтік актілер мүше елдердің арасында
4) Экокномикалық қуаттылығы жөнінен мүше елдердің арасында үлкен
5) БСҰ-ға мүше елдер мен мүше емес елдердің
Оның үстіне, экономика бағыты бойынша екі механизмді- ШЫҰ
ОА аймағындағы қауіпсіздік мәселелері. Жауыздықтың үш түріне, есірткіге
Саяси тұрғыда өзара толық сенімнің жоқтығы да белгілі
Экономика саласында қарқынды дамып келе жатқан Қытай Орталық
Қытай өзімен шекаралас жатқан елдермен тату көршілік, достық
Әрине, бұдан әрі қарайғы даму жолында Шанхай ынтымақтастық
Шанхай ынтымақтастық ұйымы дамуының негізгі перспективалары:
ШЫҰ-ның кеңейтілуі ұйым үшін зор мүмкіндік. Кеңейтіледі немесе
ШЫҰ келесі үш нұсқаның біреуін таңдауы мүмкін: кеңейтілмеу;
Егер ниеті болса, Монғолия, Түрікменстан және Ауғанстан тәрізді
Кейінгі жылдары кейбір факторлардың ықпалымен ШЫҰ дамыту
ШЫҰ әрі қарай тұрақты етудің басты шартына АҚШ
Жалпы айтқанда, Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы дамудың ерекше жолынан
Қазіргі халықаралық қатынастар жүйесіндегі энергетикалық салаға қатысты ынтымақтастык
Шанхай ынтымақтастық ұйымы тұрақты үкіметаралық ұйым ретінде 2001
Кезінде экономикалық ықпалдасуды көздейтін бірлестік ретінде құрылған ұйым
Мұндай ынтымақтастық әсіресе энергетикалық салада айқын байқалады. Сарапшылардың
Қазіргі таңда энергоқорлар геосаяси мүдделерді нактылауда маңызды аспектілердің
2006 ж. Душанбеде өткен ШЫҰ үкімет басшылары Кеңесінің
Қытайдың Қазакстанмен энергетикалық салада экономикалық ынтымақтасуын сараптау барысында,
Қытай Ұлттық CNPC Мұнай Компаниясы Қазақстанның ірі мұнай
Сонымен қатар, CNPC Жаңажол, Кенкияк-Надсолевой және Кенкияк-Подсолевой үш
Қазіргі таңда, Қазақстанда шамамен 50-ге жететін ірі қытайлық
Атасу-Алашанкоу секілді ірі қытай-қазақстандық жобалар ШЫҰ кеңістігінде «энергетикалық
Осылайша, екі насос станциясы, 34 гүрлі өткелдері мен
Құрылыс жұмыстарын жасау үшін 2004 ж. бірлескен «Қазакстан-Қытай
"Қазакстан-Қытай Құбыры" (ҚҚҚ) жобалау компаниясы, "ҚазТрансОйл" АҚ және
Энергетикалық салада тағы бір айқын ынтымақтастық ол -
2006 ж. маусым айында осы жылдың аяғына дейін
Сонымен қатар, қазіргі таңда, Қазақстанның Даму Банкі 2007
Өзара тиімді екіжақты ынтымақтасудың тағы да жағымды мысалы
Газ құбырының қазақстандық бөлігі өзбек-қазақстан шекарасынан бастау алады
Құрылыстың Қазақстан жағындагы бөлігін аяқтау және газ жеткізуді
Екі ел арасындағы энергетикалық салада ынтымақтасу Батыс Еуропа-Ресей-Қазақстан
Бұл аталған жобалар екі мемлекет арасындагы энергетикалык салада
Мұнай компаниялардың негізгі заң бұзушылықтары жобалық нәтижелер мен
Арнайы жұмысты және қызметті орындау үшін сәйкесінше бұл
Мәселен, «Қытай Мұнай Инженер-Құрылыс Тобы» компания басшыларымен өнеркәсіптік
Қазақстандағы жұмыс істейтін кытайлық компаниялардың еңбек жалақысын және
болып табылады. Әрине, тек қытайлық қана компаниялар емес,
Әрине, Қытайды әлемдік геосаясаттың энергияға тәуелділігі артып бара
Таяу Шығыс және Африка құрлығында тұрақсыздық жағдайлары, сонымен
Жалпы алғанда, Қытай Халық Республикасы пайдалы қазбаларға бай
Шанхай ынтымақтастық ұйымы тек саяси векторда ғана емес,
Қазақстанның Қытаймен ШЬІҰ шеңберінде сенімді әріптес, әсіресе энергетикалық
Қазақстандық сарапшылардың пікірінше Қытайдың Қазақстандағы және Орталық Азиядағы
Қытайды зерттеудегі қалыптасқан тарихнаманы шартты түрде кеңестік
Автордың пікірінше XX ғасырдың 70-80 ж.ж. жарық көрген
И.Сванберг және И.Бенсон еңбектерінде 1930-1950 жылдардағы Шығыс Түркістандағы,
КСРО ыдырағанға дейін
Орта Азияда жаңа тәуелсіз мемлекеттердің пайда болуы
Американдық зерттеуші Т.Фуллердің пікірінше өзгерген геосаяси жағдайда ҚХР
Қытайдың жаңа геосаяси кеңістіктегі орнына оның көрші
Мысал ретінде Қазақстан мен Қытай арасыңдағы
Қытайға — Сарышөлді өзенінің оң жақ бөлігі.Жалпы ұзындығы
Бүгінгі таңда Қытай мен Қазақстан арасындағы дау туғызып
Қазақстан мен Қытайдың арасындағы сондай-ақ, экономикалық мәселе де
Қытайдың Орталық Азиядағы жөне Қазақстандағы сауда экономикалық қатынастарының
ҚХР бүгінде өзінде жүргізілген реформалардың нәтижесінде әлемдік
Сарапшылардың пікірінше 2005 жылы Кытай ВВП бойынша
1995 ж. өнеркөсіптегі өндіріс құралдарының
Қазақстан мен Қытайдың жаңа геосаяси кеңістіктегі орны туралы
Менің ойымша, ҚХР Орта Азияда да, Қазақстаңда өзінің
ҚХР мен Қазақстан жөне Орталық Азия мемлекеттерінің арасындағы
Орталық Азия мемлекеттері үшін, бұл өздерін егемен мемлекеттер
1. Халық санының өсуі, қызмет кадрында адамдардың санының
2. Ауыл шаруашылығының төмендеуі;
3. Қоршаған ортаны жақсарту мен экологиялық
4. Тұтынатын заттарды қарқынды өндірудің қажеттілігі, астық өндірудің
5. Ұлттық аймақтағы сепаратизм, Орталық пен ауылдар арасындағы
6. ҚХР жоғарғы билік басындағы
7. Қалалық жердегі экономикадағы
8. Экономикалық реформалардың әлеуметтік зардаптары, топтардың және
9. Әлемдегі геосаяси жағдайдың тұрақсыздығы. Оның
Бұл факторлардың бәрі ҚХР мен Орталық Азия мемлекеттері
Біріншіден, Қытай жалпы адамзат алдында тұрған ғаламдық мәселелерді
Сондықтан да, ҚХР-ньң Орталық Азиядағы стратегиясына тоқталып кетуге
90-жылдардағыдай Қытайдың сыртқы саясатында Орталық Азия басымды
1.ҚХР мен Орталық Азия мемлекеттернің ортақ мүделеріне сейкес
2.ҚХР мен Орталық Азия мемлекеттерінің саясаты үшінші
3.Қытай бұл аймақта Ресеймен бақталаспайды;
4.ҚХР Орталық Азия
Менің ойымша, ҚХР-ның Орталық Азиадағы саяси басымдылықтардың негізгілері
• Аймақтағы
• ОрталықАзия мемлекеттерімен сауда-экономикалық қатынастарды нығайту
• Аймақтағы саяси күштердің тепе-тендігін және
Қазіргі кездегі Орталық Азиядағы жағдай тұтасынан алғанда ҚХР
• ҚХР үшін Орта Азия мемлекеттеріндегі энергетикалық
• Металлургия саласындағы
• Құрылыс саласындағы өндіріс органдары;
• Қазақстанға бос еңбек күштері орналасқан
• Қазақстанның бай
Сарапшылардың пікірінше, егер 90 жылдары Қытай Орталық Азияда
Қытай мен Қазақстанның жаңа геосаяси кеңістіктегі орнын қарастырғанда
Қытайдың саясатына байланысты қысқаша айта кететін жәй бұл
Ал Қытайдың Орталық Азиядағы саясатына баға бере келе
Бұл экономикалық ұйымға Орта Азиялық жаңа мемлекеттермен қатар
Ал атақты аналитик Т.Фуллердің пікірінше болашақта Орта Азия
Қытай мен Орта Азия мемлекеттерінің қарым-қатынастары Евразиядағы екі
Ресей және Кеңес империясының ыдырауы мен ҚХР-ның әскери
Менің ойымша, ҚХР-ның геосаяси стратегиясында Шыңжаң мәселесі ерекше
ҚХР-да реформалар дәуірінің 8-ші бесжылдығында яғни 1991-1995 жылдары
Біріншіден, Қытай ШҰАА (СУАР) дамытуды Орталық Азия мен
Айта кететін жағдай Шыңжаң мен Орталық Азия арасындағы
Сарапшылардың пікірінше ресми Пекиннің Шыңжаңның басқа да Онтүстік
Соңдықтан да бұл аймақты Қытай өзі игере бастады.
Қазақстандық сарапшылар Шыңжаң мәселесін Орталық Азиядағы қауіпсіздік мәселесінен
Ұйғыр сепаратизмі екі мемлекеттің ұлттық мүдделеріне қатысты мәселе.
- Тарым аймағы—Фергана аймағы
- Тұрфан—Хами—Үрімші;
- Құлжа—Джонгар аймағы—Жетісу (Алматы); Шыңжаң сепаратизмінің
• Батыс
• Солтүстік бағыты — Жетісу
• Шығыс бағыты
Бұл бағыттардың ішінде Ваххабистік-экстремистік ағымдардың ең кең тараған
Соның ішінде Фергана аймағында ұйғыр сепаратизмі шиленісіп отыр.
Бүгінде ұйғыр сепаратизмі ваххабизм идеологиясын қолдап аймақтағы тұрақтылыққа
Қашқар мен Ферғана аймақтары діни негіздегі ұлтаралық қақтығыстардың
Солтүстік бағыттың ұйғырлары ҚХР Орталық үкіметіне қарсылықтың басында
Франс-пресс агенттігінің мәліметтері бойынша Қазақстанда жасырын қызмет атқаратын
Ресми Пекин Қазақстанда ұйғыр қозғалысын қолдап отыр деп
Қазақстан Республикасының бұл меселедегі позициясы айқын. Қазақстан үкіметі
Қазақстанның қазіргі жағдайының ерекшелігі, яғни экономикалық реформалау жолдарында
Қазақстан үшін Кеңестік дәуірден кейінгі болмыстың нақты шындығын,
Оның ішіңде стратегиялық мақсат ретінде экономикалық реформаларды ойдағыдай
Сондай-ақ Н.Назарбаев ҚХР мен толық сенім принципі негізінде
Екі мемлекеттің геосаяси кеңістіктегі алатын орны және олардағы
Қазір дүниежүзі Қытай тәжірибесін үйренуде, ал Қазақстанда реформалар
2001 жылғы 11 қыркүйек оқиғасынан кейін АҚШ-тың Орталық
Лаңкестікпен күрес АҚШ-ты, Орталық Азия республикаларын, Ресей мен
Кеңес Одағының ыдырауымен Ресей өзінің бұрынғы әлеуетін жоғалтып
АҚШ-тың аймақта пайда болуы, оның Өзбекстан мен Қырғызстанда
Орталық Азия аймағындағы АҚШ қатысуын қарастырғанда, НАТО-ның да
Орталық Азия мемлекеттерінің «Бейбітшілік үшін серіктестік» бағдарламасына кіруі
Орталық Азиядағы үш негізгі ойыншы – Қытай, Ресей
Тәуелсіз мемлекеттер мәртебесіне ие болған шақта Орталық Азияның
Аймақтағы ірі ойыншылар мұнай мен газды игеруде ғана
Қорытынды
Жүргізілген зерттеу нәтижесінде келесі қорытынды жасау қажеттілігі туындады:
Энергетика - бүгінгі таңда әлемдік эканомика мен адамзат
Қазақстанның Каспий айлағындағы мол энергия көздеріне әлемдік державалар
Энергетика қауіпсіздігі саласындағы саяси акторлармен өзара қатынас біздің
Каспий аймағы мен Орталық Азияның жеке елдері шартты
Бүгінде «АҚШ-ның Каспий саясаты» дегенде, көбінесе екі Орталық
Егерде АҚТТТ аймактағы мүдделерін кең ауқымда зерттейтін болсақ,
Бұл кеңістіктердің шектестігін зерттейтін ғылымның қаншалықты маңызды екенін
Батыс Еуропадан америка әскери бөлігін Шығысқа кайта орналастыру
Мемлекеттің энергетикалық қауіпсіздік деңгейін ұлғайтуға қатысты Қазақстан Республикасы
Бұндай тенденция аймақтық дамудың жаңа жағдайын белгілейді, ол
Бұндай тұжырым, өз алдына келешекте жүргізетін зерттеудің маңызды
Ақш пен Қазақстан мемлекеттер арасында маңызды мәлімдеменің
Құжатта бекітілгендей: «Энергетикалық серіктестік қазақстандық және халықаралық компаниялар
АҚШ-пен энергетикалық саладағы ынтымақтастық ел экономикасының ілгерілеуіне игі
Қазіргі замандағы мұнай мен саясаттын жымдасып кетуі америкалық
Бұл қазіргі таңда Қазақстан экономикасы үшін өте маңызды,
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1 Morse E.L. A new Political Economy of
2 Кокошин А.А. Международная энергетическая безопасность. - M.:
2006. - 80 с. - (Мировой порядок).
3 США объявили России нефтегазовую войну // Комсомольская
4 Michael Т. Klare. Resource wars. The New
5 ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауы. -
2007. - www.akorda.kz
6 Бушуев В. В. Энергетическая политика на рубеже
7 Жизнин С. Энергетическая дипломатия. Россия и страны
8 Energy and Security: Toward a New Foreign
9 Светашова Ю. Энергетические ресурсы и энергетическая политика:
10 Симония Н. Нефть в мировой политике //
11 Ергин Д. Добыча. Всемирная история борьбы за
12 Fuller G. Е. Central Asia // The
13 Brenda Shaffer: A Caspian Alternative to OPEC.
14 Бжезинский 3. Великая шахматная доска. Превосходство Америки
15 Бжезинский 3. Выбор. Мировое господство и глобальное
16.Абаған Б. Мойнақ: энергетикалық
17.Абдраманова А.Т. Қазақстан және
18. Абдраманова А.Т. АҚШ-тың
19. Абдрахманов С. Анамызды
20.Әліпбай С. Энергетикалық форум
21. Әлiпбай, С. Электр
22.Бораш, Қ. Жаhандық энергетикалық
23.Даулбаева А.Қ. Қазақстан Республикасы
24. Ергешқызы Г. ШЫҰ
25.Есілов С. Энергетикалық қуаттар
26.Жағыпарұлы Ж. Энергетикалық қауіпсіздік:
27.Жағыпарұлы Ж. Энергетикалық саладағы
28.Жағыпарұлы Ж. Еуразиялық энергетикалық
29.Жағыпарұлы Ж. Энергия қуатын
30. Жағыпарұлы Ж. Кәрі
31. Жағыпарұлы Ж. Электр
32. Токаев К.К. Под стягом независимости / Очерки
33.Токаев К.К. Под стягом независимости / Очерки о
34 Назарбаев Н.Ә. Қазақстан – 2030. Ел Президентінің
35. Назарбаев Н.А. Укреплять международные позиции Казахстана //
36. Назарбаев Н.А. Критическое десятилетие. - Алматы, 2003.
37. Мировая экономика и международные отношения. - 2008.
38. Мировая экономика и международные отношения. - 2008.
39.Newsweek. - 2007. - №27. - Р.25.
40. Казахстанкая правда. 21.03.2009
41. Известия. 04.02.2009.
42. Эхо планеты. - 2009. - №6. -
43. Эхо планеты. - 2007. - №2. -
44.Синан Оган. Правящая партия и турецко-российские отношения// Азия
45.Турецко-иранский бизнес спутал карты Вашингтону// www.iimes.ru
46.Турецко-иранские отношения и газовый вопрос// www.iimes.ru
47.Современный Иран. Справочник. - М., 1993. - С.
48. Хуторская В.В. Взаимоотношения Исламской Республики Иран и
49. Санаи М. Взаимоотношения Ирана и стран Центральной
50. Америке нужна Россия, чтобы сдерживать Иран («Los
51.13 марта 2001г. Военное сотрудничество с Ираном //http://
52. Кулагина Л.М., Ахмедов В.М. Иран выходит из
53.Арунова М.Р. РФ-ИРИ. Политический диалог: 1999-2000 гг.// Иран:
54. Ткаченко А. Большой Ближний Восток: судьба реформ
55.Сажин В. Каковы рамки российско-иранского партнерства? http:// world.ng.ru/azimuth/2001-03-01/2
56. Гушер А. Иран и Россия: что мешает
57. Орлов Е.А. Россия и Иран в ХХ
59. Файзуллаев Д. Российские интересы в Иране. -
60. Файзуллаев Д. Россия и геополитическая перегруппировка сил
61.Соглашение об укреплении мер доверия в военной области
62.Приложение к Соглашению об укреплении доверия в военной
63.Соглашение о взаимном сокращении вооруженныхсил в районе границы
64.Приложение к Соглашению о взаимном сокращении ворруженных
65.Дополниительное соглашение меджу Республикой Казахстан и Китайской Народной
66.Соглашение между Республикой Казахстан, Республикой Кыргызстан и Российской
67.Совместное заявление участников Алматинской встречи – Республики Казахстан,
68.Бишкекская Декларация глав государств Республики Казахстан, Китайской Народной
69.Бишкекский Меморандум о сотрудничестве и взаимодействии правоохранительных органов
70.Душанбинская Декларация глав государств Республики Казахстан, Китайской Народной
71.Совместное коммюнике по итогам встречи министров иностранных дел
72.Декларация о создании ШОС// (Шанхай, 15 июнь 2001г.)
73.Шанхайская Конвенция о борьбе с терроризмом, экстремизмом и
74.Договор о вечной дружбе между Республики Казахстан, Киргызстан
75.Соглашение о безвозмездной помощи Правительством КНР и РК
76.Соглашение между Правительством РК и Правительством Российской Федерации
77.О мерах по реализации договоренностей, достигнутых по итогам
78.Қазақстан мен Қытай Республикалары арасындағы дипломатиялық қарым-қатынас орнату
79.Өзара достық қатынастар негіздері туралы Қазақстан Республикасы мен
80.Қазақстан Республикасы мен Қытай Халық Республикасының Бірлескен Декларациясы
81.Қазақстан Республикасына Қауіпсіздік кепілдігін беру туралы Қытай Халық
82Закон Республики Казахстан “О государственной границе РК” от
83.Концепция охраны государственной границы Пограничной службой КНБ РК
95