Сауда саясаты


Жоспар
Кіріспе.....................................................................................................................3
І.Сауда саясаты.....................................................................................................4
1.1Сауданың экономикалық қатынастар жүйесіндегі сауда саяты................4
1.2 Сауда саясатының құрылымы. ...................................................................7
1.3 Тарифтер мен сауда ұйымдары.................................................................11
ІІ.Сауда саясатының құралдары мен міндеттері..........................................14
2.1 Қазақстанның халықаралық саудадағы орны мен
2.2 Елдердің сауда-экономикалық одаққа кіруінің экономикалық салдары.....................................................................................................................17
2.3Сауда мақсатында теңізде жүзудің жаңа тәртібі......................................23
Қорытынды..........................................................................................................26
Әдебиеттер тізімі..................................................................................................27
Кіріспе.
Халықаралық экономикалық қатынастардың дәстүрлі және ең кең дамыған
Американ ғалымы Дж. Сакстың пікірінше «қандай бір ел
Сауда — еңбек бөлінісі негізінде әр түрлі елдердің
Ғылыми-техникалық прогрестің ықпалымен экономикада жүріп жатқан құрылымдық өзгерістер,
Сауда дегеніміз — дүние жүзі елдері арасындағы төлемді,
Сыртқы саудада «фритредерствоны» (еркін сауда), немесе «протекционизмді» (өз
І.Сауда саясаты.
1.1Сауданың экономикалық қатынастар жүйесіндегі сауда саясаты
XX ғасырдың екінші жартысынан бастап халықаралық сауда жоғары
Сауданың жедел өсуіне мынадай факторлар әсер етті:
халықаралық еңбек бөлінісі мен өндірісті интернационалдаудың дамуы;
экономикада жаңа салалардың пайда болуына және негізгі капиталды
дүниежүзілік рыноктағы трансұлттық корпорациялардың белсенді қызметі;
тарифтерйен сауда туралы Бас келісімнің шаралары арқылы халықаралық
көптеген елдердің импортына кедергілердің жойылып, кеден
сауда-экономикалық интеграция процестері дамып,жалпыға бірдей рыноктардың қалыптасуы;
7) сыртқы рынокқа бейімделген экономикасы бар «жаңа индустриалды
Соңғы онжылдықтарда сыртқы сауда динамикасының әркелкілігі біліне бастады.
Егер 1950 жылы АҚШ-тың үлесіне дүниежүзілік экспорттың 3/1
Сөйтіп, 90-жылдары Батыс Еуропа халықаралық сауданың орталығына айналды.
Бәсекеге қабілеттіліктің дүниежүзілік классификациясы төрт жүзге жуық критерийлерден
Женевада өткен дүниежүзілік экономикалық форумның баяндамасында бәсекелікті нақты
Мамандардың болжауы бойынша XXI ғасырдың алғашқы жылдарында бәсекеге
Дамушы елдердің өз экспортын диверсификациялауға (шаруашылық қызметіне жаңа
Женевадағы дүниежүзілік сауда ұйымының деректеріне сәйкес 1994 жылы
1-кесте
XX ғасырдың соңғы ширегінде халықаралық экономикалық қатынастар жүйесінде
Өнеркәсібі дамыған елдер арасындағы халықаралық еңбек бөлінісінің тереңдеуі
Қазіргі уақытта негізгі тауар тасқыны «үлкен үштік»: АҚШ
1.2 Сауда саясатының құрылымы.
Дүниежүзілік сауданың ең қарқынды және өскелең дамып келе
Өнеркәсібі дамыған елдерде ғылыми сыйымды тауарлар экспорты жылына
Инжиниринг — клиентке көрсетілетін инженерлік қызметтердің жиынтығы. Оның
Лизинг — машиналар мен жабдықтарды белгілі бір мерзімге
Консалтинг — жобаларды дайындау және жүзеге асыру кезіндегі
Соңғы онжылдықта (1985—1996 ж. ж.) өнеркәсібі дамыған елдердің
Халықаралық саудада жедел дамып келе жатқан саланың бірі
Дүниежүзілік азық-түлік саудасының оған деген сұраныстың біршама азайғаны
Халықаралық ұйымдардың (БҰҰ, ХВҚ) мәліметтері бойынша соңғы онжылдықта
1994 жылы халықаралық сауданың көлемі 9,5%-ке жоғарылап, осы
2-кесте
Халықаралық сауданың 1980-96 жылдардағы көлемі:
Дүниежүзілік сауданың 90-жылдардың орта шенінде жедел өсуі АҚШ-тың,
Егер сауда саласындағы кедергілер біртіндеп жойыла берсе, онда
Жекелеген елдердің дүниежүзілік саудадағы рөлін қарастырсақ, онда дүние
Алманияның сыртқы сауда айналымы 802 млрд. доллар болып,
Дүниежүзілік саудада жүріп жатқан процестерді талдасақ, оның басты
Ең ірі тоғыз халықаралық аймақтың сауда одақтарының құрамы
Еуропалық Одақ — Австрия, Алмания, Ұлыбритания, Италия, Ирландия,
Еуропалык, еркін сауда ассоциациясы — Исландия, Норвегия, Швейцария,
Еркін сауда туралы Солтүстік Америкалық келісім —АҚШ, Канада,
Азия-Тынық мұхит экономикалық ынтымақтастығы — Австралия, Бруней, Малайзия,
«Меркосур»—Бразилия, Аргентина, Парагвай, Уругвай.
6) Онтүстік Африкалық даму комитеті — Ангола, Ботсвана,
7) Батыс Африкалық экономикалық және валюталықодақ — Кот'д
8) Оңтүстік Азиялық аймақтың ынтымақтастық асоциациясы — Индия,
9) Анд пакті—-Венесуэла, Колумбия, Эквадор, Перу,Боливия.
Аталған одақтастықтарды құрудың негізінде саяси, экономикалық, тарихи мәні
Біртұтас, әлемдік рыноктар жүйесін қалыптастыру бағытында әлі де
1.3 Тарифтер мен сауда ұйымдары.
Халықаралық сауданы реттеп, оның еркін дамуы жолындағы кедергілерді
ГАТТ-ты құру туралы келісімге 1947 жылы ең алдымен
Бүкіл дүниежүзілік сауда ұйымы — қатысушы елдердің өзара
ГАТТ-тың құқықтық мехнизмі төмендегі принциптерге негізделген болатын:
Мемлекетаралық сауда қарым-қатынастарында бір-біріне ең қолайлы жағдай жасау.
Алаламау (дискриминацияламау) принципі. Бұл принципке сәйкес ГАТТ-қа қатысушы
Ұлттық рынокты қорғауда мүмкіндігінше тарифтік құралдарды қолдану; импорттық
Көп жақты келіссөздер арқылы кеден бажын прогрессивті түрде
5. Дамушы елдермен сауда қарым-қатынастарында преференциялар (жеңілдіктер
6. Сауда-саттық қатынастарындағы кездескен қайшылықтарды келіссөздер арқылы шешу.
ГАТТ-тың қызмет жасаған жылдардағы жұмыс нәтижелері төмендегідей болды.
1996 жылдың басында ГАТТ-тың мүшелігінде 130 мемлекет болды.
Эксперттердің анықтауы бойынша Бүкіл дүниежүзілік сауда үйымының бақылауында
Бүкіл дүниежүзілік сауда үйымының Жоғарғы басқарушы органы —
Бүкіл дүниежүзілік сауда үйымы ГАТТ-тың қатысуымен жасалған кедісімдердің
3-кесте
ГАТТ шеңберіндегі сауда келіссөздерінің тізбесі
Бүкіл дүниежүзілік сауда ұйымының құрылуы халықаралық экономикалық қатынастарды,
БСҰ — бейбіт, қатар өмір сүру принциптерін мейлінше
ІІ.Сауда саясатының құралдары мен міндеттері.
2.1 Қазақстанның халықаралық саудадағы орны мен
рөлі.
Қазақстанның егемен ел ретінде Біріккен Ұлттар Ұйымына және
Қазақстан экономикасының бүгінгі жағдайын талдап қарасақ, онда біз
1. Теңгенің тұрақтылығының нығаюы. Егер 1995 жылы теңге
күтілуде.
2. Инфляция деңгейінің төмендеуіне
Өндірістің құлдырауы тежеліп, макроэкономикалық ахуал барынша тұрақтанып, келешегіне
тоқталып, біршама экономикалық өсуге қол жеткізілді.
Экспорт өнімдері тұрақты түрде ұлғаюда, егер 1995 жылы
Қазіргі кезде Қазақстанда қолданылып отырған сыртқы сауда режимі,
Солардың ішінде:
облыстардың лицензиялар беру құқығын жойып, сыртқы экономикалық байланыстар
барлық лицепзиялар мен квоталарды (үлестерді) аукциондарда сатуды заңдастыру
— Экспорттық салалар мен өндірістің дамуын жетілдіре беру
Қазақстанның сыртқы экономикалық байланыстар саласындағы орнын тұрақтандырып, рөлін
Экспорт мүмкіндіктерін ұлғайта беру үшін интенсивті ауыл шаруашылығын,
Аталған салалар мен өндірістерді шұғыл дамыту мемлекеттің экспорттық
Қазақстанның халықаралық саудадағы рөлін күшейту үшін оған тән
Қазақстанды дамыған елдер қатарына қосатын факторларға халқының жаппай
Экономикасының шикізаттық бағыты, шетел инвестициялары мен жаңа технологияларға
Ал, дамушы елдердің өз экспортына қолайлы база жасау
Таргетинг — экспорттық потенциалды, негізінен бір мақсатты ғана
1997 жылдың басында, Мәскеуде, Интеграциялық комитетте Беларусьтің, Қазақстанның,
1996 жылы Беларусь, Қазақстан, Қырғызстан және Ресей үкіметтері
«Төрттік» елдердің БСҰ-ға қосылу туралы құжаттарды дербес жасайтыны
Қазақстан дербес сыртқы экономикалық саясатты жасау мәселесінде халықаралық
2.2 Елдердің сауда-экономикалық одаққа кіруінің экономикалық салдары.
Кез келген елдің сауда-экономикалық одаққа бірігуі ол елдің
статистикалық талдау;
динамикалық талдау.
Осы талдаулардың әрқайсысын толығырақ қарастырайық.
Статистикалық талдау. Статистикалық талдау шеңберінде сауда-экономикалық одаққа кіру
ағымды туындатушы эффект;
ағымды ығыстырушы эффект.
Ағымды туындатушы эффект дегеніміз, елдің интеграциялық топқа бірігуі
Мысалы, тасымалдау шығындары мен трансакциялық шығындар нольге теңестірілген.
Салыстырмалы артықшылық принципіне сәйкес, сауда-экономикалық одаққа кіру нәтижесінде
Сәйкесінше, отандық фирмалар белгілі бір тауарды өндіруге салыстырмалы
Осы айтылғандардың барлығы түсінікті болу үшін мысалдар келтіріп
Мәселен, А тауарын
Мысалы, Еуропалық одаққа кірмей тұрып, Австрия өндірушілері осы
Осы жағдайды графикалық түрде суреттейік.
Австрияның шаруашылық субъектілерінің қабылдайтын шешімдері әлемдік нарықтағы бағалар
Кестеден көріп отырғанымыздай, ЕО-ға кіру алдында, австриялық тұтынушы
Еуротталық одаққа біріккеннен кейін жағдай төмендегідей болып өзгерді:
Осы жағдайда кім ұтты, ал кім үтылды? Осы
Бағаның төмендеуі аудандар сомасына (1+2+3+4) тең көлемдегі тұтынушылық
Осыған сәйкес А тауарына қатысты Австрияның Еуропалық одаққа
Ағымды ыгыстырушы эффект
Мәселен, В тауарының өте тиімді өндірушісі АҚШ деп
Ұлыбританияның Еуропалық одаққа бірігуінен кейін, бұл бөліктегі
Қалыптасқан жағдайды түсіну үшін графикті қолданайық.
Талдауды жеңілдету үшін бұрынғы болжамдарға сүйенейік, яғни британдық
Оның ұсыныс қисығы жөнінде айтар болсақ, ол осы
Еуропалық одаққа кірмей тұрып, Ұлыбртания В тауарын АҚШ-тан
Еуропалық одаққа кіргеннен кейін Ұлыбритания бұл өнімді Еуропалық
Осы жағдайда кім ұтты, кім ұтылды? Тұтынушылық артықшылық
Демек, сомалық нәтиже төмендегідей болады:
(1+2+3+4) - (1+3+5) - (2+4) - (5).
Басқаша айтқанда, барлығы (2+4) және (5) аудандарының арақатынасына
Осы жерде енді мынадай сұрақтар туындайды. Интеграциялық топқа
Екінші вариант мынандай жағдайларда туындауы ықтимал егер: одаққа
Бұл жағдайларда олардың алынуы мынаған әкелуі мүмкін, яғни
Одақ ішіндегі және одақтан тыс жерлерде осы тауарды
Біз жоғарыда статистикалық талдауды қарастырдық. Кім сауда-экономикалық одаққа
Статистикалық талдаудың бір маңызды кемшілігі бар. Оның мәні
Осы альтернативалық варианттардың әр қайсысын қарастырайық.
Одаққа енудің төмендегідей артықшылықтары бар:
нарық көлемінің ұлғаюы отандық фирмаларға өндіріс масштабын ұлғайтудан
халықаралық сауданың және
• белгілі жағдайларда одақтың қызмет ету шығындары өте
Сауда-экономикалық одаққа елдердің енуінің жағымды да, жағымсыз да
Өз ретінде, ол ынтымақтастықтан үлкен ұзақ мерзімдік пайда
• әр түрлі сауда және экономикалық келіссөздерге қатысушы
• жекелеген аутсайдер елінің жағдайымен салыстырғанда өте тиімді
Бұл одаққа қатысушы елдер үшін сауданың немесе басқа
одаққа қатысушы елдер арасындағы ұлғайған бәсеке іскерлік бәсекенің
• одаққа бірігу, әсіресе оның дамыған және күрделі
Сауда-экономикалық одаққа енудің төмендегідей негізгі кемшіліктері, яғни кері
жағдайлардың белгілі бір ағымында елден ресурстар
егер интеграцияға қатысушы елдердің жекелеген фирмалары арасындағы өте
2.3Сауда мақсатында теңізде жүзудің жаңа тәртібі
Каспий теңізіндей су айдыны бар ел үшін сауда
Қазақстан 1994 жылы Халықаралық теңіз ұйымының мүшесі атанып,
Былтыр Парламентке ұсынылған тиісті заңдар екі палата депутаттары
Сауда мақсатында теңізде жүзу — Қазақстан Республикасының әр
Әрине, бұл заңның басқа заңдарға да елеулі әсері
Жоғарғы палатаның Аймақтық даму және жергілікті өзін-өзі басқару
Қорытынды.
Бұл жерде Сенат комитеттерінің
Сондай-ақ, заңға теңіз порттарының құрылыстары мен қайта құру
Заңда сауда мақсатында теңізде жүзудің барлық халықаралық қағидалары
Пайдаланылған әдебиеттер
1.Конституция Республики Казахстан. 31 августа 1995 г.
2.Закон Республики Казахстан «О бюджетной системе Республики Казахстан»
3.Алпысбаева С.Н. Региональный рынок: закономерности формиро-
вания и развития. - Алматы, Ғылым, 1997.
4.Шнипер П.И., Новоселов А.С. Региональные проблемы рынковеде-
ния: экономический аспект. - Новосибирск, Наука, 1993.
5.Ермеков С.А., Махов А. Выбор типа эмпирических уравнений.
6.Курс экономической теории. Учебное пособие. / под редакцией
Чепурина М.Н. и Киселевой Е.А. - Киров, 1996.
7.Финансы. Учебник. /под редакцией Радионовой В.М. - М.,
8.Худяков А. Финансовое право Республики Казахстан (Общая
часть). -Алматы, 1995.
9.Мельников В.Д., Ильясов К.К. Финансы. Учебник. - Алматы,
10.Государственной бюджет. Учебник. // Ильясов К.К. и другие
Алматы, 1994.
11Зейнельгабдин А.Б. Финансовая система: экономическое содержа-
ние и механизм использования. - Алматы, 1995.
12.Смағұлов.Г.С. Аймақтық экономиканы басқару.-Алматы,2005.
13.Байгісиев.М.Ә.Халықаралық экономикалық қатынастары.-Алматы,2001.
14.Маыров.Н.К.Халықаралық экономика.-Алматы,2004.
2