Түрік - қазақ саяси және экономикалық байланыстары бүгінгі кезеңде
Кіріспе
I-тарау Түрік-қазақ саяси және экономикалық байланыстары бүгінгі кезеңде
1.1. Түрік-қазақ саяси байланыстары: тарихы және қазіргі кездегі дамуы
1.2 Түрік капиталы—Қазақстан Республикасының экономикасында.
II- тарау Қазіргі кезеңдегі Түркия мен Қазақстан арасындағы мәдениет,
2.1. Білім және ғылым саласындағы байланыстардың қалыптасуы және даму
2.2. Мәдени байланыстардың бүгінгі қазақ-түрік қатынастарындағы алып отырған орны
ҚОРЫТЫНДЫ
Пайдаланған әдебиеттер мен деректер тізімі.
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі. ХХ ғасырды 90–шы жылдарының басы адамзаттың
Бүкіл экономикасы, саяси және әлеуметтік дамуы бір орталыққа бағындырылған
Қазақстан Республикасы тәуелсіз мемлекет болып жариялағаннан бергі он жылдан
Бүгінде Қазақстан Еуразия кеңістігіндегі өзінің тарихи дәнекерлік қызметін қайта
Қазақстанның отарлық дәуірде, одан соң Кеңес мемлекеті құрамындағы кезеңде
Сол күннен бастап екі ел арасындағы байланыстар анағұрлым белсенді
Қазақстан Республикасы елдегі қайта құру ісін жүзеге асыруда Батыс
Бұл ретте түбі бір, діні бір, дәстүрі бір Түркия
1992 жылы Түркия Республикасының президенті С. Демирел Қазақстан мен
Түркияның экономикалық, саяси, мәдени салалардағы көмегі Қазақстан мемлекетіне белгілі
Бүгінгі күні Түркия мемлекетінің саяси қолдауы мен экономикалық көмегі,
Қазақстан мемлекетінің сыртқы саясатының әр түрлі мәселелерін зерттеу, оның
Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері. Тәуелсіз Қазақстан Республикасының он
-Тәуелсіз Қазақстан Республикасы жарияланғаннан бергі кезеңнен қазіргі уақытқа дейін
-қазақ-түрік байланыстарының саяси саладағы ауқымы мен екі елдің өзара
-экономикалық байланыстардағы қол жеткен жетістіктер деңгейі мен маныздылығын аңықтай
-Түркия мен Қазақстан Республикасы арасындағы мәдени байланыстардың әр салада,
-Екі жақты байланыстардың әлі де болса шешімін табу қажет
Тақырыптың зерттелу деңгейі. Түрік-қазақ дәстүрлі тарихи тамырластығын, сол сияқты
Бұл жөнінде ең алдымен Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың халықаралық
«Ғасырлар тоғысында» атты еңбегінің үшінші тарауының «Түрік елі бойлығында»
«Под стягом независимости» атты Қ.Тоқаевтың көлемді еңбегінің «казахстанско-турецкие отношения»
Түрік-қазақ қарым-қатынастарындағы тарихи жақындастық мәселесін қарастыруда тарихты тереңдеп әріге
Философия ғылымдарының кандидаты О.Құдышевтың «Панисламизм» және «Пантюркизм» атты еңбегінде
Қазіргі кезде Түркия мен Қазақстан арасындағы байланыстың дамуында саяси
Шетелдегі қазақ диаспорасының зерттеу шеңберіндегі тарихшы ғалым Г.Мендіқұлованың «Шетелдегі
Түрік тарихнамасында Қазақстан, қазақ тарихнамасында Түркия сияқты, көбінесе жалпы
Түрік-қазақ қатынастары М. Бұлұтайдың « Қазақстан- Түркия» мақаласында жан-жақты
Қазақстанның нарықтық экономика құрудағы қадамдарының табысты аяқталуына
Түркияның әлемді « түрік кереметі» деп шулатқан бұл экономикалық
Сондай-ақ « Егеменді Қазақстан», « Казахстанская правда», «Ақиқат», «Саясат»
Зерттеу жұмысының деректік негізі. Тақырыптың мазмұның ашу барысында Қазақстан
Қорымен жұмыс істелді. Негізінен Түркия мен Қазақстанның фирмалары арасында
Екі ел арасындағы мәдени байланыстарға негіз болған мемлекетаралық ресми
Республикамыздың сыртқы саясаттағы алғашқы қадамынан бастап, барлық жүргізіп жатқан
Бұл ретте 1992 жылдан бастап еркін еларалық газет болып
Республикамыздың мерзімді басылымдарымен қатар Түркия Республикасы өзі басшылық етіп
Зерттеу жұмысының методологиялық негізі ретінде ұлттық тәуелсіздік идеологиясына сүйенген
Зерттеу жұмысының жаңалығы. Тарихи даму үрдісімен бір кездері іргесі
Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығын айқындайтын мәселелер:
Түркі мемлекетінің тығыз байланыстары ешқандай пантюркизмдік идеяға негізделмейтіндігі аңықталды.
Түркияның халықаралық аренадағы орны мен тәуелсіздігін алған түркі мемлекеттеріне
Екі ел арасындағы саяси, экономикалық, әскери және мәдениет салаларындағы
Телекоммуникация саласындағы түрік инвестициясы ақпарат таралуын жылдамдатып, осылайша экономикалық
Жоғарыда келтірілген ғылыми тұжырымдар мен қортындылардың кейбіреулері зерттеу жұмысында
Зерттеу жұмысының практикалық маңызы. Қарастырылған мәселелер Түркия мен Қазақстан
Зерттеу жұмысының деректерін, тұжырымдарын және қорытындысын көмекші оқу құралдар
Зерттеудің хронологиялық шеңбері: Егемен еліміздің Түркия мемлекетімен дипломатиялық байланыстарының
Зерттеу жұмысының сыннан өтілуі.Зерттеу жұмысының тұжырымдары мен деректері баспасөз
Зерттеу жұмысының құрылымы. Зерттеу жұмысы кіріспеден, 2 тараудан, қорытындыдан
I-тарау Түрік-қазақ саяси және экономикалық байланыстары бүгінгі кезеңде
1.1. Түрік-қазақ саяси байланыстары: тарихы және қазіргі кездегі дамуы
Біз тәуелсіздігімізді алғанша Түркия жайында көп ештеңе білмедік. Оның
Егер сан ғасырды артқа тастап, тарих тезінен өткен шежіремізге
Екі халықтың бір-біріне деген бауырмалдық көңілі, тек кейінгі жылдары
Негізінен тюркизм идеясының пайда болуының өзінің саяси және мәдени
Бір кездері Батыс Европада осы түрік шеберлерінің қолынан шыққан
Түркияда бұл идеяның негізгі өкілдері Жүсіп Акчура және Зия
1923 жылы Батыс Европа мемлекеттері мен Грекия бірігіп Анатолия
Осы жылдары қазақ ақыны М.Жұмабаев « Алыстағы бауырыма »
Түркияның үшінші президенті Жәлел Баярға қазақ халқы күні бүгінге
Ұлттар саясатында « бөліп ал да билей бер »
Қазақстанға түскен бөлігін құшағы мен мейірімі кең қазақ халқы
Түркия Қазақстан тәуелсіздігін таныған әлемдегі бірінші ел болды. Түрік
Осы миссияны орындау үшін 1991 жылдың 14 наурызында Түркия
Бүгінгі таңда Қазақстан мен Түркия арасындағы байланыстың нығайып келе
Сөздің түйінін айтқанда, Қазақстан мен Түркияны жақындастыра түсу мақсатында
Бүгін бізге экономикалық интеграция қажет, біздің халықтарымыз жанды рухани
Президентіміз Н.Назарбаевтың шақыртуы бойынша болған бұл ресми сапар бауырлас
Қазақ Советтік Социалистік Респрубликасы мен Түрік Республикасы өз халықтары
бап.
Екі жақ саяси, сауда-экономикалық, ғылыми-техникалық, экологиялық, мәдени, гуманитарлық, ақпараттық
2- бап.
Екі жақ Қазақстан және Түркия кәсіпорындары мен фирмалары арасындағы
3- бап.
Екі жақ осы заманғы ғылым мен техника саласындағы жетістіктерді
4- бап.
Екі жақ айналадағы ортаны қорғау және табиғат ресурстарын ұтымды
5- бап.
Екі жақ неғұрлым осы заманғы техникаларды пайдалана отырып Қазақстан
6- бап.
Екі жақ өз халықтары арасындағы мәдени алмасуларды байыту мен
7- бап.
Екі жақ шығармашылық және кәсіптік одақтардың екі ел халықтарының
8- бап.
Екі жақ әртүрлі саладағы мамандар мен экономиканың басшы кадрларын
9- бап.
Екі жақ өз республикалары арасында консулдық қатынастар орантуға, сондай-ақ,
10- бап.
Осы келісімнің қолданылып жүрген екі жақты және көп жақты
11- бап.
Осы келісім екі жақтың әрқайсысының заңдарына сәйкес бекітілгеннен кейін
Әрқайсысы қазақ, орыс және түрік тілдерінде екі дана етіліп
Осы құжат екі мемлекеттің туыстық бауырластығының және бірін бірі
Дербес дамуының алғашқы қадамдарында тәуелсіз Қазақстан тең құқықтылық негізде
Түркияның Қазақстанға және Орта Азия мемлекеттеріне ұмтылуына саяси тұрғыдан
Әлемдік картада “жаңа” түркі тілдес мемлекеттердің пайда болуы жаңа
Ең алдымен, бұл елдерге, сонымен қатар, парсы тілдес Тәжікстанға
Түркияның мемлекеттік моделі Республиканы құрушы Ататүріктің өсиетімен тығыз байланысты.
Бұл көрші Иран елінің діндарларының тарапынан сынға ұшырауда. Бұдан
Түркия мен Орталық Азиядағы тәуелсіз түркі респрубликаларының арасындағы қалыптасып
Қазіргі кезде Осман империясы кезіндегідей пантюркизмнің жандануы туралы айтудың
Қалай десек те, Түркия түркі мемлекетінің саяси-экономикалық одағын құру
Қазіргі кезде ЭЫҰ- на тәуелсіздігін алған түркі тілдес мемлекеттердің
Аймақтық дәрежедегі үлкен маңызы бар бұл ұйымның тәуелсіз Қазақстан
Осы кездесулер қорытындысы “ Біріккен Өтініштің “ және өзара
1992 жылы 30-31 қазан аралығында Анкарадағы жоғары дәрежелі кездесу
Мемлекет басшылары тілінің, мәдениетінің, тарихының жалпы бірдей екендігін негізге
Қабылданған “ Анкара Үндесуінде” мемлекет басшылары бұдан былай байланыстың
Бұл мәжілістің мақсатының бірі- түркі тілдес мемлекеттердің Анкара кездесуінен
Осының өзі Түркия мемлекетінің қайтсе де аймақтағы өзінің басшылық
Қабылданған « Декларацияда » Стамбул кездесуінен кейінгі байланыстар дәрежесіне
Аймақтық дәрежеде мемлекет басшылары бұл кездесуде газ және мұнай
Түркі тілдес мемлекеттердің бұл дәстүрлі кездесулері бүгінгі таңда басқа
1996 жылғы 21 қазандағы Ташкент кездесуі мемлекеттердің толыққанды халықаралық
Ежелден дипломатиялық қатынас орнамаса да халықтарда экономикалық мүдде тұрған
Ортақ тарих, мәдениет негіздерін үндестіре дамытуда жеке мекемелердің, университеттердің,
Көптеген батыстың саясатшы мамандары зиялы ойлайтын мұсылмандар қауымы мекендейтін
Осы қалыптасқан жағдайға орай Орталық Азияға ықпал ету үшін
Бұл турасында Қазақстан Республикасының президенті Н.Назарбаев өзінің “Ғасырлар тоғысында”
Түркі мемлекеттер басшыларының Стамбулдағы бірінші кездесуі тұсында, бұл мәселе
Түркия президенті Т.Озал елбасымыздың дәлелдерін жақсы түсінді. Достық қатынасымызға
Түрік газеттері мен журналдары Н.Назарбаевтың пантюркистік ұмтылысқа үзілді-кесілді тойтарыс
Түркия мемлекеті бірінші болып Орта Азиядағы мемлекеттердің тәуелсіздігін мойындағанда,
1992 жылы Түркия Республикасының Премьер Министрі Сүлеймен Демирел ресми
Бұл әсіресе Ресейде айқын көрінуде. Республикалық ұлттық партияның лидері
Барлық елдермен тең құқылы достық қатынастарға ұмтылып, бейбітшілік сүйгіш
Осы жылдары экономикалық қатынастармен қоса екі ел арасында әскери
Ол мұнда ұлттық қорғаныс министрі Т.Гайанмен және қарулы күштер
Екі мемлекет Біріккен Ұлттар Ұйымы Хартиясына сәйкес халықаралық бейбітшілік
Бұл келісімнің негізгі бағыты екі ел арасында әскери өнеркәсіп
Сапар қорытындылары бойынша әскери саладағы ынтымақтастықты кеңейту жөніндегі өзара
Сондай-ақ, осы жылдың яғни 1996 жылдың 18 қыркүйегінде Түркия
Мәжіліс палатасының төрағасы Марат Оспанов пен Хасан Коркмазжанның арасындағы
Қорыта айтқанда, Түркия мемлекетімен мемлекетаралық кең көлемді қатынас орнату-
1.2 Түрік капиталы—Қазақстан Республикасының экономикасында.
Нарықтық қатынастарға өту жолын таңдаған Қазақстан басшылығы Республика экономикасын
Түркия мен Қазақстан арасындағы экономикалық және басқа салалардағы байланыстар
Бұл саладағы екі елдің арасындағы өзара тиімді ынтымақтастық пен
Он жыл ішінде екі жақты қарым—қатынастардың нақты қай
Қай заманда болсын арнайы дипломатиялық қарым—қатынас орнамаса да екі
Қазіргі кезде Қазақстанның бұрынғы КСРО елдерімен сауда қарым—қатынасының дәрежесі
Қазақстанның даму институтының мәліметтері бойынша республика шетел мемлекеттерінен негізінен
1991 жылы Түркия президенті Т. Өзалдың алғашқы сапары сауда
Сауда айналымының көлемі жағынан Түркияның ТМД елдерімен саудасы жағынан
Түркия Қазақстанға электр жабдықтарын, химия өнеркәсібінің өнімдерін, өңделген тері,
Сауда қарым—қатынасы негізінен мемлекеттік сыртқы сауда ұйымдары арқылы жүзеге
Екі ел арасындағы сауда айналымының көлемі 1991 жылы
1995 жыддың 12 маусымында Түркия президенті С. Демирелдің Қазақстанға
Өз кезегінде С. Демирел екі жақты серіктестіктегі басым бағыттарды
Түрік компаниялары отын-энергетика кешенінде ірі жобаларды жүзеге асыруға және
Жеті жыл аралығында Түркия мен Қазақстан арасындағы сауда қатынастары
Бұл орайда, Түркия Президенті С. Демирелі мен ҚР-ң Президенті
Екі жақты сауда қарым—қатынасын өркендетүге бірлескен кәсіпорындардың рөлі артып
Құрылған біріккен кәсіпорындар негізінен тон-тері өнімдерін өндірумен, теріні өңдеумен,
1995 жылы Түркия мен Қазақстан арасындағы сыртқы сауда айналымы
1995 жылы Қазақстан Түркиядан 17,4т кофені 68,5 мың АҚШ
Түркияға экспортқа мына тауарлар шығарылған:
-ірі қара малдың терісі
-қой, қозы терісі
-полимер, стирола
-мақта
-ферроқорытпа
-мыс
1996 жылғы мәліметжерге қарағанда екі елдің арасындағы сауда айналымының
Бірлескен кәсіпорындардың ішінде «Юмбул», «Галаксим», «Ақсүт», «Жамбак» т.б. негізінен
Осы жылдар көлемінде Қазақстан Түркияға экспортқа шығарылған тауарлар: тері
1997 жылдың наурызында Түркияға Қазақстан Премьер-министрі Ә.Қажыгелдин ресми сапармен
1995-1997 жылдары Түркия мен Қазақстан арасындағы экономикалық байланыс осылайша
1995 жылдың тамыз айында Түркия Премьер-министрі Т Чиллра Қазақстанға
Түркияның «ULKER» фирмасы біздің елімізде тәтті тағамдар сатуды кеңінен
Кейінгі кездері Түркиядан үй жиһаздары, кілем, сантехника құралдары, түсқағаздар,
Екі жақты сауда қатынастарын дамытуда жеке азаматтардың да үлес
Сауданың дамуында әуе жолдарының маңызын атап өтпеу мүмкін емес.
Түрік әуе жолдарының Алматыдағы өкілділігінің мәліметтеріне қарағанда жолаушылардың 40%-н
Қазақстан мәліметтеріне жүгінсек, 1994-2000 жылдар аралығындағы Қазақстан мен Түркияның
1-кесте
Баға
Экспорт
Импорт 1944 1995 1996 1997 1998 1999 2000
136,3
49,1
87,2 193,9
70,4
123,5 202,9
51,7
151,2 279,2
102,2
177,0 303,5
94,4
209,1 148,4
36,2
112,2 206,9
64,3
142,6
Көріп отырғандай, Қазақстан Республикасының статистикалық агенттігінің мәліметтері бойынша сауда
Ал Түркия мәліметтеріне жүгінсек,1992-2000 жылдар арасында Қазақстан мен Түркия
2-кесте
Баға
Экспорт
Импорт 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999
30
11
19 112
44
68 164
32
132 238
87
151 265
101
164 376
165
211 468
254
214 393
296
97 465
346
119
Яғни, Түркия Республикасының мемлекеттік статистикалық агентігінің көрсеткіштері бойынша
Еліміздің базарлары осы шоп-турлар арқылы барып, керекті тауарларды жеткізіп,
Түркиядан келген киімдер европалық сән үлгілеріне салынып, матасы да
Түрік іскерлерінің Қазақстан экономикасын дамытудағы ат салысып, көтеруге кіріскен
Түрік іскерлерінің ауыл шаруашылығандағы негізгі инвестицияларын жіберіп отырған салаларының
Қазіргі кезде Қазақстанда теріні өңдеу, одан халық тұтынатын товарлар
Олардың бірі 1991 жылдың аяғында құрылған «Актюбинсопром» өндірістік бірлестігі
Сонымен қатар технологиякалық жүйеде істейтін 10 адамды Стамбулға мамандануға
Алғаш құрылған бірлескен кәсіпорындардың бірі Алматыдағы түріктің «Алаш Дыш
Тері өндеп, оның өнімдерін шығарумен айналысып отырған фирмалар Георгиевкадегы
Жамбыл қаласындағы аяқ киім бірлестігі «Замбак» фирмасымен өзара келісімге
1995 жылы 15-шілдеде Түркия Президенті С. Демирелдің сапары кезінде
Қазіргі кезде ауылшаруашылығы Министрлігі Павлодар, Ақмола, Көкшетау, Қарағанды, Семей,
Талдықорған облысындағы Үштөбе қаласындағы «Томирис» акционерлік қоғамы (ет комбинаты)
Шымкент қаласындағы «Ет» акционерлік қоғамы түріктің «Tokulular Deri Sanai»
Қарағанды қаласындағы «Нұра» ет комбинаты түріктің фирмасымен бірігіп «Қара
Сонымен қатар Семей қаласындағы біркездегі атғы Одақ көлемінде белгілі
Елде түрік кәсіпкерлеріне де бірнеше кәсіпорындарды жекешелендіріп, басқаруға беру
Екі ел арасындағы келесі маңызды қарым-қатынас банк жүйесінде жалғасын
Сыртқы мемлекеттермен сауданың ұлғаюы, Қазақстан экономикасының ашық саясаты және
Шетел банктерінің белсенді іс-әрекеті негізінен 1993 жылы белді халықаралық
1993 жылы 21-шілдеде Алматы қаласында «Казкомерц-Зираат» атты алғашқы біріккен
Қазіргі таңда, КЗИ банк, ТКИ банк, ИБА банк және
1995 жылғы тамыз айында Түркияның Премьер-министрі Т.Чиллердің Қазақстанға сапары
Осы саладағы 4 Түрік банкісінің капиталы 30миллион доллардан асуда.
Қазақстан мен Түркияның арасындағы экономикалық қатынастарда өндіріс аласының алатын
Мәліметтерге қарағанда 1995 жылдың ортасына қарай Қазақстанда 158 біріккен
Назар аударар болсақ Қазақстанда бұл салалардың дамуына түріктің орта
Түрік іскерлерінің Қазақстанда жандандырып, нәтижесімен көзге түсіп жатқан істерінің
Түріктің «Вакиф-иншаат» фирмасы Түркістандағы Ахмет Иассауи кешенің қалпына келтіру
Түрік іскерлері Қазақстанның түпкірлеріне дейін жетіп, қандай жерден пайда
1992 жылы Келісім бойынша Түрік үкіметі Қазақстан экономикасна көмек
«Казлегпром» концерні мен «Промота» фирмасы арасында Павлодарда тері заводын
1991жылы сәуірде біздің республикамыздың Байланыс министрлігінің делегациясы Түркияға барып
Байланыс министрлігі осы сапарында Түркияның атағы әлемге жайылған «Netas»
Фирма президент» Танжу Арғын, жүз мың нөмірді қамтитын осы
Сонымен қатар «Неташ» фирмасы Павлодардағы «Весна» электротехникалық заводпен келісім-шарт
Фирма: Vesnet
Аты: Наджи Карамаш
Шығаратын өнім: телефон станциялары мен жүйелер
Өнім көлемі: 1995ж
1996ж
1997ж
2001ж
Бөлінген қаражат: түрік жағынан 5,355млн доллар
қазақстандықтар жағынан 5,135млн доллар
Түскен пайда: 1997 жылдан
2001 жылдан
Жұмысшы саны: 105 адам (10 түрік, 95 қазақ)
Түрік елі осылайша көптеген фирмалар ашумен қатар қаншама адамдарды
«Қазақстан Сауда» және «Юксель иншаат» фирмасыкеліскен 600 орындық «Анкара»
Сонымен қатар 1993 жылы Келес ауданында тоқыма комбинатынсалу туралы
Талдықорғандағы қағаз өңдейтін фабриканы салуға 10млн АҚШ доллары, «Тағам»
Түркияның Сыртқы сауда Бас басқармасының мәлімдемесі бойынша түріктің жеке
1995 жылы маусым айында Түркия Президенті Сүлеймен Демирелдің Қазақстанда
Осы сапарда азаматтық істер жөніндегі құқықтық көмек туралы екі
Зайсан ауданының Қарабұлақ ауылында сүт өнімдерін өндіретін завод салу
Өскемен қаласының «Востокторг» АҚ түріктің «Starмod Deri» фирмасы
1997 жылғы мартта Республикамыздың премьер-министрі Ә.Қажыгелдиннің Түркия Республикасына жасаған
1993 жылы біріккен кәсіпорын «Қазақтүрікмұнай» компаниясының құрылуы бұл саладағы
Бұл біріккен кәсіпорын 1993 жылы 9 қаңтарда « Қазақстан
«Қазақтүрікмұнай» компаниясының құрылуының өзі ТҰМК-ның батылдығы арқасында жүзеге асырылды.
Қазақстан жағы компанияның бай тәжірибесін ескере отырып, Министрлер Кабинеті
«Қазақтүрікмұнай» БК Батыс Қазақстан аймағында келісілген 7 участогына іздеу—барлай
Компанияның жұмысы басталғанына көп уақыт өтпей-ақ осы жылдың қыркүйек
Әлемнің көңілін өзімізге аудартып отырған бір байлығымыз ол біздің
Баку-Жейхан құбыр желісінің іске қосылуына Түркияның ілтипаты да ерекше.
Негізінен атышулы құбыр желісінің іске қосылуы- Каспий мұнайын тасымалдауға
Баку-Жейхан жобасы әу бастан-ақ «саяси жоба» ретінде қаралып келді.
Каспий аймағының географиялық қолайсыздығы, мысалға, негізгі өткізу нарықтарынан шет
Стамбул келісімі бойынша құбыр желісінің құны 50млн долларға болғанда
Каспий мұнайының тағдыры оған мүдделді елдердің екі жақты қатынастарының
Сондықтан да болар, Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев бұл мәселені
Бұл мұнай тасымалдау құбырының жалпы құны 2400млн АҚШ доллары
Қорыта келгенде түрік-қазақ экономикалық байланыстарының басталып, бір жүйеге түскеніне
Түрік мемлекетінің инвестициялық көмегі еліміздің экономикалық дамуында қазіргі заманғы
II- тарау Қазіргі кезеңдегі Түркия мен Қазақстан арасындағы мәдениет,
2.1. Білім және ғылым саласындағы байланыстардың қалыптасуы және даму
Түрік-қазақ білім және ғылым саласында қарым-қатынастар екі ел арасындағы
Түрік-қазақ қарым-қатынасы шынайы достық, туысқандық негізде дамуына бағыт берген,
Осы келісімшарттан кейін 1991 жылы 26 қыркүйекте екі елдің
Ғылым және білім жаңа мемлекетті құрұда, әсіресе тәуелсіздік алған
Кезінде Т. Озалдын бастамасы мен Қазақстаннан Түркияға мыңдаған студенттер
Ортақ тарихи мәдени мұраларымызды өсіп келе жатқан жастарымыздың жадына
Жыл сайын білімдерін жетілдіру үшін Қазақстаннан Түркияның жоғары оқу
Республиканың білімді жастарын қолдайтын “Фараби” қоры 1992-1993 жылдары 366
Қазақстанда атап айтқанда, 1992 жылы Көкшетау, Кентау қалалырнда, 1993-95
Алматыда 1992 ж. 1 мамырда “Қазақстан Республикасы мен Түркия
Қазақ-түрік лицейлері алғаш рет Қазақстанда 1992 ж. ашылған болатын.
Лицейлердің бәрі дерлік жаңа компюьтер, аудио, видео аппаратуралармен жабдықталған,
Түрік елі қыз бала тәрбиесіне ерекше көңіл бөліп, олардың
1994-2001 жылдар аралығында халықаралық олимпиадаларға қазақ-түрік лицейлері қатысып, жүлделі
Қазақ-түрік лицейлерінде бүгінде 5000 астам қазақ жеткіншектері оқып, білім
Лицейлер үлкендердің марапатталуына сай екендігін оқудағы табыстарымен
Қазірде 4 мыңға таяу лицей бітірушілер бар. Ш.Беркімбаеваның мәліметі
Қазақ-түрік лицейлерінің бас директоры Онал Өзтүріктің айтуынша жыл сайын
Қазақстанда «Достық» білім орталығы, Жамбыл экономикалық колледжі және «Шахлан»
1992 жылдан 2,5 мың Қазақстан азаматтары Түркияға оқуға жіберілді.
«Қазақстан Республикасының тілдер туралы» заңын жүзеге асыру мақсатында республикада
3- кесте.Ана тілінде оқытатын кейбір мектептер.
Алматы облысы -10 мектеп -1666 адам
Жамбыл облысы -13 мектеп -2462 адам
Оңтүстік Қазақстан облысы -7 мектеп -1011 адам
Қарағанды облысы -1 мектеп -234 адам
Қазіргі таңда түрік тілін оқытатын мектептерде 32 оқышулар дәріс
1992 жылдан Қазақстанда халықаралық қоғамдық «Katev» қоры қызмет
Қордың негізі мақсаты- білім деңгейінің халықаралық стандарт талаптарына біршама
Лицейда білім беру Қазақстан Республикасы білім және ғылым
Барлық түлектер білімдерін жоғары оқу орындарында жалғастыру үшін, лицейлерде
Қазақ-түрік лицейлерінде тәрбие жұмысы және психологиялық консультациялар құрылған. Оқушының
2001 жылдың 26 қаңтарында ҚР -ң Президенті Н.Ә.Назарбаев
Қазақ-түрік лицейлері не үшін қажет?
әлем стандарты бойынша жоғары деңгейде білім алу үшін;
қалаған мамандыққа қауышу үшін;
қиыншылықтарды жеңу үшін;
буырмалдық және достық үшін;
болашаққа сеніммен қарау үшін;
тәжірибелі және сенімді оқушылардан білім алу;
заманға сай құрал-жабдықтарды және білімді жетілдіру үшін;
жасөспірім халқымыздың, еліміздің болашағы үшін.
«Катев» халықаралық қорының негізгі мақсаты жоғарыда аталып өткендей, білім
Болашақта «Катев» халықаралық қоғамдық қорымен бірлесе бірнеше іс-шараларды ұйымдастырып
2003 жылының маусым айына дейін, шетелдерге және осында жоғарғы
4-кесте. ҚТЛ –нен бітірген және бітіруші оқушылар саны, 1996-2003.
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Барлығы
27 739 906 1103 968 250 577 895 5465
Қазақстандағы адам капиталына Түркияның қосқан үлесін жарыққа шығару үшін
ҚТЛ оқушыларының жалпы 20%- дан астамы ауылдан және 30%-дан
ҚТЛ оқушылары халықаралық және әлемдік олимпиадаларда да өз жетістіктерін
әлемдік олимпиадаларда 13 алтын алқа жеңіп алды (Жалпы 54
Жоғарыда келтірілген дәлелдер ҚТЛ-дің сапасын және жоғары сапалы адам
ҚТЛ оқушыларының жетістіктерін олимпиадаға дайындау жүйесі арқылы да
ҚТЛ оқушыларының үздік шығуы мұғалім және ата-ана жақын қарым-қатынасы
Бітірген түлектерде-56,8%. Оқушылардың 19,3%-ы 2рет кездескенін баяндаса, 5,7%-ы ғана
ҚТЛ тек оқушылардың адам капиталы деңгейін арттырмай, әлеуметтік капиталға
ҚТЛ оқушылары мінез-құлықтарының дамуында мектептерінің әсері өте маңызды деп
ҚТЛ-де байқалған тағы екі жақсы нәрсе, үйірмелердің молдығы мен
1992 жылдың 30 сәуірінде Қазақстан Республикасы мен Түркия
1996 түрік үкіметі университетің дамуына мемлекеттік бюджеттен 12 млн
1992 жылы маусымның басында сол кездегі білім министрі Серік
Бұл хаттамада мынандай мәселелер талқыланып шешілді:
Анкара университеті TOMER, Түркия түрікшесін үйрету және Түркияны таныту
Қазақстан Білім Министрлігі қазақ түрікшесін үйрету және Қазақстанды таныту
Анакра Университеті TOMER Қазақстан Білім Министрлігі қалаған мөлшерде Түркия
Түркия түрікшесі және қазақ түрікшесін үйрету үшін бірлесіп кітап,
Қазақ түрікшесі және түркия түрікшесін нығайту үшін сөздіктер, мақал-мәтелдер
Екі жақты магистратура және аспирантура оқу орындарын ашу.
Тараптар бірлескен семинарлар, сурет және фотография көрмелерін ұйымдастыру.
Бұл хаттама қол қойылған күннен бастап екі жыл бойы
Екі мемлекеттің білім саласындағы өзара байланыстарының алғашқы қадамдарының бірі
Әл Фараби атындағы университеттің “Шығыстану” факультетінде ашылған түрік тілі
1992 жылы қол қойылған екі жақты келісім шеңберінде Түрік
Астанадағы Л.Н.Гумилев атындағы Евразия университетінің түрік тілі және әдебиеті
1992 жылдан 1994 жылға дейін Түркия университеттерінде 160 докторант
1995 жылдың шілде айында Қазақстан Республикасының білім министрі Түркияға
1996 жылы Түркия оқу орындарында 1080 адам даярлықтан өтті,
Білім саласындағы байланыстарымыздың әскери білім беру жүйесінде де іскерлік
1992 жылы келісілген “Студенттер жобасы” бойынша бүгінгі күнге дейін
Сонымен қатар, Қазақстандық түрік месхеттерден 153 адам Түркия жоғары
Қазақстанда ең көп оқытылатын шығыс тілі-түрік тілі болып табылады.
Қазіргі таңда білімнің алатын орны айрықша. Өйткені білімі жоғары
2.2. Мәдени байланыстардың бүгінгі қазақ-түрік қатынастарындағы алып отырған орны
Мемлекеттер арасындағы сыртқы саясат, дипломатиялық қарым-қатынастар достық, бейбіт мақсаты,
Түркия Қазақстанмен тек экономикалық қарым-қатынасымен ғана емес, терең тарихи-мәдени
Халықаралық түркология орталығының бастамасымен 1991 жылдың ақпанында Алматыда “Түркия”
Осы орталықтың міндеті -КСРОдағы түрік диаспорасының рухани қайта түрлеуіне
1991 жылдың мамырында Қазақстанда Түркия мәдениет министрлігінің делегациясы болып
Қол жеткізілген келісімдерді іс жүзіне асырудың алғашқы қадамы 1991
Кітап және қолданбалы өнер көрмелері өткізілді, Қазақстандық фильмдердің кино
Қазақстанның мәдениет күндерінде екі елдің түрлі министрліктері мен мекеме
Түркі әлеміне ортақ - Моде, Еділ, Түмен қағандарды, Тоныкөк,
Ол сонау 1992 жылдан бері жалғасуда. Бірнеше мәдени ұйымдар
Оның мақсаты:
-түркі халықтары қауымдары арасында мәдениет және өнер саласындағы ынтымақтастығын
-түркі әлемнің мәдени құнды туындыларын зерттеп, сақтап, оны әлем
-түркі әлемнің архитектуралық ескерткіштерін тауып, оны бір жүйеге келтіріп,
-түркі халқының үлттық мәдениетінің сақталуын және оның ерекшілігін қайта
-түркі елдерінің мәдениетінің халықаралық анықтама орталығы мен архивін
құру.
1994 жылы шілде айының басында Орта Азия республикалары мәдениет
Келісуші жақтар ұлттық тарихи және мәдени ескерткіштердің жарыққа шығарылуы,
Туысқан Түркия елі үлкен-үлкен құрылтайлар, жиындар ұйымдастырып, түркі халықтарын
1994жылы 17-19ақтанда Мармарис қаласында түркі тілде халықтардың мәдениет министрлерінің
Сондай-ақ, 1994 жылдың 5-9 қыркүйегінде Түркияның астанасы Анкарада “Түркі
Бұл келелі жиынға үлкенді кішілі түркі елдерінің этникалық топтарының
1994 жылдан бастап жыл сайын Түркияда наурыз тойларының өтуіне
1994 жылы Анталия маңындағы Аспендоста болған халықаралық фестивальда қазақтың
1993 жылы Анкара қаласында түркі мемлекеттерінің жазушыларының конференциясы өткізіліп,
1994 жылы Қазақстанда түркі елдерінің қолданбалы өнері көрмесінің өткізулуі,
Екі елдің байланысын Қожа Ахмет Иассауи шығармашылығы және Түркістан
1993 жылы Түркияда Қ.А.Иассауи жылы деп аталып өтті. Қ.А.
1996 жылы Қ. А. Иссауи атындағы ХҚТУ «Ұлы Жібек
1997 жылы Түркістан қаласында «Түркі тарихының проблемалары» халықаралық конференция
1998 жылы күзде Түркістанда «Фестиваль, құрылтай және түркі жастарының
Turk soy бағыты бойынша атқарылып жатқан екі жақты істер
Біздің ұлы отандасымыздың есімі берілген мектеп салтанатты түрде ашылды.
Абайдың «Таңдамалы шығармалары» түрік тіліне аударалып, кітап ретінде 1995жылы
Түркияның мемлекеттік опера және балет театрында аса көрнекті қазақ
Салтанатты кешке қатысушыларға арнап Қазақстанның өнер шеберлері гала концерт
Сондай-ақ, Жамбылдың 150 жылдық мерейтойы Түркияда да аталып өтілді.
Екі елдің Президенттерінің бір бірімен әлденеше рет жүздесіп, ортақ
Мәселен, Қорқыт атаның 1500, Манастың мың жылдығын, “Диуани лұғат
Түркияда Мұхтар, Құрманғазы т.б. мерейтойлары кеңінен аталып өтіп, ұлы
Анкарада “Қазақстан” даңғылының бойында “Астана” атты ескерткіш қойылды. Соңғы
1992-1995жылдар аралығында Түркияда өткен өнер фестивальдарында Балқаш қаласының балалар
1998ж 8-10 желтоқсанда Анкара қаласында Ш.Айтматовтың 70 жылдығына арналған
1998 жылдан бастап Анкара қаласында қазақ түрік ынтымақтастығын дамыту
Түріктерге Қазақстанның өткен тарихы мен қазіргі жағдайын таныстыруда Ф.Будактың
Атақты түрік ойшылы әрі философы Гөкалыптың 1924 жылы жазған
Президентіміз Н.Назарбаевтың жарлығымен Түркістан қаласында Яссауй атындағы халықаралық Қазақ
Түркия жазушылар мен журанлистер қорының “Түрік дүниесі халықтарының арсындағы
Түрік бауырластарымыздың еңбектерін Қазақстан халқы да, президенті де бағалауда.
Осы жоғары наградаға ол әбден лайық деп атап көрсетті
Қазақстан мен Түркия бұқаралық ақпарат құралдары арасында да байланыстар
Осы одақтың ықпалымен Қазақ радиосында 1998 жылдың маусым айынан
Екі ел болашақ жастар үшін де келелі істер атқаруда.
Бұған дейін де айтып өткеніміздей, ең алғаш бізге достық
Мәдени және діни тұрғыдағы басты ролді ағартушылық ұйымдар атқаратыны
Түркия соымен қатар діни кітаптарды тарату жөнінде де Қазақстанға
Қазақстанда атқырылып жатқан істер Түркия Республикасының елшілігіндегі діни кеңесшілік
Сондай-ақ, Қ.А.Яссауи атындағы ХҚТУ-де студенттер арнайы дінтану мамандығы бойынша
2000 жылы мамыр айында Түркияда тәлім алып жатқан қазақстандық
2000 жылы 30 мамырда мәдениет, ақпарат және қоғамдық келісім
Қазақстанның тәуелсіздігі туралы Декларацияның қабылданғанына 10жыл толыуна байланысты 2000
2000ж қазанда Түркістан қаласының 1500жылдық тойына құрметті қонақтар қатарында
2001ж маусымда Астанада Анкара күндері өтті. Оған Анкарадан осы
Халықаралық ЮНЕСКО қоғамының шешімі бойынша 2000жыл Түркістан қаласының 1500
Бәйгенің мақсаттары: Түркістан мен Қ.А.Иассауидің түркі халықтары үшін маңызын
«Катев» халықаралық қоғамдық қорының жоспарларының бірі – қазақ-түрік мәдени
1995 Алматыдағы Түрік Республикасы елшілігі жанынан Түрік мәдени –білім
Екі ел арасындағы мәдени байланыстарды одан әрі өрістетудің қажеттілігі
Түрік өнері мен мәдениеті өкілдерінің еңбегімен, шығармаларымен қазақстандықтарды кеңірек
Қорыта келгенде, түркі елдері ішіндегі Қазақстан мен Түркия арасындағы
Жылдар өткен сайын шығармашылық қарым-қатынас мәдениетіміздегі өзара жар ету,
Білім беру саласындағы қазақ –түрік лицейлерінің, университеттерінің бүгінгі күнде
ҚОРЫТЫНДЫ
Түрік-қазақ мәдени, экономикалық және саяси қарым-қатынастар екі ел
Тәуелсіздігін алған жылдар көлемінің ішінде еліміз алғашқылардың бірі болып
Осы жағдайда зерттеу жұмысында Қазақстанның Азия аймағында Батыс мемлекеттермен
Түркия қазіргі таңда Қазақстан және тәуелсіздігін алған Орта Азия
Қазіргі таңда отаршылдық және тоталитарлық саясаттың кедергісінен үзіліп қалған
Осы ретте Қазақстан мен Түркияны байланыстыратын мүдделер үндестігі жан-жақты
Түркия өз тарапынан Қазақстанды тілі бір, діні бір атажұрт
Бұл ретте Каспий маңы бассейніндегі көмірсутегі шикізатын өндіріп, әлем
Қазақстан үшін Европа елдеріне қарағанда тарихи жақындастығы бар, діні
Түркия мемлекетінің Европа мен Азия жалғастырушы рөлі ретіндегі территориялық
Түркияның кейінгі 10 жылдағы экономикасын өркендетудегі ерен табыстары жан-жақты
Қазақстанда жұмыс жасап жатқан шетел компанияларының ішінде түрік фирмалары
Қазіргі жағдайдағы Қазақстан мен Түркия Республикасының мәдени және ғылыми
Жыл өткен сайын толдыққанды сипатқа иеленіп келе жатқан шығармашылық
Қазіргі таңда екі елдің арасында дәйекті дипломатиялық қарым-қатынас орнап,
Түркі мемлекеттері басын қосып, ынтымақтастығын жарастыруға тырысып отырған Түркия
Кең өріс алған түрік-қазақ байланыстарын одан әрі жетілдіру еліміз
Қазақстанның инвестиция саясатындағы жетіспеушіліктерді айта кетуіміз керек. Елде инвестиция
ауыл шаруашылық саласында екі ел арасында ешқандай қатынас жоқ.
екі елдің білім саласында қарым-қатынасы тығыз болғанымен екі ел
Түркиялық жоғары оқу орындарында студенттермен, мамандармен, оқышулармен алмасуды жүйлі
ғылыми ізденістер жолында жаңалықтармен алмасу;
екі елдің білім беру жүйесіндегі айырмашылықтарға, оқу бағдарламалары мен
Екі жақты ынтымақтастықтың мүмкіндіктерін кеңейту жеткіліксіз деңгейде жүріп жатқаның
Пайдаланған әдебиеттер мен деректер тізімі.
1. Нысаналина Н.
2. Назарбаев Н.
3. Токаев К.
Қойгелдиев М. Тұтас Түркістан идеясы: Қалыптасуы, дамуы тарихы және
Құдышев О. Панисламизм және пантюркизм //Ақиқат.-95-№3.
Касенов У. Россия Закавказье и Центральная Азия нефть, трубопроводы,
Нұсқабаев О.Ф.Будак Қазақстан – Түркия ынтымақтастығы //Ақиқат.-2003.-№6.
Мендикулова Т.М.Исторические судьбы казахской диаспоры: происхождение и развитие.-А.-Ғылым.-97,-264c.
Budak.F. Kazakistanin dunu, bugunu ve yarini. Ankara-2000-358
Saray.M. Yeni Turk Cumhuriyetleri Tarihi. Ankara-1999-439
Бұлұтай М. Қазақстан-Түркия//Ақиқат 2001 №12.
Ирмуханов Б.Политика и дипломатия внутри и снаружи//Казахстанская правда-1994-13 октябрь.
Кушкумбаев С. Казахстан и геополитическая ситуация в регионе Каспийского
Авдашева С. Турция национальная модель либерализации экономики//Вопросы экономики 1992-№11.
Күлімбетов М. Қазақстан – Түркия: бауырластық бастаулары//Қазақстан коммунисі-1991-№8-33-34б.
T. Erdogan, M. Akguni. Turkiye ile Turk Cumhuriyetleri ve
Фадлы Әли. Түркі тарихы тағлымы //Халық кеңесі-1994-2том.
І. Сманов, Ш.Орынбек. Түркі дүниетанымы мен менталитеті туралы// Ұлт
Бергі тарихы және Қазақстанға келуі// Егемен Қазақстан-2005-26 мамыр
Тоқашбаев М. Туыстықтың түбі бір//Халық кеңесі-916 14наурыз.
Қазақ Советтік Социалистік Республикасы мен Түрік Республикасы арасындағы ынтымақтастық
Есдаулетова А.М. Становление дипломатической дружбы в Казахстане диссертация на
Мұхамедов М. Қазақстан әлемдік қауымдастықта. А.-2000-166б.
Еровченко А. Түркілер ғасыры басталды ма?//Азия-92н, №2.
Акиол Т. Түркияның түркі тектес елдерге гегемондық жасауы мүмкін
Данилов В. В ожидании Столетия тюрок новые тенденции во
Қазақстан Республикасының халықаралық шарттары, келісімдері және жеке заң актілерінің
Тажудов А. Пантюркский ажиотаж и действительность //Новое поколение 1996-№3.
Түркиямен әскери ынтымақтастық қанат жаюда//Егемен Қазақстан 1996 - 4
Бюллетень международных договоров Республики Казахстан-А.-1998.-№1.
Тоқаев.К. Қазақстан Республикасының дипломатиясы. А.Gauhar – 2002-668 б.
Арынов Е., Жуламанов Р., Елеусизов В. Иностранное участие в
Жансевер Е. Сауда және экономикадағы бауырластық// Заман Қазақстан
Ержанова Г. Казахстан Турция: сотрудничество поможет решить многие проблемы
Түркия мен Қазақстан арасындағы тауар айналымының таяу арадағы
Иембекова М. ХХғ. 90 ж. қазақ-түрік қатынастары т.
Әбілдаұлы Б. Түрік – қазақ біріккен Ақсүт шағын кәсіпорыны
Встреча с деловыми кругами Турции // Казахстанская правда. 1997,
Kazakistan Orta Asyanin Incisi.Almaty-2003-176
Токаев К. Казахстанская дипломатия: первые итоги, новые задачи// Мысль
Бакаев Л. К. Внешняя политика суверенного Казахстана //Саясат –
Абдулпаттаев С. Қазақстан дипломатиялық және экономикалық қатынастарының алғашқы қадамдары
Төренияз Н. Ақтөбедегі Қазақ-Түрік фирмасы //Заман Қазақстан-1992 – 7
ҚРОММ-2261-қор-5 тізбе-39іс-13-14 ,18,2-п
Төлеу Ж. Түркия Түркия бұғаздарынан мұнай өткізуге қарсы//Түркістан-2001-5-11
Мұхаммед Абдуллаұлы. Несие мен инвестиция //Қазақ елі-2003-№36.
Билиг Э.Қазақстан Турция [экономические и торговые связи ]//Казахстанская
ҚРОММ-2261-қор-1тізбе-18-іс-77,81,78-п
Олжай Қ.Біздің Веснет түріктің Неташ фирмасының қазақ жеріндегі қарлығашы
Нұргалиева С. Веснет. Байқонырмен байланысқа шықты:[Қазақстан –Түркия кәсіпорны Веснет
Әбдіраш Ә. Анкара есігін айқара ашты //Егемен Қазақстан 1996ж
ҚРОММ-2261-қор-1 тізбе-38-іс-1-п
Бюллетень международных договоров Республики Казахстан. А. -1995 – №
ҚРОММ-2267-қор-3 тізбе-20-іс-71-п
О визите Премьер- Министра Казахстана А.Кажегельдина Турецкую Республику //Панорама,-1997,7
Жансеитов Ш. Иностранные инвестиции:не упустить бы нам свою выгоду//
Қайыржанов С. Бауырластармен бірге болашаққа қадам: қазақтүрікмұнай ЛТД бірлескен
Дикташ Х. Да не омрачит нефть наше кровное родство
Көшкенова А. Қара алтын саясат аясында немесе атышулы жобаның
Мақатұлы С. Баку – Жейхан халындағы қызу қарбалас :
А. Конопляник Строить или не строить? // Республика,
Қазақ Советтік Социалистік Республикасы мен Түрік Республикасы арасындағы ынтымақтастық
Имашова И. Современные культурные казахско-турецкие отношения и роль Туркестана
Аупбаева А. Қазақстан-Түркия: білім саласындағы байланыстар.//Ақиқат-2002-№2.
Первые ласточки Фараби фонда вылетели в Турцию// Казахстанская правда-1992-4июня.
Қарабаева З. Қазақ-түрік лицейі //Қазақстан мектебі-1994-№11.
Жансевер Е. Қыздар лицейі алғашқы қарлығаштарын ұшырды // Заман
Назарбаев Н. Тәуелсіздікке білім шашуы //Катев-2001.
Сотрудничество Турции и Казахстана в области образования //Kazakhstan today-2002
Жұрынов М. Қос Президент қолдаған білім ордасы //Егемен Қазақстан
Алиаз Т., Ұ. Еркінбаев. Катев-Қазақстан келешегінің инвесторы // Қазақстан
Зиманов С. Бастауы мол бұлақ //Катев-2001.
Оңалбеков Ж. Білікті бірді ғана жыға ма? [Қ. А.Иссауи
Рәмберді Т. Түркістандағы ХҚТУ //Егемен Қазақстан -1999-21желтоқсан.
Н.Назарбаев и С. Демирел знакомятся в Алматы //Казахстанская правда-1993,
Имашова Н. Қазақстан-Түркия: әдеби байланыстар // Яссауи университетінің хабаршысы-2002-№1.
Өркениеттілік негізі – білім //Заман Қазақстан -1997-8тамыз.
Түрік балалары қазақша оқиды //Заман Қазақстан -1994-9тамыз.
Турсынов А. Янычарская грамота// Kazakhstan today-2004 №5
Жансевер Е. Бауырластықтың белгісі: [Түркия жоғары оқу орны мен
Шакизадин Е. Түркі біткен баласы Түркістанда оқып жүр. //Заман
Очаг возрождения //Казахстанская правда-1991-7февраля.
Курдаев Т.» Туркия» живёт и работает //Мурагер-1994-№3.
Укрепляются культурные связи с Турцией //Казахстанская правда -1991-16мая.
Турция встречает гостей //Казахстанская правда -1991-26 апреля.
Қазақстаның Түркиядағы күндері аяқталды // Социалистік Қазақстан –1991-15мамыр.
Джолдаспеков М. Крепнет интерес, расширяются контакты //Казахстанская правда -1991-25
Бәкіроғлы Б. Мәдениет басшылары бас қосты //Жетісу, -1994-12 шілде.
Turksoy Turk Duniyasi Kultur, Sanat, Bilim, Haber ve Arastirma
Отношения Казахстана и Турции крепнут и развиваются//Казахстанская правда -1997-2
Живы традиции великого Абая //Казахстанская правда -1993-17 сентября, №200.
Турция готовится к юбилею Абая //Казахстанская правда-1995-31 марта №62.
Ұлтына ұран болған ұлы ақын//Егемен Қазақстан-2001-11қыркүйек-№202.
Чествование великого акына Джамбула в Турции //Казахстанская правда –
Сәулемқызы С. Мәуелі мәдениет өркениеті // Түркі әлемі –
Симпозиум музыка тюрских народов // Казахстанская правда – 1994
Бауырлар көмек көрсетуде // Егемен Қазақстан – 1995 –
Kazak Gazetecilerinden Gilenc anlamli ziyaret //Заман Қазақстан-1998-19 тамыз
Kazak- turk Gazeteciler birligi kuruldu // Заман Қазастан-1999-19 мамыр
Cihan N. Kazakistanda turkce yayin // Заман Қазақстан -1998-12-маусым
Ғалымқызы М. Ататүрік атамның аулынан мың сәлем // Қазақ
Писатели и поэты со всего тюрского мира соберутся в
Самат Мұса. Туыстық туы жоғары // Егемен Қазақстан –
Ерғалиева Ж. Түркістанға тағзым // Катев – 2001.
Балғарина Б. Мәдени – білім орталығы // Егемен Қазақстан
( Бұл зауыт дәл уақытында салынған, алғашқы өнімдерін де
Түрік-қазақ саяси және экономикалық байланыстары бүгінгі кезеңде
Тәуелсіздік жылдарындағы қазақ - түрік саяси байланыстары
Орталық Азия халықтарының өзара байланыстары және түркі жеріндегі Ислам дініне дейінгі діндер
Түркілер дәуіріндегі түрлі мәдени байланыстар тарихы зерттеулерде
Қазақстан-Туркия елдері арасындағы мәдени байланыстардың орнатылуы
Қазақстан мен Түркия арасындағы білім және ғылым саласындағы ынтымақтастық
Қазақ, шығыс және еуропа әдеби байланыстары
«ТҰРАН» ГЕОСАЯСИ БАҒЫТЫ: ТҮРКІ ХАЛЫҚТАРЫНЫҢ БІРЛЕСТІГІ
Түрік қағанатының сыртқы қарым - қатынасы тарихы
Қазақстан мен Түркияның қазіргі кезеңдегі экономикалық және мәдени байланыстары