Банктің шетел позициясы
ЖОСПАРЫ
КІРІСПЕ
1. Қазақстан Республикасындағы валюталық операцияларды реттеу.........
2. Валюталық шоттарды ашу тәртібі.................
3. Валюталық операциялардың түрлері және олардың есебі................................................
4. Халықаралық банктік есеп айырысу н ысандары.............
5. Банктің валюта-айырбас операцияларының есебі............................
Қосымшалар..................................................
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
КІРІСПЕ
Коммерциялық банктердің сыртқы экономикалық қызметі тауарлар мен әрекеттерді
Әрбір егеменді мемлекетте заңды төлем кұралы ретінде сол
1.ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ВАЛЮТАЛЫҚ ОПЕРАЦИЯЛАРДЫ РЕТТЕУ
Осындай айырбастарды жүргізу үшін валютальщ нарық қызмет етеді,
Валютаны айырбастау операциялары ежелде «ауыстыру ісі ны-санында» ерте
• байланыстың электронды
• операциялар барлық елдер түпкірінде
• валюталық операциялар
• валюталық және несиелік
• алып-сатарлык және төрелік операциялар
• түракты экономикалық
Атқарымдық көзқарас түрғысынан валюталық нарық келесілерді
камтиды:
• халықаралық есеп айырысулардың уақытылы
• валюталык және несиелік тәуекелді
• әлемдік валюталык
• банк, кәсіпорын,
• валюталық бағамды реттеу;
• қатысушылардың валюталық багам айырмасы
• эюшомиканы мемлекеттік
Институционалдық көзкарас түрғысынан валюталық нарық -бұл банктердің, брокерлік
Валюталық қатынастың субъектілеріне Қазақстан Республика-сының резидент және бейрезидент
Валюталық реттеулердің объектілері валюталық құндылықтар-мен жүргізілетін операциялар болып
Валюталық қүндылықтармен жүргізілетін операциялар екі түрге бөлінеді: ағымдағы
Шетел валютасында банктік операциялар жүргізуге лицензия-ларды Үлттық банк
• шетел валютасындағы каражаттарды занды
• банктер мен
• заңды және
• валюталарды сатып-алу сатуды жүргізу;
• шетел мемлекеттерінің
• өз клиенттеріне шетел валютасында
• шетел валютасында саудалық және
• халықаралық банктік
Валюталык операцияларды жүзеге асыруга қүкық берілген банк-тер уэкілетті
2000 жылдың сәуірінен бастап ¥лттық банк теңгенің еркін
• Қазақстан Республикасының аумағында
• валюта заңдылықтарының
• валюталық нарық, жүргізілген валюталық
Валюталық реттеу мәселелерін шешу үшін Қазақстан Респу-бликасының Үлттык
• валюталык операциялар объектілері меи
• сипатына,
• шетел валютасын паидаланатын қызметтерді
• валюталык операцияларды тіркеу;
• валюталық операциялар туралы есептемені
• валюталық заңдылықтардың орындалуын бақылау;
• валюталык реттеу мәселелері
Валюталық реттеудің негізін қүраушы жүйе валюталық бақылау болып
• заңдылыктарға сәйкес
• шетел валютасындағы
• валюталық операциялар
Валюталык қатынастарды реттеу кезінде негізгі рөлді арнайы валюталык
Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасында келесідей валюта-лык шектеулер қолданылады:
• резиденттер арасында жүргізілетін операциялар
• банктік операциялардың бөлек түрлерін
• қызмет және тауар, несие
Сонымен қатар, Қазақстан Республикасы Президенті халықаралық міндеттемелерді орындау
2. ВАЛЮТАЛЫҚ ШОТТАРДЫ АШУ ТӘРТІБІ
Шетел серіктестігімен есеп айырысуды жүзеге асыру үшін валюталық
• нотариалдык куәландырылған қүрылтай құжаттарыньщ
• заңды түлганың валюталық шот
• уәкілетті тұлғалардың кол және
• салык төлеуші ретінде есепке
• Қазақстан Республикасының уәкілетті органына
Банкте төлемдерді жүргізу үшін өзара шарттар, келісімдер, мәмілелер
Кәсіпкерлік қызметпен айналысатын жеке түлғалар банкте валюталык шот
- шот ашу үшін арыз
- жеке басын куәландыратын
- клиенттің
- мемлекеттік тіркеуден өткендігін
Шотқа келіп түскен валюталық қаражаттар жариялануы қажет: уәкілетті
Клиент валюталық шоттан тауарды Рімпортгау (жүмыстар мен қыз-метгер)
000 000 000
1 2
2 - шоттың баланстық
3 - клиенттің нөмірі
Онда шоттың ашылған күні, клиентгің атауы, нөмірі және
Жоғарыда айтылғандай, банктер шетел валютасында операция жүргізу үшін
Кейбір шетел валютасындағы операциялар Үлттық банкке тір-келуі қажет,
180 күнге дейінгі алынатын несие;
180 күн мерзімінде
бейрезиденттердің несиелеуіне байланысты
180 күн мерзімінде резиденттердің
бейрезиденттердің несиелеуіне байланысты
Қазақстан Республикасындағы бейрезиденттердің инвестициясы;
жылжымайтын мүліктерге мүліктік және басқа да қүқықтар төлемдеріне
бейрезкденттердің 180 күн
Валютальщ операциялар бойынша есеп және есеп беру тәртібі
Республикадағы барлық заңды және жеке түлғалар Қазақстан Республикасы
Валюталық позиция банктің шетел валютасындағы талаптар мен міндеттерінің
Жабық валюталық позиция кезінде банк шетел валютасын сатып
Егер сатылған валюта бойынша міндеттемелер оған деген талап-тардан
Қатаң валюта бойынша ашық валюта позициясына мәлімет банктің
Банктік операциялардың жіктелуі жалпы банктік критерийлері бойынша, сондай-ак
Қазакстан Республикасы аумағында жасалынатын;
валюталық күндылықтардың Қазақстан
байланысты;
Республикадан тыс жерде банктер жасайтын.
3.ВАЛЮТАЛЫҚ ОПЕРАЦИЯЛАРДЫҢ ТҮРЛЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ЕСЕБІ
Екінші дүние жүзілік соғыстан кейін валюталық операциялар-дың түрлері
«Свифт» электрондық байланыс кұралының, банкаралық элек-тронды аударымдар жүйесінің,
Жедел ұсынумен байланысты валюталық операциялар валюта-лық жайғасымның ең
Шетел валютасындағы мерзімді мэмілелер (форвардтьщ, фьючерстік) - шарт
1. шарт жасау уақыты мен мәмілені
2. операция белгілі мерзімнен кейін жасалса
«Спот» және «форвард» мәмілесі бойынша валюта бағамының арасындағы
Қапыл якшя - қүнын сақтау немесе үстеме шыгын
Шетел валютасында жасалатын мерзімді мәмілелер келесі максаттарға жүргізіледі:
• коммерциялык мақсаттағы
• валюталық
• бағам айырмасы есебінен алып-сатарлық
тандау) - келісілген мерзім аяқталғанға дейін мәмілені жасау
Жетпісінші жылдардан бастап батыс елдерінде қалқымалы валюталық бағамға
Қолма-қол және мерзімді операцияларға сәйкес валюталык мәміле-нің әр
Валюталық операциялармен байланысты нарықтық қызметтің белгілі бір түрі
«Спот» немесе «форвард» жағдайында шетел валюталарын немесе бағалы
Дт 6405 «Банктің шетел валютасын сатып алу -
Кт 6999 «Банктің шетел валютасымен жасалған мәмілелер бо-йынша
Және бір уақытта осы еткізбеден теңге эквивалентінде келесі
Дт 6999 «Банктің шетел валютасымен жасалған мәмілелер бо-йынша
Кт 6905 «Шетел валютасын сатып алу-сату бойынша шартты
«Спот» және «Форвард» жағдайында шетел валюталарын баға-лы металдарды
Дт 6999 «Банктің шетел валютасымен жасалған мәмілелер бо-йынша
Кт 6905 «Шетел валютасын сатып алу-сату бойынша шартты
Және бір уақытта теңгеде:
Дт 6405 «Банктің шетел валютасын сатып алу-сату бойынша
Кт 6999 «Банктің шетел валютасымен жасалған мәмілелер бойынша
Одан эрі әрбір валюта бойынша дербес шот ашылады.
белгілеудің өзгеруі кезінде талаптар мен міндеттемелерді қайта багалау
Дт 6405 «Банктің иіетел валютасын сатып алу-сату бойынша
Кт 6999 «Банктің шетел валютасымен жасалган мәмілелер бо-йынша
Шыгын болған кезде:
Дт 6999 «Банктің шетел валютасымен жасалған мәмілелер бойынша
Кт 6'4)5 «Банктің шетел валютасын сатып алу-сату бойынша
Баланстык шотта бір уақытта қайта бағалау сомасына келесідей
• пайда сомасына
Дт 3560 «Мерзімді мәміле бойынша қаржылық кұралдарды кайта
Кт 4570 «Шетел валютасы бойынша форвард операцияларды қайта
• шығын сомасына:
Дт 5570 «Шетел валютасындағы форвард операцияларын кайта бағалаудан
Кт 3560 «Мерзімді мәміле бойынша қаржылық қүралдарды қай-та
Келісімшарттың күші жойылған кезде немесе сатып алу бойынша
• сату валютасы бойынша:
Дт 6905 «Шетел валютасын сатып алу-сату бойынша шартты
Кт 6999 «Банктің шетел валютасымен жасалган мәмілелер бо-йынша
• сатып алу валютасы бойынша:
Дт 6999 «Банктің шетел валютасымен жасалған мәмілелер бойынша
Кт 6405 «Банктің шетел валютасын сатып алу-сату бойынша
Валюталау күні
Баланстық шот бойынша есеп айырысуды жүзеге асыру кезінде
• сатып алынатын валютада:
Дт 1001 «Кассадағы колма-қол ақша»
1050 «Банктердің корреспонденттік есепшоттары»
Кт 1858 «Банктің шетел
2858 «Банктің шетел
3560 «Мерзімді мәміле
Дт 1001 «Кассадағы қолма-қол
1050 «Банктердің корреспонденттік есепшоттары»
3560 «Мерзімді мәміле
қайта бағалау резерві» (теріс қайта бағалау сомасына)
Кт 1858 «Банктің шетел валютасы
2858 «Банктің шетел
• сатылатын валютада:
Дт 1858 «Банктің шетел валютасы
2858 «Банктің шетел валютасы
3560 «Мерзімді мәміле
2858 «Банктің шетел
Кт 3560 «Мерзімді
Бұрын айтылғандай, «своп» операциясы - бұл «спот» және
Шетел валютасындағы «своп» операциясы бойынша шартқа кол кою
Дт 6405 «Банктің шетел валютасын сатьга
шартты талаптары» Кт 6999 «Банктің шетел
йынша банк позициясы»
• және бір
Дт 6999 «Банктің шетел валютасымен жасалған
йынша позициясы» Кт 6905 «Шетел
міндеттемелер»
Соиымен бірге әрбір валюта бойынша бөлек дербес шот
міндеттемелер» Кт 6999 «Банктің шетел валютасымен
йынша банк позициясы»
Және барлық уақытта сатып алу валютасында: Дт
йынша позициясы» Кт 6405
шартты талаптары» Баланстық шот бойынша келесі өткізбе
жасалады:
• сатып алынатын валютада:
Дт 1001 «Кассадағы қолма-қол ақша»
1050 «Банктердің корреспонденттік есепшоттары»
Кт 1858 «Банктің шетел валютасы
• сатылған валютада:
Дт 1858 «Банктің шетел валютасы
позициясы»
2858 «Банктің шетел
позициясы» Кт 1001 «Кассадағы
1050 «Банктердің корреспонденттік есепшоттары». «Спот» және
• теріс айырма кезінде:
Дт 5704 «Тазартылган кымбат металдарды қайта
• оң айырма кезінде:
Дт 1860 «Банк кызметі бойынша
Кт 4704 «Тазартылған қымбат металдарды кайта
• сатып алынатын валютада:
Дт 1001 «Кассадағы қолма-қол
1050 «Банктердің корреспонденттік есепшоттары».
2860 «Банктік қызмет бойыниіа өзге
позициясы»
2858 «Банктің шетел
позициясы»
• сатылатын валютада:
Дт 1858 «Банктің шетел
2858 «Банктің шетел
Кт 1001 «Кассадағы қолма-қол
1050 «Банктердің корреспонденттік есепшоттары»
Бухгалтерлік есепте опциондарды жүргізу үшін баланстық және баланстан
1870 «Банктің өзге де транзиттік есепшоттары» *5аланстық шот
6405 «Банктің шетел валютасын сатып алу-сату бойынша шартты
Банк опционды сатып алу кезінде оның бағасын толейді
Дт 1870 «Банктің өзге де транзиттік есепшоттары»
Кт 1050 «Банктердіц корреспонденттік есепшоттары»
• бір уақытта шартты
Дт 6405 «Банктің шетел валютасын сатып алу-сату бойынша
Кт 6999 «Банктің шетел валютасымен жасалған мәмілелер бойынша
• және шартты міндеттеме валютасында:
Дт 6999 «Банктің шетел валютасымен жасалған мәмілелер бо-Йынша
Кт 6905 «Шетел валютасын сатып алу-сату бойынша шартты
Бүдан әрі банк «спот» бойынша қайта бағалауды және
Банк опцион бойынша баланстан тыс пюттар бойынша есеп
• валюталар м ресми сатып
1858 «Банктің шетел валютасы бойынша валюталық қысқа позициясы»
2858 «Банктің шетел
• валюталарды ресми
Дт 1858 «Банктің
позициясы»
2858 «Банктің шетел
позициясы»
Кт 1001 «Кассадағы қолма-кол ақша»
4530 «Шетел валютасын сатып алу-сату бойынша кірістер» Банк
каражаттарын алады және келесі өткізбелерді жүргізеді: Дт 1050
сына корреспонденция жасалады:
• шартты талаптар валютасында:
Дт 6405 «Банктің шетел валютасын сатып алу-сату бойынша
Кт 6999 «Банктің шетел валютасымен жасалған мәмілелер бо-йынша
• жэне шартты міндеттеме валютасында:
Дт 6999 «Банктің шетел валютасымен жасалған мәмілелер бо-йынша
Кт 6905 «Шетел валютасын сатып алу-сату бойынша шартты
• сатып алу валютасын ресми
Дт 1001 «Кассадағы колма-кол ақша»
5530 «Шетел валютасын сатып алу-сату бойынша шығыстар» Кт
позициясы»
2858 «Банктің шетел
позициясы»
• сатылған валютасын ресми бағамынан
Дт 5530 «Шетел валютасын сатып алу-сату
1858 «Банктің шетел валютасы бойынша валюталық қысқа
позициясы»
2858 «Банктің шетел валютасы
позициясы» Кт 1001 «Кассадағы колма-қол
4.ХАЛЫҚАРАЛЫҚ БАНКТІК ЕСЕП АЙЫРЫСУ НЫСАНДАРЫ
Экспорт-импорт операцияларын жүзеге асыру кезінде халықара-лық банктік есеп
Құжаттамалық аккредитив
Құжаттамальщ аккредитив - экспортшы (траттаны акцептеу) пайдасына төлемді
Құжатты аккредитив ез кезегінде банктің бенефициарға' өзінін тапсырыс
Бенефициар - сеніп тапсырылған меншіктен табыс алушы.
Банк сатып алушы мен сатушының арасында делдал қызмет
Төлемді қамтамасыз етудің құралы ретінде құжатты аккредитив әсіресе
• Сатушы езара шартта көрсетілген
• Сатып алушы тауар жеткізілінбейінше
• Әлемде
• Сатушыға тиесілі соманы игілікпен
• Төлем жағдайы қатынасындағы икемділік;
• Қысқа мерзімді қаржыландыру қаражаты
• Сатушыға жеңілдікті қамтамасыз ету
• Ерекше халықаралық құқыққа сенімділік.
Жоғары айтылғандай, аккредитив төлемді қамтамасыз ету қыз-метімен қатар
Клиенттерге аккредитив аккредитивті ұсыну немесе аккредитив-ке өтініш негізінде
Аккредитивтермен есеп айырысуды жүзеге асыру кезінде, ашуға тапсырмада
Аккредитивтің түрлері қамтамасыз ету көлемі туралы Дағдаластықпен және
Аккредитивті қайтарып алу
Кез келген уақытта эмитент-банк өзгертуі немесе жоюы мүмкін
Сонымен қайтарымды аккредитив беиефициарга жеткілікті қам-тамасыз етуді ұсынбайды.
Қайтарып алынбайтын аккредитив
Бенефициарға жоғары деңгейлі сенімділік береді, егер ол аккредитив
Қайтарып алынбайтын аккредитивті ашу туралы бенефициарға корреспондент-банк хабарлайды.
Егер корреспондент-банк бенефициарға аккредитивті бекітсе, онда ол аккредитивке
Экспортшыга «Үй банкімен» расталган, яғии жспортшы елін-гіегі банктерге
Жоғарыда айтылғандай аккредитивтің нысандары бенефициар үшін камтамасыз ету
Аккредитивтің негізгі түрлеріие келесілер жатады:
• үсыну бойынша төлемдер;
• төлемді үзарту бойынша;
• бенефициардың траттаны акцептілеуін карастыру;
• бенефициардың тратталарды сатып алуын
• «кызыл ескертпе»;
• жаңартпалы;
• «стенд бай» (резервтік аккредитив);
• аудармалы.
Төлемді ұсыну бойынша аккредитив
Аккредитивтщ кең қолданылатын түрі болып табылады. Бене-фициармен есеп
Төлемді ұзарту боііынша аккредитив
Бенефициар толемді қүжатты берген кезде смес, аккредитивте көрсетілген
Тратта акцептімен аккредитив
Бенефициар сатып алушыға ұсынған тратта аккредитив бойын-ша шарттарды
сәйкес несие алмайды.
Траттаны сатып алу аккредитиві
Негоциация түсінігінде бенефициардың траттаны ұсынуына қарсы, негоциацияға өкілетті
Авансты аккредитив
«Қызыл ескертпе» аккредитивін колданған кезде сатушы кор-респондент-банктен келісілген
1
1 f-тарау. шетел валюшиыі-щси-ы
банк аванс сомасына пайызды дебеттейді. Сондықтан бүл аккредитивке
Жаңартпалы аккредитив
Егер сатып алушы гапсырыс тауарларының белгілі бір бөлік-терін
Резервті аккредитив
«Стенд бай» аккредитивтері ең алдымен Құрама Штаттарында қолданылады
Резервті аккредитивтер келесідей телем және қызметтер арқылы кепілдендіріледі:
• үсыну бойынша телемге жататын
• банктік несиелерді өтеу;
• тауар жеткізімдерін төлеу;
• келісімшарт бойынша тауарды жеткізу;
• жүмысты орындау немесе мердігерлік
орындамағаны туралы өтінішпен бірге аккредитивке сәйкес барлық Күжаттарды
Транш - сериялап шыгарылатын облигациялык карыздын үлесі немесе
бағалы қағаздар бойынша өздерінің жеке міндеттемелерін орындау кепілі
Аудармалы аккредитив
Халықаралык сауда қажеттілігіне негізделеді. Ол сауда делда-лына клиенттің
• аккредитив сомасы және тауар
• қызмет ету мерзімі қысқартылуы
• қүжатты үсыну үшін соңгы
• егер негізгі
• сактандыру өтеуінің пайыздық мөлшерлемесі
• сауда делдалы одан қалған
Сонымен бірге сауда делдалына сауда маржасына көбейтілген жабдыктаушының
Негізгі аккредлтивтің қызмет ету мерзімі аудармалы аккреди-тивтің қызмет
Аудармалы аккредитивті тек бір рет қана аударады. Екінші
Алайда екінші бенефициардың бірінші бенефиициарға «кері ау-даруды» жүргізуі
Аккредитивті аудару және тапсыру алдында бірінші бенефициар аударушы
Кей кезде сауда делдал аккредитив бойынша өз талабын
• «бэк ту бэк» аккредитиві
• аккредитивтен түскен түсімге орын
«Бэк ту бэк» аккредитиві
Коммерсант-делдалдың банкі жабдыктаушы пайдасына қарама-қарсы аккредитив ашады. Бірақ,
Аккредитивтен түскен түсімге орын беру (цессия) Бенефициар аккредитив
Құжаттарды тапсыру, аудармалы аккредитивке қараі \нда бене-фициардың ісі
Аккредитив ашу үшін ол белгіленген нысандағы банктік блан-кіде
Аккредитив ашуға
• аккредитив түрі (кайтарып алынатын,
• импортшының атауы мен орналасқан
• бенефициардың атауы және толық
• аккредитивті өтеу мерзімінің орны,
• бенефициар-банктің (авизолаушы банктің) атауы
• аккредитив сомасы және валютасы;
• тауарды сипаттау, тиеу
• ішінара тиеу және жеткізу
• тауарды жеткізу мерзімі;
• жабдықтаушылардыг төлеуге үсынатын қүжаттар
• қүжатты үсыну мерзімі;
• жабдықтаушы тиеуге үсынатын құжаттардың
• төлем шарты: кұжатты ұсыну
• аккредитив бойынша
Аккредитивтің кызмет ету мерзімі сатып алынатын тауарлардың санына
• клиенттің валюталык
• өтініштің екінші данасы клиенттердің
• өтініштің үшінші
Шетелдік катынастар және операциялар бөлімі авизолаушы және растайтын
Аккредитив сомасы клиенттің ағымдағы валюталық шоты есебіне шығарылып,
Дт 2203 «Клиенттің ағымдағы есепшоттары» (валюталық шот)
Кт 2855 «Құжаттамалық есеп айырысу бойынша кредиторлар».
Растайтын немесе авизолаушы банкке бағытталған аккредитив мәтінінде шетел
Дт 2855 «Құжаттамалық есеп айырысу бойынша кредиторлар» пайдаланған
Кт 1052 «Банктің басқа банктегі корреспонденттік есепшоттары».
Клиенттердің аккредитив ашу туралы өтініштері арнайы жур-налда тіркеледі.
Бенефициармен келісу шарты кезінде клиент өтініші бойынша Шетел
Аккредитив шартының өзгеруі туралы мерзімді үзарту немесе қайтарып
Комиссиялық сыйақының белгіленген бағасына сәйкес банк клиенттің шотынан
Аккредитив құжаттарды үсыну немесе соңғы төлемнен кейінгі мерзім
Авизо - есеп
Шетел банктерінен аккредитив бойынша келіп түскен қүжаттар бойынша
Егер орындаушы аккредитивті ашқан банк (күжаттарды тек-серетін) болса,
Егер қүжаіты тексеру кезінде қателіктер табылған жағдайда, құжаттарды
Эспортқа қүжатты аккредитивтер бойынша есеп айырысуды жүзеге асыру
керек.
Қүжаттамалық аккредитив нысанындағы экспорт бойынша есеп айырысу кезінде
Шетел импортшыларының атынан казақстандық экспортшылар пайдасына келетін кейбір
Дт 6010 «Расталған өтелмеген аккредитивтер бойынша болуы мүмкін
Кт 6510 «Расталған өтелмегеы
мүмкін міндеттемелер».
Әрбір аккредитивке дербес шот ретінде және шетел валюта-сында
Аккредитив сомасы клиенттің ағымдағы валюталық шоты есебіне шығарылып,
Дт 2203 «Клиенттің ағымдағы есепшоттары» (валюталық шот)
Кт 2855 «Құжаттамалық есеп айырысу бойынша кредиторлар».
Растайтын немесе авизолаушы банкке бағытталған аккредитив мәтінінде шетел
Дт 2855 «Қүжаттамалық есеп айырысу бойынша кредиторлар» пайдаланған
Кт 1052 «Банктің басқа банктегі корреспонденттік есепшоттары».
Клиенттердің аккредитив ашу туралы өтініштері арнайы жур-налда тіркеледі.
Бенефициармен келісу шарты кезінде клиент өтініші бойынша Шетел
Аккредитив шартының өзгеруі туралы мерзімді үзарту немесе қайтарып
Комиссиялық сыйақының белгіленген бағасына сәйкес банк клиенттің шотынан
Аккредитив күжаттарды үсыну немесе соңғы төлемнен кейінгі мерзім
Авизо - есеп
17-тарау. шетел
Шетел банктерінен аккредитив бойынша келіп түскен қүжаттар бойынша
Егер орындаушы аккредитивті ашқан банк (қүжаттарды тек-серетін) болса,
Егер қүжаіты тексеру кезінде кателіктер табылған жағдайда, құжаттарды
Эспортқа қүжатты аккредитивтер бойынша есеп айырысуды жүзеге асыру
керек.
Қүжаттамалық аккредитив нысанындағы экспорт бойынша есеп айырысу кезінде
жібереді.
Шетел импортшыларының атынан қазақстандық экспортшылар пайдасына келетін кейбір
Дт 6010 «Расталған өтелмеген аккредитивтер бойынша болуы мүмкін
Кт 6510 «Расталған
мүмкін міндеттемелер».
Әрбір аккредитивке дербес шот ретінде және шетел валюта-сында
Өкілетті банк эмитент-банкке авизолаушы банк есебі бойынша оның
Шетел банктерінен акша каражаттары түскеннен кейін келесі бухгалтерлік
Дт 1052 «Банктің басқа банктердегі корреспонденттік есепшоттары»
Кт 2203 «Клиенттердің ағымдағы есепшоттары».
Және сол уақытта баланстан тыс шот есебінД шығынына
Дт 6510 «Расталған өтелмеген аккредитивтер бойынша болуы мүмкін
Кт 6010 «Расталған өтелмеген аккредитивтер бойынша болуы мүмкін
Аккредитив бойынша кұжаттамада төлем сомасын көрсетіп «төлем» жазуы
Дт 1052 «Банктің басқа банктердегі корреспонденттік есепшоттары»
Кт 2855 «Құжаттамалык есеп айырысу бойынша кредиторлар».
Банктің төлемге қарсы жіберген тауарлы құжаттары 7150 «Шетел
Дт 2855 «Қүжаттамалык есеп айырысу бойынша кредиторлар» Кт
Құжаттамалық инкассо есебі
Құжаттамалық инкассо' кезінде банк күжаттарды жіберуге қар-сы сатушы
Сатушы тауарды тиеу уакытына дейін сатып алушының төлемді
• сатушы
• импортшы
• алушы елінде импорттык шектеулер
олардың клиенттері Халыкаралык сауда палатасы жасап шығарған инкассо
Сәйкестендірілген ережелерге сәйкес инкассо - банктердің келесі мақсаттарда
• акцепт немесе төлемді алу;
• акцепке немесе төлемге қарсы
• басқа да жағдайларға байланысты
Инкассолық операция жүргізілетін күжаттарға байланысты ин-кассоның скі түрін
• таза,
• құжаттамалық, яғни қаржылық құжаттармен
' Инкассо - банкінің қүжаттар
Негізгі коммерциялық құжаттарға коммерциялық шоттар немесе фактура-шоттары жатады.
Көлік кұжаттары коммерциялық шот кешірмесі үшін негіз бльщ
Сақтандыру полистері мен сертификаттар - жүкті сақтан-дыру келісімшаргын
Басқа да коммерциялық қүжаттарға әр түрлі сертификаттар жатады:
Келісімшартта үсынылатын қүжаттардың аты және кімнен алынуы қажет
Құжаттық инкассо келесі жағдайларда қолданылады:
• ашық шотқа қарағанда сенімділігі
• ашық шотқа қарағанда төлем
• сатушы мен сатып алушы
• аз шығындар.
Айта кететін жәйт, сатушының үсынысы және сатып алу-сату
Банк «төлемге қарсы құжаттарды беру» шарты бойынша төлеу-шіге
ең кеш» деп саналады. Егер сатушы (сеніп тапсырушы)
«Акцептке карсы қүжаттарды беру» кезінде банк төлеушіге ұсынганнан
Сатушы үшін тауарды бергеннен кейін қамтамсыз ету қүралы
Импортталатын тауарлар үшін есеп айырысу кезінде шетел банктерінен
Импорт тауары экспортшы үшін шетел банкіне валютаны аудару
Дт 2203 «Клиенттердің ағымдағы есепшоттары» (валюталық шот)
Кт 1052 «Банктің басқа банктердегі корреспонденттік есепшоттары».
Тәжірибеде көп кездесетін жағдай, ол импортшы банкі импорт-шыға
Есеп айырысудың инкассолық нысанының негізгі кемшілігі банктер арасында
Егер тауарды экспорттау келісімшартында күжаттык инкассо нысандағы есеп
Содан кейін өкілетті банк инкассолық тапсырманы және баска
Инкассолық тапсырысқа экспорттың тауарларды немесе сатқан кезде мерзімді
Дт 2023 «Баска банктердің корреспондеттік есепшоттары»
Кт 2203 «Клиенттердің ағымдағы есепшоттары» (валюталык шот).
Төленген тратта 7150 «Шетел операциялары бойынша инкассоға жіберілген
Банктік аударымдар және олардың есептегі көрінісі
Банктік аударым - банктің өзінің банк-корреспондентке өтініш бойынша
Коммерциялык және тауар жөнелтпе құжаттары экспортшыдан экспортшыга есеп
Аударым операциясын жүргізген кезде аударымды алушы банк аударым
Аудармалы операцияны жүзеге асыру кезінде банктер есеп айырысуды
Халықаралық тәжірибеге сәйкес аударым операцияларын жүзеге асыру кезінде
Осыдан келіп, шетел жабдықтаушылары және сатып алушыла-рымен есеп
Дт 2203 «Клиенттердің ағымдағы есепшоттары» (импортшының валюталық шоты)
Кт 2023 «Баска да банктердің корреспонденттік есепшоттары» (шетел
Экспортталған тауарларға банктік аударымдарды есептеу кезін-де шетел банкінен
Дт 1052 «Банктің баска башсгердегі корресповдентгік есеіішоттары»
Кт 2203 «Клиенттердің ағымдағы есепшоттары».
Өкілетті банктер Қазақстандық аударымды жіберушілердің шетелге импортталатьш тауар,
Аванстық төлеген экспортшының жасырын несиелеуін білдіреді және импортшы
Импортшының авансты қайтармау тәуекелінен сақтаудын, бірнеше әдісі бар:
- Авансты қайтару
Бүгінгі таңда банктер мерзімді аударымдарды «Western Union» жүйесі
Осы жүйе бойынша ақша аударымдары қызмет корсету орын-дары
«Western Union» Корпорациясы келісімшартта және ережелерде келісілетін қызмет
Түрғын халыққа оператор банк офисі аркылы немесе «Western
Аударым және ақша аударымы бойынша операцияны жүзеге асыру
«Western Union» жүйесі бойынша қызметтер Қазақстан Респуб-ликасының Ұлттык
Жоғарыда айтылғандай, «Western Union» жүйесі бойынша опе-рацияны тек
«Western Union» жүйесінің ерекше сипаты клиенттерге жоғары сапалы
Клиенттер ақша аударуын жібергенде және қабылдағанда «Western
Клиентке ақша аударымын жіберу үшін ең алдымен жөнелті-летін
Бланкіні қабылдап алатын оператор ең алдымен клиенттің жеке
Комиссиямен бірге аударымның барлык сомасы кассаға енгізілгеніне көзі
Оператор ол нөмірді «Ақша аударымы» нысанда көрсетеді және
Ақша аударымын алу тәртібі келесі оператор ақша аударымын
Алушы «Ақшаны алу» нысанын және оған қосымшаны толтыру
Опсратор жүйеде осындай аударымның болуын тексереді және алушының
Егер аударым анықталса және барлык талаптар қадағаланса, оператор
Тізілім негізінде кассир алушыға ақшаны төлейді және қолын
Банк филиалында кассаға қолма-қол шетел валютасын қабылдау •және
Дт 1001 «Кассадағы қолма-қол ақша»
Кт 2870 «Банктің өзге транзиттік есепшоттары».
филиалды қолма-қол валютаны төлеу келесі корреспонденттік шот арқылы
Дт 1870 «Банктің өзге де транзиттік есепшоттары»
Кт 1001 «Кассадағы қолма-қол ақша».
Филиалдар мен бас банктің «Western Union» корпорациясымен өзара
Филиал аударым бойынша талаптар мен міндеттемелер шотын сальдолауды
Дт 2870 «Шетел операциялары бойынша инкассоға жіберілген қүжаттар
Кт 1870 «Банктің өзге де транзиттік есепшоттары».
«Western Union» аударымы үшін комиссиялық сыйақы келесі негізде
• Шетел валютасындағы комиссия сомасына:
Дт 1860 «Банк қызметі бойынша өзге дебиторлар» Кт
• Бір уақытта теңгеде:
Дт 1859 «Шетел валютасының теңгемен көрсетілген қарсы қүны
Кт 4601 «Банктің аударым операциялары бойынша көрсеткен қызметі
Аптасына бір рет бас банк филиалдар және қосалқы
• бас банкте
Дт 1870 «Банктің өзге де транзиттік есепшоттары»
Кт 1052 «Банктің баска банктердегі корреспондентгік есепшотгары»;
• филиалдың қосалқы
Дт 1351 «Банктің бас кеңсесімен есеп айырысу» Кт
32-819
• филиалдың қосалқы коршотынан ақшаны
Дт 2870 «Шетел операциялары бойынша инкассоға жіберілген құжаттар
Кт 1860 «Банк қызметі бойынша өзге дебиторлар»;
• бас банкте филиалдан түскен
Дт 2152 «Банктің жергілікті филиалдарымен есеп айырысу» Кт
• бас банкте косалқы агенттерден
құжаттар және құндылықтар».
Банктің «Western Union» корпорациясымен есептесу кезінде банктің аптасына
• бас офиске
Дт 1052 «Банктің басқа банктердегі корреспондентгік есешпотгары» Кт
• филиалға тиесілі қаражат сомасына:
Дт 1052 «Банктің басқа банктердегі корресповденттік есгщпотгары» Кт
Дт 2870 «Банктің өзге де транзиттік есепшоттары» Кт
• «Western Union» корпорацияға тиесілі
Кт 1870 «Банктің өзге де транзиттік есепшоттары».
«Western Union» жүйесі «Quick Pay» жеделдетілген төлем мүмкіндігін
«Quick Pay» төлемін жүзеге асыру үшін клиенттер компания-ның
«Quick Pay» бойынша төлемдерді егер төлем бағытталған ком-пания
Кассир тізілім негізінде ақшаны қабылдап, қолын қояды. Клиент
Ақша аударылса он саннан тұратын бақылау нөмірі берілген
Клиенттердің ақша аударымын жіберу және алу кезінде опера-тор
Оператор «Ақша аударымы» бланкісінде келесілерді тексереді:
- ақша аударылған елдің аты;
клиенттің кассаға енгізген және оператордың жүйеге терген аударым
- клиент пен оператордың қолы.
«Ақшаны алу» бланкісінде келесілер салыстырылады:
- төлем сомасы;
- алушы мен жөнелтушінің аты
- алушы мен жөнелтушінің елі;
- оператор мен клиенттің қолы.
Екі құжаттағы акпарат сәйкес келу керек.
«Western Union» жүйесі терминалының көшірмесі арқылы өз бетінше
Өткен кезең (дүйсенбіден жексенбіге дейін) бойынша аптасына бір
Мысалы, егер филиал 2000 жылдың 18-24 желтоқсан аралығын-да
Erep кері жағдай туындаса және теріс айырма туындаса,
Өзара есеп айырысу нәңтижесі бойынша әрбір филиал және
Бүл пайыздарды «Western Union» операторы озара есеп айырысудың
«Quick Pay» жүйесі бойынша колма-кол шетел валютасын қабылдау
• аударым және комиссия сомасын филиалдың кассасына қолма-қол
Дт 1001 «Кассадағы қолма-кол ақша»
Кт 2870 «Банктің өзге де транзиттік есепшоттары».
БАНКТІҢ ВАЛЮТА-АЙЫРБАС ОПЕРАЦИЯЛАРЫНЫҢ ЕСЕБІ
Қолма-кол шетел валютасындағы айырбас операцияларын уәкі-летті үйымдар, оның
Айырбас орындары валюталык айырбас операцияларының ке-лесі түрлерін жүзеге
• колма-қол шетел валютасын сатып
• шетел валютасындағы төлем күжаттарын
• қолма-қол
• шын екендігіне күмән тудыратын
• банктердегі жеке тұлғалардың шотына
• бір мемлекеттің
• шетел мемлекетінің төлемсіз акша
Уәкілетті банк айырбас орнында валюта-айырбас операция-сының барлық немесе
Айырбас орындары уәкілетті банк басқарушысының жазбаша өкімі негізінде
Анықтама-сертификат жеке тұлғаның қолма-қол шетел валютасын және шетел
Айырбас орнының жұмысы басталғанға дейін банк айырбас ор-нының
Авансты қолма-қол теңге және шетел валютасында беру шығыс
Шығыс ордерлерінің бірінші данасы банк кассирінде калады. Екінші
Қолма-қол шетел валютасын төлем құжатын сатып-алу және сату
Егер Ұлттық банк қандай да бір шетел валютасын
Ескі банкноттарды сатып алу, айырбастау және ұсақтау тек
Ескі разряд^дна олардың шын екендігіне күмән тудырмайтын өзінің
- бүлінген,
- бір
Жоғарыда көрсетілген зақымдануға сәйкес сатып алуға, сатуға және
Уәкілетті банктер ескі банкноттарды айырбастаудан эмитент-банктердің (шетел банктері)
Шетел мемлекетінің төлемсіз акша белгісін төлемге айырбас-тауға болады,
Егер айырбас орнының. кассиріне ұсынылған шетел ақша белгілері
Айырбас орындарының барлық операциялары банктің бухгал-терлік есебінде қай
Тізілім журналында жөңдеулер мен басқа да өзгертулер жасауға
Тізілім журналы 30 парақтан кем болмау қажет. Журналды
Уәкілетті банктердің айырбас орындары тізілім журналын элек-тронды түрде
Валюта-айырбас операциясының аналитикалық есебі әрбір кол-ма-қол шетел валютасының,
Жүмыс күнінің соңында айырбас орнының қызметкерлері сол күн
Жүмыс күні аяқталганнан кейін айырбас орнының қызметкері шетел
Айырбас орнының бухгалтерлік есебіндегі операциялар келесі жағдайда керініс
• Айырбас орнына
Дт 1003 «Айырбас орнындағы қолма-кол ақша» Кт 1001
• Айырбас операцияларынан түскен түсім
Дт 1859 «Шетел
қүны (валюталық үзақ үстанымының)»
2859 «Шетел валютасының
құны (валюталық қысқа ұстанымының)» Кт 4530
• Банк
Дт 5530 «Шетел валютасын сатып алу-сату
көрсетшген қарсы көрсетілген қарсы
Кт 1859 «Шетел
• Валютаны ресми бағамнан төмен
Дт 1858 «Банктің шетел валютасы
позициясы»
2858 «Банктің шетел
позициясы» Кт 4530 «Шетел валютасын сатып
1001 «Кассадағы колма-қол ақша»
Жұмыс күні аяқталған бойдан қолма-қол қаражаттардың қалды-ғын банк
• егер айырбас орнының қайтарған
Дт 1001 «Кассадағы қолма-қол ақша»
Кт 2858 «Банктің
позициясы»
1003 «Айырбас орнындағы қолма-қол ақша»
• егер есепке берілген сома
Дт 1001 «Кассадағы қолма-қол ақша»
1858 «Банктің шетел валютасы бойынша валюталық
Кт 1003 «Айырбас орнындағы қолма-қол
• Теңгеде өткізілген қалдык сомасы
Дт 1001 «Кассадағы қолма-қол
1859 «Шетел валютасының
Кт 1003 «Айырбас орнындағы қолма-қол ақша»
• Теңгеде берілген
Дт 1001 «Кассадағы қолма-қол ақша»
Кт 2859 «Шетел
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
1. Қазақстан Республикасы Президентінің
2. Қазақстан Республикасы
3. Қазақстан
4. Қазақстан
5. Қазақстан
6. Қазақстан
7. Қазақстан
8. 23
9. 23
10. Қазақстан Республикасы ¥лттық
11. 15 қыркүйек
12. 15 кыркүйек
13. 5 желтоқсан 1998 жылы
14. 23 мамыр
15. 23 желтоқсан 1998 жылғы
16. 3 шілде
17. 14 маусым 2000
18. 7 желтоқсан
20. ҚР екінші деңгейлі банктерінің жаңа
21. Қазақстан Республикасының
22. 20 сәуір 2000
23. 15 қараша
24. 15 қараша
25. 23 мамыр
26. 24 сәуір
27. 26 желтоқсан
28. 29 тамыз 1997 ж. «Екінші
29. 21 сәуір
30. Қазақстан Республикасы банктерінің құжаттамалық аккредитивтермен
31. 11 ақпан
32. «Қазақстан Республикасында төлем карточкаларын шығару
33. 25 қараша
34. 5 қараша
35. 13 қазан 2000 ж. №395
36. Қаржылық лизингтің
37. Абрамов М.А., Александрова Л.С. Финансы, денежное
38. Адекенов Т. Банки и фондовый
39. Андросов A.M.
40. Андросов А. Бухгалтерский
41. Андросов A.M.
42. Анесянц С.А. Основы функционирования рынка
43. Асхауер Г. Введение в банковское
44. Ачкасов А.Н. «Активные операции коммерческих
45. Бабичева Ю.А. Банковское дело. -
46. Банковское дело: Справочное пособие /
47. Баринов В.Т.
48. Брейли P., Майерс С. Принципы корпоративных
49. Бухвальд Б. «Техника банковского дела». -М.:,
50. Дробозина Л.А. Финансы. Денежное
51. Ефимова Л.Г.
52. Емчиков В.К. Учет и операционная
53. Жуков Е.Ф. Банки и банковские
54. Козлова Е.П., Галанина Е.Н. Бухгалтерский учет
- М.: Финансы и статистика, 1996.
55. Колесников В.И., Кроливецкая Л.П.
56. Лаврушин О.А. Банковское дело.-М: Финансы и
57. Макеев А.В., Савенков В.Н.
58. Маркова О.М., Сахарова
59. Мэтьюс М.Р., Перера М.Х.Б. Теория
60. Мюллер Г.,
- М.: Финансы и статистика, 1996.
61. Нидлз Б.,
- М.: Финансы и статистика, 1996.
62. Носкова И.Я. Международные валютно-кредитные отношения.
3
Валюталық шоттарды ашу тәртібі
Қазақстан Республикасындағы валюталық операцияларды реттеу
Қолма -қол және жедел валюталық операциялар. Валюталық операциялардың есептелуі
Банктің шетел валютасы бойынша валюталық ұзақ позициясы
Валюталық операцияларды жүргізудің мәнімен түрлері
Банктегі есеп және есеп беру негіздері
Банктің шетел валютасымен операциясы
Қазақстан Республикасындағы валюталық операциялар
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАРЫ ВАЛЮТАЛЫҚ ОПЕРАЦИЯЛАРДЫ РЕТТЕУ
Валюталық операциялар түрлері туралы