Ақша несие және салық - бюджет саясаттарының салыстырмалы
Аннотация
Курстық жұмыс «Тауар және ақша нарығындағы макроэкономкалық тепе-теңдік.IS-LM
Мазмұны
Кіріспе .......................................................................................................... 5-7
I. Тауар және ақша қатынасындағы макроэкономиканың
тепе-теңдігінің IS-LM модельдері.
1.1IS-LM. AD-AS және IS-LM үлгілерінің бір-бірімен байланысы... 8-13
1.2. IS және LM қисығы.......................................................................... 13-17
II. Қазақстан Республикасының макроэкономикасының тепе-теңдігі.
2.1. Ақша несие және салық-бюджет саясаттарының салыстырмалы
2.2. Бағаның тұрақты деңгейінде AD-AS және IS-LM үлгісіндегі
2.3. Қазақстан Республикасының макроэкономикалық көрсеткіштерді талдау....................................................................................................... 30-38
Қорытынды.......................................................................................... 39-40
Пайдаланған әдебиеттер........................................................................ 41-42
Кіріспе
Менің курстық жұмысымда «Тауар және ақша нарығындағы макроэкономикалық
Әлемдік шаруашылық жүйесінде нақты бір қазақстандық «тауаршаларды» іздестіру
Бұл ретте негізгі назарды Ресей, Қытай, Оратлық
ТМД ЕурАзЭҚ ШЫҰ шеңберіндегі экономикалық ықпалдастық саудадағыбасты бағдар
Қазіргі кезде әлемдік рыноктарда біздің тауарларымызға, қызметтерімізге және,
Бүкіл әлемдік рынок қамтылғанын, бізді оны тым сағынып
2008 жылы бюджетке 30,6 млрд теңге түсірді. Білім
Біз экономикалық дағдарысты ойдағыдай еңсеріп, мемлрекегттік басқаруға деген
Қазіргі кезде 2000 жылы құрылған Ұлтық қордың активтері
1994 жылы ұлттық валютаны енгізгеннен кейін халықтың жан
Бүгінде елдің тұрғын үй қоры 4 млрд метрден
Қазіргі уақытта ғылымды дамытудың 2007-2012 жылдарға арналған мемлекеттік
I. Тауар және ақша қатынасындағы макроэкономиканың тепе-теңдігінің IS-LM
1.1 AD-AS және IS-LM үлгілерінің бір-бірімен байланысы.
Бөлімнің мақсаты нақты экономика секторының (тауар нарығының) және
Бұл тауарлар санаттары арасында кейбір ерекшеліктері бар, дегенмен
Бірақ бұл айырмашылықтар үстіртін қарастырылған, өйткені инвестицияланған тауарлардың
Кейнс үлгісінде бұл жасалмаған, сондықтан да экономистер тауар
Ақша нарығы - бұл қысқа мерзімдік
Облигация арқылы берілген ақшаның салыстырмалы бағасы - бұл
Бұл бөлімнің міндеті, осы нарықтардың құрылымын тура
Ақша нарығында пайыздық мөлшерлеменің ауытқуы жиынтық шығындар шамасына
А. Хансеннің 1949 жылы шыққан «Монетарлы теория және
IS-LM үлгісі (инвестиция -қор жинағы, ұнамды өтімділік -
Сондықтан да, IS-LM үлгісі AD-AS үлгісінің
Инвестициялар пайыз мөлшерлемесінің теріс функциясы, ал тұтыну-нақты табыстың
AD = C (Y) + I (R)
Ал ұсыныс, Кейнстің айтуынша, мынандай болады.
AS = C (Y) + S (Y)
Тауар нарығындағы тепе-теңдік жағдайы келесі теңдікті орындағанда
I (R) = S (Y)
Берілген теңдеуді Дж. Кейнс анықтаған, ол тауар нарығындағы
I (R) = S (R)
Төмендегі теңдеу классикалық үлгідегі тауар нарығындағы тепе-теңдікті
IS-LM үлгісінің негізгі теңдеулері:
Y = C + I + G
Мұндағы:
C = a + b (Y-T) – тұтыну
I = e – d ∙ R –
Xⁿ = g – m' ∙ Y- n
M = k ∙Y – h ∙
P
Үлгінің ішкі айнымалылары:
Y ( табыс), C ( тұтыну), I (
Үлгінің сыртқы айнымалылары:
G (мемлекеттік шығындар), Ms (ақша ұсынысы), t (салық
Эмпирикалық коэффициенттер:
(a, b, e, d, g, m’, n, k,
Қысқа мерзім кезінде экономика ресурстардың толық қамтылмаған
Ұзақ мерзім кезеңінде экономика ресурстардың толық қамтылған
(Y=Y*) баға денгейі P өзгермелі. Бұл жағдайда айнымалы
IS қисығы тауар нарығындағы тепе теңдікті көрсетеді.
IS қисығы басқа факторлар тұрақты болған кездегі (G,T)
IS қисығының қарапайым түрі инвестициялар мен қор
42 (a) – суретте қор жинағы функциясы бейнеленген.
1 (a) – сурет. Қор жинағы
1 (ә) – сурет. Инвестиция функциясы
1 (ә) – суретте инвестиция функциясы бейнеленген, қор
1 (б) – суретте IS қисығы бейнеленген,
Жоғарыда тұрақты деп болжанған басқа факторлар
Жоғарыда айтылған тұжырымды Кейнс крессінің үлгісін
Кейнс тұтас сұраныммен тұтас ұсыным тепе – теңдік
Мұның үстіне Кейнс егер кімде – кім макроэкомикалық
Тұтас сұраным – бұл тауар мен қызметтің жалпы
Тұтас усыным – деп бұл тауар мен қызметтің
IS және LM қисықтары
Негізгі макроэкономикалық тепе – теңдікке қою арқылы IS
a + e + g
R= ———— – —————— ∙ Y + ——
d + n
Мұндағы: T = Ta + t ∙Y
Y арқылы өрнектелген IS қисығының теңдеуі төмендегідей:
a + e +g
Y = ————— + —————— ∙ G -
1- b (1-t) + m′
d + n
- ——————— ∙ R
1 – b (1-t) + m′
1 - b (1-t) + m′
—————————— коэффициенті Y осімен қатысты
d + n
көлбеуін бейнелейді.Бұл коэффициент монетарлық және қазыналық саясаттардың салыстырмалы
3– сурет арқылы IS қисығын сызу.
Төмендегі шарттар орындалғанда IS қисығы жатық болады:
Таза экспорт (n) және инвестицияның сезімталдығы (d)
Тұтынудың шекті бейімділігі (b) жоғары болғанда.
Салық салудың шекті мөлшерлемесі (t) үлкен емес.
Импорттаудың шекті бейімділігі (m) үлкен емес жағдайда.
Мемлекеттік шығындар G-дің жоғарылауы және салықтың төмендегеніне байланысты
LM қисығы
LM қисығы ақша нарығындағы тепе- теңдікті көрсетеді.
LM қисығының графигі ақша нарығындағы тепе теңдікке
LM қисығының графигі
4 (a) – сурет. Ақша нарығы.
Табыс мөлшерінен Y1-ден Y2-ге
өсүі ақша деген сұранысты өссіреді,
демек пайыз мөлшерлемесін R1-ден
R2- ге өсіреді.
LM қисығын алгебралық жолмен шешу
LM қисығының теңдеуін жоғарыда көрсетілген 5 формуланың көмегімен
LM қисығының теңдеуін R және Y
k
R = — ∙Y– ——— ∙ —
H
1 M
Y = — ∙ — + — R
k P
k
— коэффициенті
h
Төмендегі шарттар орындалғанда LM қисығы жатық болады, егер:
ақша сұраныстың сезімталдығы,нарықтық пайыз мөлшерінің өзгерісінен (h) жоғары
ақша сұраныстың сезімталдығы, (ЖҰӨ) өзгерісіне төмен болса;
Баға деңгейінің төмендеуі (P) және ақша ұсынысының
Үлгідегі тепе теңдік IS және LM
5- сурет.
Тепе теңдік өнім көлемін алгебралық тәсілмен шешу үшін,
a + e +g +G – b ∙
Y = h ——————————— + ————————————— ∙ —
k (d + n) + h (1 –
Мұндағы T = Ta + t ∙ Y
II. Қазақстан Республикасының макроэкономикасының тепе-теңдігі.
2.1. Ақша несие және салық-бюджет саясаттарының салыстырмалы
Макроэкономика макроэкономикаға қарағанда , жеке объектілер мен процесстерді
Макроэкономикалық теңдікті табу үшін, міндетті түрде жинақталған сұраныс
Жинақталған сұраныс - бұл ұлттық өндірістің нақты
AД = c + i + gp
c - үй шаруашылығының жиынтық сұранысы,
i - капитал құралдарына сұраныс,
gp –мемлекет тарапынан тауарға және қызметтке сұраныс,
x – таза экспорт, шетелдің отандық тауарға сұранысымен,
Сондықтан АД анықтаушы факторлар, шартты түрде жоғарыда көрсетілген
Ұлттық өндірістің нақты көлемі мен баға деңгейі арасындағы
Жинақталған ұсыныс – бұл әртурлі баға
AS = ЖҰӨ немесе AS =
Бағалық факторлардың ішінен AS- қа ықпал ететін, жеке
Экономиканы жүргізу қабілеттілігі ол немесе басқа тауар мен
Өндіріс факторының санының өсуі немесе сапасының көтерілүі өндіріс
- көлденең сызық, өндірістің өзгермейтін баға деңгейінде
- жоғары көтерілүші, ұлттық өнім деңгейі өсүі және
- тік сызық, экономиканың өндірісте ең жоғарғы
Бағалық емес факторларға шығынды өзгертетін мүмкіндіктер:
1). Ресурс бағасы (жерге, еңбекке, капиталға).Олардың көбеюі өндіріс
2). Еңбек өнімділігінің өсуі өндіріс көлемін көбейтеді, сонднақтықтан
3). Құқықтық реттеу салық, субсидия. Егер салық өссе,
Жинақталған сұраныс жинақталған ұсынысқа тең болса, тауар рыногында
Ауытқу варианттарын қарастырамыз:
1). Жинақталған сұраныс жинақталған ұсыныстан көп делік: AD
Тепе – теңдікке шығу үшін екі вариантты болуы
өндіріс көлемін өзгертпей, бағаны көтерү.
шығарылатын өнімді кеңейтү.
Егер фирмалар екінші жолды таңдаса, онда шығарылатын өнім
Қорытынды: Ұлттық табыс өседі.
Жинақталған сұраныс ұсыныстан төмен болса делік; AD> AS
Мұнда да екі вариантты болуы мүмкін:
өндірісті қысқарту
өндіруді өзгеріссіз қалдырып, бірақ бағаны азайту жолы.
Кәсіпкердің бірінші қимылы; өндіріс көлемін қысқартып, тауарды тиімді
Мемлекеттік шығындардың өсуі және салық мөлшерінің төмендеуі ығыстыру
Егер мемлекеттік шығындар G өссе , онда жиынтық
Егер таза экспорт пен инвестиция ығысуы болмаса, онда
Ақша ұсынысының өсуі ығыстыру әсерінсіз, қысқа мерзім кезегіндегі
Ақша жиынының өсуі Ms пайыз мөлшерлемесінің төмендеуіне алып
-Таза экспорттың төмендеуіне алып келетін жиынтық табыстың өсуі.
- Пайыз мөлшерлемесінің төмендеуіне алып келеді жиынтық табыстың
Xn мәнішамасының өзгеруі Yжәне R өзгергістеріне және
Ақша- несие және салық- бюдет саясаттарының салыстырмалы тиімділігі
-нарықтық пайыз мөлшерлемесінің динамикасына таза экспорт пен
-нарықтық пайыз мөлшерлемесінің динамикасына ақшаға сұраныс сезімталдығының әсер
Ынталандырылған қазыналық саясаттың салыстырмалы тиімділігін ығыстыру әсері арқылы
Басқа факторлар тұрақты болдған кезде,егер ығыстыру әсері өнімнің
Ығыстыру әсері екі жағдайда салыстырмалы түрде елеусіз болады.
1.Егер ақша нарығындағы пайыз мөлшерлемесінің өсуіне таза экспорт
2.Егер пайыз мөлшерінің көтерілуінен және R-дің болымсыз өсуінен
R мәнінің өсуі болымсыз болғандықтан, ығыстыру әсері де
Төмендегі графикте бейнеленген LM қисығы жатақ болады.Бұл жағдайда
қисығы көлбеуінің маңызы аз.
6-сурет.Бұл жағдайда пайыз молшерле
месінің динамикасына инвестиция
және таза экспорт аз сезімталдық
көрсетеді.
Салыстырмалы тік IS қисығы және жатық LM қисықтарының
Ынталандырылған монетарлы саясаттың салыстырмалы тиімділігі төмендегіше анықталады;
-ақша жиынының өсуі нәтижесінде ынталандырушы әсердің мәні арқылы
Инвестиция мен таза экспортқа салыстырмалы түрде қарағанда ынталандырушы
1.Егер I және Xn пайыз мөлшерлемесінің динамикасына
7-суреті. Бұл жағдай пайыз мөлшерлемесінің
көрсетеді.
көрсетеді.
Ақша жиынының өсуіне байланысты,R- дің болымсыз төмендеуі I
LM қисығының бұрыштық көлбеуінің маңызы бұл жерде екінші
2.Егер R динамикасына ақшаға деген сұраныс аз сезімталды
Бұл жерде ақша жиынының өсуі, пайыз мөлшерлемесінің өте
Салыстырмалы тікше LM қисығы мен жатақ IS
8-сурет.Бұл жағдайда пайыз мөлшер
лемесінің динамикасына ақшаға
сұраныс аз сезімталдық білдіреді.
Бұл жағдай пайыз мөлшерлемесінің төмендеуі де елеулі және
Коэффициенттері де маңызды болады.Сондықтан Ү өсімшесі Ү0Y1-ге тең
Егер пайыз мөлшерлемесінің динамикасына R ақшаға сүраныс жоғары
Жатақ LM қисығы нені білдіреді.Ақша жиынының
Тікше орналасқан IS қисығы нені көрсетеді.Пайыз мөлшерлемесінің
9-шы сурет.
Тікше орналасқан IS қисығының және жатық орналасқан LM
11-ші сурет.
2.2. Бағаның тұрақты деңгейінде AD-AS және IS-LM үлгісіндегі
Экономиканы бастау сәті С нуктесінде .Мемлекеттік шығындар G
Бағаның өсуінің әсерінен, нақты ақша ұсынысының салыстырмалы
12-ші сурет.
Сұраныс инфляциясы жағдайында экономикалық агенттер өздерінің іс-әрекеттерінреттейді,атаулы жалақы
Экономиканың жұмысты бастау сәті В нүктесінде.Ақша жиынының өсуі
Жағдайына қозғалады.А нүктесінде қысқа мерзімдегі макроэкономикалық
AS қисығы солға қарай AS1 деңгейіне қозғалады.Баға
P0-ден P 1-ге өскендегі деңгейінде.Ұзақ
13-ші сурет.
Қысқа мерзімді кезеңде ақша ұсынысының күрт,
Егер ұзақ мерзімді кезеңде а қша жиыны өсетін
Фишер теңдеуі бойынша,ақша жиынының күтілген өсу
Қазыналық және монетарлық экспансия өнім көлемі мен
2.3 Қазақстан Республикасының макроэкономикалық көрсеткіштерді
2002 2003 2004 2005 2006
Халық саны млн.адам 14,9 14,9 15,1 15,2
Халық табиғи санының өсуі,кему 77,8 92,7 120,8 121,8
5,24 6,22 8,05 8,05 9,44
Экономикалықжұмыспен қамтылғандардың саны 6708,9 6985,2 7181,8 7261,0 7403,5
Жұмыссыздар саны 690,7 672,1 658,8 640,7 625,4
Жұмыссыздық деңгейі 9,3 8,8 8,4 8,1 7,8
Жұмыссыздар ретінде тіркелген азаматтар саны 193,7 142,8 117,7
Халықтың атаулы ақшалай табысын бағалау тг 8958 10533
Халықтың табысын басына шаққанда тг 5670,9 6674 7500
Бір қызметкердің орташа жалақысы,тг 20323 23128 28329 34060
Экономикада негізгі құрал-жабдықтар құны бойынша млрд.тг
4882,5 5707,4 6628,3 7373,7 ...
ЖІӨ барлығы,млрд.тг 3776,3 4612,0 5870,1 7590,6 10139,5
Жан басына шақанда, мың тг
Түпкілікті тұтынуға жұмсалатын шығыстар,млрд тенге
309,3
3824,2 4638,3 5675,3
2500,2 3032 3824,2 4638,3 5675,3
Жалпы қорлану,млрд.тг 1030,5 1185 1544,5 2350,8 3348,4
Өнеркәсіп өнімі,млрд тг
2336,9
2836
3867,9
5253
6432,5
Ауыл шаруашылығы өнімі,
557,4
615,4
698,8
763,2
859,5
Өсімдік шаруашылығы 325,3 355,7 391,2
Мал шаруашылығы 232,1 259,7 307,6
Негізгі капиталға
инвестициялар,млрд.тг 1100 1327,9 1703,7 2421
Негізгі қорларды іске қосу
Млрд.тг 411,9 600,4
Тұрғын үйлерді іске қосу
Млн.шаршы метр 1,6 2,1
Көліктің барлық түрлерінің
жүк айналымы 232,3 258,4
Бөлшек сауда тауар
Айналымы млрд.тг 826,3 968,9
Бюджет кірісі млрд.тг 821,2 1022,3 1305,1
ЖІӨ-ге пайызбен
мемлекеттің шығысы 834,2 1068,4 1323,8 1946,1
Мемлекеттік бюджеттің
Тапщылығы млрд.тг -13 -46,2
Экономикадағы табыс
млрд.тг 512 750,8
Ақша жиыны млрд.тг 765 969,9
Экспорт 2194,4 2980
Импорт 3043,2 3932,3
Еліміздегі сыртқы экономикалық
1 - график 2001-2006 жылдар аралығындағы ЖІО динамикасы.
Нақты ЖІӨ - нің
2 - график
2001-2006 жылдар аралығындағы экономикалық жекелеген салаларындағы өндіріс көлемінің
өткен жылғы жылғы %-бен
ЖІӨ өндірісіндегі негізгі
Кесте 1
Жалпы ішкі өнімнің
Көрсеткіштер 2001 2002 2003 2004 2005 2006
ЖІӨ, барлығы 100 100 100
Тауар өндірісі 44,9
Қызмет көрсету өндірісі 49,4 50,5
Таза салық , ҚДЖӨҚ
Қазақстандық экономиканың ішкі
Сол уақытта, қайта
- шығарылатын өнімге
- бәсекеге қабілетті
- қаржы
- жоғары салықтарды;
- шикізатқа, материалдар
- білікті жұмысшылардың
2001 – 2006 жылдар
Мұнда қор нарығы
Экономикалық өсуді қолдау
Ел экономикасының
3– график
Негізгі капиталға инвестициялардың өсу қарқыны, өткен жылғы %-бен
Негізгі капиталға қаражат
2006 жылы құрылыс
Қор нарығы 2006
Қаржы министрлігінің қазынашылық
Қазіргі кездегі негізгі
Қазақстан Республикасы Статистика
Кесте 2
Қазақстан Республикасындағы ЖІӨ
(қорытындыға пайызбен,
Тауар өндіру 1990
Оның ішінде:
өнеркәсіп 20,5
ауыл шаруашылығы
құрылыс
қызмет
көрсету
Мәлімет көзі: Қазақстан
Кесте 3
Қазақстан Республикасындағы
Салалар 1991 жыл 2000 жыл 2004
Мұнай өндіру
Мұнай өңдеу
Көмір өндіру
Химия және мұнай химиясы
Металлургия 14,9
1 және 2
Осылайша табиғи ресурстарды
Жалпы экономикалық өсім
Егерде осыларды ескере
Алдағы 2 – 3 жылда
2000 – 2006 жылдары
Шикізат тауарлары экспортын
Тауарлардың таза экспортынынан
Нәтижесінде 2006 жылы
Жалпы Қазақстандағы экономикалық
Кесте 4
Негізгі әлеуметтік – экономикалық
Көрсеткіштер 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Жыл аяғындағы халық саны 99,9
Жұмыспен қамтылғандар саны 108,0 100,2 104,1
Жұмыссыздар саны 86,1 88,5 97,3 98,0
Жұмыссыздық деңгейі 10,4 9,3 8,8 8,4 8,1
Орташа айлық жалақы 120,4 117,5 113,8
Жалпы ішкі өнім 113,7 109,8 109,3
Түпкілікті тұтыну шығысы 109,9 100,8 111,3
Өнеркәсіп өнімі 113,8 110,5 109,1 110,4 104,6
Ауыл шаруашылық өнімі 117,3 103,4 102,1
Негізгі капиталға инвестициялар 144,7 110,6 116,6 123,1
Тұрғын үйлерді іске қосу 123,7
Бөлшек сауда тауар айналымы 115,7
ТМД елдерімен сыртқы сауда айналымы 117,5 88,0
Сыртқы сауда айналымы, ТМД – сыз
Мәлімет көзі: Қазақстан
2006 жылғы қаңтар –
2005 жылғы әлемдік
Соңғы жылдарда Қазақстан
2006 жылғы наурызда
Қорытынды
Қазақстан Республикасының 1993 жылдың
Республика экономикасының шикізаттық
Әлеуметтік бағдарланған экономиканы
Бүгінгі уақытта жалпы
Алайда, экономиканың
Теңгенің бекіне бастауы
Біздің іс жүзінде
Пайдаланылған әдебиеттер:
1. Мамыров Н.Қ.,
2. С. Райымқұлұлы .,
3. Агапова Т.А., Серегина
4. Осипова, Г. Михайловна .,
5. Н.Қ. Мамыров., М.Ә.
6. Ж. Дильдебаева.,
7. Оспанов, С. “Экономикадағы
8. Шеденов Ө.Қ., Байжомартов
9. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан –
10. Қ.Қ. Ілиясов., С. Құлпыбаев.
11. Я. Тинберген, Х.
А.Қ. Қошанов. Алматы 2004 жыл.
12. Күлекеев Ж.Ә., Есенғалиева
13. Негізгі әлеуметтік –
14. “Әлемдік экономика” ,
15.Әлжанова, Н. Шәріпқызы., “Экономикалық математикалық
16. Сарварова, А. ХХІ ғ.
17. Нұрғалиев, Ө. Қазақстанның
18. Ж. Дильдебаева, “Экономикалық
19. Л: А. Бимендиева, Ш.П. Жылжақсынова.,
20. А. Айтжанова., Н. Тілегенов.,
21. Ө. Нұрғалиев., “Қазақстанға
22. Ж. Байпақбаев., “Қазақстан
23. Ө. Нұрғалиев., “Қазақстанның
24. К. А. Мадыханова.,
25. Н.Ә. Назарбаев, “Жаңа
38
Ақша несие саясаты мақсаттары мен құралдары
Қазақстан Республикасының қаржы саясаты және оның нарықтық экономиканы дамытудағы ролі
Макроэкономикалық тепе – теңдік IS – LM моделі
Тауар және ақша қатынасындағы макроэкономиканың тепе-теңдігінің IS-LM модельдері
Макроэкономикалық саясаттың үлгісін таңдау
Экономиканың дағдарыстық жағдайындағы мемлекеттік бюджеттің ерекшеліктері
AD-AS және IS-LM үлгiлерiнiң бiр-бiрiмен байланысы
Ақша-несие саясатының механизмі және оның ерекшелігі
Мароэкономика
Игіліктер мен ақша нарықтарындағы тепе-теңдік