Экономикалық қылмыстардың криминалистикалық сипаттамаларынан
ЖОСПАР
КІРІСПЕ..........................................................................................................2-3
Сеніп тапсырылған бөтен мүлікті иеленіп алу немесе ысырап
Сеніп тапсырылған бөтен мүлікті иеленіп алу немесе ысырап
Сеніп тапсырылған бөтен мүлікті иеленіп алу немесе ысырап
Сеніп тапсырылған бөтен мүлікті иеленіп алу немесе ысырап
Сеніп тапсырылған бөтен мүлікті иеленіп алу немесе ысырап
Қорытынды...............................................................................................32-33
Қолданылған әдебиеттер.............................................................................34
КІРІСПЕ
1995ж. 30 тамызда кабылданған Қазақстан Республикасының Конституциясында
Тарихи аз ғана кезеңде республикамыз мемлекеттік, әлеуметтік және
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев қылмыстылықпен күресуді күшейту қажет
Соңғы жылдары қылмыстардың жалпы саны азайғанымен ол қылмыстар
Бүгінгі күнде қылмыстылықтың ерекше бір "ұясы" қоғамның экономикалық
Сондықтан да, 1997 жылы қабылданған Қазақстан Республикасының қылмыстық
Оның үстіне, сараптама көрсетіп отырғандай, соңғы жылдары талан-тараждан
Әсіресе 1999 жылдан бастап тек қана жалпы көлемі
Сондықтан да Қазақстан Республикасының Президентінің 2002 жылдың 20
Экономика саласын шынайы түрде ары қарай дамыту қазіргі
Мұндай қылмыстардың құрамы жөнінде де, жауаптылықтың негіздері мен
Курстық жұмыстың мақсаты мен міндеттері: курстық жұмыстың басты
Сеніп тапсырылған бөтен мүлікті иеленіп алу немесе ысырап
«Иелену» және «ысырап етудің» эволюциялық ұғымдары: Сеніп тапсырылған
Дәл осылай, рим құқығы иеленуді мен ысырап етуді
Француз құқығы иеленуді қылмыс деп санаған емес, олар
Барлығынан да ертерек иелену және ысырап ету ерекше
Айыптыға сенімге, мақсатқа, пайдақорлыққа қиянат жасаудың артынан орыс
Иеленудің және ысырап етудің мінездемелерінің жалпы белгілері: Бөтен
Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодекстің 176-бабына сәйкес, иеленіп алу
Ұрлаудың осы нысанын біріктіретін жалпы нәрсе занды негіздегі
Қазақстан Республикасының Қылмыстык, кодексінің 176 бабында көрсетілген "Сеніп
Осы екі нысанды бөлек көрсетудің тек қана теориялық
Қылмыс объектісі мен затына қатысты бұл жерде бұдан
«Иелену» және «ысырап ету» ұғымы «ұрлық» рулық ұғым
Заңдық әдебиеттерде неше түрлі көз қарастар болады, иелену
П.С. Матышевский «иелену және ысырап етудің субъектісі болып
Иелену және ысырап ету субъектілерімен қаралатын терминдердің маңызы
Біздің көзқарасымыз бойынша, иелену және ысырап етудің субъектілері
а) лауазымы бар, қандай да бір жұмыс атқара
б ) лауазымы бар, қандай да бір жұмыс
Жоғарыда көрсетілген жиынға келетін болсақ, келесі жалпы ережелер
мүліктер ұрлықшыға сеніп тапсырылған болу керек, яғни,
мүлік кімге сеніп тапсырылған болса сол ұрлық жасаған
Сеніп тапсырылғанға көңіліне қиянат ету жолмен мүліктерді ұрлау.
Иеленіп алу — бұл ұрлаудың кінәліге сеніп тапсырылған
Иеленіп алуда кінәліге сеніп тапсырылған мүлік оған заңсыз
Мысалы, Астана каласы бойынша ЭСЖҚКД-нің кезекші бөліміне
Иеленіп алу дегеніміз - белсенді қызмет жасай отырып
Иеленуді жүзеге асыру кезінде кінәлі адам мүлікке байланысты
Сонымен, бір затты әрекетсіздік жолымен талан - таражға
Тауып алынған немесе кінәлі адамның қолына кездейсоқ түскен
Ысырап ету — ұрлаудың кінәліге сеніп тапсырылған мүлікті
Ысырап ету - сеніп тапсырылған мүлікті тұтынушыдан айыру
Ысырап ету – кінәлі адамның сеніп тапсырылған немесе
Иеленіп алу және ысырап ету аяқталған қылмыс деп
Сеніп тапсырылған бөтен мүлікті иеленіп алу немесе ысырап
Сеніп тапсырылған бөтен мүлікті иеленіп алу немесе ысырап
Қазақтан Республикасының Конституциясы бойынша Қазақстан Республикасында мемлекеттік меншік
Меншік құқығы дегеніміз субъектінің заң құжаттары арқылы танылатын
Меншік иесі өзіне тиесілі мүлікке қатысты өз қалауы
Осыған байланысты меншік иелерінің заңды құқықтары азаматтық құқықтық
1959 жылғы ҚазССР ҚК-нің 76-4 бабында ұрлаудың өзінше
Қылмыстың жалпы объектісі болып табылатын қоғамдық қатынастардың
Қылмыс жасаған адам осы қоғамдық қатынастардың бегілі бір
Бұл қылмыстың объектісі – меншік, басқаша айтқанда, мүлікті
Мүлік, бұл жерде, ұрлау заты болып табылады. Жалпы
Сонымен, ҚК-тің 176 бабы бойынша сараланатын иеленіп алудың
заттық;
экономикалық;
заңдық;
айыпты адамға мүліктің сеніп тапсырылуы.
Заттық нысан дегеніміз – иеленіп алудың немесе ысырап
Экономикалық нысан иеленіп алудың немесе ысырап етудің затында,
Заңдық нысан иеленіп алудың немесе ысырап етудің заты
Қылмыстың объективтік жағы сеніп тапсырылған бөтен мүлікті иелену
Иеленіп алу дегеніміз – белсенді қызмет жасай отырып
Иелініп алғанда айыптыға сеніп тапсырылған мүлік оқшауланып, оған
Мүліктің жоғалуы, іріп – шіріп кетуі, жойылуы, басқа
Иеленіп кетуді бөтеннің мүлкін уақытша пайдалана тұрумен шатастыруға
ҚК-тің 176 бабына сәйкес иеленіп алудың ерекшелігіне субъектінің
Меншік иесіндегі мүлік алынып оқшауланған және ол оның
Айыптының өз иелігіне алған мүлікті заңсыз пайдалануы сияқты
Ысырап ету – сеніп тапсырылған мүлікті тұтынушыдан айыру
Иеленіп алу және ысырап ету аяқталған қылмыс деп
Сеніп тапсырылған бөтен мүлікті иеленумен ысырап етудің негізгі
Иеленіп алумен ысырап етудің ортақ белгісі: екі қылмыс
Қылмыстың субъктивтік жағы тікелей қасақаналық нысаны арқылы сипатталады.
Қылмыстың субъектісі болып арнаулы субъект талан – таражға
Қылмыс субъектісі арнаулы – жасы он алтыға толған,
Сеніп тапсырылған бөтен мүлікті иеленіп алудың немесе ысырап
адамдар тобының алдын ала сөз байласуы бойынша жасалған;
бірнеше рет жасалған;
қызмет бабын пайдаланып жасалған;
ұйымдасқан топ жасаған;
ірі мөлшерде жасалған;
ұрлық немесе қорқытып алушылық үшін бұрын екі немесе
Ұйымдасқан топ жасаған қылмыс түсінігіне ҚК-тің 31 бабының
Егер ұрлықты ұйымдасқан қылмыстық топ жасаса, онда ұрлауға
Ірі мөлшер түсінігін заң шығарушы ҚК-тің 175 бабына
Осы тараудың баптарындағы ірі мөлшер немесе ірі залал
Келесі саралаушы нышан – «ұрлық не қорқытып алушылық
Қызмет бабын пайдаланып сеніп тапсырылған бөтен мүлікті иеленіп
2. Сеніп тапсырылған бөтен мүлікті иеленіп алу немесе
Қылмыстарды тергеудің жекелеген әдістемесі олардың криминалистикалық сипаттамасымен тығыз
Барлық криминалистер криминалистикалық сипаттаманы қылмыстың ақпараттық үлгісі (моделі)
Криминалистикалық сипаттама – қылмыстарды табу, тергеу және алдын
Қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасы туралы ілімді қалыптастыру – криминалистика
Криминалистикалық сипаттаманы тәжірибелік қолданудың негізгі бағыттары:
қылмысты ашу, болжаулар жасау;
қылмыскер тұлғасы туралы ақпараттың мүмкін болатын шеңберін дұрыс
тергеушінің тергеу әрекеттерін (сезіктіден, айыпталушыдан, жәбірленушіден жауап алу
тиімді және дұрыс тактикалық шешім қабылдау үшін.
Қазіргі кезде экономика саласындағы мүлікке қарсы қылмыстар кеңінен
Мүлікке қарсы қылмыстарға тән соңғы ерекшеліктерге қылмыскердің көп
Мүлікке қарсы қылмыстардың әрбір түрінің типтік белгілері, қылмыстың
Қылмыс жасау тәсілі міндетті түрде қылмыскердің қызметтік және
Қылмыстың барлық түрінің механизмі қылмыскердің көптеген куәлерді-күзетшілер, хатшы,
Мүлікке қарсы қылмыстардың барлық түрлері бойынша қылмыскердің жеке
Осы немесе басқа да экономикалық қылмыстарды тергеу кезінде
Жеке әдістеменің құрылысы келесідей элементтерден тұрады:
Қылмыстық-құқықтық негіздерден;
Экономикалық қылмыстардың криминалистикалық сипаттамаларынан;
Типтік ситуациялардан және тергеудің алғашқы кезеңінен;
Тергеудің кейінгі кезеңінен;
Мүлікке қарсы қылмыстарды тергеу кезінде арнайы білімдерді қолданудан;
Тергеушінің әр түрлі қызметтермен өзара қарым-қатынас жасауынан.
Мүлікті иеленіп алу мен ысырап ету қылмыстар бойынша
Сеніп тапсырылған бөтен мүлікті иеленіп алу немесе ысырап
Бұл қылмыс түрінің криминалистикалық сипаттамасын барлық элементтері үздіксіз
Иелену, алу затына – ақшалай қаражаттар, бағалы қағаздар
Ақшалай қаражаттарына – мемлекеттік кәсіпорындармен бөлінетін қаржы қаражаттары,
Материалдық құндылықтардың шеңбері кең. Атап айтқанда, олар: жер
Жоғарыда аталған қылмыстық қол сұғушылық заттарының экономикалық және
Иелену затына не жататынын анықтап алдық, енді ұрлықты
Қоғамға ерекше қауіпті қылмыстардың түріне – бюджеттік қаржыны,
Бүгінгі таңда сенімге кіру жолымен жасалған бөтеннің мүлкін
Қылмыс субъектілерінің жеке басының ерекшеліктері, яғни оларға тән
Ысырап ету – бұл категориядағылардың психологиялық портреті, яғни
Иелену жолымен жасалатын бөтен мүлікті ұрлау қылмыстарын тәсілдері
мүлікті ұрлауды қарапайым жолмен жасау;
инсценировкалау жолымен жасау.
Өзіне сеніп тапсырылған бөтен мүлікті қарапайым жолмен ұрлау
Бөтен мүлікті инсцинировка жолымен ұрлау қылмыстары әр түрлі
Көрсетілген қызмет салаларына байланысты, мысалы, өндірісте мынандай тәсілдер
жалған банкроттық;
өнімдерді дайындау технологиясын бұзу;
кәсіпорынның аты мен оның ұйымдық-құқықтық жағдайын өзгерту жолдарымен
ақшаны шетелдік есеп-шотқа аудару;
кәсіпорынның тұрақ-орнын, мекен-жайын өзгерту;
бухгалтерлік есеп жүргізу ережелерін бұзу және т.б.
Көп көріністік, яғни ірі мөлшерде жасалатын ұрлау қылмыстары
Криминалистикалық сипаттаманың келесі элементіне сеніп тапсырылған бөтен мүлікті
3. Сеніп тапсырылған бөтен мүлікті иеленіп алу немесе
Істелген ұрлық бойынша тергеуші түскен мәліметтер мен көрсеткіштер
Негізгі көрсеткіш болып:
а) ұрланған мүліктерді қолға түсіру;
б) жетіспеген мүліктерді дәл табылуы, мүліктердін белгілі көлемде
Мүліктің жетіспеушілігінің негізінде талан-тараж фактісі анықталғаннан кейін төмендегідей
Материалды-жауапты тұлғасымен жасалынды.
Өзге де тұлғамен талан-таражға салынды,яғни қатардағы қызметкер немесе
Материалды-жауапты тұлғаның өзінің міндеттеріне салақтықпен орындағаны нәтижесінде жетіспеушілік
Обьективті себептерге байланысты, яғни сақтау, бұзылудың салдарынан.
Жоғарыда көзделген барлық болжамдарды шығару мен тексеру қажет
Тергеуші мекемеде, оқиға болған жерді қараудың нәтижесінде қажетті
Мәліметтер тергеушіге қарау мен құжаттарды тергеушіге зерттеу нәтижесінде,
Осы қылмыс түрінің тиімді және ұтымды тергелуін қамтамасыз
- мүлікті жеткізу бойынша операцияларымен тікелей байланысты (накладные,
- тергеушіге қызушылық тудырған жанама түрдегі құжаттар.
Кез келген құжаттын дұрыстығын анықтау үшін төмендегідей
- ғылыми – техникалық көмекті қолдану арқылы зерттеу
бір құжаттың бірнеше түп нұсқаларын салыстыру арқылы зерттеу
әр түрлі құжаттардағы жазуларды салыстыру арқылы құжаттардың қарамақайшы
Ал мүлікті ысырап ету немесе оларды талантаражға салумен
Бұл қылмыстың тергеу барысында криминалистикалық сараптама кең
Қол жазбаны зерттеу кезінде төмендегідей сұрақтар қарастырылады:
материалдыжауапты тұлғалардың қайсысымен құжаттар мен сандық жазулар орындалды;
Барлық құжаттарда жазуларды бір тұлғамен немесе басқалармен жасалынды
Қандай шарттармен жасалынды;
Белгілі тұлға атынан қолтаңба кіммен жасалынды.
Қылмыстық ортасындағы ревизияны өткізу ревизорға нақты сұрақтарды көрсете
Тергеушінің жүргізетін әрекеттері:
жетіспеушілік пайда болған түгендеуді жүргізушіден жауап алу;
ревизия актісінде көзделген қуәгерлерден жауап алу ;
материалдыжауапты тұлғалардан жауап алу.
Жоғарыда көзделген құжаттарды зерттеп, тергеуші аудит және сотбухгалтерлік
Аудит өткізу үшін негіздер:
белгілі мүлікті ұрлаудың бөлек фактілері бойынша мәліметтердің бар
сеніп тапсырылған мүлікті оған жауапты тұлғаны қылмыс үстінде
айып тағылған айғақтарды ақтау үшін бастапқы құжаттар мен
айып тағуды тексеру үшін.
Алдынала аудит өткізусіз экспертбухгалтер алдына қойылған сұрақтарға жауап
Тергеушінің тапсырмасы нақтыланған, мақсатталған, істе бар құжаттардын негізінде
Бір немесе байланысқан операцияларды көрсететін бірнеше құжаттарды зерттеу
Біркелкі құндылықтардың қозғалысын көрсететін есеп мәліметтерін зерттеу.
Бірінші топта жиі қарсы тексеру және құжаттарды бірлескен
Ревизия негізінде заңсыз пайдалану анықталатын болса,ревизор ол туралы
Тергеуші ревизия актісін алғаннан кейін, ол қойған талаптар
Куә ретінде сұрастырылатын ревизор мәліметтері, ревизия материалдарына толықтырылады.
Егер пайда болған сұрақтарды ревизорды сұраумен, маманның консультациясымен,
Бухгалтерия саласында арнайы білімді талап ететін қылмыстық іс
Бухгалтерлік сараптаманы тағайындау қажеттіліктері:
Істін мән-жайларымен ревизия мәліметтері арасында қайшылық;
Бастапқы және қайталама ревизия актілері арасындағы қайшылық;
Ревизорлармен тексерудін әдістерін дұрыс қолданбау немесе олардың білімінің
Басқа мамандықтар өкілдері - эксперт қорытындысымен байланысты
Егер мүдделі тұлғалар ревизия қорытындысымен келіспей және оларға
Есеп және есеп берумен байланысты, бухгалтерлік есептін дұрыстығы
Егер бұл сұрақтар туындамаса сараптама тағайындауда қажеті
Эксперт-технолог алдында өнім шығынның нормаларын қолданатын, көмекші материалдар,
Сезіктіден жауап алуды оны бірден ұсталғаннан кейін жүргізу
Тергеуші белгілі іс бойынша куәлерден жауап алуды жоспарлайды.
Жауап алуға дайындықтын бірінші элементі болып іс материалдарын
анықтауға жататын сұрақтар тізімін құру(жоспар);
іс материалдарындағы осы сұрақтар бойынша мәліметтерді тексеру;
құжаттарды тексеру материалдарын зерттеу, жауап алуда оларды қандай
жауап алуда дұрыс бағыт алу үшін қажет жағдайда
жауап алуға өзге қандай тұлғаларды шақыруды анықтау; жауа
Жауап алу дәлелдеме алудың ең кең таралған түріне
Жалпы ісжүргізу ережелері бойынша жауап алуды тергеу органы
Егер ісжүргізу әрекеті құжаттармен танысу үшін жауап алынатын
Сөз байласу немесе қысым көрсетудін болмауы үшін бір
Иелену немесе ысырап ету бойынша істерде куә ретінде
құжаттардың қолдан жасалуы немесе өзгертілуін көрген куәлерден;
есептілікті құрастыруға тікелей қатысты тұлғалардан ( есептік құжаттамаларды
белгілі жұмыс бойынша құжаттарды құрайтын әкімшілік – техникалық
иелену орын алған уақыттағы өндірістік жұмыстардың тікелей қатысушылары
иелену орын алған ұйымдардың жұмысына басқару мен бақылауды
қызметке қатысы жоқ тұлғалар (туыстар, жақындар, таныстар), олар
Жоғарыда көрсетілген тұлғалардан жауап алу барысында олардың қызметтік
бақылауды жүзеге асыру барысында салақтыққа жауапты болуы мүмкін
табылған жетіспеушілік, артықшылық, құжат айналымының бұзылуына тікелей жауапты
иеленудің қатысушыларымен өз қызметтік жағдайы бойынша
Заңи әдебиет анализінің негізінде иеленіп алу бойынша жауап
Бірінші топиелену үшін өз қызметтік жағдайы бойынша жауапты
Екінші топжетіспеушілік үшін жауапты, материалдыжауапты және өзге де
Үшінші топиеленудің қатысушыларымен өз қызметтік жағдайы бойынша байланысы
Өздерінің тәуелді жағдайына байланысты осы куәлер нақты айғақтар
Төртіші топиеленіп алу немесе ысырап ету жүргізілген ұйымдарда
Айыпталушыдан жауап алу психологиялық байланыс орнату үшін эмоциялық
Тергеуші жауап алуға дайындалу үшін лауазымды тұлғаларының қызметін
Мүлікті иеленіп алу мен ысырап ету бойынша айыпталушыдан
Қорытынды
Заң әдебиеттерінде талан - таражға салудың нысандарын бөліп
Сонымен, иеленіп алу немесе ысырап ету затына да
Қарастырып отырған қылмыстың объективтік жағын бөтен мүлікті ұрлаудың
Бөтеннің мүлкін иелену тек қана белсенді түрде жүзеге
Қылмыстың субъектісі болып қылмысты жасау кезіндегі қылмыстық заңмен
Қазіргі ақжағалы қылмылыстықтың қарқын өсуі, осы баптың санкциясының
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР:
Қазақстан Республикасының Конституциясы. – Алматы, 2004
Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі. 16 шілде 1997ж.
Қазақстан - 2030. Барлық қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі және
Назарбаев Н.А. Қазақстанның егеменді мемлекет ретінде қалыптасуы мен
Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодексі. – Алматы,
Ағыбаев А. Қылмыстық құқық .-Алматы, 2005
Ағыбаев А.Н., Бисенова М.Қ. Қылмыстық ниет және оның
Уголовное право РК. Общая часть под редакцией Рогова
Каиржанов Е. Криминология: Учебник. Алматы 2000
Қ.Р. Жоғарғы Сот Пленумының « Бөтен мүлікті тонауды
Борчашвили И.Ш. Комментарий к Уголовному кодексу РК.
Бөтеннің мүлкін иеленіп алу мен ондай мүлікті ысырап
Личность преступника - расхитителя чужого имущества //Проблемы совершенствования
Сеніп тапсырылган бөтеннің мүлкін иеленіп алу және ысырап
Назарбаев Н.Э. Қазақстанның егеменді мемлекет ретінде қалыптасуы мен
Қазақстан Республикасының құқықтық саясат түжырымдамасы. //Заң газеті, 2006,
Обьект присвоения или растраты чужого имущества/ЛСазахстанский журнал международного
Владимиров В.А. Квалификация преступлений против личной собственности. Москва
ҚР Конституциясы 6 бап 2 тармақ;
ҚР Азаматтық кодексі 188 бап;
ҚР Жоғары Соты Пленумының 25.06.96 жылғы «Бөтен мүлікті
Борчашвили И.Ш. Комментарий к Уголовному кодексу РК
25.06.96 жылғы ҚР Жоғары Сот Пленумы
Ә.А. Исаев, Г.Х. Найманова. Криминалистика. Алматы 2006ж. Жеті
Волынская. Криминалистика. Москва 2000г.
1
Экономика саласына байланысты жасалатын қылмыстардың криминалистикалық ерекшеліктері
Сеніп тапсырылған бөтен мүлікті иеленіп алу немесе ысырап етудің жалпы сипаттамасы
Экономикалық қылмыстарды зерттеу
Криминалистика пәнінен дәрістер
Криминалистикалық сипаттамаманың элементтері
Банктің ақша қаражаттарын заңсыз пайдаланудың қылмыстық-құқықтық және криминалистикалық сипаттамасы
Қаржы - несие саласындағы сыбайлас жемқорлықпен жасалған қылмыстарды тергеу әдістемесі
Криминалистика пәнінен лекция тезистері
Құжаттар криминалистикалық зерттеудің объектісі ретінде
Қылмыстарды ашуда және тергеуде ішкі істер органдарын ақпараттық талдаумен қамтамасыз етудің өзекті мәселелері