Шағын кәсіпкерліктің даму кезеңдері
Шағын және орта кәсіпкерлікті несиелендіру диплом жұмысы
МАЗМҰНЫ
Кіріспе 3
I тарау. Қазақстан экономикасы үшін шағын және орта бизнестің
1.1 Шағын және орта бизнестің дамуы мен несиелендірілунің әлемдік
1.2. Қазақстан Республикасындағы шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау. 18
ІІ -тарау. Шағын және орта бизнесті несиелендіру тәжірибесі 36
2.1 «Шағын кәсіпкерлікті дамыту қоры» АҚ құру көздері және
2.2 Шағын және орта бизнес объектілерін қаржыландыру және несиелендірулер
ІІІ-тарау Шағын кәсіпкерлік дамытуды несиелендіру жолдарының тиімділігін арттыру 47
ҚОРЫТЫНДЫ 56
Кіріспе
Нарықтық экономика дамуының теориясы мен тәжірибесіне сәйкес кәсіпкерлік қоғам
Нақты өмірде аталған аспектілердің көрінісі бірқатар ішкі және сыртқы
Шағын бизнесті дамытудың негізгі мақсаты кәсіпкерлік ары қарай дамуы
Осындай сәт ретінде нарықтық экономика жағдайында кәсіпкерліктін негізін құрайтын
Арнайы зерттеулер жүргізген ғалымдардың образдық салыстыруы бойынша “қазіргі дамыған
Қазақстандағы шағын кәсіпкерліктің дамуы өтпелуі кезең ерекшеліктеріне байланысты қиын
Шағын бизнестің қалыптасуының бастапқы кезеңінде жалпы ұлттық масштабта аталған
Қолданылған шаралар нәтижесінде 1992-1993 жылдары күш жинай бастаған шағын
Ол жалпы экономикалық жағдайдын нашарлауына, қолайсыз криминогендік жағдайдын болуына,
Осы уақытқа дейін Қазақстанда шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдаудағы негізгі
Сол себепті, негізгі мақсаты Қазақстанның бәсекелесті қабілетін жоғарлату болып
Қазіргі таңда, шағын және орта кәсіпкерлік өзін инновациялық экономикада
Қойылған міндеттерді жүзеге асыру үшін Қазақстан Республикасының Үкіметі шағын
Қазақстан Республикасы Агенттігінің мәліметтері бойынша республикада шағын кәсіпкерліктің 145,1
2005 жылдың бірінші қаңтарында шағын кәсіпкерлік субъектілерінің саны жалпы
Осы уақытқа дейін қолданылған қазіргі кезеңдегі мемлекеттік қолдаудың формаларымен
Ең біріншіден ол үкімет қабылдаған шараларға қарамастан шағын бизнес
Қазақстандағы кәсіпкерліктің дамуына кедергі жасаушы, жалпыға мәлім салық-салу, несиелендіру,
Қарастыруға ұсынылған диплом жұмысының тақырыбы әлемдік әдебиетте жете қарстырылғанмен
I тарау. Қазақстан экономикасы үшін шағын және орта бизнестің
1.1 Шағын және орта бизнестің дамуы мен несиелендірілунің әлемдік
Жалпы экономиканың тиімді дамуында ерекше роль мемлекеттің несие саясатына
Шағын бизнес меншік иелерінің көпшілігін құрайды, өзінің көптігінің есебінен,
Шағын кәсіпкерлік елдің құрылымдық қайта құрылуының мықты құралы болып
Шағын кәсіпкерлік өзгеріп отырған нарық конъюктурасына тез бейімделіп, экономикадағы
Нарық дамуының өмірлігі, танымдылығы, динамикасы шағын және орта кәсіпкерлікпен
Ол келесілерге байланысты:
шағын кәсіпкерлік қатысушылардың көптігіне;
қоғам мүшелері қажеттіліктерінің кез-келген деңгейінде сұранысқа әсерінің жеделділігі мен
шағын бизнес субъектілерінің бір сәтте екі ролде бола алуы
Әлеуметтік тұрақтылыққа әсер ету мүмкіндігі.
Экономиканы реформалау және қаржы ресурстарын шектеу жағдайында ірі бастапқы
Шағын кәсіпкерлік - өзінің дамуында бірнеше кезенді басынан кешірген,
Дамыған елдерде шағын бизнес белсенді құрылуын 40-50 жыл бұрын
Кесте-1
Шағын кәсіпкерліктің даму кезеңдері
Бірінші кезең Екінші кезең Үшінші кезең Төртінші кезең
1873-1929 ж.ж. 1929-1974 ж.ж. 1974-1985 ж.ж. 1986-1990 ж.ж. 1991-қазіргі
Шаруашылық іскерлік секторын монополизациялау Ғылыми-техникалық революция басы Монополиялардың шағын
Бизнестің жаңа формулаларының пайда болуы лизинг, франсайзиг, факторинг т.б.
Әлемдік тәжірибе дәлелдегендей, шағын бизнес, мемлекет гормониялы дами алмайтын
Ол көбіне экономикалық өсу қарқының, жалпы ұлттық өнім құрылымы
Елдегі шағын кәсіпкерліктің маңызды әлеуметтік қызметі оның ірі кәсіп
Бір жұмыспен қамтылғанда шаққанда, шағын фирмалардын жаңа өнімді 2,5
Біздің экономикамыздың шаруашылық етудің нарықтық механизмнің көшірілуі байланысты экономикасы
Шағын және орта бизнеске қолдау көрсетілуі бұл елдердегі мемлкет
Германияда шағын және орта бизнесті федералдық деңгейде экономика министрлігі
Инновациялық ескерлікпен айналысатын шағын және орта кәсіпкерлікке ғылыми-зерттеулермен технологиялар
Жапониядағы бұл типтегі мемлекеттік қолдау 40-жылдар аяғында сыртқы сауда
Шағын және орта кәсіпкерлікті мақсатты бюджеттік қаржыландыру бірнеше арнаулар
Ұлыбританияда эксперттік бағалау бойынша 96% фирмалар шағын және
Үкімет фирмаларға 70% зайым кепілдік береді. Британ үкіметі сондай-ақ
Елде Шағын фирмалардың мемлекеттік қызметінің 100 бөлімі жұмыс
Францияда Шағын және орта кәсіпкерлікті Өнеркәсіп министрлігі қолдайды.
Шағын бизнес іскерлігін мемлекеттік ынталандыру шараларының атап көрсететін бай
Шағын кәсіпкерлікке мемлекеттік көмектің негізгі арнасы экономикалық ынталандыру болып
АҚШ-та шағын фирмаларды ынталандырудың күрделі несие – қаржылық механизмі
Тікелей және кепілдікті заемдар шағын бизнесті федералдық үкіметтің қаржылық
Тікелей заемдар шағын фирмаларға ссудалық капиталдың жеке нарығынан несие
Кепілдікті заем беруде шағын бизнес істері бойынша әкімшілік несие
Кепілдік заемдар арқылы мемлекет әртүрлі кәсіпорындардың-жеке банктер, сауда және
Кореяда шағын және орта бизнестің 3 млн. субъектісі бар,
Соның ішінде шағын кәсіпорындардың үлесі 97% құрап отыр. Оңтүстік
Шағын және орта кәсіпкерлік үлесіне ЖҰӨ өндірісінің жартысы және
Сингапур Ғылыми-өнеркәсіптік парк дамуына қатысушы компанияларға, тек экспортқа бағытталған
Технопарк зонасында өнеркәсіптік ғимраттардың құрылысы мен эксплуатациясына жеңілдікті салық
Кәсіпкерлік сектор 01.11.2004 жылдағы жағдайымен салыстырғанда қоғамда көрнекті орын
Қазақстан Республикасында шағын кәсіпкерліктің 145,1 мың субъектісі болды, онда
Шағын кәсіпкерлік секторы бар потенциалды толық қолданбайды және экономикалық
Шағын кәсіпкерлік субъектілерінің тауар және қызмет сатудан түсімді көбейту
Қалыптасқан шағын кәсіпкерліктің салалық құрылым кейінгі жылдарда өзгермейді, істегі
Аймақтық аспектіде шағын бизнес даму диспропорциясы көрінуде. Осылайша шағын
Шағын кәсіпкерлік дамуында маңызды ролді Қазақстанның банк секторы алады.
2004 жылы банк жүйесі бойынша клиенттерге ссуда 3
12.2000 – 09.2004 ж.ж. экономика салалары бойынша банк несиелері.
Кесте-2
Қысқа мерзімді несиелер
(мың тенге)
12. 00 12.01 12.02 12.03 12.04.
Өнеркәсіп 11,954 16,049 42,772 82,845 69,050
Ауыл шаруашылығы 3,697 2,755 12,669 24,527 26,098
Құрылыс 1,563 3,606 4,328 9,419 13,777
Транспорт 752 281 3,533 6,245 7,094
Байланыс 1,583 2,043 5,484 9,552 12,331
Сауда 17,961 23,858 57,366 85,089 100,185
Басқада 13,241 20,536 17,033 23,457 26,926
Жұмыс барысында кәсіпкерлер көптеген мәселелермен соқтығысады және шағын кәсіпорындар
Шағын бизнес дамуына кедергі жасайтын мәселелер жалпыға мәлім.
Кесте-3
Орта және ұзақ мерзімді несиелер
(мың тенге)
12. 00 12.01 12.02 12.03 12.04.
Өнеркәсіп 9,896 16,271 41,511 83,968 124,204
Ауыл шаруашылығы 5,557 9,001 13,211 26,073 33,398
Құрылыс 403 2,118 7,630 13,572 25,140
Транспорт 3,129 4,399 12,956 14, 867 14, 962
Байланыс 637 855 422 2,077 3,292
Сауда 4,231 17,535 34,473 66,229 77,121
Басқада 11,338 19,763 22,820 41,896 55,154
Нақты нарықтық ортада қолында көп бастапқы капиталы жоқ, маркетингтік
Кәсіпкерлік дамуына кедергі болатын ең маңызды себептер келесілер:
Өнеркәсіптік өндірістегі шағын кәсіпорындардың жаңа тауар нарығына шындағы күрделілік.
Шағын кәсіпкерліктің неғұрлым кең және тұрақты дамымауының басты себебі
Алғашқы капитал жеткізбеуі, қор жинақтау мүмкіндіктерінің шектеулілігі, қаржы-несие ресурстарына
Кәсіпкерлікті қолдау және дамыту инфрақұрылымының, соның ішінде кәсіпкерлерді нарық
Тасымалдауға, электрқуатын ұстаушыларға және коммуналдық қызметке қатысты жоғары тарифтер.
Кәсіпкерлер даярлығының деңгейінің төмендігі – бизнес жүргізумен тығыз байланысты
Ешнәрсе білмейтін кәсіпкерде ұйымдастыру және өздігінен бизнес жүргізу бойынша
Нарықта тауар жылжытудағы күрделілік, кәсіпкерлікті, соның ішінде сауда ісін
1.2. Қазақстан Республикасындағы шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау.
Еліміздің даму жылдарында шағын бизнесті қолдау көп шаралар жүзеге
Қазақстан Республикасы заңына сәйкес кәсіпкерлік ретінде (кәсіпкерлік термінімен қатар
Шағын кәсіпкерлік субъектілері орташа жылдық жұмыскерлер саны 50 адамнан
Шағын кәсіпкерліктің субъектілері заңды тұлға құрмаған жеке кәсіпкерлер, сондай-ақ
толық серіктестік:
командиттік серіктестік:
жауапкершілігі шектеулі серіктестік:
қосымша жауапкершілікті серіктестік:
өндірістік кооператив.
Шағын кәсіпкерлік субъектілерінің орташа жылдық жұмыскерлер саны барлық жұмыскерлердің
Шағын кәсіпкерлік субъектісі аталған шектеулерден асқан жағдайда Қазақстан Республикасының
Шағын кәсіпкерлік субъектілері Қазақстан Республикасының заңына сәйкес кәсіпкерлік іскерліктің
Шағын бизнес субъектілері сондай-ақ шағын кәсіпкерлік субъектілері қатыса алмайтын
Шағын бизнестің мұндай анықтамасы Қазақстан Республикасының “Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік
Осы жерде аталған тағы бір жай: “... Осы күнге
Қазақстанда шағын кәсіпкерлік дамуын мемлекеттік қолдау мақсатында, Қазақстан Республикасының
Арнайы салық режимі төлеу кезінде ұсталатын жеке табыс салығынан
Арнайы салық режимі бір реттік талон, патент және жеңілдетілген
Арнайы салық режимін немесе жалпыға бірдей салық салу тәртібін
Шағын бизнес субъектілері үшін бюджетпен есептесудің тағы бір жеңілдетілген
Жеңілдетілген декларация негізіндегі жеңілдетілген салық салу режимі шағын кәсіпкерлік
Жеңілдетілген декларация бойынша салық сомасын салық төлеуші квартал соңында,
Кесте-4
Жеке және заңды кәсіпкерлердің табысына салық ставкасы
Жеке кәсіпкердің квартал ішіндегі табысы Салық ставкасы
1500,0 мың теңгеге дейін
1500,0 мың теңгеден жоғары табыс сомасынан 4%
60,0 мың теңге +1500,0 мың теңгеден жоғары табыс сомасының
3000,0 мың теңгеден жоғары
4500,0 мың теңгеге дейін 165,0 мың теңге + 3000,0
Заңды тұлғаның квартал ішіндегі табысы Салық ставкасы
1500,0 мың теңге табыс сомасынан 5%
1500,0 мың теңгеден жоғары
3000,0 мың теңгеге дейін 75,0 мың теңге +1500,0 мың
3000,0 мың теңгеден жоғары
4500,0 мың теңгеге дейін 180,0 мың теңге +3000,0 мың
4500,0 мың теңгеден жоғары
6500,0 мың теңгеге дейін 315,0 мың теңге +4500,0 мың
6500,0 мың теңгеден жоғары
9000,0 мың теңгеге дейін 535,0 мың теңге +6500,0 мың
Шағын бизнестің ұйымдастырушылық – құқықтық формалары.
Шағын бизнестің субъектісі өзінің іскерлігін заңды тұлға құрамастан жеке
Жеке кәсіпкерлер.
Жеке кәсіпкерлік түрі ретіндегі жеке кәсіпкерлік-азаматтардың табыс алуға бағытталған,
Жеке кәсіпкерлік субъектілері заңды тұлға сипаттары жоқ заңды тұлға
Жеке кәсіпкерлік түрлеріне тұлғалық кәсіпкерлік және бірлескен кәсіпкерлікті жатқызады.
Бірлескен кәсіпкерлікті жалпы құқық және басқа да мүлікті жалпы
Бірлескен кәсіпкерлік формалары;
1) ерлі-зайыптылардың бірлескен меншігі негізінде жүзеге асырылатын ерлі-зайыптылардың кәсіпкерлігі:
2) крестьяндық (фермерлік) шаруашылық немесе жекешеліндірілген тұрғын үйге ортақ
3) үлестік ортақ меншік негізінде жүзеге асырылатын кәсіпкерлік іскерліктің
Заңды тұлғалар. Қазақстан заңына сәйкес заңды тұлға деп шаруашылық
Коммерциялық ұйым болып табылатын заңды тұлға тек мемлекеттік кәсіпорын,
Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау мемлекеттік, салалық және аймақтық бағдарламалар
Шағын бизнесті мемлекеттік қолдау жүйесіндегі басты міндеттердің бірі қаржы-несие
Шағын бизнесті қолдаудың істегі формасы шағын кәсіпкерліктің дамуының мемлекеттік
Аталған бағдарламада міндеттерді, негізгі шараларды, шараларды қаржыландыру көздерін және
Мемлекет дамуындағы он жыл ішінде республикада шағын кәсіпкерлікті қолдаудың
1. Қазақстан Республикасының 1994-1995 жылға арналған шағын кәсіпкерлікті
2. Қазақстан Республикасында 1995-1996 жылға арналған шағын кәсіпкерлікті қолдау
3. Қазақстан Республикасында 1999-2000 жылға арналған шағын кәсіпкерлікті қолдау
4. Қазақстан Республикасында 2000-2001 жылға арналған шағын кәсіпкерлікті қолдау
5. 2001-2005 жылға арналған шағын кәсіпкерлікті дамытудың институционалдық мемлекеттік
6. Қазақстан Республикасында 2005-2007 жылдарға арналған шағын және орта
Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау келесі бағыттарда жүзеге асырылады:
Шағын кәсіпкерлік субъектілері үшін кадрларды қайта даярлау және квалификациясы
Шағын кәсіпкерлік субъектілерінің мемлекеттік қаржылық, статистикалық, материалдық-техникалық, және ақпараттық
Шағын кәсіпкерлік субъектілерін мемлекеттік тіркеуде, олардың іскерлігін лицензиялауда, өнімдерін
Салық салудың жеңілдетілген режимі, кедендік пошлина төлеу (салық каникулы,
Инвестицияларды тарту және қолдану жүйесін құру, соның ішінде шағын
Шағын кәсіпкерлік субъектілерінің сыртқы экономикалық іскерлігін қолдау, соның ішінде
Қаржылық көзін анықтай отырып шағын кәсіпкерлік субъектілерін несиелендірудің арнайы
Өнім өндіруге, жұмыс, қызмет орындауға мемлекеттік сатып алуларды орналастыруда
Қазақстан Республикасы Үкіметі және жергілікті атқарушы органдар қасында шағын
Қазақстан Республикасындағы 1992-1994 жылға арналған шағын кәсіпкерлікті қолдау және
Бұл кезенде шағын кәсіпкерлік субъектілерінің көп бөлігі тек коммерциялық
Осылайша 1993 жылы сауда, қоғамдық тамақтану, сауда-саттық және жабдықтау
Сол арада бұл кәсіпорындар өндірген халықтың тұтыну тауарлары тек
Республика экономикасының мемлекеттік емес секторын тек 12%-ын (4173) халықтың
Осылайша, бұл кезендегі шағын кәсіпкерлер субъектілерінің потенциялы толық қолданыс
Кәсіпкерлік дамуы, және соның ішінде жеке кәсіпкерлік дамуы мақсатты,
Осыған орай Қазақстан Республикасында 1995-1996 жылдарға арналған шағын кәсіпкерлікті
Бұл бағдарлама мықты жеке кәсіпкерлік, әсіресе шағын кәсіпкерлік құру
Бұл бағдарламаны жүзеге асыру Қазақстан Республикасы заныңа жеке меншікпен
Осы жылдары кәсіпкерлікті Европалық реконструкция және даму банкінің 100-миллиондық
1996 жыл алдында ЖҰӨ шағын кәсіпкерлік үлесі 2% құрады,
Шағын бизнестің ары қарай дамуы 1996-1998 жылғы реформалар тереңдету
Шағын және орта кәсіпкерлік түсініктерін нақтылау және заңдық немесе
Босаған жұмыс күшінің тез арада мамандық бағытын ауыстыруға әсер
Мемлекеттік бюджет және заемдық қаражат есебінен іскерлігін жартылай қаржыландыруды
Бұл кезеңде шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау республикада бірқатар белсенденді.
Шағын кәсіпкерлікті дамытудағы келесі қадам Қазақстан Республикасының 1999-2000 жылға
1999-2000 жылдардағы бағдарламада кепілдік қор негізінде приоритетті жобаларды екінші
Жоғарыда аталған шараларды жүзеге асыру үшін 05.06.2000 жылы
“Шағын” кәсіпкерлік бойынша республикалық ақпараттық-көрме орталығы ЖАҚ құру “туралы”
Сонымен қатар, бағдарламаны жасаушылар айтуынша мемлекеттік мекемелердің Қазақстанда шағын
Жергілікті әкімшіліктер мәслихат сессияларында бекітілетін аймақтық бағдарламалар жасауы керек.
Ең соңғы бағдарлама Қазақстан Республикасында 2005-2007 жылдарға арналған шағын
Бағдарламаны жасаушы Қазақстан Республикасының экономика және бюджетті жоспарлау министрлігі.
Бағдарлама мақсаты:
Шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерінің іскерлік сферасын неғұрлым кеңейтуге
Бағдарлама міндеттері.
1. Шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту үшін неғұрлым анық
2. Экономиканы бюрократизациясыздандыру және әкімшілік кедергілерді жою.
3. Кәсіпкерлік тарапынан көзқарас негізінде өмірлік қабілетті инфрақұрылым жүйесін
4. Шағын және орта кәсіпкерлікте көлеңкелі айналымды қысқарту.
5. Мемлекетке тән емес қызметтерді нарықтық ортаға ең біріншіден
Жоғарыда аталған міндеттер келесі негізгі шараларды жүзеге асыру жолымен
2005 жылы:
1. Ревизиялар жүргізу, Қазақстан Республикасының бірқатар заң және нормативтік
2. Шағын және орта кәсіпкерлік сферасының заң негізінің неғұрлым
3. Шағын және орта кәсіпкерлік саласындағы мемлекеттік органдардың бақылау
4. Шағын және орта кәсіпкерлік саласындағы мемлекеттік органдардың бақылау
5. Орта және шағын бизнес субъектілерін несиелендіру көлемін 10
6. “Шағын кәсіпкершілікті дамыту қоры” АҚ шағын кәсіпкерлік субъектілерін
7. Қаржылық супермаркет құру да жұмыстарды ұйымдастыру.
2006 жылы
1. Мемлекет және акционерлік қоғамдардың мамандық емес қызметтеріне таңдау
2. Шағын және орта бизнес субъектілерін несиелендірудің көлемін 25
2007 жылы.
1. Шағын және орта бизнес субъектілерін несиелендірудің көлемін 25
2. Мемлекеттің жеке сектормен арақатынасының жаңа идеологиясын құруды аяқтау.
Ең соңғысы. Меншікті заңдастыруға бірқатар шаралар кешенін қабылдау қажет,
Құрылым трансферттік технологияны инновацияны кәсіпкерлік және менеджмент мәселелерін оқу,
Қазақстан Республикасы Үкіметі шағын бизнесті қолдаудың тағы бір жолын
Бұл бағдарлама мазмұны алдынғы бағдарламаның шағын кәсіпкерлікті қолдану бағыттарынан
Шағын кәсіпкерлікті қолдау және қорғау мәселелерінде қоғамдық мәселелер ролін
Шағын бизнесті қолдау және қорғаудың инфрақұрылымын қолданудағы тиімділікті арттыру:
Шағын кәсіпкерлік сферасындағы нормативтік құқықтық актілерді әрі қарай жетілдіру
Шағын кәсіпкерлікті қолдаудағы қаржы несиелік және инвестициялық саясат
Шағын кәсіпкерлікте кадр даярлау, ғылыми-әдістемелік және ақпараттық жүйесін қамтамасыз
Сондай-ақ бұл бағдарламадағы шағын бизнестің қаржылық мәселелері ассигнациялау шегінде
Салалық құрылымдағы бірқатар жағымды өзгерістерге қарамастан, шағын кәсіпкерлік таңдап
Бағдарламаны жасаушылар айтуынша, шағын кәсіпкерлік субъектілерінің конъюктуралық жағдайға төзімсіз
Бағдарлама шегінде алғашқы шаралар ретінде келесілер көрсетілген: шағын кәсіпкерлік
Шағын бизнестің жетістікпен дамуын анықтайтын басты шарттардың бірі шағын
Шағын кәсіпкерлікті қаржы-несиелік және инвестициялық қолдау тендерлік негіздегі мемлекеттік
Шағын кәсіпкерлік субъектілерінің мемлекеттік тапсырыстарды орындауға қол жеткізуін кеңейту
Осы топ адамдарының меншігі заңсыз немесе жартылай заңсыз болғандықтан,
Біз экономикалық дамудың транзиттік зонасындамыз. Экономист эксперттер есептеуінше экономикалық
Оларды нарықтық айналымға қосу елдің тұтастай экономикасына әсер етеді.
Осыдан келіп келесі негізгі міндеттерді шеше отырып, шағын және
--- салық жүктемесін төмендету;
--- меншік пен активтерді заңдастыру;
--- несие ресурстарына қол жеткізуді жеңілдету;
--- әкімшілік шаралар мен рұқсаттарды жеңілдетуі;
--- бюрократия мен бақылау қадағалау органдарынан қорғауы;
--- шағын және орта бизнесті қолдаудың аймақтық орталықтарды құру,
Конституцияға сәйкес: «Әркімнің еркін кәсіпкерлік іскерлікке, өз мүлкін кез
ІІ -тарау. Шағын және орта бизнесті несиелендіру тәжірибесі
2.1 «Шағын кәсіпкерлікті дамыту қоры» АҚ құру көздері және
Кәсіпкерлікті мемлекеттің қаржылық қолдауы бірқатар шағымдарды талап етеді, ал
Шағын кәсіпкерлікті жедел дамыту үшін тікелей инвестициаларды белсенді тарту
Экономиканың приоритеттік секторларына инвестициалық жобаны жүзеге асыруға бағытталған, негізгі
ҚР-да шағын кәсіпкерлік субъектілерінің қалыптасуы және экономикалық өсуін ынталандыру
«Шағын кәсіпкерлікті дамыту қоры» АҚ 1997 жылдың 19-тамызында шағын
Шағын кәсіпкерлікті қаржылық қолдаудың мемлекеттік бағдарламасын жасап, жүзеге асыруға
Шағын кәсіпкерлік субъектілерін мақсатты несиелендіру;
Соның ішінде шағын кәсіпкерлікті дамытудың приоритеттік бағыттарынан, тауар және
Шағын кәсіпкерлік сферасында жаңа жұмыс орындарын құруда көмек ету;
Шағын кәсіпкерліктің бизнес орталықтары мен инкубаторларын кеңес берушілік, оқу
ҚР Үкіметінің тәртібімен тағайындалған несиелендіру бағдарламасына қатысу;
Қордың іс-әрекетінің негізгі мақсаты (жарлыққа сәйкес) жаңа өндіріс және
Қор теңге және шет ел валютасымен банктік операциялар жүргізуге
Ссудалық операциялар (төлеу, жеделдік және қайтарымдылық шартымен ақшалай формада
Ломбардтық операциялар (тез өткізілетін құнды қағаздар және қозғалатын мүлікті
Жалға берушінің келісім шарт мерзімінде жалға берілетін мүлікке меншік
Қор несиелендіруді кәсіпкерлікті қолдау бойынша мақсатты мемлекеттік бағдарламаларды жүзеге
Құрылған сәттен бастап Қор келесідей мемлекеттік бағдарламаларды жүзеге асыруға
ҚР Үкіметінің 1997 жылғы 19-қыркүйектегі №1353 «Реконструкция және Дамудың
Ауыл шаруашылығы секторы үшін АБР заемдық бағдарламасының екінші траншы
Отандық тауар өндірушілерді қолданудағы шараларды жүзеге асру бағдарламасы (22,7млн
1999жылғы 2-маусымдағы №693 «Отандық тауарөндірушілерді қолдаудың кейінгі шаралары туралы
Алматы қаласы бюджет қорынан шағын кәсіпкерлікті несиелендіру бағдарламасы (несие
Республиканың бюджет қорынан алатын кәсіпкерлік субъектілерін несиелендіру бағдарламасы (заем
Жеке қаражаттан шағын кәсіпкерлік субъектілерін несиелендіру бағдарламасы.
Қордың басқару органдарының құрылымына қатысты, оның жарғысына сәйкес келесіні
Қордың жоғарғы органы: мемлекетік акция пакетін иелік ету және
Қордың басқару органы: құрамы Қазақстан Республикасы үкіметімен
Қордың атқарушы органы: приседатель басшылық ететің правение.
Қордың бақылау органы : ішкі аудит қызметі .
Шағым кәсіпкерлік субьектілерін өз жеке қаражатымен несиелендіру бағдарламасы .Тікелей
Негізгі қорға салым несие сомасынан 50% -ден төмен болмау
Несиелендіру валютасы –теңге ,АҚШ доллары;
Несие мерзімі -5(бес ) жылға дейін ;
Сайақы ставкасы -10% жылдық ;
Жұмыскерлер саны -50 адамнан төмен емес ;
Активтердің жылдық жалпы құны 60000 еселік айлық есептік
Қор бизнес-жоспар құруға ерекше талаптар қоймайды.Экспертиза жүргізу
Кәсіпорын құрылған сәттен бастап ,ақша айналымын,өндіріс көлемін т.б.
Жобаны суреттеу;
Жоба бойынша шикізат, құрал-жабдық, материал жеткізуге келісім-шарт, протокол
Жоспарланатын өндірісті таңдауды негіздеу-қарастырылатын аймақта өндірілетін
Құрал-жабдық, шикізат, т.б. жабдықтаушыларды таңдауды негіздеу-алынатын құрал-жабдық, шикізаттың
4) Кәсіпорынның өндірістік шығындар бабын талдау. (жылу, су,
Жоба бойынша кәсіпорынның толық ақша ағымы ;
Несиені жабудың резервті көздері (суреттеу ; негіздеу)
Жобаның басқада қатысушылары, олардың ссуда алушымен арақатысының
Жобадаға қатысты келісім-шарттар;
2.2 Шағын және орта бизнес объектілерін қаржыландыру және несиелендірулер
Несие іскерлігін жүзеге асыру бойынша жұмыстар келесі шартты кезеңдер
Бірінші кезең- несие беру туралы мәселені шешуде алдын ала
Екінші кезең – банктік заем келісімі іске қосылу мерзімінде
Үшінші кезең – несиені қайтару.
Несие беру туралы мәселені шешуде алдын ала жұмыс.
Кездесу және несиеге өтініш беру.
Клиент қорға несие беру туралы өтінішпен келсе, ақпараттық әңгіме
Несиелендіру мүмкіндігін алдын ала бағалаудан кейін қорға несиеге өтініш
Құжаттарды қабылдау.
Қор концеляриясына несие алуға өтініш, анкета және тізім бойынша
Құқықтық актілерді талдау.
Құжаттар қабылданғаннан кейін Қор басшысының тапсырмасымен құжаттар пакеті Заңдық
Жағымды заңдық тұжырым жасалған жағдайда жоба жобалық қаржыландыру басқармасына
Заемалушының қаржылық несие қабілетін талдау.
Несиелендіру мақсаттылығының мәселесін шешу үшін экономикалық экспертиза жүргізіледі, мақсаты
Қаржылық жағдайы.
Ағымдағы іскерлік, жоба жағдайы;
Клиент жетістіктері мен сапасын бағалау, сәйкес тәжірибе, бәсекелестік қабілет,
Жобаны, сұралған несие параметрлерін бағалау;
Сала, перспектива және ондағы клиент орнын бағалау;
Негізгі тәуекелді бағалау;
Несиенің Қор талаптарына сай келуі. Экономикалық экспертиза нәтижесі бойынша
Қамтамасыз етілуге ұсынылатын кепілдік мүлкін талдау.
Заң бөлімінен Қорға берілген кепілдік қамтамасыз ету үшін құқық
Несиелік комитет, Қор Правлениесі немесе Директорлар Кеңесінің шешімі орындалады
Несие беру туралы дұрыс шешім қабылданғаннан кейін банктік заем
Бухгалтерия қажетті счеттар ашып, жедел міндеттеме мен кепілдік құнын
2. Несие келісімінің істегі мерзімінде заем алушымен жұмыс.
Заем алушымен жұмыс істеу үшін арнайы досье жасалады, онда
Заемалушының құрылтайшылық құжаттары (жарғы, жарғылық келісім, статистикалық құжат, мемлекеттік
Егер тұлға заемалушы адамы болса, заем алушы атынан несие
Несие бойынша материалдар (несиеге өтініш, банктік заем келісімінің
Қаржы экономикалық ақпарат (қаржылық есеп беру, талдау таблицалары,салық декларациялары,
Клиенттің несиелік қабілеті туралы материалдар (талдау есебі, басқа банктерден,
Несиені қамтамасыз ету бойынша құжаттар (кепілдік тіркеу туралы куәлік,
Несие бойынша хат алысу (клиентпен хат алысу, кездесу хаттамалары);
Заңдық және экономикалық тұжырымдамалар көшірмесі, кепілдік мүлікті бағалау анықтамасы,
Несие қорын мақсатты қолдауды дәлдейтін құжаттар;
Бұйрықтар, төлемдік құжаттар.
Несие досьесіндегі құжаттар тігіліп, хронологиялық тәртіппен номерленуі керек. Несие
Несиені қайтару.
Несие бойынша қарызды жабу несиені қолдану үшін сыйақыны несие
Штрафтық санкциялар бойынша – есептелген сый ақыға;
Штрафтық санкциялар бойынша-несиенің негізгі сомасы бойынша;
Есептелген сыйақы бойынша –несиені қолдану үшін;
Несиенің негізгі сомасы бойынша;
Заем алушы несиені алдын ала тек қордың жазбаша келісімін
Несие бойынша алдын ала төлеу туралы көрсетілген мерзімнен кешіктірілген
ІІІ-тарау Шағын кәсіпкерлік дамытуды несиелендіру жолдарының тиімділігін арттыру
Қордың негізгі іскерлігі бекітілген бағдарламалардың орындауына мемлекеттік бюджеттен бөлінетін
Мемлекеттік бағдарламаларды жүзеге асыруға қатысу Қордың институционалдық құрылуына ғана
Қазақстанның бірқатар халықаралық несиелендіру бағдарламаларына қатысуы мұндай қаржылық іскерлікте
Азиялық Даму Банкінің заемдық Бағдарламасын жүзеге асыруда Қор қаржы
Қор және Агенттік қалауы бойынша Импорт орнын толтыру
Қордың шағын кәсіпкерлікті инвестициялау көлемі мен қарқынын ұлғайту мақсатында
Үкіметтің келесі қарастырылуына жіберілуі үшін Қордың несие саясаты туралы
2000-2001ж.ж. қаржы-экономикалық іскерлігінің нәтижесі.
Қор табысының негізгі бабы несие іскерлігінен түскен табыс болып
АБР несиесі бойынша қор сыйақысының жылдық ставкасы 0,5 %
ҚР Қаржы Министрлігінің алу керек сыйақысы 75 %құрайды, және
ЕБРР несиесі бойынша Қордың жылдық сыйақысы 25 % -245
Импорт орнын толтыру және экспортқа бағытталған өндіріс бағдарламалары бойынша
Қор ҚР Қаржы Министрлігінің агенттігі болғандықтан және агенттік келісіміне
Осы себептен Қор АБР, ИЗП, Бағдарламаларын жүзеге асыру шегінде
Кесте-5
2003-2004жылдар аралығындағы алынған табысты талдау
Табыстар 2003жыл 2004жыл
АБР 15 999,61 16 052,77
ЕБРР 278 406,97 576 037,31
ИЗП 149 433,50 119 292,93
Бидай -81 068,34
Қалалық әкімшілік
587,02
Жеке қаражат 44 482,66 68 970,59
Арендалық төлемдер 32 868,40 37 356,78
Сатудан табыс 29 370,90 8739,40
Курстық айырма 17 612,60 8261,27
Курстық ауытқу
27 101,30
Барлық табыс 487 106,3 862 399,37
Шығындар 2003 2004
Жалпы әкімшілік шығындар 108 632,9 140 117,30
Сыйақы бойынша шығындар 206 647,00 434 290,40
Провизия
196 497,50
Барлық шығындар 314 279,90 770 905,20
Табыс салығын төлегенге дейінгі табыс 172 826,40 91 494,17
Табыс салығы бойынша шығын 44 122,70 108 179,00
Барлық табыс(+) шығын(-) 128 703,70 -16 684,83
Кесте-6
Ағымдағы жыл нәтижесі бойынша (несиелендіру бойынша) 01.10.04жылға бағдарлама шегінде
Несиелендіру жолы АҚШ долларымен сома
АБР Заемы 27 994 292,35
ЕБРР несиелендіруі 56 950 000,00
Бидай сатып алу бағдарламасы бойынша несиелер 20 680 506,72
Отандық тауар өндірушілерді қолдау бағдарламасы б/ша несиелер 1050571,41
Жеке қаражаттан несиелер 1285 408,7
Алматы қаласы әкімшілігінің бағдарламасы б/ша несиелендіру 68 806,11
Республикалық бюджет бағдарламасы б/ша несиелендіру 192 170,82
Барлығы 117 665 756,11
Қордың даму жоспары ҚР Президентінің Қазақстан Халқының «2003 жылғы
Кесте-7
31.12.04 жылға табыс сомасы
(мың теңге)
Табыстар
АБР б/ша табыс 423 960,66
Импорт орнын толтыру және экспортқа бағытталған өндіріс бағдарламасы б/ша
Жеке қаражат бойынша табыс 58 237,2
Алматы қаласы әкімшілігі бағдарламасы бойынша табыс 1 859,78
Жалдық төлемдер 17 450,2
Өткізуден түскен табыс -910,4
Курстық айырма 2 255,33
Курстық ауытқу 5 496,3
Барлығы 563 686,74
Шығындар
Жалпы әкімшілік шығындар 115 196,00
Сыйақы б/ша шығындар 311 464,00
Провизия 0
Барлығы 426 660,00
Табыс салығын төлегенге дейінгі табыс 137 026,74
Табыс салығы б/ша шығын 17667,00
Барлық табыс (шығын) 119 359,74
Қор алдында тұрған басты міндет шағын және орта бизнесті
Шағын және орта бизнесті қаржылық қолдауды күшейту мақсатында перспективада
Шағын және орта кәсіпкерлерді несие қаражатына қол жеткізу мүмкіндігін
Шағын және орта кәсіпкерлікті тікелей несиелендіру көлемін ұлғайту;
екінші деңгей банктерінен несие алуы үшін олардың есебіне кепілдік
Шағын кәсіпкерлік субъектілеріне шағын несиелер беруі;
Шағын кәсіпкерлік субъектілеріне несие жолдарын ашу, себебі несие жолдары
Қарама қарсы несиелендіру серіктестерін құру тәжірибесін енгізу. Бұл жерде
Несиелендірудің нақты параметрлерімен критерийлерін (мерзімі, несие мөлшері, сыйақы ставкасы,
Несие алушы шығынды азайту мақсатында –есепті кассалық орталық ашу;
Несиелендіру процесін жеңілдетуді қамтамасыз ету мақсатында өкілетті органдар және
Несиелендірудің альтернативтік формаларын енгізу, атап айтсақ лизиг, соның ішінде
Қаржыландырудың ұзақ мерзімді формасы-қаржылық лизинг келісіміне отыру лизинг
Лизингтік төлемдерді төлеудің графигі, яғни лизинг затының экслуатациялық өндіріс
Инвестициялық қаражат қайтарымдылығын лизинг берушінің мүлкі болып табылатын лизинг
Ресурстарды үнемдеу себебі, құрал жабдықты сатып алумен байланысты мәселелерді
Лизинг объектісі Лизинг алушы балансында тұрады, лизинг объектісінің амортизациясы
Өндірісті кеңейту және модернизациялау , кәсіпорынның материалдық техникалық базасын
Келісім мерзімі біткенде қалдық құны бойынша құрал жабдықты кәсіпорын
Қымбат тұратын ауылшаруашылық техникасының толық құнына қолма қол ақшаны
Лизингтік келісімді қаржыландыру көзі ретінде,
Лизинг беруші ретінде;
Қор іс әрекеті туралы ақпаратқа қол жеткізуді жоғарылату мақсатында
2) Активтерді оңтайландыру (ұлғайту) (негізгі іскерлік шағын және орта
Ішкі және сыртқы нарықтан ссудалық капитал алу, яғни мақсатты
Құнды қағаздар шығару арқылы жеке капиталды ары қарай капитализациялау.
Облигация бойынша салымшылар банктік депозиттерге қарағанда көбірек сыйақы ала
Облигациялық заемның классикалық формасы бойынша эмитент міндеттемесі жүйелі түрде
Осылайша, Қор ішкі нарыққа жалпы сомасы 10млн доллар, айналым
Облигацияның жаңа шығарылымының эмиссиясы әрқашан шығаруды тіркеуге уақыт және
Қор жоспарлаған міндеттер мен шаралар кешені қаржы ресурстары және
«Шағын кәсәпкерлікті дамыту қоры» АҚ-ң іскерлігінің негізгі бағыттар концепциясы
Қор толығымен өзінің барлық потенциалы мен мүмкіндіктерін шағын және
ҚОРЫТЫНДЫ
Жасалған жұмысты қортындылай келе, шағын және орта бизнестің дамуы
«Қазақстан-2030» даму стратегиясында шағын және орта бизнестің дамуына басты
Кәсіпкеліктің даму перспективасы республикада тиімді нарықтық экономика құру және
Осыдан келе, кәсіпкерліктің басты мақсаты өндіріс көлемін ұлғайту, еңбекке
Айтып өткендей, нарықтық экономикада ортаңғы класс қоғам өмірінің маңызды
Біздің елімізде осы уақытқа дейін мемлекеттік қолдау объективтік және
Кәсіпкердің ортаңғы класс өкілі ретінде және экономиканың бұл секторындағы
Ортаңғы кластың негізгі ерекшелік белгілері ретінде қолданылатындар:
жоғары білім деңгейі және мамандануы;
экономикалық және әлеуметтік белсенділік;
Экономикалық тұрақсыздық нәтижелерін демпфирлуге мүмкіндігі бар материалдық активтердің болуы.
Эксперттер бағалауынша жоғарыда көрсетілген ортаңғы класс критерийлеріне Қазақстанда толығымен
Шағын және орта бизнесті дамытуға кедергі жасаушы негізгі мәселелер:
Фискальдық саясат.
ҚР жаңа салық кодексінде республикадағы шағын кәсіпкерлік іс әрекетін
Қалыптасқан жағдайды талдау кәсіпкерлер өз табысының 50%-ін бюджетке беруге
Қаржы-несие механизмі.
Мониторингтік зерттеу нәтижелері, өндірісін кеңейтуді жоспарлаған кәсіпкерлер үлесі азайғандығын
Негізгі есептердің бірі жаңа іс ашу үшін, сондай-ақ бар
Әкімшілік кедергілер.
Көпшілік заңды актілер жасауда төмен сапамен және кәсіпкерлердің әртүрлі
Әсіресе бұл кәсіпкерлердің мемлекеттік органдармен лицензиялау, сертификаттау және стандарттау,
Инфрақұрылым.
Кейінгі жылдарда шағын кәсіпкерліктің тиімді дамуын қамтамасыз етуші нарықтық,
Қазақстан үшін аймақ бойынша объектілерді бөліп тарату теңсіздігі тән,
Алда Республиканың тұрақты әлеуметтік экономикалық дамуы күтіледі. 2005жылы
Президенттің Қазақстан халқына Жолдауында көрсетілген «Шағын және орта бизнесті»
Салық жүктемесін төмендету;
Меншік және активті заңдастыру;
Несие ресурстарына қол жеткізуді қамтамасыз ету;
әкімшілік процедуралар мен ресурстарды жеңілдету;
бақылау-тексеру органдарының бюрократиясынан қорғау;
шағын және орта бизнесті қолдаудың аймақтық орталықтарды құру, маркетингтік
Аталған міндеттерді жағымды шешу үшін келесі салаларда сәйкес шараларды
шағын және орта бизнес үшін жаңа критерийлар жасау;
салықтың және кедендік реттеу механизмдерін жетілдіру;
істегі және жаңа қаржы-несие институттарын және оларға сәйкес механизмдердің
шағын кәсіпкерлік іскерлігін реттеуші мемлекеттік органдардың іскерлігін жетілдіру;
нарықтық өндірістік және инновациялық инфрақұрылымды құру және дамыту;
Үкіметтен тыс ұйымдар ролін жоғарылату;
Шағын кәсіпкерлік секторы жұмысы үшін персоналды даярлау және қайта
Экономикалық тұрақты даму шағын және орта кәсіпкерлікті даму үшін
Қазақстан Президентінің Халыққа Жолдауындағы жағдайға сәйкес, қазіргі кезеңде агроөнеркәсіп
Шағын кәсіпкерлік субъектілерінің құқықтық жағдайын анықтайтын және іскерлігін регламенттайтын
«Шағын кәсіпкерлікті дамыту қоры» АҚ-ның шағын және Орта кәсіпкерлікті
Осылайша активтер мөлшерімен Қор қаржы ұйымдары мен несиелендіруді жүзеге
Шағын және орта бизнесті дамытуға көңіл бөле отрып, біз
1 Малый и средний бизнес Казахстана -2004-№ 1
1 Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі (10 бап)
1 1997 жылғы 19 маусымның №341-11 “Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік
1 Салық кодексі 64 тарау 377 бет.
1 Абжанова Д. Развитие малого бизнеса в Казахстане, состаяние
1 Мамырбаева О.Б. Государственные программы поддержки и развития малого
1 Мамырбаева О.Б. Государственные программы поддержки и развития малого
1 Современный Казахстан: цифры и факты – Алматы 2002
Қазақстан Республикасының 2001-2002 жылдарға арналған шағын кәсіпкерлікті қолдау және
4
Шағын кәсіпкерліктің даму кезеңдері
КӘСІПКЕРЛІК ҚЫЗМЕТ, ОНЫҢ НЕГІЗГІ ТҮРЛЕРІ МЕН НЫСАНДАРЫ
Қазақстанда кәсіпкерліктің дамуы туралы ақпарат
Кәсіпкерліктің дамуы, формалары және бағыттары
Кәсіпкершілік - шаруашылық әдіс ретінде және оның негізгі түрлері
Кәсіпкерлік экономикалық категория ретінде
Франчайзинг жүйесін әзірлеу кезеңдері
Қазақстан Республикасында кәсіпкерік жүргізу
Кәсіпкерлердің конституциялық құқықтары мен кепілдіктері
КӘСІПКЕРЛІК ӘЛЕУМЕТТАНУЫ ПӘНІНІҢ ОҚУ- ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ