НЕГІЗГІ ҚҰРАЛДАР ЕСЕБІ
>
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 3
І Бөлім. КӘСІПОРЫННЫҢ ТЕХНИКА-ЭКОНОМИКАЛЫҚ СИПАТТАМАСЫ 5
1.1 Негізгі құралдардың түсінігі, және оның маңыздылығы 5
1.2 «АВК Капланбек» ЖШС-нің жалпы экономикалық сипаттамасы 10
1.3 Кәсіпорынның есеп саясаты 13
ІІ Бөлім. НЕГІЗГІ ҚҰРАЛДАР ЕСЕБІ 21
2.1 Негізгі құралдар есебін ұйымдастыру тәсілдері 21
2.3 Негізгі құралдардың түсу есебі 37
2.4 Негізгі құралдарды есептен шығару есебі 43
ІІІ Бөлім. НЕГІЗГІ ҚҰРАЛДАРДЫҢ ТАЛДАУЫ 51
3.1 Ұзақ мерзімді активтердің құрамы мен құрылымын талдау 51
3.2 Негізгі құралдардың техникалық жағдайы мен тиімділік көрсеткіштерін талдау
ҚОРЫТЫНДЫ 71
ҚОЛДАНЫЛАТЫН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 73
КІРІСПЕ
Қазіргі таңда кез келген кәсіпорынды басқару жүйесінде бухгалтерлік есеп
Шаруашылық жүргізудің қазіргі жағдайында кәсіпорындардың күрделі экономикалық тетігін нақты,
Экономиканың барлық саласындағы кәсіпорындардың иелері мен еңбек ұжымдары шикізат
Есепке алынған ақпараттардың көмегімен кәсіпорынның және олардың құрылымдық бөлімшелерінің
Экономиканың саласындағы мамандар, оның ішінде, бірінші кезекте, бухгалтерия қызметкерлері
Дипломдық жұмыстың негізгі мақсаты – негізгі құралдар түсінігі, кәсіпорындағы
Қарастырылып отырған жұмыстың негізгі объектісі ЖШС «Капланбек» ұйымы болып
Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қорытынды, қосымшалар және қолданылған
есебі, оған түгендеу жүргізу тәсілдері және жетілдіру жолдары
қарастырылады.
І Бөлім. КӘСІПОРЫННЫҢ ТЕХНИКА-ЭКОНОМИКАЛЫҚ СИПАТТАМАСЫ
1.1 Негізгі құралдардың түсінігі, және оның маңыздылығы
Бухгалтерлік есептің 16 «Негізгі құралдар» деп аталатын халықаралық стандарттарына
Негізгі құралдарға: қозғалмайтын мүлік, жер учаскелері, үйлер мен ғимараттар,
Негізгі құралдар объектісі төмендегі шарттарға сай келгенде ғана актив
а) егер кәсіпорынның активпен байланысты келешек экономикалық пайда алатындығы
ә) егер кәсіпорын үшін активтің өзіндік құнын сенімді түрде
Негізгі құралджар есебін ойдағыдай жүргізу үшін алдымен оларды жүйелеп
Барлық негізгі құралдар өздерінің өндіріске қатысуына қарай өндірістік және
Негізгі құралдарды экономикалық салаларына қарай топтастырған кезде олардың қатысуымен
Егер шаруашылық субъектідегі негізгі құралдардың бәрі тек қана субъектінің
Мысалы: Өнеркәсіптік өнімдерін өндіру процесіне тікелей байланысты негізгі құралдардың
Егер кәсіпорынның балансында оның негізгі қызметінен басқа салаларында қызмет
Негізгі құралдар пайдалану мақсатына және атқаратын міндеттері қызметіне қарай
Жер (кәсіпорында пайдаланылатын барлық жер);
Өндірістік ғимараттар мен құрылғылар;
Машиналар мен жабдықтар, өткізгіш тетіктер;
Көлік құралдары;
Басқадай негізгі құралдар.
Негізгі құралдар кімнің меншігінде, иелігінде екендігіне қарай меншікті, яғни
Жұмыс істейтіндерге өндіріс процесіндегі, яғни қолданыстағы негізгі құралдар жатады.
Жұмыс істейтін негізгі құралдардың тоқталып қойылған, белгілі себептермен басқада
Сақтауда тұрған негізгі құралдардың қатарына келешекте, яғни алдағы уақытта
Бухгалтерлік есептің 16 «Негізгі құралдар» деп аталатын халықаралық стандарттарына
Негізгі құралдар объектісінің өзіндік құнына сатып алу бағасы, оның
Тікелей шығындарға төмендегі шығындржатады:
алаңды (құрылыс жүргізуге арналған участокты) дайындау шығындары;
тасымалдау және түсірумен байланысты бастапқы шығындар;
орнатуға байланысты шығындар;
архитекторлардың және инжинерлердің жұмыстары сияқты кәсіби қызмет көрсетудің құны.
Кәсіпорынның өзінде шығарылған негізгі құралдардың құны активтерді сатып алу
Кәсіпорын өздерінің негізгі құралдарының есебін 2400-шотының бөлімшелерінде, яғни мына
2411-шот – жер;
2412-шот – үйлер мен ғимараттар;
2413-шот – машиналар мен жабдықтар;
2414-шот – көліктер құралдары;
2415-шот – компьютерлер, перифирициялық қондырғылар және деректерді өңдеу жөніндегі
2416-шот – кеңсе жиһазы;
2417-шот - өндірістік құрал саймандар мен керек жарақтар.
Бұлар активті болғандықтан дебетінде негізгі құралдарының кірісі, яғни көбеюі,
Кәсіпорында негізгі құралдардың есебін дұрыс жүргізу үшін және олардың
Негізгі құралдар тозуына, бұзылуына, басқа ұйымдар мен адамдарға берілуіне,
Кәсіпорында инвентарлық карточкалар және инвентарлық кітапшалармен қатар ірі машиналар
Негізгі құралдардың бухгалтерлік есебінің міндеті:
- Расталған есептік мәліметтердің, техникалық паспорттардың, басқа да құжаттар
- Негізгі құралдардың келіп түсуін, шығарылуын, қозғалысын есепте уақытылы
- Негізгі құралдардың тозуының дұрыс есептелуіне және тиімді пайдалануына
- Негізгі құралдарға ағымдағы және модернизациялауды жүргізумен байланысты шығындарды
-Моральды және физикалық тұрғыдан ескірген негізгі құралдарды жедел айқындау;
- Негізгі құралдар бойынша дұрыс есептеме жасау үшін бухгалтерлік
Кез келген өндіріс өз қызметіне құрал-жабдықтарын тартса ғана жүреді,
1.2 «АВК Капланбек» ЖШС-нің жалпы экономикалық сипаттамасы
Капланбек шарап заводының негізі 1934 жылы құрылған.1994 жылға дейін
Міне содан бері 13 жыл көлемінде шарап түрлерін өндіріп
Заводтың болашақ жоспарында жүзімдіктерді көбейтіп, ескірген жүзімдіктерді жаңартып және
Шаруа қожалықтарымен келісім-шартқа отырып және жергілікті тұрғындармен жеке жүзім
«Капланбек АВК» ЖШС-нің шығарған өнімдерін Қазақстанның қалалары аудандары және
Сатып өткізу негізінен келісілген көтерме сауда арқылы және дүкендер
Өндірістік өнім өндіру көлемі шамамен жылына 6,7 млн теңгеге
«Бахус» Ашық Акционерлік Қоғамы;
«Конысбаев» - шарап заводы және Абай аудандағы «Назико» Жауапкершілігі
Өзбекстандағы шарап заводтары есептеледі.
«Капланбек АВК» ЖШС Оңтүстік Қазақстан облысы аумағында бірден-бір ірі
Заводтың барлық инфраструктура мен жарақталған шарап өнімдерін шығару үшін
Өндірістің негізіне жүзімді өңдеу арқылы маркалы шараптың 8 түрі
Олар: «Херес», «Капланбек», «Мускат», «Ақ-бұлақ», «Ислам», «Жоламан», «Ерке-Тумаш», «Қызыл-Таң»
Заводта:
сөткесіне 850 тонна жүзімді өңдейтін 8 желі бар;
сөткесіне 75 тонна жеміс өңдейтін 2 желі бар;
сағатына 1500 шөлмек құятын 2 желі бар;
сағатына 5000 шөлмек құятын 1 желі бар;
сөткесіне 500 долл беретін спирт колоннасы құрастырылып жатыр;
сөткесіне 280 дол беретін коньяк колоннасы жұмыс істеп тұр.
Басқарма ғимараты 2 қабаттан тұрады.Осы ғимаратта керекті құралдармен жабдықталған
Есеп шоты – 009467183 Халық Банкі
Шымкент қаласы МФО – 195801604
СТН – 581200001712
Қаржылық шаруашылық іс-әрекеті туралы көрсеткіштер
Көрсеткіштер Өлшем бірлігі 2005 г 2006г 2007г
1.Өндіріс көлемі Мың долл 228,94 114,56 19201,5
2.Өндіріс көлемі Мың долл 91396,0 93406,2 97506,8
3.Өндіру көлемі Мың долл 16,69 67,83 35,95
4.Сатудан түскен пайда Мың теңге 12633,7 25131,6 24397,5
5.Өндірілген өнімнің өзіндік құны Мың теңге 48028,3 126,25 5208,2
6.Сатудан түскен өнімнің өзіндік құны Мың теңге 11747,7 19252,5
7.Сатудан түскен өнімнің қаржылық нәтижесі Мың теңге
+886,0
+15145,0
+5403,3
8.Амортизациялық шегерім Мың теңге 2136,8 2620,7 3494,3
9.Салықтар ж/е басқа да шығындар Мың теңге 125,2 13953,2
10.Қаржылық нәтиженің барлығы (+,-) Мың теңге
-1250,8
-1428,9
-706,0
1.3 Кәсіпорынның есеп саясаты
Есепке алуды және қайта есептеуді жүргізеді: мемлекеттік және жергілікті
Нарықтық экономиканың қалыптасу жағдайларында кәсіпорындарындағы бухгалтерлік есепті ұйымдастыруды жетілдіру
Есепті халықаралық стандартын енгізу есептің, бақылаудыңсапасы мен тиімділігін едәуір
Қазақстан Республикасы Ұлттық комиссияның 1996 жылғы 12 қарашадағы №3
Есеп саясаты – бұл ұйымның есептік нұсқасын нұсқалар рұқсат
Яғни, зерттеліп отырған кәсіпорынның есеп саясаты жалпылама қабылданған, белгілі
Көптеген ұйымдарда кәсіпорынның барлық активтерінің жартысынан көбін негізгі құрлдар
2410 – «Негізгі құралдар»,
2420 – «Негізгі құралдардың амортизациясы».
Негізгі құралдар дегеніміз – материалдық активтер, оларды ұйым өндірісте
Негізгі құралдар бірнеше түрге бөлінеді. Негізгі құралдардың түрі дегеніміз-
жер;
үй және ғимараттар;
машиналық құралдар; кемелер;
ұшақтар;
автокөліктік құралдар,
жылжымайтын мүлікпен біріктірілген жиһаз бен жылжымылы мүлік;
кеңсе жабдығы жекелеген түрлердің мысалдары болып табылады.
Негізгі құралдарды бірнеше түрлерге бөлуге байланысты синтетикалық шоттар ашылады.
Актив ретінде бастапқы танығаннан кейін жылжымайтын мүлік барлық жинақталған
Құнсызданудан пайда болған амортизация мен шығындарды шоғырландыруға 2420 «Негізгі
«ХҚЕС бойынша алғашқы қаржылық есептілік» термині оның ХҚЕС-на айқын
Осындай мәлімдеме жасау үшін ЖШС «Капланбек» компаниясының кең көлемде
ЖШС «Капланбек» компаниясы жұмысының кезеңдерін негізгі құралдарды есепке алу
ЖШС «Капланбек» компаниясының мамандары мынадай алдын ала жұмыс жүргізеді:
негізгі құралдарды есепке алуға қатысты компания қолданатын есепке алу
жүргізілген талдау нәтижелерінің негізінде ЖШС «Капланбек» компаниясының Есеп саясатын
қалыптастырылған кәсіби пайымдаулар ескеріле отырып, компанияның ХҚЕС-дағы тиісті принциптерге
Осыған байланысты іс жүзінде әрбір халықаралық стандарттың кәсіби
Бухгалтерлік есептің әдіскерлері шаруашылық жағдайын сипаттау үшін және шын
ЖШС «Капланбек» мамандары негізгі құралдарды есепке алуға қатысты қолданылатын
Бүгінгі күні Республикада ХҚЕС-ның ресми бекітілген мәтінінің жоқ екендігін
Әдістемелік ұсынылымдардың мәтінін сіз 2006 жылғы «Справочник бухгалтера» анықтамалығының
Негізгі құралдар ЖШС «Капланбек» барлық активтерінің едәуір бөлігін құрайды,
компания тауарлар өндіру немесе жеткізу және қызмет көсету үшін,
және бір кезеңнен астам уақыт ішінде пайдалану болжанатын материалдық
16 ХҚЕС-на сәйкес, негізгі құралдардың объектісі, компанияның активке байланысты
Болашақ экономикалық пайдалар алу компанияның:
активке байланысты байлық алуына;
өзіне тиісті тәуекелдер алатынына қатысты айқындаманы білдіреді.
Егер актив экономикалық пайда әкелмесе, онда оны сатып алуға
16 ХҚЕС-да активті пайдаланудан болашақ экономикалық пайдалар алуға көңіл
Активті танудың екінші міндетті шарты оның құнын сенімді бағалау,
Жоғарыда аталған объектілерді жіктеу кезінде компанияның бухгалтерлік қызмет бөлімінде
Мынаны ескерте кетемін, экономикалық пайда алу негізгі құралдар объектісі
ұйым сататын тауарлар өндірісі мен қызмет көрсетуде бөлек, сол
сатылуы немесе басқа активке ауыстырылуы;
міндеттемелер бойынша есеп айырысу шотына берілуі;
ұйымның меншік иелері арасында бөлінуі мүмкін.
Менің пікірімше, біріншіден, теледидар, гүлдер, суреттер сатып алу
Мұнда алдыңғы жоспарда біз басында айтып кеткен кәсіби пайымдау
ЖШС «Капланбек» компаниясының қаржы директоры емдік сулар, ауыз суымен
Айтылғандарға байланысты мынаны қосқым келеді, кәсіпорындар негізгі құралдарды, әдетте
Осылайша, ЖШС «Капланбек» ыңғайлы еңбек жағдайын жасау үшін активтер
Сондықтан қарастырылып отырған жағдайда ХҚЕС-ның мына ережесін қолданған жөн:
Алайда бұл жерде бухгалтерлерде мынадай сауал туындайды: Осындай объектілерді
Дегенмен, объектілерді есепке алу және сақталуын бақылау мақсаттары үшін
осындай объектілердің баланстан кейінгі есебін жүргізу;
оларды материалды жауапты адамдардың есептілігіне қоюы;
ішкі бақылаудың жұмыс істейтін жүйесін растау үшін жоспарлы түгендеу
16 ХҚЕС-да қызмет көрсетуге арналған қосалқы бөлшектер мен жабдықтардың
Алайда, егер компания ірі қосалқы бөлшектер мен резервтік жабдықты
Әдістемелік ұсынылымдарда жоғарыда көрсетілген 16 ХҚЕС ережесіне түсініктеме беретін
Осылайша, ХҚЕС-на сәйкес негізгі құралдар объектісі ретінде сатып алынған
ХБЕС-на сәйкес негізгі құралдар объектісі тану кезінде сатып алуға
Тікелей шығындардың мысалдары: алаңды дайындауда жұмсалған шығындар, жеткізу және
Осылайша негізгі құралдардың нақты құнына ол пайдалануға дайын болған
Компания шығарған негізгі құралдардың құны активтерді сатып алу принциптері
ІІ Бөлім. НЕГІЗГІ ҚҰРАЛДАР ЕСЕБІ
2.1 Негізгі құралдар есебін ұйымдастыру тәсілдері
Негізгі құралдар – материалдық активтер олар:
а) компания немесе тауарлы материалдық қорларды жабдықтау және қызмет
б) Әрбір кезеңнен астам уақыт ішінде қолданылуды болжайды.
Негізгі құралдар есебі Қазақстан Республикасының бухгалтер есеп жөніндегі 1996
Кез келген өндіріс өз қызметіне құрал-жабдықтарын тартса ғана жүреді,
Негізгі құралдар материалдық өндіріс саласында да, өндірістік емес салада
Оларға: қозғалмайтын мүлік, жер учаскелері, үйлер мен ғимараттар, өткізгіш
Кәсіпорында негізгі құралдардың есебі №6 БЕС сәйкес ұйымдастырылады. Осы
Инвентарлық объектілер негізгі құралдардың есеп бірлігі болып табылады. Инвентарлық
Негізгі өндіріс құралдарына өндіріс процесіне тікелей қатысатын объектілер жатады,
Өндірістік емес негізгі құрал-жабдықтар – тұтынуға арналған құрал жабдықтар.
Иелігіне қарай негізгі құралдар меншікті және жалға алынған болып
Меншікті дегеніміз – субъектігі тиесілі және оның балансында көрініс
Қолда бар негізгі құралдар алынған сәтінен бастап үнемі қолданылмайды,
тоқтатылып қойылады (жұмыс жасамайды) – уақытша қолданылмайды;
қоймада тұрады (қорда) – жөнделген, жоқтатылған, апат жағдайында қолданыстағы
жалға берілген немесе алынған- басқа ұйым тапсырған немесе басқа
‘
1 сызба. Негізгі құралдардың жіктелу сызбасы
Қолданыстағы жұмыс істеп тұрған негізгі құралдар, әрекет етіп тұрғындар
Мүлікке көрінісі бар, яғни санауға және өлшеуге болатындар жатады.
Әр субъектіде негізгі құралдар пайдалану мақсатына және атқаратын қызметтеріне
Келтірілген негізгі құралдардың әрқайсысының құрамына енетіндер:
Жер – субъект меншігіне сатып алған жердің көлемімен құны.
Үйлер – халыққа еңбек етуге, тұруға, әлеуметтік мәдени қызмет
Ғимараттар – еңбек заттарын өзгертуге қатысы жоқ белгілі бір
Қондырғылар – электр, жылу немесе механикалық энергияны өткізу қондырғылары.
Машиналар мен жабдықтар – күш беретін машиналар және жабдықтар,
Күш беретін машиналар және жабдықтар – жылу және электр
Жұмыс машиналары мен жабдықтар – еңбек өнімдерін жасау процесінде
Өлшеу және реттеу приборлары, қондырғылар және лабораториялық жабдықтар -
Есептеу техникасы – процесстерді жылдамдату және автоматтандыруға арналған машиналар,
Басқадай машиналармен жабдықтар – машиналар, аппараттар және басқа құрал
Көлік құралдары – адамдар мен жүктерді тасымалдауға арналған қозғалыс
Құрал-сайман – қол еңбегінің механикаландырылған немесемеханикаландырылмаған құралдары немесе металдарды,
Өндірістік мүлік және соған жататын заттар - өндірістік операцияларды
Шаруашылық мүлік – кеңсе және шаруашылық мекемелерінің заттары орындықтар,
Жұмысқа пайдаланылатын өнім беретін мал – ат, өгіз, түйе
Көп жылдық өсімдіктер – қолдан егілген, көп жылдық өсімдіктер.
Жерді жақсартуға байланысты күрделі шығындар – ауыл шаруашылық мақсатта
Басқа да негізгі құралдар – кітапхана қорлары, спорт мүлкі
Негізгі құралдардың бухгалтерлік есебі: негізгі құралдардың келіп түсуін,кәсіпорын ішінде
Жалпы негізгі құралдар – деп өндірісте ұзақ уақыт бойы
«Негізгі құралдарға» - қозғалмайтын мүлік, жер учаскелері, үйлер мен
Мысалы: Үй бастапқы құны 5300800 теңге, есептелген тозу сомасы
Ағымдағы құн 5300800 теңге * 1,054 =5587043
Тозу сомасын түзетейік 2120320 теңге х 1,054 = 2234817
Бастапқы құнды қайтадан бағалау сомасы
2410 «Үйлер» шоты дебеті
541 «Негізгі құралдарды артық бағалаудан түскен қосымша төленбеген капитал»
5300800 тенге – 5587043 тенге = 286243 тенге
Тозуды қайта бағалау:
541 «Негізгі құралдарды артық бағалаудан түскен қосымша төленбеген капитал»
2234817 тенге – 2120320 тенге = 114497 тенге.
№6 «Негізгі құралдар есебі» бухгалтерлік есеп стандарттарына сәйкес активті
Құнды ұлғайту сомасы (актив құнының өсуі):
(300800 тенге – 5587043 тенге) – (2234817 тенге –
Артық бағалаудың барлық сомасы тек активтің себебіне қарамастан істен
541 «Негізгі құралдарды артық бағалаудан түскен қосымша төленбеген капитал»
561 «Есепті жылдың бөлінбеген табысы (жабылмаған зиян)» шот кредиті
Көлемінің үлкенді кішілігіне, бағасының азды көптілігіне қарамастан пайдалану мерзімі
«Негізгі құралдарды» халық шаруашылығының салдарына қарай топтастырған кезде олардың
Егер шаруашылық субъектідегі негізгі құралдардың бәрі тек қана субъектінің
Негізгі құралдар кімнің меншігінде, иелігінде екендігіне қарай меншіктік, яғни
Материалдық активтер сатылып алыну мақсатына қарай төмендегідей үш топқа
а) негізгі құралдар;
ә) тауарлы-материалдық қорлар;
б) қаржылық инвестициялар.
Мысалы: субъектінің шаруашылық қызметін атқару барысында қажет болып табылатын
Негізгі құралдардың есебін дұрыс ұйымдастырудың маңызды шарты оларды бағалаудың
Кәсіпорында негізгі құралдардың есебін дұрыс ұйымдастыру үшін оларды бағалау
Бухгалтерлік есептің жоғарыда аталған халықаралық стандарттарында негізгі құралдарды бағалаудың
2 кесте
Негізгі құралдарды бағалаудың түрлері
№ Атауы Мазмұны
1. Өзіндік (бастапқы) құн Төленген ақша қаражаттарының немесе
2. Амортизацияланушы (тозушы) құн Жойылу құнын алып тастағаннан кейінгі
3. Жойылу құны Негізгі құралдардың тиімді қызмет ету мерзімінің
4. Әділетті (сатып-өткізу) құн Бір-бірінен жақсы хабардар тәуелсіз жақтардың
5. Баланстық құн Жинақталған тозу мен құнды төмендетуден шеккен
Негізгі құралдар бухгалтерлік есепте бастапқы құны бойынша кіріске алу
Сатып алу кезінде төленген өтелмейтін салықтар мен алымдар;
Жеткізу, монтаждау, орнату, пайдалануға қосу жөніндегі шығындар;
Құрылыс мерзіміне берілген несие үшін проценттер;
Активті жұмыс жағдайына келтіруге байланысты басқа да шығындар жатады.
Жер учаскесінің бастапқы құнына мыналар кіреді:
Шотта көрсетілген сату бағасы;
Жылжымайтын мүлік жөніндегі агенттерге комиссиялық сыйақы;
Сатып алу-сату кркаттарын рәсімдеу бойынша заңгердің көрсеткен қызметін төлеу;
Салықтар мен алымдар;
Жерді мақсатты пайдалануға әзірлеу жөніндегі шығындар. Үйлер мен ғимараттардың
Материалдар;
Еңбекақы төлеу;
Үстеме шығындардың тиісті үлесі;
Сәулетшінің, заңгердің қызметін төлеу;
Құрылыс кезеңіндегі сақтандыру шығындары. Құрылыс кезеңіне берілген кредиттер бойынша
Негізгі табынқа қосылған жас малдардың бастапқы құны жануарды төлетудің
Жас өсімдіктердің бастапқы құны егу, күту, суару, тазалау жөніндегі
Негізгі құралдардың келіп түсуі негізгі құралдарды қабылдау-өткізу №1 нысанындағы
Алаңдарды қорғайтын орман жолақтарын кіріске алу қорғаныс орман өсімдіктерін
Малдың төлдерін негізгі табынға ауыстыру малды негізгі табынға ауыстырған
Негізгі құралдардың есебі активтік 2400 шоттарында жүргізіледі, оларда субшоттар
Негізгі құралдардың есебін ұйымдастыруда оларды бағалаудың маңызы зор болып
Негізгі құралдардың бастапқы құны – ол активті салуға, сатып
а) жер учаскесінің бастапқы құны:
Жерді сатып алу бағасы, қозғалмайды мүлік жөніндегі агенттікке төленген
ә) құрал-жабдықтардың бастапқы құнына:
Құрал-жабдықты сатып алу құны, оны тасымалдауға, әкелуге, тиеп түсіруге
Алайда, құрал-жабдықтарды монтаждау, тасымалдау кезінде болған бүліну нәтижесін жөндеу
Кәсіпорынның өзі салған үйлер мен ғимараттардың бастапқы құнына осы
Кәсіпорын жерді және сол жерге салынған үйлер мен ғимараттарды
Егер бұл жағдайда жер учаскесі ғана пайдалануға алынып, ал
Мысалы: Кәсіпорындарда жер учаскесін және сол жерде орналасқан үй
үлес қосушылыр мен құрылтайшылар негізгі құралды жарғылық қорға өзінің
Кәсіпорын негізгі құралдарды өзі дайындап, яғни жасап шығарғанда немесе
Кәсіпорын негізгі құраладрды басқа заңды тұлғалардан немесе жеке адамдардан
Негізгі құралдардың ағымдағы құны – бұл кәсіпорынның белгілі бір
Негізгі құралдардың баланстық құны – бұл кәсіпорынның бухгалтерлік есебінде
Негізгі құралдардың қалдық құны – негізгі құралдың пайдалану мерзімі
Бухгалтерлік шоттарда есептелген негізгі құралдарды бастапқы құндары тек мына
1. Негізгі құралдардың пайдалы қызмет атқаратын мерзімін ұзартатындай немесе
2. ҚР үкіметінің шешімдері бойынша негізгі құралдарды қайта бағалағанда.
Негізгі құралдардың бухгалтерлік есебі: негізгі құралдардың келіп түсуін, кәсіпорын
Негізгі құралдардың есебі әрбір бөлек объекті бойынша бүтін сомада
Уақыт өткен сайын негізгі құралды өндіруге, салуға жұмсалынатын материалдың
Негізгі құралдардың келісілген құны – бұл кез келген екі
Негізгі құралдарды қайтадан бағалау кезінде оның осы кездегі, яғни
Негізгі құралдардың бастапқы бағасын белгілі бір күндегі қолданылып жүрген
2.2 Негізгі құралдардың түсу есебі
Негізгі құралдар негізінен өндірістік ғимараттарды және тұрғын үйлерді, құрылғыларды
Негізгі құралдарды қабылдау-тапсыру актісі негізгі құралдар құрамына жекелеген объектілерді
Негізгі құралдарды қабылдауды рәсімдеу кезінде субъект жетекшісінің өкімімен тағайындалған
Алыс-беріс актісінде, міндетті реквизиттермен қос, комиссия қызмет ету мерзімі
Ал болжамдық жою құны негізінен кәсіпорынның есептік саясатында көрініс
Негізгі құралдардың кәсіпорын ішіндегі орын ауыстыруын рәсімдеу үшін актіні
Негізгі құралдарды ақысыз беру кезінде акт екі дана етіп
Негізгі құралдарды басқа субъектіге сату кезінде актінің үш данасы
Негізгі құралдар бірдей өндірістік немесе шаруашылық жұмыстарға арналған,техникалық сипаттамасы
Бухгалтерия келіп түскен объектіні материалдық жауапты тұлғаға бекітіп мүліктік
Кесте 3
Негізгі құралдарды кіріске алу операциялары бойынша шоттар корреспонденциясы
№ р/н Шаруашылық операциясының мазмұны Сома, мың теңге Шоттар
Дебет Кредит
1. Негізгі құралдарды кәсіпорынның өз ішінде орын ауыстыру 200000
2. Негізгі құралдар басқа заңды немесе жеке тұлғалардан алынады:
150000
24000
2410
1420
3310
3310
3. Құрылтайшылардың жарғылық капиталына салған негізгі құралдар 600000 2410
4. Негізгі құралдар серіктестік, тәуелді және бақыланатын кәсіпорындардан алынды:
1. баланстық құнына
2. ҚҚС сомасына (13%)
3. беруші жақтың есептеген тозу сомасы
250000
40000
100000
2410
1420
2410
6160
2420
2420
Жиыны (бастапқы құны) 350000 х х
5. Тегін алынған негізгі құралдар кірістеледі:
1. баланстық құнына
2. берілген күнге дейін есептелген тозу сомасына 132000
28000 2410
2410 6160
2420
Барлығы (бастапқы құны) 160000 х х
6. Түгендеу барысында есепке алынбаған негізгі құралдар анықталады:
1. негізгі құралдардың әксперттік жолымен анықталған қалдық құнына
2. негізгі құралдардың әксперттік жолымен анықталған, бірақ есепке алынбаған
64000
18000
2410
2410 6160
2420
Барлығы 82000 х х
7. Кәсіпорынның өзі дайындалған негізгі құралдары:
1. негізгі өндіріс цехында
2. көмекші өндіріс цехында 300000
200000 2410
2410 8110
8310
Барлығы 500000 х Х
Бұл карточка бухгалтерияға келіп түскен негізгі құралдың актілері, техникалық
Халық шаруашылығының қай саласында болмасын өндірістік өнімнің өсуі ондағы
Кәсіпорындарға негізгі құралдарды сатып алу, салу, құрылтайшылырдың үлес қосуы,
объектінің аты;
объект қабылдап алушы мен тапсырушы ұйымның аты;
салынып біткен құрылыстың қабылданған кездегі жағдайы;
құрылыстың салынып біткен уақыты;
амортизациялық аударым мөлшері;
бастапқы құны; басқа да шартты белгілері.
Негізгі құралдардың салынып біткен аса ірі объектілеріне ұйымдағы бас
Негізгі құралдарға толтырылған қабылдау-тапсыру актісі кейіннен ұйымның бухгалтериясына тапсырылуы
Д-т: 2400Негізгі құралдар – шоты
К-т:1040 Ақшалар – шоты;
Еншілес серіктестіктерге қарыз – шоты;
Қоюшы мердігерлермен есеп айырысу – шоты;
Төленбеген капитал – шоты;
Үкімет органдарының субъсидиялары – шоты;
деп атлатын шоттардың тиістілері.
Егер кәсіпорынға келіп түскен, яғни кіріске алынған негізгі құралдар
Д-т:2400 Негізгі құрал – шоты
К-т: 2420Негізгі құралдың тозуы – шоты
Негізгі құралдарды қабылдауды рәсімдеу кезінде субъект жетекшісінің өкімімен тағайындалған
2.3 Негізгі құралдарды есептен шығару есебі
Кәсіпорын қолданылып жүрген заңдарға сәйкес, өзіне тиісті үйлерді, ғимараттарды,
Негізгі құрал-жабдықтарды есептен шығару: табиғи және моральдық тозуына байланысты
Объектілер толық немесе ішінара жойылады. Кәсіпорын балансынан жою тәртібіне
Негізгі құрал-жабдықтардың жарамсыздығын анықтау үшін, сондай-ақ қажетті құжаттарды дайындау
Тұрақты жұмыс істейтін комиссиялар есептен шығарылатын қажетті объектілер мен
Үйлер мен ғимараттар негізгі құрастырушы бөлшектері тозғанда, қайта қалпына
Негізгі құрал-жабдықтарды толық және ішінара есептен шығару пайдаланылатын Негізгі
Объектіні есептен шығарған кезде, оған қысқаша сипаттама беріледі және
Негізгі құрлдарды есептен шығарудың қабылданған тәтібінбұзған жағдайда жою нәтижесінде
Басы артық, пайдаланбайтын құрал-жабдықтарды, көлік құралдарын, проиборларды, құрал-саймандарды, мүлікті,
Негізгі құралдар кәсіпорынның өз ішінде орын ауыстыру кезінде, орын
Негізгі құрал-жабдықтарды жою туралы дайындалған актілер бухгалтерияға да, талдамалық
Негізгі құралдардың есептен шығарылуы жөніндегі шоттардың корреспонденциясын 11 кестеде
Кесте 4
Негізгі құралдардың есептен шығарылуы жөніндегі
шоттардың корреспонденциясы
Шаруашылық операцияның мазмұны Сомасы, теңге Шоттар корреспонденциясы
Дебет Кредит
2 3 4 5
Негізгі құралдарды есептен шығару актісінің негізінде өндіріс құрал-жабдықтары есептен
-объектінің пайдалану кезіндегі есептелген тозу сомасына
-объектінің баланстық құнына
349860
5140
2420
7410
2410
2410
Жиынтығы 355000 - -
• Объектіні бөлшектеу үшін еңбек ақымен қоса аударымдар бірге
-есептелген еңбек ақы сомасы
-аударған әлеуметтік салық 13700
2590 74710
6210 3350
3150
• Тасымалдағаны үшін автокөлік шаруашылығының шоты акцептеледі 5500 6210
Негізгі құралды жоюдан түскен материалдар кіріске алынады 18000 1310
Негізгі құралдар бір цехтан екіншісіне беріледі 300000 2410 2410
Негізгі құралдарды жою туралы дайындалған актілер бухгалтерияға келіп түседі,
Кәсіпорын өздерінің пайдалануындағы, яғни меншігіндегі негізгі құралдарын істен немесе
Негізгі құралдарды есептен шығару №6 БЕС-да қаралған тәртіп бойынша
Бұл жоғарыда айтылған актілерде негізгі құралдарды сипаттайтын мынадай деректер
объектінің салынып біткен уақыты;
шаруашылық субъектісіне келіп түскен, кіріске алынған уақыты;
пайдалануға берілген уақыты;
объектінің бастапқы құны;
бухгалтерлік есептің деректері бойынша есептеген тозу сомасы;
жөндеулердің жүргізілген уақыты;
көлік құралын есептен шығарарда, сонымен қатар көліктің жүрген жолы
негізгі құралдардың істен шығару себебі және оның материалдарының, бөлшектерінің
аварияға байланысты есептен шығарылған негізгі құралдарға жасалған актіге, болған
сондай-ақ осы негізгі құралдардың істен шығуына жауапты адамдарға қолданатын
Кәсіпорында негізгі құралдарды сатқаннан, бұзғаннан алған материалдарын сатқаннан
Кәсіпорында есептен шығарылған негізгі құралдардың құны 7410-«Негізгі құралдарды
Есептен шығарылған негізгі құралдардан алынған іске жарайтын материалдар мен
Кәсіпорында негізгі құралдарды сатқаннан алынатын табыс «Дебиторлық борыштар және
Басқа кәсіпорында, заңды тұлғаларға тегін берілетін негізгі құралдарға үлгілі
Негізгі құралдарды беруші шаруашылық субъектісі оны тегін алушыға берілген
Сонымен басқа шаруашылық субъектілерге, заңды тұлғаларға тегін берілген негізгі
Кәсіпорындарда негізгі құралдарды басқаларға тегін беруге жазылатын бухгалтерлік жазу
ІІІ Бөлім. НЕГІЗГІ ҚҰРАЛДАРДЫҢ ТАЛДАУЫ
3.1 Ұзақ мерзімді активтердің құрамы мен құрылымын талдау
«АВК Капланбек» ЖШС- нің нарықтық қатынастардың дамуына байланысты шаруашылық
Экономиканың даму мүмкіндігіне қарай шаруашылық жүргізуші субъект мүңкіндегі материалдық
Материалдық емес активтер деп- табиғи болмысы жоқ өндіріске немесе
Бухгалтерлік есептің 28 «Материалдық емес активтердің есебі » және
-Егер субъектінің келешекте тікелей осы объектіге байланысты экономикалық пайда
-Егер активтің құны дұрыс анықталса.
Егерде материалдық емес активтің келешек экономикалық табыстың көбеюіндегі рөлі
Материалдық емес активтерді тиесілігіне, пайдалану мақсатына және ақаратын міндетті
Тиесілігі бойынша материалдық еемес активтер мынадай топтарға бөлінеді:
Өндіріспен байланысты материалдық емес активтер (ұйымдастыру шығындары, ноу-хау, ЭЕМ
Коммерциялық қызметпен байланысты материалдық емес активтер (тауар белгілері, сауда
Пайдалану құқықтарымен байланысты материалдық емес активтер (патенттер, лицензиялық келісімдер,
Пайдалану мақсаты және атқаратын міндетті қызметі бойынша:
интелектуалдық меншік (патентер, лицензиялар, тауар белгілері, ноу- хау, өндірістік
табиғат ресурстарын пайдалану құқығы ( жер учаскесін, қазба байлықтарын
кейінгі қалдырылған шығындар (ұйымдастыру шығындары, ғылыми зерттеу және конструкторлық-
Субъектінің өзінде жасалынған объектілердің бастапқы құны материалдық емес баптардың
Бухгалтерлік есептің 16 «Негізгі құралдар» деп аталатын халықаралық қаржылық
Негізгі құралдарға қозғалмайтын мүлік, жер учаскелері, үйлер мен ғимараттар,
Негізгі құралдар объектісі төмендегі шарттарға сай келгенде ғана актив
егер кәсіпорынның активпен байланысты келешек экономикалық пайда алатындығына аса
егер кәсіпорын үшін активтің өзіндік (бастапқы) құнын сенімді түрде
Негізгі құралдар есебін ойдағыдай жүргізу үшін алдымен оларды жүйелеп
Барлық негізгі құралдар өздерінің өндіріске қатысуына қарай өндірістік және
Негізгі құралдарды экономиканың салаларына қарай топтастырған кезде олардың қатысуымен
Егер шаруашылық субъектідегі негізгі құралдардың бәрі тек қана субъектінің
Мысалы: Өнеркәсіптік шаруашылық субъектісіндегі өнеркәсіп өнімдерін өндіру процессіне тікелей
Егер кәсіпорынның балансында оның негізгі қызметінен басқа салаларында қызмет
Негізгі құралдар пайдалану мақсатына және атқаратын міндетті қызметіне қарай
1. Жер (кәсіпорында пайдаланылатын барлық жер);
2. Өндірістік ғимараттар мен құрылғылар (астық қоймасы, мал қоралары,
3. Машиналар мен жабдықтар, өткізгіш тетіктер (тракторлар, күш бергіш
4. Көлік құралдар (автокөліктердің барлық түрлері, автоприцептер, қайық және
5. Басқадай негізгі құралдар (құрал-саймандар, шаруашылық құрал-жабдықтар, өндірістік құрал-жабдықтар,
Негізгі құралдар кімнің меншігінде, иелігінде екендігіне қарай меншікті, яғни
Жұмыс істейтіндерге өндіріс процесіндегі, яғни қолданыстағы негізгі құралдар жатды.
Жұмыс істемейтін негізгі құралдардың қатарына тоқтатылып қойылған, белгілі себептермен
Сақтауда тұрған негізгі құралдардың қатарына келешекте, яғни алдағы уақытта
Кәсіпорындарда негізгі құралдардың есебін дұрыс ұйымдастыру үшін оларды бағалау
Бухгалтерлік есептің жоғарыда аталған халықаралық стандарттарында негізгі құралдарды бағалаудың
Өзіндік құн – төленген ақша қаражаттарының немесе ақша қаражаттарының
Амортизацияланушы құн – жойылу құнын алып тастағаннан кейін активтің
Жойылу құны – негізгі құралдардың тиімді қызмет ету мерзімінің
Әділетті құн – бір-бірінен жақсы хабардар тәуелсіз жақтардың арасында
Құнды төмендетуден шеккен зиян – активтің (негізгі құралдың) баланстық
Баланстық құн – жинақталған тозу мен құнды төмендетуден шеккен
Бухгалтерлік есептің 16-ші «Негізгі құралдар» деп аталатын халықаралық стандартына
Негізгі құралдар объектісінің өзіндік (бастапқы) құнына сатып, сатып алу
Тікелей шығындарға төмендегідей шығындар жатады:
алаңды (құрылыс жүргізуге арналған участокты) дайындау шығындары;
тасымалдау және түсірумен байланысты бастапқы шығындар;
орнатуға байланысты шығындар;
архитекторлардың және инженерлердің жұмыстары сияқты кәсіби қызмет көрсетудің құны.
Кәсіпорынның өзінде шығарылған (жасалынған) негізгі құралдардың құны активтерді сатып
Кәсіпорынға есепке алынған негізгі құралдардың өзіндік (бастапқы) құндары тек
негізгі құралдардың пайдалы қызмет атқаратын мерзімін ұзартатындай немесе қысқартатындай
негізгі құралдардың қайта бағаланғанда.
Негізгі құралдар алғаш есепке алынған кезде оның өзіндік (бастапқы)
Қайта бағалау нәтижесінде негізгі құралдардың өзіндік құнының өсуі Бас
Қайта бағалау жүргізілген күні кәсіпорында негізгі құралдарға есептелінген тозу
Бухгалтерлік есепте негізгі құралдар бүтіндей теңгеге айналдырылған сомада әрбір
Негізгі құралдардың есебін жүргізуде екі маңызды міндет айқындалады.
Бірінші – ағымдағы есеп беру мерзімінде негізгі құралдар құнының
Екінші – баланста көрсетілетін қалдық (баланстық) құнды есептеу. Бұл
Негізгі құралдардың өзіндік (бастапқы) құны қалай анықталады?
Негізгі құралдар құнының белгілі бір бөлігі кәсіпорынның шығынына қалай
Негізгі құралдарды пайдалануға және жөндеуге байланысты шығындардың есебі қалай
Негізгі құралдардың кәсіпорыннан шығуының есебін қалай жүргізу керек?
Негізгі құралдар кәсіпорынға мынадай тәсілдермен (жолдармен) алынуы мүмкін:
Нақты ақша қаражаттарына сатылып алынады;
Несиеге алынады;
Кәсіпорынның жарғылық капиталына салынған салым ретінде (акцияларына айырбастау жолымен)
Басқа кәсіпорындардың, мемлекеттік органдардың берген сыйы ретінде (тегін) алынады;
Салу (құру), жасау арқылы алынады;
Басқа активтерге айырбастау арқылы алынады.
Кәсіпорынға қабылданған негізгі құралдар «негізгі құралдарды қабылдау-тапсыру актісін» (№НҚ-1
Кәсіпорында негізгі құралдардың есебін дұрыс жүргізу және олардың тиісті
Кәсіпорынның бухгалтериясында негізгі құралдардың инвентарлық объектілері бойынша есебі типтік
Кәсіпорынға қабылданған негізгі құралдар бас шоттар жоспарының 16 «негізгі
Жерді сатып алу кезінде оның құнының басқа төленетін қосымша
Дайын ғимараттарды сатып алу кезінде оның өзіндік құнына сатып
Шаруашылық жүргізуші субъектідегі негізгі құралдардың барлық түрі шаруашылық процесіне
Кәсіпорын активтерін таратудың тиімділігін сипаттайтын келесі көрсеткіш болып мобильді
Мобильді қаражаттар сомасының азаюы және айналым қаражаттарының мобильдік коэффициентінің
Қорлардың бар болуы, дебиторлық борыштың әсіресе, оның күмәнді бөлігінің
Кесте 5
Мүлік құнының құрылымын талдау (2006-2007) «АВК Капланбек» ЖШС
Көрсеткіштер 2006 2007 ауытқу
Мүлік құны (теңге) 1178343958 1242795503 64451545
Иммобильдік қорлар 999407421 1120076742 120669321
Мүлік құнына % 84,8 90,1 5,3
Мобильдік қорлар 178936537 122718761 56217776
Мүлік құнына% 15,2 9,9 -5,3
Кестеде көрсеткендей қоғамның мүлік құны 64451545 мың теңгеге өсті.
Кесте 6
Қаржылық қорлардың құрылымын талдау
(2006-07 жыл) «АВК Капланбек» ЖШС
Көрсеткіштер 2006 жыл 2007 жыл Ауытқу
Қаржылық қорлар (теңге) 1178343958 1242795503 64451545
Меншікті капитал 1074229849 1141813841 67583992
Қаржылық капиталға (%) 91,2 91,9 0,7
Тартылған капитал 104114109 100981662 -3132442
Қаржылық капиталға (%) 8,8 8,1 -0,7
Талдау жасалынған акционерлік қоғамның қаржылық қор сомасы 64451545 мың
меншікті капиталды ұлғайту;
сырттан тартылған капиталды көбейту.
Мына осы екі қаржыланудың жолдарын ұлғайту керек екендігін көріп
Қысқа мерзімді активтердің құрамы мен құрылымын талдау
(2006-07 жыл «АВК Капланбек» ЖШС
Кесте 7
Көрсеткіштер 2006 жыл 2007 жыл Құрылымның өзгеруі
сомасы,
мың тг үлес салмағы % сомасы,
мың тг үлес салмағы % мың тг (3гр-1гр) үлес
1 2 3 4 5 6
Қысқа мерзімді активтердің барлығы 178936537 100 122718761 100
Ақша қаражаттар 3229440 1,8 2964154 2,4 -265286 0,6
Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің борыштары 10361504 5,8 3945878
Еншілес ұйымдардың дебиторлық борыштары 152542 0,09 - - 152542
Басқа да дебиторлық борыштар 12631610 7,06 42953939 35 30322329
Алдағы кезең шығыстары 63732 0,04 9372 0,008 -54360 -0,32
Басқа да қысқа мерзімді активтер -
- - - -
Қорлар 152012491 85 72845420 59,4 -79167071 -25,6
Басқа да қорлар 485217 0,27 - - 485217 0,27
Кестеде көрсеткендей қысқа мерзімді активтер 56217776 мың теңгеге төмендеген.
Активтердің құрамы мен құрылымын талдау
(2006-07 жыл «АВК Капланбек» ЖШС
Кесте 8
Көрсеткіштер Жыл басы
Жыл аяғы Жыл бойындағы өзгеріс (+,-) Құрылымының өзгеруі (4гр-2гр)
сомасы,
мың тг үлес салмағы % сомасы,
мың тг үлес салмағы % мың тг. (3гр-1гр) (5гр/1гр
1 2 3 4 5 6 7
Активтердің құны 10514520 100 11151876 100 637356 6,06 -
Ұзақ мерзімді активтер 10280092 97,7 10838696 97,1 558604 5,4
Ағымдағы активтер 234428 2,22 313180 2,8 78752 33,6 0,58
Кесте мәліметтерінен активтердің нақты құнын көрсететін баланс валютасының есепті
Ұзақ мерзімді активтердің құрамы мен құрылымын талдау
(2006-07) жыл «АВК Капланбек» ЖШС
Кесте 9
Көрсеткіштер 2006 2007 Айырма
сома пайыз сома пайыз сома пайыз
Ұзақ мерзімді активтер 999407421 100 1120076742 100 120669321 -
Материалдық емес активтер - - - - - -
Негізгі құралдар 912224078 91,3 1120076742 100 207224664 8,7
Ұзақ мерзімді инвестициялар
Ұзақ мерзімді дебиторлық қарыз
Аяқталмаған құрылыс 87183343 8,7 - - 87183343 8,7
Талдау бойынша «Капланбек»ЖШС –нің ұзақ мерзімді активтері есеп беру
3.2 Негізгі құралдардың техникалық жағдайы мен тиімділік көрсеткіштерін талдау
Негізгі құралдардың тозуы табиғи және сапалық тозу деп екіге
Бухгалтерлік есептің 16 «Негізгі құралдар» деп аталатын халықаралық стандартына
Негізгі құралдардың тиімді қызмет ету мерзімі дегеніміз- актив кәсіпорында
Қаржылық есептің маңызды элементі болып саналатын активтерді, талдау барысында,
Активтердің өсуі (артуы) кәсіпорынның болашақтағы дамуын көрсететін болғандықтан, ол
Алайда, кәсіпорын мүлік құнының өсу себептерін талдағанда, жоғары деңгейі
Отандық есептік – аналитикалық тәжірибеде өндірістік қорлар, дайын өнім
Негізгі құралдардың техникалық жағдайының көрсеткіштерін талдау
(2006-07 жыл) «АВК Капланбек» ЖШС
Кесте 10
Көрсеткіштер 2006 жыл 2007 жыл ауытқу
сома пайыз сома пайыз сома өсу қарқыны
1 Негізгі құралдардың бастапқы құн 10380407 100 10615804 100
2 Негізгі құралдардың тозуы 288169 - 336674 - 48505
3 Негізгі құралдардың қалдық құны 10092238
10279130
186892 1,01
4 Жарамдылық коэффициент (3/1)*100
97,2
96,8
-0,4
5 Нақты құн коэффициент (3/баланс валюта) *100
95,9
92,1
-3,8
6 Баланс валюта 10514520
11151876
637356 1,06
7 Тозу коэффициент (2/1) *100 - 2,77 - 3,17
0,4
Кестеде көрсеткенталдау бойынша негізгі құралдардың бастапқы құны 235397 теңгеге
Негізгі құралдардың техникалық жағдайын талдағаннан кейн негізгі құралдардың
Қор қайтарымдылық коэффициент;
Қор сыйымдылық коэффициент;
Интегралды көрсеткіш коэффициент.
Негізгі құралдардың техникалық жағдайының көрсеткіштерін талдау
(2006-07 жыл) «АВК Капланбек» ЖШС
Кесте 11
Көрсеткіштер 2006 жыл 2007 жыл ауытқу
сома пайыз сома пайыз сома өсу қарқыны
1 Негізгі құралдардың бастапқы құны 912224078 100 1263866138 100
2 Негізгі құралдардың тозуы - - 143789396 11,4 143789396
3 Негізгі құралдардың қалдық құны 912224078 100 1120076742 88,6
4 Жарамдылық коэффициент (3/1)*100
100
88,6
-11,4
5 Нақты құн коэффициент (3/баланс валюта)*100
77,4
90,1
12,7
6 Баланс валюта 1178343958
1242795503
7 Тозу коэффициент (2/1)*100
-
11,4
11,4
8 Жинақталған тозу коэффициент
-
11,4
11,4
Талдау бойынша негізгі құралдардың нақты құнының коэффициенті кәсіпорынның материалды-техникалық
Негізгі құралдардың тозу коэффициенті негізгі құралдардың техникалық жағдайын сипаттайды.
Негізгі құралдарды пайдалану тиімділігін талдау
(2005-06 жыл) «АВК Капланбек» ЖШС
Кесте 12
№ Көрсеткіштер 2006 жыл 2007 жыл Ауытқу
1 өнімді өткізуден түскен түсім 178245 182262 4017
2 Таза табыс 58000 67805 9805
3 Негізгі құралдардың орташа жылдық құны 10045574 10185684 140110
4 Қор қайтарымдылық коэффициент (1/3)*100 1,77436 1,78939 0,01503 ж.шама
5 Қор сыйымдылық коэффициент (3/1)*100 5635,8237 5588,4847 -47,339
6 Интегралды коэффициент 1,33 1,34 0,01
Талдау жүргізілген акционерлік қоғамда орташа жылдық құны негізгі құралдардың
Негізгі құралдарды пайдалану тиімділігін талдау
(2006-07 жыл) «АВК Капланбек» ЖШС
Кесте 13
№ Көрсеткіштер 2006 жыл 2007 жыл Ауытқу
1 Өнімді өткізуден түскен түсім 1176000 5488000 4312000
2 Таза табыс 900000 950000 50000
3 Негізгі құралдардың орташа жылдық құны 775500825 1016150410 240649585
4 Қор қайтарымдылық коэффициент (1/3)*100 0,15 0,54 0,39
5 Қор сыйымдылық коэффициент (3/1)*100 65943,9 18515,8 -47428
6 Интегралды коэффициент 0,13 0,022 -0,108
Талдау бойынша өнімді өткізуден түскен түсім 4312000 мың теңгеге
Кәсіпорынның қаржы – шаруашылық қызметі бухгалтерлік есебінің Бас
ҚОРЫТЫНДЫ
Дипломдық жұмысты қорыта келгенде, еліміздің экономикасында болып жатқан түбегейлі
Нарықтық экономика жүйесінде бухгалтерлік есепке қойылатын талаптиар мен міндеттер
Осыған байланысты біз ең алдымен бухгалтерлік есеп жүргізу тәсілдерімен
Негізінен негізгі құралдар айналымнан тыс активтерден құралады. Шаруашылық операциялар
Шаруашылық прцесті жалпы бір-бірімен тығыз байланысты еңбек құралдары (машина,
Мұндағы еңбек құралдары үйлер мен құрылыстар, жүк тартатын және
Негізгі құралдардың бухгалтерлік есебі: негізгі құралдардың келіп түсуін, кәсіпорын
Кәсіпоында дипломдық жұмыс келесі сұрақтармен көрінеді:
кәсіпорынның есеп саясаты;
методикалық және мекемелік бухгалтерлік есепте негізгі құралдарды есепте шығару
негізгі құралдар есебі;
кәсіпорындар негізгі құралдарды есептен шығару есебі мен талдауын жүргізу
Пайдаланылатын есеп саясатының басты міндеті мен негізгі арналымы –
ҚОЛДАНЫЛАТЫН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру туралы» 2007-жылдың
2. «Қазақстан Республикасындағы аудиторлық қызмет туралы» Заңы 1998-жылғы 20-қараша
3. Бухгалтерлік есеп стандарттары және әдістемелік ұсынымдар Қазақстан Республикасының
4. Қазақстан Республикасының «Салық және бюджетке төленетін басқа да
5. Бухгалтерлік есеп шоттарының иптік жоспары 18.09.2002 ж. №438
6. «Аудит», под редакцией доктора экономических наук, профессора М.
7. Андреев В.Д. Практически аудит, М.Экономика 1994г-500с.
8. З.Н.Ажибаев, Аудит. Учебник, Алматы, Экономика,2005.
9. Әбдіқалықов Т.Ә, Сәтмурзаев А.А Шағын кәсіпорындарда бухгалтерлік есепті
10. З.Н.Әжібаева, Н.Ә. Байболтаева, Ж.Ғ. Жұмағалиева Аудит, Оқулық, А.
11. Байдәулетов М, Байдаулетова С.М. Аудит, А., Қазақ университеті.
12. Баймұханова С.Б. Бухгалтерлік есеп, Маркет, А. 2005,
13. Дюсембаев К.Ш. Аудит и анализ в системе управления
14. Дюсембаев К.Ш, Егембердиев С.К, Дюсембаев З.К, Аудит и
15. Дюсембаев К.Ш., Төлегенов Ә.Т., Жұмағалиев Ж.Г. Кәсіпорынның қаржылық
16. Кеулімжаев Қ.К., Әжібаев З.Н., Құдайбергенов Н.А. Жантаева Қаржылық
17. Ержанов М.С., Аудит-1. (Бозовый учебник). Алматы, Бастау. 2005г.
18. Коволев В.В, Волкова О.Н, Анализ хозяиственной деятельности предпрятия,
19. Козлова Г.Н, Бухгалтерский учет в организациях, М., Дело.
20. Кондраков Н.П, Кпаснова Л.П, Принципы бухгалтерского учета, ФБК-Пресс.
21. Кутер М.П, Краснова Л.П, Принципы бухгалтерского учета, М.,
22. Назаров В.Л, Шаруашылық жүргізуші субъектілердегі бухгалтерлік есеп.
23. Родостовец В.К, Ғабдулин Т.Ғ, Родостовец В.В, Шмидт О.И,
24. Родостовец В.К, Шмидт О.Н, Теория и отраслевые особенности
25. Сатмурзаев А.А, Укашев Б.Е, Аудиттің теориясы, А., Ұлағатуниверситеті.
26. Төлегенов Ә.Т, бухгалтерлік ақпарат жүйелері, А., Экономика. 2001ж-200
27. Тасмағамбетов Т.А, Омаров А.Ш, Әлібеков Б.А, Рабатов О.Ж,
28. Укашев Б.Е, Әжібаев З.Ы, Бухгалтерлік есеп теориясы А.,
29. Хорнгрен Ч.Т, Фостер Дж. Бухгалтерский учет: управленческий аспект:
30. Бюллетень бухгалтера. №18(196), 2006 ж.
31. Библиотека бухгалтера и предпринимаетеля №14 (139), январь 2006г.
32. Бухгалтер бюллетені, №10,12,15, қаңтар, 2006 ж. БИКО.
33. Экономика и жизнь №12,14,15-2006г.
3
Өндірістік процеске қатысу сипатына қарай
Өндірістік
Істеп тұрған
Өндірістік емес
Мүліктік
Мүліктік емес
Қор ретінде тұрған
Істемей тұрған
Пайдалану
сипатына
қарай
Заттық құрамына қарай
Негізгі құралдар есебі
Негізгі құралдар есебі. Негізгі құралдар,олардың қаржылық есептегі топтасуы мен бағалануы
Негізгі құралдар қозғалысының есебі
Негізгі құралдарды кіріске алудың есебі
Негізгі құралдардың субъектіден шығуының есебі
Негізгі құралдар бухгалтерлік есебі
Қазақстан Республикасының ұлттық банкі және оның операциялары
Негізгі құралдар есебін инвентаризациялау
Негізгі құралдар туралы түсінік
Негізгі құралдардың шығысының есебі