МЕМЛЕКЕТТІК БАСҚАРУДА АЙМАҚТЫҚ ОРГАНДАРДЫҢ РӨЛІ


Мазмүны
Кіріспе…………………………………………………………………………...2
1МЕМЛЕКЕТТІК БАСҚАРУДА АЙМАҚТЫҚ ОРГАНДАРДЫҢ РӨЛІ МЕН МӘНІ………………………………………………………….…………................4
Мемлекеттік қызметінде аймақтық басқару органдарды қажеттілігі….........4
2 Батыс Қазақстан аймақтық басқару органдары және
2.1 Қазақстан аймақтық басқару органдарының экономикалық және
Батыс Қазақстан аймағының әлеуметтік-экономикалық даму ерекшеліктерін талдау……………………………...........................…..........………………….26
Батыс Қазақстан аймағының даму ретінде тиімді жұмысың бағалау.........43
3 Қазақстан аймақтық басқару жүйесінің мәселелері
3.1Қазақстан Республикасының аймақтық басқару қызметінде мәселелері..……............................................…..…..47
3.2 Қазақстан аймақтық басқару жүйесінде жетілдіру жолдары….......….…62
Қорытынды ....................................................84
Қолданылған әдебиеттер тізімі.............................87
.
Кiрiспе
Тәуелсiздiк алғанға дейiн Қазақстанның аумақтық дамуы бұрынғы KCP0-ның бiртұтас
Нарықтық экономиканың жұмыс iстеу жағдайында экономикалық әлеуеттi дамыту мен
Сонымен қатар, мемлекет елдiң орнықты экономикалық дамуы, халықтың қолайлы
Тиiсiнше мемлекеттiң аумақтық даму процестерiн реттеудегi мiндеттерi өзгеруге тиiс.
Қазiргi кезеңде мемлекет мiндеттерi экономика мен еңбек ресурстарын экономикалық
Өңiрлер мен iрi қалалар бәсекелiк стратегияны тұжырымдаумен, еңбек бөлiнiсiнiң
Осы экономикалық кеңiстiктiк және халықты таратып орналастыруды қалыптастыруды,
Бұдан басқа, бұл құжат республикалық, өңiраралық және облыстық маңызы
Стратегияда белгiленген iс-қимыл өздерiнiң ағымдағы жоспарлары мен ұзақ мерзiмдi
Негiзiнен кеңестiк кезеңнiң өзiнде қалыптасқан елдiң экономикалық әлеуетiн орналастыру
жауап бермейдi.
Қазақстанның әлемдiк шаруашылық жүйесiне белсендi кiруi Қазақстанның әлемдiк және
Экономиканың нарық мақсаты жағдайында дамыту елдiң жекелеген аумақтық-шаруашылық жүйелерiнiң
Бұрын қалыптасқан таратып орналастыру жүйесi өз тиiмдiлiгiн жоғалтты және
Аумақтық дамуды басқару жүйесi орталық және жергiлiктi атқарушы органдардың
Тақырыптың өзектілігі – Қазақстан Республикасынның аймақтық
Дипломдық жұмыстың басты мақсаты- Қазақстан Республикасынның аймақтардың
Қойылған мақсаттарға сәйкес төмендегідей міңдетемелер қойылған:
-мемлекеттік басқаруда аймақтық органдардың рөлі мен
-мемлекеттік қызметінде аймақтық басқару органдардың қажеттілігін анықтау;
- Қазақстан Республикада аймақтарындағы жергілікті
-Қазақстан аймақтық басқару органдарының экономикалық және әлеу-меттік
-Батыс Қазақстан аймақтың экономикалық және әлеуметтік дамуын талдау;
-Батыс Қазақстан аймағының әлеуметтік-экономикалық даму ерекше-ліктерін және
-Қазақстан Республикасының аймақтық басқару қызметінде мәселелерін анықтау;
-Қазақстан аймақтық басқару жүйесінде жетілдіру жолдарын және
Жұмыстың зерттеу объектісі- Қазақстан Республикасынның аймақ-тарының және
Елдi кеңiстiктiк ұйымдастырудың өңiрлiк жобалаумен, аса маңызды табиғи ресурстарды
Аралас әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктердiң (облыстардың, аудандардың, қалалар мен ауылдардың) мүдделерiн,
Қазiргi уақытта елдiң аумақтық дамуындағы ахуалды былай сипаттауға болады.Соңғы
1 МЕМЛЕКЕТТІК БАСҚАРУДА АЙМАҚТЫҚ ОРГАНДАРДЫҢ РӨЛІ
1.1Мемлекеттік қызметінде аймақтық басқару органдарды қажеттілігі
Мемлекеттік қызметінде аймақтық басқару органдардың
Нарықтық қатынастарының дамуы мен қалыптасуы жағдайында радикалды экономикалық реформалардың
Академик Н.Н.Некрасовтың анықтамасы бойынша "экономикалық ғылымның саласы ретінде аймақтық
Аймақтық экономика өндіргіш күштерді аймақтық дамуының стратегиялық позицияларын өңдейді.
Аймақтық экономика экономикалық географиямен тығыз байланысты, бірақ оған қарағанда
Аймақтың экономикалық және әлеуметтік даму аспектілерін зерттеу Ресейде ХІХ
Аймақтық экономикаға теориялық - әдістемелік зерттеулер жасаған ғалымдар Альфред
Жоспарлау мен басқарудың аймақық мәселелері республикадағы
экономикалық қатынастарды қайта құру бойынша іс-шаралар жүйесінде маңызды орын
- Республика мен ТМД елдерінде кәсіпорындардың дамуы мен жұмыс
істеуінде қорықтық қатынастар мен тауар - ақша, жоспардың арақатынасы;
-өзін-өзі басқару механизміндегі экономикалық және ұйым-дастырушылық - әкімшілік әдістері
аймақтық басқару процесіндегі орталықтанған және орталықтан-дырылмаған басқару шешімдерінің арақатынасы.
Басқарудың экономикалық механизмінің маңызды элементіне ақша айналымын үздіксіз нығайту
-аймақтық экономикалық мүмкіндігінің материалдық өндірістік саласының тиімді қызмет етуіне
-аймақтық жүйенің барлық тармақтарының тепе – тең болуы;
-аймақтық әлеуметтік – экономикалық дамуының кешенді жоспарын қаржылай және
-әлеуметтік саланың дамуының нәтижелілігі мен аймақтың шаруашылық қызметінің тиімділігін
-әрбір өндірушінің жағдайының жақсаруы әлеуметтік мәселелерді шешуге байланысты болады.
Аймақтық басқарудың методтары аймақтың өндірісітік және өндірістік емес сфералар
- республикалық стратегиялық тұжырымдардың әлеуметтік – экономикалық даму жағдайына
- жергілікті өзін - өзі басқару органдарының саяси және
әлеуметтік – экономикалық , құрылыс – инвестициялық және табиғатты
-аймақтық басқару мен жоспарлаудың тікелей және керсінше иерархиялық жүйе
Аймақтық басқару органдарының экономикалық компетенциясын кеңейту барлық сұрақ территорияның
Аймақтық саясат механизмдерін жүзеге асыру, соның ішінде әлеуметтік –экономикалық
Шағын және орта қалалардың өркендеуі екі – үш өндірістік
Қазақстан Республикасының болашақтағы әлеуметтік-экономикалық өсуі, оның аймақтарының дамуымен байланысты.
- аймақ - мемлекет экономикасын тікелей және жанама ресурстары,
- бұл жерде ұдайы өндіріс пен еңбек ресурстары, қаржылай
- басқару органдарының біріккен әрекеті, территориялық өндірісітің дамуына орындаушы
- аймақтың табиғи құзіретіне жоспарлау , қаржыландыру , несиелеу,
Экономикалық механизмге деген қажеттілік ұдайы өндіріс циклінде әлеуметтік- экономикалық
Сондықтан, экономиканы дамыту саласында қандай да бір басқарудың шешіміне
Ол мемлекет пен демографиялық ұдайы өндіріс арасындағы кәсіпорынмен жергілікті
Әлеуметтік тұрмыс инфрақұрылымның дамуына кәсіпорын мен бірлестіктердің еңбек ресурстарының
- кәсіпорын – аймақтың басты экономикалық көзі болып табылады.
экономикалық кешенді дамуын ынталандырады.
- облыс, қала, аудандардағы шаруашылық субъектілердің есеп принціпі мен
-жергілікті бюджеттің қалыптасуы кәсіпорын мен ұйымдардың жұмысының тиімділігіне байланысты
Ұйымдық құрылым - шаруашылықтың өзін -өзі басқаруы жаңа әдістеріне,
Аймақтық жоспар алдындағы зерттеулерді жүргізудің басты мақсаты әлеуметтік –
Соңғы жылдары экономиканы аймақтық басқару мағынасы көп қолданылып жүр.
Аймақтық экономика – бұл экономика білім жүйесіндегі ең маңызды
Аймақтық экономика білімнің ғылым саласы ретінде, аймақтық аспетіде әлеуметтік
Аймақтық экономика Қазақстанның табиғи ресурстық потенциалын, оның аймақтарын, тұрғындарын,
Аймақтық экономика анықтамасына келмес бұрын, бірінші территория аймақ деген
Территория – бұл географиялық жағдаймен және тағы басқа да
Аймақ территориядан белгілі бір мақсаттары және тапсырмаларымен ерекшеленеді. Әр
экономикалық-әкімшіліе басқару диспозициясы;
еңбекті аумақтық бөлудегі рөлі;
әлеуметтік-экономикалық проблемаларды шешу;
экономикалық кеңістік – бұл олармен байланысы: жергілікті пунктер, егістік,
Әр аймақтың сыртқы экономикалық кеңістікпен байланысты өзіндік экономикалық кеңістіктің
тығыздық ( халық саны, жалпы ішкі өнім, негізгі капитал,
орналастыру (тең көрсеткіштер, халықты бөлу, экономикалық қызмет);
байланыстылық (экономикалық байланыстардың қарқындылығы, тауар, капитал, еңбек қозғалысының жағдайы).
Аймақтық экономика – бұл табиғи экологиялық жағдайлармен тығыз байланысты,
Соңғы жылдары нарықтық қатынастарға өту барысында аймақтық экономиканы дамыту
Аймақтық экономика өзінің зерттеулерінде ғылыми әдістер кешенін қолданады, оның
Аймақтық байланыстарды құру үшін өнделетін әдістер қолданатын үлкен жобалы
Нарықтық жағдайда аймақтардың рөлі және қызметі халықтың өмірінің қызметі
институтционалды қызметтер – бір жағынан экономикалық дербесті, екінші жағынан,
экономикалық қызметтерді, елдің ұлттық қауіпсіздігін қамтамасыз етуге, экономикалық қызметті
әлеуметтік қызметтері, халықтың әлеуметтік дамуын, аймаққа экономикалық потенциалын қамтамасыз
экологиялық қызметтері, халықтың дұрыс өмір сүруін қамтамасыз етеді, табиғи
Қазіргі кезде аймақтық деңгейде басқарудың қызметтері мен әдістері экономикалық,
Реттеудің нарықтық әдістері жалпы танылған маркетинг жүйесі мен экономикалық
Мақсаттар мен тапсырмалар жүйесі көзқарасынан қарайтын болсақ, аймақтық экономика
Аймақтардың дамуын болжау әдістемесі 15 жылға дейінгі кезеңді қамтитын
Экономикалық талдаудың басты бағыттары болып депрессивті зоналар мен экономикалық
Аймақтық экономиканың негізгі тапсырмасы аймақтардың экономикалық және әлеуметтік даму
Аймақтық дамудың маңызды тапсырмаларының бірі жеке аймақтардағы халық өмірі
Барлық аймақтар үшін жалпы аймақтық тапсырмалар – бұл экономикалық
Аймақтың дамуы үшін қаржы-қаражат орны ерекше. Аймақтық экономиканы дамытуды
сыртқы инвестициялар – экзогенді көзі
ішкі инвестициялар – эндогенді көзі.
Эндогенді дамытуды ынталандыру тәсілдері табиғи ресурстарды, “экономикалық ортаны” (өндіріс,
Қазір бар технология мен өндірісті ұйымдастырудың атақты тәсілдеріне негізделген
тікелей мемлекеттік реттеу;
қызмет секторын ынталандыру;
шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту;
арнайы зоналар құру.
Тікелей мемлекеттік реттеу әдістері мемлекеттік меншікке негізделеді. Қазіргі уақытта
қызмет сферасына қатысты.
Жоғарыда айтып өткендей, көптеген үкімет ұлттық және аймақтық деңгейде
1.2 Қазақстан Республикада аймақтарындағы жергілікті
Қазіргі күні Қазақстандағы және басқа елдердегі шағын бизнес ұлттық
Шағын және орта бизнесті аймақтық экономикалық саясат шегінде ынталандыру,
Аймақтық саясатты жүзеге асырудың экономикалық механизмі аймақтың ерекшелігін, олардың
Елдің азық-түлік қорын қалыптастыратын аймақ тобы үшін экономикалық тұтқалар
Экологиялық нашар және артта қалған аймақтар және де депрессивті
Республикалық билік ең алдымен аймақтық инвестициялық банктар мен қорлардың
Экономиканы реформалаудың нақты мақсатының негізгі параметрі аймақ экономикасының әлеуметтік
Мемлекеттік реттеудің құралдарының жиынтығы келесі негізгі элементтерді қамтиды:
-экономикалық болжау – экономиканың болашақ жағдайын және онымен байланысты
-индикативті жоспар (болжау) әзірлеу – елдің барлық шаруашылық кешенінің
-шаруашылық етуші субъектілердің белгілі бір тобы бойынша адрестік жоспар
-шаруашылық етуші объектілерге жаната әсер етудің құралдарын қолдану.
Елдің (аймақтық) әлеуметтік-экономикалық дамуының басымдылықты тапсырмаларын шешу бойынша мақсаттар
Экономикалық болжау – әлеуметтік эканомикалық дамудың стратеги-асын
Экономикалық дамуды болжау – бұл барлық
Бағдарламаларды әзірлеу және жүзеге асырудың маңызды қағидалары:
-мақсатты бағытталғандығы, яғни алдын-ала бекітілген және сандық анықталған мақсаттық
-жүйелік – мақсаттқа жету үшін қажетті өзара байланысқа шаралар
-ресурстармен қамтамасыз етілуі – алдын-ала белгіленген бағдарлама шаралары
-басымдылық – бағдарламаларды әзірлеу және жүзеге асыру кезінде проблемаларды
Экономикалық қызметті жүзеге асыруды үнемі сұраныс пен ұсыныстың тепе-тендігі
Жалпы аймақтық экономиканы дамытуды мемлекеттік реттеу маңызды мәселелердің бірі
Аймақтық дамудың басты мақсаты аймақтардың экономикалық құрылымын жетілдіруге көмек
Секторалық ынталандыру тек құрылымдық және өндірістік саясаттың ғана тапсырмалары
Жоғарыда айтып өткендей, көптеген үкімет ұлттық және аймақтық деңгейде
Сонымен қоса Қазақстан Республикасының конституциясына сәйкес Жергілікті өзін -
Нарықтың байланыстардын даму шал шандығымен аймақтарды ірілендіру процесі құқықтық,
Жергілікті атқарушы
аумақты дамыту жоспарларын, экономикалық және әлеуметтік бағдарламарын, жергілікті бюджетті
коммуналдық меншікті басқару;
жергілікті атқарушы органдарын басшыларын қызметке тағайындау және қызметтен босату,
жергілікті мемлекеттік басқару мүддесіне сай Республика заңдарымен жергілікті атқарушы
жергілікті атқарушы органдарын құзыреті ұйымдастырылуы және олардың қызмет тәртібі
Жергілікті өкілетті органдар – маслихаттар тиісті әкімшілік –аумақтың, бөліністегі
Маслихатын қарауына мыналар
аумақты дамыту жоспарларын, экономикалық және әлеуметтік бағдарламарын, жергілікті бюджетті
өздерін қарауына жатқызылған жергілікті әкімшілік – аумақтық құрылыс мәселерін
Заңмен маслихат құзыретіне жатқызылған жергілікті атқарушы органдар есептерін
Муниципалды менеджментте қолданылады. Ол менеджменттің одан кейбір маркентигтің,
ҚР – ның Конститутциясында негізгі бастамалары мен қызмет әрекеті
Бүгінгі күні аудандарын Республикаларының обылыстарының жүйесіне тиімділігі басқару
Бұл мына жағдаймен түйіндіріледі:
Басқару аппараты санының тым көптігі.
Басқару қызметкерлерінің бытранқылығы.
Басқару аппаратын ұстаудағы қаржы – қаражатын жетіспеуі.
Көптеген экономистердің ойынша басқаруға кеткен шығындардың V, аймақтың басқарудың
Соңғы уақытта басқарудың қадамдарғы оңға қарай жаттуда:
Әмшілік жазаға тартудың азаюы.
Басшылықтың елмен араласпауы, елдің ойын тыңдауы.
әр түрлі сұрақтарды шешудегі мәденит қазыналарын жасауы.
Іс қағаздарын жаңаруы, әр түрлі нұсқаулардың азаюы.
Сондықтанда жергілікті қоғамдастықтың әлеуметтік, тарихи, табиғи, демографиялық және
Басқаруды демакратияландырумен қатар, юасқаруды жетілдіру қажет және де, аймақтар
Әлеуметтік салада соның ішінде зәру адамдарға атаулы көмек көрсету
Экономика саласында – аймақтардың экономикалық мүмкіндіктерін тиімді қолдануыныз қажет,
Жоспарлау мен басқарудың аймақық мәселелері республикадағы
экономикалық қатынастарды қайта құру бойынша іс-шаралар жүйесінде маңызды орын
Аймақтық басқаруға қойылатын негізігі міндеттерге:
- Республика мен ТМД елдерінде кәсіпорындардың дамуы мен жұмыс
- өзін-өзі басқару механизміндегі экономикалық және ұйымдастырушылық - әкімшілік
- аймақтық басқару процесіндегі орталықтанған және орталықтан-дырылмаған басқару шешімдерінің
Басқарудың экономикалық механизмінің маңызды элементіне ақша айналымын үздіксіз нығайту
- аймақтық экономикалық мүмкіндігінің материалдық өндірістік саласының тиімді қызмет
- аймақтық жүйенің барлық тармақтарының тепе – тең болуы;
- аймақтық әлеуметтік – экономикалық дамуының кешенді жоспарын қаржылай
- әлеуметтік саланың дамуының нәтижелілігі мен аймақтың шаруашылық қызметінің
- әрбір өндірушінің жағдайының жақсаруы әлеуметтік мәселелерді шешуге байланысты
Аймақтық басқарудың методтары аймақтың өндірісітік және өндірістік емес сфералар
- республикалық стратегиялық тұжырымдардың әлеуметтік – экономикалық даму жағдайына
- жергілікті өзін - өзі басқару органдарының саяси және
- әлеуметтік – экономикалық , құрылыс – инвестициялық және
- аймақтық басқару мен жоспарлаудың тікелей және керсінше иерархиялық
Аймақтық басқару органдарының экономикалық компетенциясын кеңейту барлық сұрақ территорияның
Аймақтық саясат механизмдерін жүзеге асыру, соның ішінде әлеуметтік –экономикалық
Шағын және орта қалалардың өркендеуі екі – үш өндірістік
Қазақстан Республикасының болашақтағы әлеуметтік-экономикалық өсуі, оның аймақтарының дамуымен байланысты.
- аймақ - мемлекет экономикасын тікелей және жанама ресурстары,
- бұл жерде ұдайы өндіріс пен еңбек ресурстары, қаржылай
- басқару органдарының біріккен әрекеті, территориялық өндірісітің дамуына орындаушы
- аймақтың табиғи құзіретіне жоспарлау , қаржыландыру , несиелеу,
Экономикалық механизмге деген қажеттілік ұдайы өндіріс циклінде әлеуметтік- экономикалық
Сондықтан , экономиканы дамыту саласында қандай да бір басқарудың
Сонымен бірге әлеуметтік бағдарламалар екі маңызды қаржылық ресурстарды қамтиды.
Әлеуметтік тұрмыс инфрақұрылымның дамуына кәсіпорын мен бірлестіктердің еңбек ресурстарының
- кәсіпорын – аймақтың басты экономикалық көзі болып табылады.
- облыс, қала, аудандардағы шаруашылық субъектілердің есеп принціпі мен
- жергілікті бюджеттің қалыптасуы кәсіпорын мен ұйымдардың жұмысының тиімділігіне
Ұйымдық құрылым - шаруашылықтың өзін -өзі басқаруы жаңа әдістеріне,
Аймақтық жоспар алдындағы зерттеулерді жүргізудің басты мақсаты әлеуметтік –
2 Батыс Қазақстан аймақтық басқару органдары
және олардын экономикалық жӘне
2.1 Қазақстан аймақтық басқару органдарының
және әлеуметтік жалпы сипаттамасы
Негiзiнен кеңестiк кезеңнiң өзiнде қалыптасқан елдiң экономикалық әлеуетiн орналастыру
Қазақстанның әлемдiк шаруашылық жүйесiне белсендi кiруi Қазақстанның әлемдiк және
Экономиканы нарық жағдайында дамыту елдiң жекелеген аумақтық-шаруашылық жүйелерiнiң бәсекелiк
Бұрын қалыптасқан таратып орналастыру жүйесi өз тиiмдiлiгiн жоғалтты және
60 шағын қаланың 10-ы күйзелiске ұшырағандар санатына жатқызылды. Әлеуметтiк-экономикалық
Қазiргi уақытта елдiң аумақтық дамуындағы ахуалды былай сипаттауға болады.
Соңғы жылдары экономиканы аймақтық басқару мағынасы көп қолданылып жүр.
Қазақстан Республикасының аймақтарағы жергілікті атқарушы органдарға әр
Аймақтық басқару органдар мемлекеттік мекеме Қазақстан Республикасының әділет органдарында
Мемелекеттік мекеменің қызмет мерзімі шектелмеген. Мемлекеттік мекеменің қызметінің мақсаты
Әр бір аймақтарында аймақтық басқару органдарда
Басқармалар өз қызметін, Қазақстан Республикасының Конституциясы мен заңдарына, Қазақстан
Басқармалар мемлекеттік мекеменің ұйымдық-құқықтық нысанындағы заңды тұлға болып табылады,
Басқармалар өз атынан азаматтық-құқықтық қатынастарға түседі. Басқарма, егер заңнамаға
Басқармалар өзінің функциялары болып табылатын міндеттерді орындау тұрғысында
Басқармалардың функциялары, негізгі міндеттері мен құқықтары
Басқармалардың негізгі міндеттері мыналар болып табылады:
облыстың әлеуметтік-экономикалық дамуының орта мерзімді кезеңге
арналған стратегиялық мақсаттары мен басымдықтарын белгілеу;
2) облыс аумағында мемлекеттік бюджет саясатын салық және ақша-несие
Басқармалар өзіне жүктелген міндеттерді іске асыру шеңберінде оның құзыретіне
-облыстың аумақтық дамуы жөнінде ұсыныстар әзірлеу;
ауылдық аумақтарды дамыту және олардың іске асырылуы жөніндегі қызметтің
облыстың әлеуметтік-экономикалық дамуының, облыстың стратегиялық және орта мерзімді даму
бюджеттік жоспарлау процесін әдістемелік басқару;
аумақтық салық органдарымен бірлесіп жергілікті бюджетке кірістерді болжау;
-үш жылдық кезеңге арналған облыс бюджетінің негізгі параметрлерін, алдағы
облыстық бюджетті қаржыландырудың жылдық жоспарын әзірлеу және бекіту;
-тиісті қаржы жылына арналған облыстық бюджетті бекіту туралы облыстық
облыстың жергілікті атқарушы органының Орта мерзімді фискалды саясатының жобасын
жергілікті бюджеттік инвестиция жобаларына экономикалық сараптама жүргізу;
- орта мерзімді әлеуметтік-экономикалық даму жоспарларын, аймақтық бағдарламаларды әзірлеу
басқарманың құзыретіне кіретін бағыттар бойынша аймақтық бағдарламалар әзірлеу және
бюджеттік бағдарламаларды, бюджеттік инвестиция, гранттарды іске асыру тиімділігіне бағалау
анықталған есептердi қуру және оларды облыстың жергілікті атқарушы органы
аймақтық бағдарламаларды және инвестициялық басымдық жобаларды іске асыру үшін
тиiстi қаржы жылына арналған облыстық бюджетті бекiту туралы облыстық
ағымдағы бюджеттiк бағдарламалар мен бюджеттiк даму бағдарламалары
үшiн бюджет шығыстарының лимиттерiн қалыптастыру;
басымды бюджеттiк бағдарламалардың (кіші бағдарламалардың) тiзбесi
мен облыстық бюджет шығыстарының лимиттерiн бюджеттiк бағдарламалардың әкiмшiлерiне жеткiзу;
заңды тұлғалардың жарғылық капиталына қатысу арқылы iске асыру жоспарланып
басымды жергiлiктi бюджеттiк инвестициялық жобалардың (бағдарламалардың) тiзбесiн аймақтың әлеуметтiк-экономикалық
жергiлiктi бюджеттiң қаржысы есебiнен жүзеге асырылатын бюджеттiк инвестициялардың iске
тиiстi қаржы жылына арналған облыстық бюджеттi нақтылау, түзету жөнiнде
Басқармалардың өзіне жүктелген міндеттерді іске асыруға және заңнамада белгіленген
-облыстың әлеуметтік-экономикалық дамуының негізгі бағыттары бойынша облыс әкіміне ұсыныстар
2) жергілікті және аумақтық атқарушы органдардың орта мерзімді жоспарларын
3) ауылдық аумақтық, аймақтық бағдарламаларды іске асыру мониторингін жүзеге
4) өз құзыреті шегінде мемлекеттік органдардан, мемлекеттің қатысы бар
5) өз құзыреті шегінде мемлекеттің қатысымен ұйымдарды құру, қайта
6) сараптамалар мен консультациялар жүргізу үшін орталық және жергілікті
7) облыстың жергiлiктi атқарушы органына бюджеттік инвестицияларды тиiмдi жүзеге
8) басқарманың құзыретіне кіретін мәселелер бойынша облыс әкімдігінің және
Басқарманы облыс әкімі қызметке тағайындайтын және қызметтен босататын басқарма
Басқарма бастығы өзімен мемлекеттік қызмет туралы заңнамаларға сәйкес тағайындалатын
Батыс Қазақстан облысы ( БҚО) 1932 жылдың 10 наурызында
Облыстың аумағы 151,3 мың шаршы км, бұл республика аумағының
Облыс әкімшілікті 12 ауылдық аудан мен 2 қалаға (Орал
Облыс халқының саны (бағалау) 2007 жылдың 1 қаңтарына 612,4
Аймақтағы тұрғындардың тығыздығы орта есеппен алғанда аумақтың 1 шаршы
Географиялық жағдайы. Облыс Еуразия құрлығының орталығында орналасқан. Облыс арқылы
Батыс Қазақстан облысының солтүстігі Ресей Федерациясының Орынбор, Самара және
Облыстың бірегей жағрапиялық жағдайы Еуразияның ортасында: Шығыс және Батыс
Облыс солтүстігінде – Орынбор (Ресей), шығысында – Ақтөбе,
оңтүстігінде – Атырау және Астрахань (Ресей), батысында – Волгоград
Саратов (Ресей), солтүстік-батысында – Самара (Ресей) облыстарымен шектеседі.
Облыс аумағының елеулі бөлігі Волга және Орал өзендерінің аралығында
Шалқар көлі өлкенің жақұты іспеттес, оның суының құрамы теңіз
Орал өңірі Азия мен Еуропаның арасын жалғастыратын көпір болып
Облыс аумағының бедері негізінен солтүстік шығыстан оңтүстік батысқа қарай
Облыстың ауа-райы тез құбылмалы континенттік, құрғақ болып келеді.
Облыстың топырақ құрамы әртүрлі: қара топырақтан, сарғылт топыраққа дейін.
Жануарлар әлеміне келетін болсақ, ол да сан түрлі. Мұнда
Облыстың аумағы бойынша автомобиль және теміржолдың тармақталған желісі, өзен
Табиғи- климаттық жағдайы. Облыстың климаты күндіз және түнде температураның
Су ресурстары. Жайық өзені облыстың негізгі су күре тамыры
Қазақстан аумағына -1082 км тиесілі.
Ірі тармақтары: Елек, Утва, Барбастау, Солянка, Шаған, Деркөл және
Өзендердің 150 с жуық жалпы айдын ауданы 1500 шаршы
Тұщы су бойынша Орал, Серебряков, Тоқпай, Жарсуат, Январцев, Орда
Орман шаруашылығы. 2007 жылдың 1 қаңтарына мемлекеттік орман қоры
Пайдалы қазбалар. Облыста 23 кен орны ашылған, оның 6-
Бұдан басқа, облыс жер қойнауы пайдалы қазбалар: борат кендері,
Атмосфералық ауаның жағдайы. Өнеркәсіп орталықтарының аумағындағы әуе бассейні (Орал
2.2 Батыс Қазақстан аймағының әлеуметтік - экономикалық даму
2005-2008 жылдары экономиканың барлық салаларында тұрақты өсім байқалды. Облыстың
1-сурет. 2008 жылғы облыстың ЖАӨ, %
Облыс экономикасының негізін өнеркәсіп өндірісі құрайды, ЖАӨ көлемінде оның
Өнеркәсіп өнімдерінің тұрақты өсімі облыстың базалық кәсіпорындарының өндіру көлемдерінің
Облыстың индустриялық кешенінің негізі тау-кен өнеркәсібі болып табылады. Табиғи
Қомақты қаражат бөлу арқылы мемлекеттік қолдауды күшейту және әртүрлі
Ауыл шаруашылығы жалпы өнімінің көлемі 2006 жылы ағымдағы жылдың
Соңғы бес жылда шағын кәсіпкерлік субъектілерінің саны 1,6 есе
Шағын бизнес саласында жұмыс істейтіндер саны 2004 жылдан 2008
жылға дейін 1,2 есе көбейді және 55,3 мың адамды
субъектілерінің өндірілген өнімдерінің, атқарылған жұмыстарының, көрсетілген қызметтерінің көлемі 1,9
2006-2008 жылдары облыс экономикасына 699,7 млрд. теңге инвестициялар салынды,
2-сурет. Өнеркәсіп өнімдерінің нақты көлем индекстері,
алдыңғы жылға %-бен
Өңдеу өнеркәсібінің дамуы және тұрақты өсімі қамтамасыз етілді. 2006
Облыстың өңдеу өнеркәсібінің құрылымындағы едәуір үлесі мұнай өнімдері (газойль,
Өңдеу өнеркәсібінің басымды салаларына машина жасау саласы жатады.
Тұрғын үй құрылысын дамытудың 2005-2007 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасының
жалпы алаңы 218,7 мың шаршы метр тұрғын үй немесе
берілді.
Инфрақұрылымдық кешен мақсатты дамып келеді. Соңғы үш жылда 12
мектеп салынды, 39 сумен жабдықтау, 13 газбен жабдықтау нысандары
Өнеркәсіп өндірісі, тұрғын үй құрылысы, шағын кәсіпкерлік субъектілерінің тауар
2008 жылы мемлекеттік бюджеттік түсімдер болжамы 109%-ға орындалды, оның
Экономикалық көрсеткіштердің оң динамикасы халықтың өмір сүру сапасының жақсаруымен
2005 жылдан 2008 жыл аралығында тіркелген жұмыссыздар саны 54,1%-ға,
Соңғы үш жылда (2006-2008 жылдары) 34,4 мың жаңа жұмыс
Банктердегі жеке түлғалардың салымы өсті, олардың көлемі 2004 жылғы
Жалпы демографиялық көрсеткіштер жақсарды, халық санының 2004 жылғы 606,5
Өңдеуші өнеркәсіп
Аймақтың өнеркәсіп өнімдері құрылымында соңғы 5 жыл ішінде өңдеуші
Өнеркәсіптің өңдеуші секторының құрылымында едәуір үлес мұнай өнімдері
өндірісін одан әрі дамытудың облыс экономикасы үшін зор маңызы
Өңдеуші өнеркәсіпн құрылымында тағам өнімдері мен сусындар өндірісі
27,9% иеленеді, 2006 жылы оның өндіріс деңгейі 13,2
Жергілікті ауылшаруашылығы шикізатын қайта өңдейтін тамақ өнеркәсібінің неғұрлым ірі
Талдау жасалған кезеңде тамақ өнеркәсібі кәсіпорындарында өндірістік қуаттарға
Тамақ өнеркәсібі кәсіпорындарында халықаралық сапа стандарттары ендірілуде. 2005
2002-2006 жылдары тамақ өнеркәсібі саласында тауарлық өнім өндіру
Өңдеуші өнеркәсіп құрылымында машина жасау мен металл өңдеу 23,4%-ды
Бұл секторға «Батыс Қазақстан машина жасау компаниясы» АҚ, «Зенит»
асыру жоспарлануда.
«Батыс Қазақстан машина жасау компаниясы» АҚ («БҚМЖК» АҚ)
Маңғыстау облысында (Жаңаөзен қ.) монтаждау және мұнай-газ жабдықтарына, соның
2007 жылы «БҚМК» АҚ «Газ компрессорлық стансалар мен газ
«Гидроприбор ҒЗИ» АҚ 2006 жылы «Қазақстан Каспийшельф» АҚ үшін
«Қазақстан» инвестициялық қорының қолдауымен «Металл бұйымдары БӨК» ЖШС
«КазТрубпром» ЖШС 2007 жылы «Сорғылық- компрессорлық құбырлар мен оларға
Құрылыс материалдарын өндіру облыс экономикасын дамытудың келешекті бағыты болып
3- сурет. 2008 жыл бойынша
Жоғары суретте көрсетілген 2008 жылы 30
кірпіш пен 360 мың текше метр тауарлық бетон өндіретін
қосылды. «Батыс Қазақстан құрылыс материалдары корпорациясы» АҚ «Қазақстанның инвестициялық
Сонымен бірге, дамып келе жатқан тұрғын үй құрылысының қажеттіліктеріне
Жалпы осы саланың қызметі соңғы жылдары тұрғындар қажеттілігі
Өткен кезеңнің өткір проблемаларының бірі облыс тұтынушыларының ресейлік
Бұл ретте, тұтынудың қиын-қыстау кезеңдерінде пайда болатын 75 МВт
4-сурет. БҚО –ның жалпы
сонын ішінде импорт есебінің
Ресейден жеткізілетін энергетикалық
Karachaganak Petroleum Operating B.V компаниясының қуаты 160 МВт газ
Жүргізілген реформалардан кейін электр желілері мен жабдықтар құрылымды түрде
«KEGOC» АҚ –облысаралық және республикааралық жоғары кернеулі электр желілері
«Батыс Қазақстан ТЭК»АҚ- аймақтық маңызы бар электр желілері (ауданаралық
«Қазақстан темір жолы» АҚ Орал электрмен қамту дистанциясы-теміржол нысандарында
Ақсай қаласына, әсіресе Қарашығанақ мұнай газ конденсаты
Жергілікті деңгейдегі электр желілерін пайдалануды қамтамасыз ететін негізгі компания
Көптеген бытыраңқы, әрі әлсіз тұтынушылардың болуы экономиканың осы
90% ауылдық ЛЭП және ПС-10/0,4 кВ жүктеме коэффициенті жобалық
Қолданысты электр беру желілері мен шағын стансалардың негізгі
Облыстың тұрақты энергиямен қамтылуы мен энергетикалық тәуелсіздікке қол жеткізудің
Ауылдық жерлерде тұтынушылар желілерін оңтайландыру жөнінде шаралар қабылдай отырып,
жергілікті ресурстар негізінде электр энергиясын өндіру жөніндегі қуаттылықты
Жоғарыда айтылған міндеттерді іске асыру үшін облыстың электрмен жабдықтаудың
мен тұтынылуы 1617,3 мың. Гкал-дан 3457,9 мың. Гкал-ға
өсті. Жылумен қамту нысандарын құру мен қызмет көрсету жөніндегі
көздер Орал ЖЭО «Жайықжылуқуат» АҚ және 296
болып табылады.
ЖЭО-да жалпы өнімділігі 585 Гкал/сағаттық 3 жылуландырылған турбина,
61,8% елді мекенде қоғамдық- мәдени нысандарға жылу аудандық бу
Аймақты газдандыруды дамытумен қатар қолданыстағы көптеген бу қазандары табиғи
Газбен жабдықтау
Қорлардың болуы мен табиғи газды жеткізу инфрақұрылымының болуы
Қазіргі уақытта облыс орталығы толығымен газдандырылған, Ақжайық, Бөрлі, Жәнібек,
Облыс аумағын газдандырудың қолданыстағы бағдарламасы мен құрылыс жұмыстарының
2009 жылғы әлеуметтік-экономикалық даму үрдістері туралы
2007-2008 жылдардағы әлемдік қаржы нарығындағы тұрақсыздық сұраныс пен тұтынудың
Өз кезегінде облыс экономикасының өсімі соңғы жылдары тау-кен өнеркәсібінің
барлау жұмыстарына бағытталды.
Әлем нарығындағы мұнай бағасының күрт төмендеуіне байланысты 2009 жылы
төмендеуі болжамдалып отыр.
Атап айтқанда, 2009 жылдың қаңтар-тамызында өнеркәсіп өндірісінің көлемі 0,4%
Дағдарысқа өнеркәсіптің басқа да салалары шалдықты.
Машина жасау саласы кәсіпорындарында өндіріс 17,7%-ға төмендеді (2008 жылы
Облыстың 51 ірі өнеркәсіптік кәсіпорындарының жиырма үші өндіріс көлемі
2008 жылғы инфляция деңгейі облыс бойынша 109,0% деңгейінде қалыптасты
Халықтың сатып алу қабілеттілігінің төмендеуінен бөлшек тауар айналымының көлемі
Ішкі экономиканы несиелендіру көлемдерінің қысқаруы байқалады.
Екінші деңгейдегі банктердің экономика салаларына несиелік
салымдары ағымдағы жылдың 1 тамызындағы 2008 жылдың тиісті кезеңімен
Ауыл шаруашылығы жалпы өнімінің көлемі 2008 жылдың қаңтар-тамыз деңгейіне
Тұтынатын өндірістік қызметтер көлемінің азаюы өндірістік сектордағы көлемдердің төмендеуіне
Негізгі капиталға инвестициялар көлемі 4,2%-ға азайды, соның ішінде шетел
Мұнай бағасының төмендеуі бюджетке де әсерін тигізді. Мемлекеттік бюджетке
Сонымен қатар, экономиканың басқа секторларында оң өзгерістер байқалады.
Атап айтқанда, құрылыс жұмыстары (қызметтер) 12,1%-ға өсті.
Ағымдағы жылдың басынан инфляцияның динамикасы жоспарланған деңгей шегінде болып
жылдың тиісті кезеңіне – 107,7%).
Әлеуметтік саладағы жағдай тұрақты болып қалуда. Экономикалық
тұрғыдағы белсенді халыққа тіркелген жұмыссыздар үлесі 0,8% құрады,
бұл 2008 жылдың тиісті кезеңінен 0,3 п.п. төмен.
Халықтың жан басына шаққандағы айлық ақшалай табысы қаңтар-шілдеден 34406
Қазақстан Республикасы Президентінің тапсырмаларына сәйкес ел Үкіметі әлемдік экономикалық
Бүгінгі таңдағы басты міндет дағдарыс жағдайында экономиканың орнықтылығы, өндіру
Облыс экономикасы дамуының жағдайлары және факторлары
Әлемдік қаржы нарықтарындағы тұрақсыздық облыстың экономикалық дамуының орнықтылығына қауіп
Экономика өсімінің қарқына кедергі болатын ішкі факторларға мыналар жатады:
-өңдеу саласындағы жабдықтардың толық тозуы;
-өнеркәсіптегі мұнай-газ кешенінің пайдасына қиғаштық;
-отандық тауарөндірушілердің өнімдеріне сұраныстың төмендігі;
-қолданыстағы инженерлік желілердің тозуы;
-электрэнергетикалық тәуелділік;
-автомобиль жолдарының техникалық жағдайының төмен деңгейі және басқа да
Облыста экономиканың дамуына кедергі болатын факторларды жою үшін мынандай
-минералдық-шикізаттық мол әлеует;
-инновациялық инфрақұрылымның (технопарк, бизнес-инкубаторлар) болуы;
-өңдеу өнеркәсібінің дамуы;
-адами әлеует.
Облыстың қол жеткізілген әлеуметтік-экономикалық параметрлерінің талдаудан 2010-2014 жылдарға арналған
2010-2014 жылдарға арналған облыстың экономикалық саясатының мақсаты – стратегиялық
-Мынадай міндеттер шешілетін болады:
экономикалық тұрақтылықты қамтамасыз ету, инфляцияны тежеу, жұмыспен қамтудың өсуі;
-қолайлы инвестициялық ахуалды сақтау, бұрыннан басталған инвестициялық жобаларды жүзеге
Жұмыстар келесі бағыттарда жүргізілетін болады.
Өнеркәсіптің негізгі бағыты өндеу өнеркәсібінің дамуы, экономиканың шикізат емес
Мақсат өңдеу өнеркәсібінің өнім өндіру көлемдерін ұлғайту, шығырылатын өнімнің
Қойылған мақсаттарға қол жеткізу мыналар арқылы жүзеге асырылады:
-өндірісті әртараптандыру;
-экономиканың шикізатсыз секторының даму институттары қатысуымен инвестициялық қызметтерін кеңейту;
-халықаралық сапа стандарттарын енгізу.
Өңдеу секторын әрі қарай дамыту мақсатында мына жобалар жүзеге
«Металл бұйымдары» БӨК» ЖШС «Қазақстанның инвестициялық қоры» АҚ және
«Зенит» Орал зауыты» АҚ «Барс» шекара кемесі және тез
кемелері құрылысы жургізілуде. Су ығыстырымы 500 тоннаға дейін кемелер
жасау жоспарлануда.
Құрылыс өнеркәсібі саласында ірі инвестициялық жобаларды жүзеге асыру жалғасуда.
«СВ-плюс» ЖШС перспективада темірбетонды құбырлар, сақиналар, шпал, сонымен қатар
«Гидромаш-Орион-МТБК» ЖШС АРКОС жүйесі бойынша тұрғын үйлердің құрылысына арналған
«Батыс Қазақстан құрылыс материалдар корпорациясы» АҚ түрлі-түсті кирпіш
«Құрылыскомбинат» ЖШС базасында керамзит жасау және бетонды қоспа өндіру
Сонымен қатар, «Орал сауда-өнеркәсіп компаниясы» ЖШС базасында бір қатар
-металл кұрастырмаларды өндіру цехы;
-полиэтилен және полипропилен құбырларын өндіру желісі;
-бейінді табақтар өндіретін профилегибті жабдықтар өндіру желісі;
-металл черепица және гипсокартон өндіру станы.
Құрылыс материалдарының барланған және пайдалануға әзір кен орындарының базасында
-Зеленов және Теректі аудандарында орналасқан керамзит балшығы кен
орны базасында бетонға (керамзит) арналған жеңіл толтырғыштарды жасау
өндірісін құру және қайта жаңғырту;
-Зеленов ауданында орналасқан Цыганов кен орнындағы кварц құмының
базасында әртүрлі номенклатурасымен шыны әйнек өндірісін ұйымдастыру;
-Теректі ауданында орналасқан Федоровка кен орнындағы көзе шикізат базасында
-балшық материалынан керамдор шығару (жасанды қыйыршык) өндірісін құру;
-Ақжайық ауданында орналасқан кен орнының гипстік ысырылыстарының қолдануымен гипстен
Отандық машина жасау тәжірибесінде алғашқы рет «Батыс Қазақстан машина
«КазТрубПром» ЖШС базасында сорғы-компрессорлық құбырлар
шығару жаңа өндірісінің ашылуы Қазақстанның барлық қажеттіліктерін жабуға мүмкіндік
Облыста 2009-2011 жылдары «Мұнай-газ машина жасау» пилотты кластер құру
«Алгоритм» технопаркі» ЖШС прототиптендіру, автоматты жобалау жүйелерінің құрылған сыныптары
Құрылған конструкторлық-технологиялық бюро базасында «Алгоритм» технопаркі ЖШС және
«Алгоритм» технопаркі ЖШС және «Микрография» ҒЗИ» РММ арасында
2009 жылдың бағалауымен өңдеу өнеркәсібінің өндіріс көлемі 83,9 млрд.теңге
Тау-кен саласындағы өндіріс көлемдері 2009 жылдың бағалауы бойынша 668,3
Қарашығанақ жобасының 3-кезеңін іске асырумен кен орнында конденсат және
2009 жылдың бағалауы бойынша 2008 жылмен салыстырғанда өнеркәсіп өнімі
Агроөнеркәсіп кешенінің дамуының негізгі ішкі факторы ауыл шаруа-
шылығы тауар өндірушілерін мемлекеттік қолдау және қаржы институтта-
тарынан инвестициялар тарту болып тарылады.
Өсімдік шаруашылығының дамуын тежегіш факторы экстенсивті
технологияларды пайдалану, суармалы жерлерді пайдаланудың төмен
тиімділігі болып табылады.
Мал шаруашылығында ұсақ тауар өндірісі, малдың төмен өнімділігі басымдық
Өнімді қайта өңдеудің дамуы жеткіліксіз.
Өсуге ішкі тежегіш қатарына ауыл шаруашылығы машиналарының және технологиялық
Сыртқы жағымсыз факторлар қатарына өсімдік майы, жеміс-көкөніс қалбыры, құс
2009 жылы көпке созылған құрғақшылық 373 мың га алқап
Мал шаруашылығында жаңа мал шаруашылығы кешендерін, бордақылау алаңдарын іске
Етке өткізілген мал мен құс (сою салмағында) 2008 жылмен
Азық-түлік қауіпсіздігі деңгейін көтеру үшін қайта өңдеу саласына инвестициялар
Көлік қызметіне сұраныстың азаюы ішкі және сыртқы жағдаяттың нашарлауына,
Жергілікті маңызы бар автомобиль жолдарының жағдайы көлік саласының дамуы
Жалпы пайдаланудағы облыс автомобиль жолдарының ұзындығы
6504,6 шақырымды құрайды, соның ішінде асфальттанғаны тек қана 1905
қатты жабынды жолдарымен қамтылған.
Осы фактор жүк айналымы көрсеткіштерінің, көлік кәсіпорындары кірістерінің төмендеуіне
Көлік саласының негізгі міндеттері автомобиль жолдарының және ондағы жасанды
Инвестициялық жобаларды республикалық және жергілікті бюджет қаражаты есебінен
2009 жылы 29,5 млн. тонна жүк және 222,1 млн.
2009 жылы байланыс қызметтерін көрсету болжамының көлемі 4953,1 млн.
2010-2014 жылдар аралығы кезеңінде сыртқы экономикалық байланыстардың негізгі мақсаттары
-тіршілік етудің экономикалық, сондай-ақ әлеуметтік салаларына арналған қосымша қаржылай
-ғылыми зерттемелер, ғылыми ынтымақтастықты қолдау жаңа технологиялар тартуға ықпал
-шетелдік инвестициялар үшін тартымды сияқты аймақтың беделін қалыптастыру;
-жақын және алыс шет елдердің аймақтары және қалаларымен
-байланысты кеңейту, ең алдымен, серіктестер арасындағы
-экономикалық қатынастарды жандандыру және қазіргі байланыстарды тереңдету;
-гуманитарлық ынтымақтастықты дамыту;
Әлем елдерімен өзара тиімді ынтымақтастықты одан әрі кеңейту үшін
-тауарларды сыртқы нарықтарға экспорттық жеткізудің өсу серпінін сақтау және
-қолданыстағы заңнама аясында отандық тауар өндірушілердің мүддесін қорғауға бағытталған
-тауар номенклатурасын кеңейту және тауардың бәсекеге қабілеттілігін
көтеру;
Облыстың экспорт құрылымында басым үлесті (93%) минералды өнімдер алады,
2009 жылы сыртқы сауда айналымы 1886,1 млн. АҚШ доллары
көлемінде немесе 2008 жылдың деңгейіне 69,5% болжанып отыр. Импорттық
түсімдер 991,3 млрд. АҚШ долларын немесе 2008 жылдың деңгейіне
Дағдарыс құбылысына, сонымен қатар, азық-түлік тауарларының бағасы және коммуналдық
2009 жылдың бағамы бойынша бөлшек сауда айналымының көлемі
Экономиканы дамытудың негізгі бағыттарының бірі шағын және орта кәсіпкерлікті
Ұзақ мерзімді кезеңде басты мақсат - шағын және орта
2009 жылы шағын несиелендіру бағдарламасын жүзеге асыру шеңберінде «Қаз
2009 жылдың 1 қыркүйектегі жағдай бойынша 2009-2010 жылдарға арналған
жоба).
Шағын және орта кәсіпкерлік позицияларын кеңейту және нығайтуға қолайлы
Шағын кәсіпкерлік саласында жұмыс істейтіндер саны 62,6 мың адамға
Шағын кәсіпорындарды қоса орташа айлық еңбекақы 2008 жылмен салыстырғанда
Статистикалық мәліметтер бойынша тұрғын үйлердің пайдалы ауданының 1 шаршы
Несиелік тұрғын үйдің пайдалы ауданының 1 шаршы метрінің құны
Тұрғын үй құрылысының Мемлекеттік бағдарламасы құрылыс материалдары өнеркәсібінің қалыптасуы
Соңғы жылдары сапалары ең жоғарғы талаптарға сай келетін құрылыс
2007 жылы құрылыс индустриясы кәсіпорындарымен өндіріс көлемдері
өткен жылдың деңгейімен салыстырғанда орташа есеппен 30%-ға, соның ішінде
Қуаттылығы жылына 30 млн. қада қызыл керамикалық кірпіш шығаратын
Кірпішті үймен қатар тәжірибеге жиналмалы және монолитті үй салу
Мемлекеттік басқару деңгейлері арасындағы өкілеттіктердің аражігін ажырату жөніндегі жұмысқа
2.3 Батыс Қазақстан аймағының даму ретінде тиімді жұмысың бағалау
Облыстың әлеуметтік-экономикалық дамуының 2009-2011 жылдарға арналған негізгі көрсеткіштері 2009-2011
-өңдеу өнеркәсібін, машина жасау, аграрлық сектор, шағын кәсіпкерліктің дамыту
-жаңа ғылымды қажетсінетін және ресурс үнемдегіш технологиялар, инновациялық шешімдер
-кәсіпорындарда әлемдік стандартты енгізу бойынша жұмыс жүргізу;
-әлеуметтік бағдарланған тұрғын үй құрылысын қамтамасыз ету және
-тұрғын-үй шаруашылығын дамыту жеке сектор мен мемлекет арасын-
да өзара іс-қимыл орнату;
-ұсынылатын білім беру қызметтерінің жоғары сапасын қамтамасыз ету және
-макроэкономикалық тұрақтандыруды қамтамасыз ету;
-халықты сапалы ауыз сумен қамтамасыз ету және елді мекендерді
газдандыру;
-жұмыспен қамтуға ықпал ететін белсенді шараларды әрі қарай дамыту
Қазақстанның әлемдегі бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарына кіру Стратегиясын
Облыстың тиімді географиялық орналасуы, пайдалы қазбалар қорының, негізінен мұнай
Облыс экономикасын дамытудың перспективалы және басымды бағыттары немесе «экономикалық
Қарашығанақ мұнай-газ конденсаты кен орнында көмірсутегі және газ шикізаттарын
-мұнай-газ өңдеу өнеркәсібі – Қарашығанақ мұнай-газ конденсаты кен орнында
-мұнай химия - мұнай және газхимия өнімін шығару өндірісін
-аспап және машина жасау, әсіресе мұнай-газ, ауыл шаруашылығы -
-электр энергетикасы - газтурбиналы электр станциясын салу;
-аграрлық өндірісті дамыту және өсімдік шаруашылығы мен мал
шаруашылығы өнімдерін терең қайта өңдеу;
-құрылыс индустриясының кәсіпорындарын дамыту;
-көлік-логистикалық қызметті дамыту (көлік-логистикалық орталық құру)
– заманауи жүк терминал кешендері жүйесін салу, транзиттік
сервисі болып табылады.
Экономиканың шикізаттық бағыттылығын еңсеру жөнінде қойылған
міндеттерді ескере отырып, Индустриялық-инновациялық даму стратегиясын іске асыру облыс
- «Тасқала ауданында цемент зауытын салу» («Орал цемент компаниясы»
- «Биохимиялық зауыт салу» («БМ»ЖШС);
- «Қарашығанақ мұнай-газ конденсаты кен орнындағы ШТҚ-400 кешенінің
- «Қарашығынақ-Орал» газ құбыры құрылысы»;
- «Батыс Қазақстан облысында құрылыс өнімдерінің номенклатурасын кеңейту мақсатында
- «Су ығыстырымдылығы 500 тоннаға дейінгі арнайы теңіз
- «Газкомпрессорлық станциялармен газ айдаушы кәсіпорындарға арналған жабдықтар өндіру»,
«КПО б.в» «Қарашығанақ кен орнын игеру» жобасының ІІІ кезеңін
Жобаны жүзеге асыру құрылыс-монтаждау және бұрғылау жұмыстарын орындау кезеңінде
Бұдан басқа Қарашығанақ кен орны аумағында қуаттылығы жылына
Көлік стратегиясын іске асыру шеңберінде болашақта Қазақстан Республикасында 2015
-қазіргі жағдайдағы жүк терминалдық кешендер желісін салуға;
-кедендік рәсімдерді ыңғайлы және жылдам өткізе отырып кешенді көлік
-бірқатар экономика секторларын, соның ішінде аймақтың мұнайгаз жобасымен байланыспайтын
-Каспий, Кавказ, Иран, оңтүстік Ресей, Украина, сондай-ақ Қытай және
Шығыс Азияның ресей-азербайжан бөлігіне қысқа жолмен шығу үшін
көліктік мүмкіндіктерді қамтамасыз етуге;
-облыстың көліктік, шикізаттық және қаржылық құрушы өнеркәсіптік
және машина жасау кәсіпорындарының өзіндік құнының негізгі реттеушілерін оңтайландыру
-машина жасау және мұнай-химия кластерін ұйымдастыру үшін
Маңызды басымдық Қазақстанның әлемдегі бәсекеге қабілетті елу
елдің қатарына кіру Стратегиясында шағын бизнесті нығайту және кеңейту,
Шағын кәсіпкерлікті дамытудың 2009-2011 жылдарға арналған негізгі мақсаты кәсіпкерлік
- экономиканың әлеуметтік - мәнді салаларында шағын кәсіпкерлікті дамыту
- шағын кәсіпкерлікті қолдау инфрақұрылымы жұмысының тиімділігін арттыру;
- инновациялық жолмен шағын кәсіпкерлікті қолдау негізінде қаржы-несие саясатын
- инновациялық экономикада кәсіпкерлерді қатыстыру;
- тұрғындарға микрокредиттер және ауылдық жерлерде микрокредиттік ұйымдардың одан
- шағын кәсіпкерлікті қолдау және дамыту мәселелерінде қоғамдық ұйымдардың
- ақпараттық қамтамасыз ету және шағын кәсіпкерлікті жандандыру;
Өңірлік аграрлық саясаттың негізгі бағыттары мыналарды қарастырады:
-өңдеуші секторды қолдау мен дамытуға, тереңдетілген қайта өңдеуге және
-халықаралық сапа стандарттарын енгізу және ауыл шаруашылығы өнімдерін өндірудің
-астықты, етті, сүтті, жүнді, тері және мех өндірісін, тамақ,
-машина-трактор паркін жаңарту, қазіргі заманғы техникалар және құрал-жабдықтар пайдалана
-өндіріске ғылыми әзірлемелер енгізу, озық агротехнологияларды үйрену
және оны көрсету үшін базалар құру;
Сыртқы нарықта ішкі қажеттіліктер мен сұраныстарды ескере отырып,
өсімдік шаруашылығы саласында басымдық бағыт астық өндіру, ал
Мал шаруашылығында механикаландырылған фермалар мен сүт, ет, ірі қара
Облыстың республикалық бюджет алдындағы борыш міндеттерінің
көлемі 2008 жылғы 1 қаңтардағы жағдайы бойынша – 2389,6
2007 жылы республикалық бюджеттен тұрғын үй құрылысына алынған
2009 жылы республикалық бюджеттен тұрғын үй құрылысына 2006 жылы
2007 жылдан бастап:
( барлық жеке тұлғалар үшін табыс салығының 10%-дық тіркелген
( шағын бизнес субьектілері үшін салық салудың кемітілген бірыңғай
Бұдан басқа, Жолдауды іске асыру мақсатында 2008 жылдан бастап:
-әлеуметтік салық шамамен 30%-ға азайтылды, ол жұмыс берушілердің жұмысшылардың
Орта мерзімді кезеңге арналған облыс бюджетінің кірістерін болжау «Салық
көрсеткіштер болжамына сәйкес жүзеге асырылады.
Кірістер түсімдерінің негізгі мақсаттары мен болжау қағидаттары:
-өткен жыл мен ағымдағы қаржы жылы бюджетінің орындалу нәтижелерін
-нормативтік құқықтық актілер негізінде бюджет кірістерін жоспарлау;
-қолданыстағы әдістемеге сәйкес, әкімшілік-аумақтық бірліктер бойын-
ша болжамдық көрсеткіштер есептемелерін қалыптастыруға бірыңғай көз-
қарас;
- аумақтық кескіндегі салықтың әрбір түрі, алымдар мен басқа
төлемдері бойынша бюджетке түсетін түсімдердің болжамдарын анықтау.
Салықтық және салықтық емес түсімдердің болжамы салық базасының көлемдік
ішіндегі түсімдердің серпіні негізінде жүзеге асырылатын болады.
Салық салу саласындағы мемлекеттік саясаттың айрықша бағыты мемлекет пен
Жүргізіліп жатқан саясаттың нәтижесінде бір жағынан, салық төлеушілердің салық
Экономикасың субъектілердің іскерлік белсенділігінің өсуін ыңталандырудың фискалдық мақсаттары мен
- Қазақстан Республикасының жаңа Салық кодексінің қабылдануы, ол тікелей
Сөйтіп, салық саясаты экономикалық реттеуіш ретінде жұмыс орындары санының,
Ауыл шарауашылығы өндірісі Батыс Қазақстан облысы үшін дәстүрлі сала
секторын дамыту шарты мен нәтижесі болып табылады.
Ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіру өсіміне жасалған талдау соңғы 2002-2006
Жалпы талдау жасалған кезеңдегі жылдар бойынша ауыл шаруашылығы көрсеткіштерінің
Бұл ретте, тек 2006 жылы өндірістің жалпы көлемі
Сонымен қатар, топырақ бонитетінің сипаты бойынша бидай өсіретін солтүстік:
2007 жылғы жағдай бойынша облыста 4,0 мыңнан астам агроқұрылымдар
Ауылдық несие беру серіктестіктері ауыл шаруашылығы өнімін өндірушілерге 718
Ауылдық өңдеуші кәсіпорындардың айналымдық қаржысын толықтыру үшін 320
Климаттық жағдайларды ескере отырып, облыста егін алқаптарына оңтайландыру жүргізілді,
Астық саласының тұрақтылығы белгілі бір дәрежеде тұқым шаруашылығын
Табиғи- климаттық жағдайларды, жер мен су ресурстарын мейлінше толық
5-сурет. Ауыл шаруашылығы алқаптарының құрылымы
2006 жылдың 1 қарашасына (жалпы алаңның %)
Өсімдік шаруашылығы саласын әрі қарай дамытудың көкейкесті мәселелерінің бірі,
Көктемгі-күзгі егіс егу кезеңінде жанар-жағармай материалдарының қымбатшылығы негізгі мәселе
Тұтастай алғанда ауыл шаруашылығы өнімдерінің жалпы көлемінде мал
Асыл тұқымды мал шаруашылығын дамыту жөнінде белсендіжұмыстар жүргізілуде,
Аймақтың сыртқы сауда айналымының тұрақты өсуі мұнай және газ
Импорт және экспорт құрылымындағы негізгі өзгерістер де мұнай және
БҚО оннан астам шетелдік мемлекеттермен сыртқы сауда қарым-қатынастарын жүргізуде.
Батыс Қазақстан облысының экспорт құрылымында ең жоғары үлес минералдық
Импорт құрылымы көрсетіп отырғанындай, аймақта минералдық
жанармай мен қара металл өнімдерінің жетіспеушілігі байқалады;
сонымен бірге аймақта осы өнімдерді шығаруға барлық мүмкіндік бар.
Тағам өнімдері, жиһаз, металдан және шыныдан жасалған ыдыстар және
қабілеттігі жоғарырақ.
Сол себепті, Ресей Федерациясының көршілес облыстарымен қарым-қатынасты дамыту барысында
Сырым, Ақжайық және Қазталов аудандарында кеткен адамдар саны неғұрлым
Халықтың жұмыспен қамтамасыз етілуі және табыстары.
Батыс Қазақстан облысы халқының экономикалық белсенді бөлігі 321,3
Жұмыссыздық мөлшері және оның халықтың экономикалық белсенді бөлігіндегі үлесі
Өз бетінше жұмыс істейтіндер саны 120,4 мың адам болды.
соңына қарай, жұмыссыздардың жалпы саны 2005 жылмен салыстырғанда 1,2
Экономиканың барлық салаларында жалақы мөлшері тұрақты түрде өсіп келеді.
Экономика саласында істейтін халықтың 36,5% жуығы ауыл-шаруашылығы саласына қарасты.Бұл
Халықтың ақша жұмсау құрылымында 42% тек азық-түлік қажетіне жұмсалады.Соңғы
1- Кесте- Батыс Қазақстан облысындағы еңбек ететіндер үлесі және
Атауы Еңбек ететіндердің экономикалық қызмет түрлері бойынша үлесі,
Облыс бойынша 100 59362
Ауыл шаруашылығы 39,91 18962
Өндіріс 6,84 57890
Құрылыс 7,12 78950
Көлік және байланыс 5,33 56780
Білім беру 11,38 30368
Денсаулық сақтау және әлеуметтік қызметтер 4,81 25750
Ескертпе: Батыс Қазақстан облысы әкімдігінің 2009 жылғы 12 қаңтардағы
Орташа айлық еңбекақы 59362 теңгеге дейін өсті, номиналдық еңбекақы
номиналдық ақшалай табыс индексі 121,7%, нақты – 104,9% құрады.
6 -сурет. Батыс Қазақстан облысында жан басына шаққандағы орташа
2006 жылы денсаулық сақтау жүйесі 138 дербес амбулаториялық-емханалық ұйымдардан,
Облыстың денсаулық сақтау мекемелеріндегі төсек-орын қоры 4962 төсекті құрады;
құрады. Соның ішінде тегін емдеудің кепілді мөлшері 6 млрд.
2006 жылы 9 фельдшерлік-акушерлік пункт, 24 ауылдық дәрігерлік амбулатория,
2006-2009 жылдардағы адам өлімінің негізгі себептерінің сараптамасы жеке аурулардан
Сонымен қатар туа біткен аномалиялардан жаңа туған нәрестелердің өлімі
2006
7 -сурет. Білім беру
Білім беру саласына бөлінетін қаржы мөлшерін 2006 жылғы 13,8
Мектепке дейінгі ұйымдар санын арттыру, шағын бюджетті модельдерді (шағын-орталықтар
Ұлттық білім берудің жаңа моделін қалыптастыру бағытындағы жұмыстар жалғасуда.
8-сурет . Жалпы білім беретін мектеп
2006-2007 оқу жылында орта білім беру ұйымдарының саны 465,
басында балалардың 61,4% - қазақ тілінде, 38,6% - орыс
2010 жылғы 1 қантардағы жағдай бойынша облыстың білім беру
3 Батыс Қазақстан аймақтық басқару жүйесінің
мәселелері мен даму болашағы
3.1Қазақстан Республикасының аймақтық басқару қызметінде мәселелері
Аумақтық дамуды басқару жүйесi орталық және жергiлiктi атқарушы органдардың
Елдi кеңiстiктiк ұйымдастырудың өңiрлiк жобалаумен, аса маңызды табиғи ресурстарды
Аралас әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктердiң (облыстардың, аудандардың, қалалар мен ауылдардың) мүдделерiн,
Қазақстанның саяси өмірінде алдынғы орынға ұлттық қауіпсіздіктің стратегиялық мүддесі
Аймақ – бұл өндіріс және әлеуметтік – тұрмыстық сфера,
Көптеген елдердің ғасырлар бойындағы тәжірибесі адамдарды орналастыруды аймақтық тәсілі
Бүгінгі күні Еуразияның дамыған елдері мен АҚШ-та аймақтық саясаттың
билік пен экономиканы орталықсыздандыру, аймақтарға өзіндік дербестік беру;
елдің және аймақтын экономикалық даму стратегиясын өзінің жеке табиғи
территорияның экономикалық дамуының деңгейлерін теңестіру.
Бұған байланысты ұлттық үкіметтін компетенциясы мағыналы өзгерістерді басынан ескеретін,
Көптеген саяси эксперттер өркениетті елдердің экономикасында жаңа әлеуметтік саяси
Қазақстан тәуелсіз мемлекет ретінде саяси өмірдің демократиялық жолын таңдады.
Дағдарыстан шығу қажеттілігі өзімізде бар экрермткалық потенциалды, аймақтын өндіріс
Мұңдай уақытта экономикалық өсу таза интенсивті сиппатқа ие. Бірақ
Республикадағы мәселелі аудандардың болуын ескере құрылымдық өзгерістерге, әлеуметтік дамуды
Барлық аймақтар донор және дотация алатын болып бөлінеді. Трансферт
а) кәсіпкерлікпен бәсекені қолдаушы аймақтық бағдарламаларды әзірлеп, жүзеге асыруға
б) товарлар мен қызметтің монополистік рыногына шығатын шаруашылық
Аймақтар арасындағы теңсіздіктін өсуі мен экономикалық, әлеуметтік және экологиялық
Бұған байланысты бірнеше басымдылықты мақсаттарды анықтауға болады:
құрылымдық қайта құру және әлсіз дамыған аймақтарды дамыту;
өнеркәсіп өндірісінің құлдырауы салдарынан қатты жапа шеккен аймақтарды қайта
созылып кеткен жұмыссыздызпен күрес немесе жұмысын жоғалтқан тұлғалар мен
халық тығыздығы аз аймақтарға дамуға ықпал ету;
мемлекеттік аймақтық саясатты жүзеге асырудың негізгі бағыттары келесілер долуы
аймақтық бағдарламаны әзірлеу және тікелей бюджеттік қаржыландыру;
ынталандыру үшін облыстарды және әкімшілік тірліктерді субсидиялау және несиелеу;
аймақтық реттеудің заң негізін құру;
берілген аудандарда жеке кәсіпкерлікті ынталандыру.
Аймақтың жағдайын талдау және диагностикасы келесі ұсыныстарды жасауға мүмкіндік
облыстарға қаржылық және басқа көмек түрін көрсетуді мемлекеттік бюджеттен
мемлекеттік көмек мақсатты сипатқа ие болу керек. Бұл мемлекеттік
бюджетаралық қатынастардын заң негізін жетілдіру қажет.
Аймақтардағы басқару жүйесін өзін-өзі басқарушы өндірістік бірліктерді құру жолымен
Мемлекеттік стратегия ұлттық деңгейде әзірленеді және аймақ саясатының негізі
Мемлекеттік және жергілікті билік органдарының ара қатынасын жақсарту үшін
нормативті – құқықтық негізді бекіту;
мемлекеттік және облыстық салықтық түсімдер арасындағы көздерді бөлу жолымен
рационалды аудандау негізінде жүзеге асырылатын территория мәртебесіне реттеулер жүргізу.
Аймақтардың экономикасын басқару құрылымын жетілдіру үшін, ұлттық және жергілікті
Бірінші және басты жағдай – орталық жағынан аймақтарға
Екіншісі – қатынастың қарастырылып отырған субъектілері арасындағы
өкілеттілікті анықтау бөлу, яғни орталық компетенциясын шектеп,
аймақтарға еркіндік беру.
Үшіншісі – аймақтын экономикалық еркінділігінің кеңеюі. Аймақтық экономикалық саясатты
Осыларды ескере, соңғы жылдары реформалардың ауыртпалығы аймақ деңгейіне жайлап,
Тарихи қалыптасқан Қазақстанның ауыл шаруашылық моделі бәрімізге мәлім шығару
Қорыта келгенде, аймақтардың эканомикасын мемлекеттік реттеуді жетілдіру үшін:
Орталық пен аймақтардың бюджеттік өкілеттіліктерін шектеу саясатын жалғастыру керек.
Аймақтарға көмек көрсетудің негізгі принциптері келесілер болуы тиіс:жалпы Республикалық
мемлекеттік басқару органдарынан жергілікті органдарға әлеуметтік-экономикалық бағдарламаларды беру кезінде
Бюджетті әзірлеу барлық облыстар мен аймақтардың әкімнің қатысуымен жүзеге
Ең негізгі бағыт – орталық пен аймақ арасындағы қаржылық
Басқару тиімділігі шаруашылық етуші субъектінің өзінің ресурстарына билік ете
Бүгінгі күні облыс республикадағы ірі өндірістік-аграрлық аймақ болып табылады.
Солтүстік аймақ: мұнай-газ өндіріс орындары орналасқан, машина жасау және
Оңтүстік аймақ: жайылымдық мал шаруашылығы, азықтық шөп дайындау, қой
Шетелдік өткізу нарығынан бірінші кезекте Ресей Федерациясын айта кеткен
Батыс Қазақстан облысына мына ерекшеліктер тән:
өндіріс және экспорт құрылымында мұнай мен газ өндірудің жоғары
ауылшаруашылық дамуының қарқыны республикалық деңгейден және облыстағы басқа салалардан
өндірістік және тұтынушылық бағыттағы тауарлардың ассортименттік төмендігі және қосымша
өндіруші өнеркәсіп тауарларының республкиалық және сыртқы нарықта бәсекеге шыдамайтыны.
Өндірістің дамуы және нарықтың болашағын ескере отырып, мына салаларды
1. Мұнай-газ өндіру саласын дамыған сала деп санауға болады.
Бұл сала мұнай мен газға дүниежүзілік бағалардың ұдайы артуына
Алайда, бұл салада игерілмеген мүмкіндіктер бар, қолда бар өндіріс
2. Машина жасау саласы, өңдеуші өндірістің негізгі құрамдарының бірі
жаңа техника қажеттілігі де себін тигізбек.
Даму қарқыны төмен салалар қатарына ауыл шаруашылығы салаларын
және металл өңдеуді жатқызуға болады.
Бұл салалардың дамуына кедергі келтіретін факторлар мыналар:
өндірістік технологиялардың ескіруі және құрал-жабдықтың амортизациялық тозуы.
Жоғары қарқынды бәсеке, әсіресе Ресей өндірушілері тарапынан.
Солай бола тұра, белгілі бір дәрежеде бұл салаларда
Алайда, бұл салаларға шетелдік инвесторларды тарту үшін оларды мемлекеттік
4. Тартымдылығы ең төмен салалар қатарына тоқырап бара
Бұл салаларды дамытпай тұрған басты себептер:
салалардағы негізгі қорлардың моральдық және табиғи тозуы;
шығарылатын тауарлардың баға және сапа жағынан ресейлік және Қазақстанның
Кедергі болып тұрған факторлардан құтылып, дамуға жағдай жасау үшін
өңдеуші өнеркәсіптерді қолдауға арналған мақсатты бағдарлама қабылдау қажет;
инвестицияларды тарту үшін протекционистік саясат элементі бар тартымды жағдайлар
Жергілікті өндірушілерді қамтамасыз ету үшін және жергілікті нарыққа қолдау
Мұның бәрі салааралық тауар және жергілікті шикізаттан жасалған өнімдер
Маңызды проблема – облыстың ең басты су күретамыры болып
Осыдан басқа, Жайық өзені Орал қаласы мен облыстың халқын
Тұрғын массивтері мен кәсіпорындар санының өсуіне байланысты өнеркәсіптік және
Трансшекаралық Үлкен және Кіші өзендер облыстың төрт оңтүстік ауданының
Осы мәселенің баламалы шешуі Жайықтың суын Үлкен өзенге жіберу
Бүгінгі таңда көкейкесті проблемалардың бірі ауыл тұрғындарын сапалы ауыз
Облыстың көкейкесті проблемасы жергілікті маңызы бар автомобиль жолдарының жай-күйі
2008 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша облыста жергілікті маңызы
Газдандыру саласында барлық облыс елді мекендерінің 123-і ғана (25,8%)
Облыстағы жалпы білім беретін 446 мектіптің тек 220-сы немесе
Облыстың жеті жалпы білім беретін мектептерінде оқу үш ауысымда
Ескірген оқу жиһаздары мен жабдықтарын пайдалану, пән кабинеттерінің, арнайы
талаптарын толық көлемде орындауға мүмкіндік бермейді.
Сабақ кезінде оқушылардың сапалы тамақтану мәселелері шешімді талап
етеді. Асханалық жабдықтар көптеген мектептерде тозығы жеткен және санитарлық
Мектептерінің медициналық кабинеттерінің жабдықтармен қамтамасыздығы 56% құрайды, дәрі-дәрмектермен –
Қосымша білім беру ұйымдарының желісін әрі қарай кеңейту қажет.
Даму мүмкіндіктері шектеулі балаларды оқыту және тәрбиелеуде проблемалар бар.
Арнаулы (түзеу) сыныптардың, арнаулы (түзеу) мектепке дейінгі топтардың, логопункттердің
Тірек-қимыл аппаратының қызметі бұзылған балаларға арналған арнаулы мектеп-интернат қажет.
Есту және сөйлеу қабілеті бұзылған балаларға арналған облыстық арнаулы
Бұдан басқа, сөйлеу, көру, есту, тірек-қимыл аппараты бұзылған балалар
Осылай білім беру саласында апаттық мектептерді толық жою,
12571 баланы қамтитын облыстың мектепке дейінгі ұйымдарының желісі 96
Мектепке дейінгі ұйымдардың желісін кеңейту, жаңа төмен шығынды модельдерді
Денсаулық сақтау
Соңғы жылдары облыстың денсаулық сақтау ісін реформалау мен дамыту
Бірақ осыған қарамастан әрі қарай жұмыстануды талап ететін бірнеше
Қазіргі уақытта облыста медицина кадрларының тапшылығы байқалуда – 362
Басты себептердің бірі тұрғын үйді сатып алуға немесе жалға
Орал қаласында босануға жәрдемдесетін 2 мекеме жұмыс жасайды:
Соңғы 2 жылда облыста демографиялық көрсеткіштердің жақсаруы байқалады: туылу
«Облыстық перинаталдық орталық» ММ-сінде жоспарлы 135 кереуеттің орнына 227
Осыған байланысты санитарлық-эпидемиологиялық нормаларды сақтау және жүкті, босанатын және
Мәдениет саласында қызмет сапасын көтеру мақсатында ауылда клубтар үшін,
Облыста дене шынықтыру мен спортты тиімді дамуы үшін дене
Халықтың өмір сүру сапасының индексі мынадай құрама бөліктерден тұрады:
Аймақтың бәсекеге қабілеттілігі – экономикалық, әлеуметтік, саяси және басқа
Бүгінгі күні облыс ҚР басқа аймақтарының ішінде бәсекеге қабілеттілігі
9-сурет . Қазақстан аймақтарының бәсекеге қабілеттілігінің жиынтық индексі
БҚО инновациялық дамуы мен халқының өмір сапасына баса назар
Халықтың өмір сүру сапасы индексі өзіне әртүрлі салалардағы орташа
Аймақтардың бәсекеге қабілеттілігі оны өзімен шектес жатқан мұнай-газ өндіруші
2-кесте-Облыстың экономика және даму көрсеткіштерінің орта
2005 ж., млрд.тенге 2005 ж., 1 адамға,
Ішкі аймақтық өнім
ҚР 6791,1 448,35
БҚО 368,5 606,19 35,20 3
Ақтөбе облысы 390,4 571,51 20,32 4
Атырау облысы 849 1814,30 239,01 1
Манғыстау облысы 423,7 1151,05 38,73 2
Негізгі капиталға инвестициялар
ҚР 2206,3 145,66
БҚО 82,2 135,22 -7,72 4
Ақтөбе облысы 174,9 256,04 43,11 3
Атырау облысы 676,9 1446,52 89,93 1
Манғыстау облысы 122,2 331,98 56,12 2
Бөлшек сауда тауар айналымы
ҚР 1408,7 93,00
БҚО 55,8 91,79 -1,32 2
Ақтөбе облысы 80 117,11 20,59 1
Атырау облысы 25,2 53,85 -72,70 4
Манғыстау облысы 21 57,05 -63,02 3
Халықтың ақшалай табысы
ҚР
15,46
БҚО
17,23 10,23 3
Ақтөбе облысы
16,23 4,70 4
Атырау облысы
36,52 57,66 1
Манғыстау облысы
35,66 56,63 2
Жұмыссыздық деңгейі, %
ҚР 8,1
БҚО 9
10,00 1
Ақтөбе облысы 9,2
11,96 3
Атырау облысы 9,1
10,99 2
Манғыстау облысы 9,7
16,49 4
Ескертпе: Батыс Қазақстан облысы әкімдігінің 2009 жылғы 12 қаңтардағы
2-кестеден байқап отырғанымыздай, БҚО тек кейбір макроэкономикалық көрсеткіштер бойынша
Аймақ экономиканың барлық салаларында бірдей бәсекеге қабілетті бола алмайды,
Аймақтың күштерін салмақтау және нарықтық жағдаятты бағалау үшін өнеркәсіп
3- кесте - Өнеркәсіп және инфрақұрылым
1. Күшті жақтары 2. Әлсіз тұстары
1.1. көмірсутегілік қорының байлығы және оны өндіру күштерінің қуаттылығы;
1.2. көмірсутегілік шикізаттарды алғашқы өңдеу мүмкіндіктері бар екені (КПК,
1.3. жоғары технологиялық құрал-жабдықтары бар әскери-өндірістік кешеннің болуы
1.4. жоғары білікті қызметші;
1.5. РФ 5 облысымен көршілігі;
1.6. қоғамдық-саяси тұрақтылық және халықтың реформаларды қолдауы;
1.7. аймақтық технопарктің жұмыс істеуі; 1.8.құрылыс материалдарын өндіруге қажет
1.9. халықаралық тармақтың болуы транспорттық коммуникациялардың трансшекаралық жүйесі болуы
2.2. көмірсутегілік шикізаттарды терең өңдеу өндіріс қуаттарының жетіспеушілігі
2.3. бизнес – жобалау, менеджмент және маркетинг бойынша мамандардың
2.4. қорғаныс жүйесі өнімі мемлекеттік тапсырыстың төмендеуі;
2.5. экспорттық өнімде шикізаттың көбірек болуы;
2.6.шығарылатын өнімнің жоғары өзіндік құны;
2.7. өндірістегі мұнай-газ кешенінің басымдық етуі;
2.8. облыстық электр қуаты бойынша тәуелділігі
2.9. техникалық жай-күйінің төменгі деңгейі автомобиль жолдарының, электр желісінің
Ескертпе: Батыс Қазақстан облысы әкімдігінің 2009 жылғы 12 қаңтардағы
Аймақтың күшті жақтары мен әлсіз тұстарын нарықтық мүмкіндіктермен салыстыру,
4- кесте- Өндірістік аймаққа арналған SWOT – сараптама
Мүмкіндіктері Қауіптер
«Күшті жақтарға»
тәуелділігі «КЖМ» ауданы- мүмкіндіктерді жүзеге асыру үшін күшті
Мүмкіндіктерін барынша толық пайдалану және қауіпті төмендету үшін іске
3.1 үшін → 1.3; 1.4; 1.5.
3.2 → 1.1; 1.6; 1.7; 1.9.
3.3 → 1.1; 1,2.
3.4 → 1.3; 1.4; 1.7.
3.5 → 1.1; 1,2.
3.6 → 1.3;1,5; 1,9 4.1үшін → 1.1; 1.2;
4.2 → 1.3; 1.4; 1.8.
4.3 → 1.2; 1,3;
«Әлсіз тұстарға» тәуелділігі «ӘТМ» ауданы - әлсіз тұстары
Мүмкіндіктерді төмендететін және қауіпті артыратын жағдайлар 3.1 үшін→ 2.1;
3.2 → 2.2; 2,3.
3.3 → 2.3; 2,5.
3.4 → 2.4; 2.8.
3.5 → 2.2; 2.6.
3.6 → 2,9; 2,6; 2,3. 4.1 үшін → 2.1;
4.2 → 2.5; 2.7.
4.3 → 2.2; 2.5; 2,7.
Ескертпе: Батыс Қазақстан облысы әкімдігінің 2009 жылғы 12 қаңтардағы
Аймақтың «Мұнай және газ машиналарын жасау» кластерін кеңейту мүмкіндіктерін
жаңа нарықтарға, соның ішінде, көрші облыстар мен РФ шекаралас
жабдықтаушылардың аса сенімді беделін орнату;
маркетинг рөлін арттырып, жергілікті шығарушылар мүддесін қорғау
менеджерлердің орта және жоғары буынын дамыту;
өнеркәсіп орындарын халықаралық стандартқа сәйкес сертификаттау
арқылы ұйымдық өзгерістер жүргізу.
Бірлескен кәсіпорындар ұйымдастыру, соның ішінде, машина жасау,
мұнай химия және құрылыс индустрияларына көбірек көңіл аудару.
Өңдеуші өндіріс мекемелеріне құйылатын инвестицияларды арттыру және оларды жеке,
Шағын бизнесті дамыту және несиелеу үшін оларға оңтайлы жағдай
өндірілетін тауардың энергияны пайдалануын азайту.
Қауіптердің алдын алу үшін стратегияны ж
үзеге асыру барысында мына шараларды қолға алу керек:
Көмірсутекті шикізатты өңдеу өнеркәсіптерін құру;
Жоғары оқу орындарындағы және кәсіптік-техникалық колледждердегі мамандықтар тізімін кеңейту;
Мамандықты жоғарылату, тренингтер, курстар, соның ішінде халықаралық орталықтардағы өткізу
Инновациялық бағдарламарды дамыту, қазіргі заманғы технологияларды енгізу.
SWOT әдістемесін табысты түрде пайдалану үшін қауіптер мен мүмкіндіктерді
Мүмкіндіктер 21-кестеден байқалатындай олардың бәрі облыс үшін аса маңызды
Мүмкіндіктердің бәрі қорды қамтамасыз ету жағынан да мұқият пайымдалуы
Аймақ өнеркәсіп орындарында сапа стандарттарын уақытында енгізу арқылы
Аймақтың бәсекеге қабілеттілігіне қауіп келтірер мәселе – өнеркәсіптердің негізгі
Еңбек өнімділігі, өндірістен басқа салаларда әлі төмен деңгейді; мысалы
Ауыл шаруашылығында құрғақшылық қаупі немесе шамадан тыс сулану “ауыр
Облыстың Агроөнеркәсіп кешенінің негізгі стратегиялық бағдары агроөндірістік кешенді оның
ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіру және қайта өңдеудің тиімділігін арттыру;
агроиндустриялық нарықтарды қалыптастыру;
агроөнеркәсіптік кешеннің инфрақұрылымын қалыптастыру;
Агроөнеркәсіптік кешенді қалыпты түрде дамытудың аймақтық
саясатының негізгі бағыттары:
өндірістік әлеуетті жаңғырту;
ауылшаруашылығы өнімдерін өндіру және өңдеудің озық индустриялық технологияларын пайдалану;
ауыл шаруашылығы өндірісінің табыстылығын арттыру;
жаңа жұмыс орындарын құру және білікті мамандарды (технолог, менеджер,
Осы факторларды енді ауыл шаруашылығын SWOT – сараптамаға салу
5- кесте- Агроөнеркәсіптік кешен
Күшті жақтары Осал тұстары
Сыртқы нарықта ұдайы сұранысқа ие бидай сорттарын өндіру;
Жемге бай алқаптар мен мал шаруашылығының ұрықтық базасының болуы;
Аграрлық өндірістің көпсалалы құрылымы; қажетті қуаттылықтың болуы,
оңтайлы географилық орналасуы, сол арқылы ауыл шаруашылық өнімдерін
ұсақ тауарлы және табии өндірістің басымдығы
ауыл шаруашылығы техникасының аздығы, олардың тозуы;
тағам өнеркәсіп орындарын жергілікті ауылшаруашылық өнімдерімен қамтамасыз ету деңгейінің
Мүмкіндіктері Қауіптері
астық өндіру саласында, сүт-тауарлық фермаларда, мал шаруашылық кешендерінде ірітауарлық
тағамдық және басқа өңдеуші салаларды бәсекелестікке сай етіп дамыту
азық-түлік тауарларының импортын азайту;
астықтың, еттің, басқа да терең өңделетін өнімдердің экспорттық мүмкіндіктерін
қызмет ету инфрақұрылымын артыру. Қазақстанның ДСҰ-ға енгеннен кейін облыс
Қуаңшылықтың көп қайталануы;
Азық-түліктік қауіпсіздіктің төмендеуі және РФ мен ҚР көршілес облыстарының
Облыстың солтүстік және оңт үстік аймақтары арасындағы сәйкессіздігінің артуы.
Ескертпе: Батыс Қазақстан облысы әкімдігінің 2009 жылғы 12 қаңтардағы
Ауыл шаруашылығында осы стратегиялық бағдарды таңдаудың себебі аймақтың аграрлық
Ауыл шаруашылығын дамытудың стратегиялық бағдары аясында
мынадай мақсаттарға қол жеткізу қажеттігі туындайды:
Аумақтың қорлық әлеуеттерін (жер, су қорлары) ұтымды пайдалану;
Тағам өнімдерін және халық тұтыну тауарларының мөлшерін арттыру негізінде
Терең өндіру өнеркәсіп орындарын дамытып, өңдеу салаларында кластерлерді дамытуға
Көрсетілген мақсаттар мен АӨК дамыту инвестициялық жағдайды жақсарту,
Әлеуметтік салада және инфрақұрылымдағы өзгерістер стратегиясы адами капиталды сараптау
6- кесте- Адами капиталды дамыту
Күшті жақтары Әлсіз тұстары
Білім беру, мәдениет, және спорт меке-мелерінің мемлекеттік жүйесін
Ауыл тұрғындарына алғашқы медициналық көмек көрсету жүйесін қалпына келтіру
медицина мекемелерін инвесторлардың көмегімен қазіргі жабдықтармен қамтамасыз ету;
су қорының көптігі және кеме жүретін Орал өзенінің болуы;
басқа аймақтармен салыстырғанда газбен жабдықтау деңгейі ең жоғары болуы;
аймақтың бай тарихы; халықтар дәстүрлерінің әр қилылығы; Білім беру,
педагог және дәрігер кадрларының аздығы (әсіресе ауылдық жерлерде)
мед. мекемелердің, оқу орындарының, мәдени орталықтардың алыс орналасуы, сол
оңтүстік аудандарда тұщы су қорларының аздығы; орталық сумен қамтамасыз
облыстың әлеуметтік бағдарламаларын іске асыру үшін қажетті қаржы тапшылығы;
Мүмкіндіктері Қауіптер
орташа өмір ұзақтығының артуы; халықтың мәдени-білімдік деңгейінің жоғарылауы;
Білім беру, денсаулық сақтау, мәдениет, және спорт салаларында
Халықты сапалы ауыз суымен 100% қамтамасыз ету;
Мұнай және газ жобаларында қазақстан-дық мамандардың қатысуының көбеюі.
Табиғи ыңғайсыз жағдайлар: қуаңшылық, тым ұзақ қыс;
инфекциялық және әлеуметтік маңызды ауру түрлерінің халық арасында көп
экологияның нашарлауы; және жабайы сирек аңдар мен бағалы балықтар
Ескертпе: Батыс Қазақстан облысы әкімдігінің 2009 жылғы 12 қаңтардағы
Адами капиталдың дамуы Адами даму Индексі (АДИ) арқылы сандық
мазмұнмен көрсетіле алады. БҚО үшін АДИ есептегенде Қазақстан Республикасы
Адами капиталдың дамуы бойынша үздік аймақтар тобына Атырау және
7 – кесте- Адам капитал көрсеткіш
Көрсеткіштер 2005 2007 2009 2011 2013 2015
Туғаннан бастап болжамды өмір сүру ұзақтығы, жыл
6-24 жас арасындағы оқушылардың жиынтық үлесі, %
Халықтың жан басына шаққандағы нақты АЖӨ, АҚШ долл.
Туғаннан бастап өмір сүру ұзақтығы индексі 0,667 0,683
Халықтың сауаттылық индексі 0,995 0,995 0,995 0,995 0,995 0,995
Халықтың жан басына шаққандағы кіріс индексі 0,637 0,750 0,814
Адами капиталдың даму индексі 0,745 0,788 0,815 0,835
Ескертпе: Батыс Қазақстан облысы әкімдігінің 2009 жылғы 12 қаңтардағы
Әрбір жеке көрсеткіш топтары бойынша Батыс Қазақстан облысы белгілі
Білім беру процесін дамыту саласында:
білім беру саласының ұлттық моделін тиімді түрде дамыту мақсатында
ақпараттық жүйелер енгізу және 12-жылдық оқу жүйесіне көшу негізінде
білім беру жүйесін басқаруды жетілдіру;
білім беру сапасын жеке оқу мекемелерін пайдалану, ерекше дарынды
балаларға тиісті жағдай тудыру, халықаралық оқу орталықтарымен байланысты арттыру
машина жасау, мұнай және газ саласы, тамақ өнеркәсібі, құрылыс
Денсаулық сақтау және әлеуметтік мәселелер саласында:
Саланың материалдық базасын нығайту, медициналық мекемелердің жабдықталуын арттырып, диагностика
халықты жұмыспен қамтамасыз ету және жұмыссыздық деңгейін төмендету, коммуналдық-тұрмыстық
амбулаториялар, емханалармен қамтамасыз етілу деңгейін көтеру (бұл мәселелер бойынша
жергілікті бюджеттің қаржысы және қайырымдылық акциялар есебінен
отбасыларына атаулы әлеуметтік көмек төлей отырып «Мемлекеттік атаулы әлеуметтік
Жұмыспен қамтамасыз ету, шағын бизнесті дамыту және орташа класс
шағын кәсіпкерліктің қалыпты да, қарқынды дамуы үшін оңтайлы жағдайлар
рұқсат беру құжаттарын алу кезінде барынша жеңілдік жасап, мемлекеттік
шағын кәсіпкерлікті кәсіпқойлық ассоциацияларының рөлін арттыру арқылы қолдау; кәсіпкерлікті
Мәдениет, туризм және спорт салаларындағы мақсаттар мен мүдделер:
Орал маңайының тарихи тәжірибесі мен мәдени әрқилылығын пайдалана отырып,
Қазақстандық және шетелдік азаматтардың мәдени демалысы үшін және
қилы туристік қажеттерін өтеу мақсатында заманға сай жайлы жағдайлар
Оқу орындарында спортпен айналысуға ыңғайлы жағдайлар жасау, еңбек ұжымдарында
3.2 Қазақстан аймақтық басқару жүйесінде жетілдіру жолдары
Ел мен оның өңiрлерiнiң жаңа ұстанымдану мiндеттерiне жауап беретiн,
Әлемдiк және өңiрлiк экономикада ел мен оның өңiрлерiнiң орнын
Солтүстiк, Оңтүстiк, Орталық аумақтық дамудың стратегиялық осьтерi :
- қалыптасқан, сол сияқты қалыптастырылып жатқан өңiрлiк және өңiрге
-ортақ еуразиялық экономикалық кеңiстiк қалыптастыру аясында елдiң геоэкономикалық жағдайынан
Солтүстiк даму oci Каспий (Атырау, Ақтау) және Алматы (Талдықорған,
Ось елдiң солтүстiгi мен батысындағы "астық белдеуi" деп аталатын
сүруге және шаруашылық қызметке қолайлы, дамыған сауда-экономикалық және көлiк-коммуникациялық
Оське кiретiн аумақтардың қазiр бар экономикалық әлеуетiн нығайтумен қатар,
Оңтүстiк даму oci бүкiл периметр бойынша ортаазиялық мемлекеттердiң шекара
Ocь елдiң оңтүстiгiндегi өмiр сүруге және шаруашылық қызметке қолайлы,
Елдiң экономикалық кеңiстiгiнiң тiрек қаңқасы елдiң орталық бөлiгiнде Оңтүстiк
Орталық даму oci Балқашқа, Достыққа тармақталумен және Қытайға, сондай-ақ
Оське қосылатын даму аумақтарының ерекшелiгi олардың игерiлу дәрежесiнiң төмендiгi,
Ocьтiң бойында орналасқан аумақтарды игеру "Ақтөбе - Атырау, Ақтау",
Қалыптастырылатын даму осьтерiнiң аса маңызды тораптары аумақтық-шаруашылық жүйелердiң iрi
2 деңгейдегi қалаларды басымды дамыту көзделiп отыр:
-жалпыұлттық, ал перспективада Орталық Азия деңгейiндегi 2-3 iрi көшбасшы
-өзiне өз өңiрлерiндегi экономикалық белсендiлiктi шоғырландыратын және бәсекеге қабiлеттi
Қалыптастырылатын ocьтер шеңберiнде аумақтарды кешендi дамыту қалыптасқан аумақтық-шаруашылық жүйелер
Қалыптастырылатын стратегиялық даму осьтерi мен экономикалық макроөңiрлер (өңiрлер, субөңiрлер)
Облыстың әлеуметтік-экономикалық дамуының 2009-2011 жылдарға арналған мақсаты мен міндеттері
Облыс дамуының стратегиялық мақсаттары мыналар болып табылады:
көмірсутегі шикізаттарын өндіру және өңдеу көлемдерін ұлғайту;
қолда бар шикізат ресурстары және құрылған өндірістік және өнеркәсіптік
-инвестициялар мен жоғары технологияларды тарту мақсатында аймақтың артықшылықтарын аймақтық
-қоғамдағы тұрақтылыққа қол жеткізу үшін және алда тұрған кезеңде
Облыстың негізгі міндеттері:
-өңдеу өнеркәсібін, аграрлық секторды, шағын кәсіпкерлікті дамыту арқылы тұрақты
-жаңа ғылымды қажетсінетін және ресурсүнемдегіш технологиялар, инновациялық шешімдер негізінде
-кәсіпорындарда халықаралық сапа стандарттарын енгізу жөніндегі жұмыстарды жүргізу;
-құрылыс материалдары өнеркәсібін дамыту, қол жетімді жалгерлік тұрғын үй
-білім, денсаулық сақтау саласында көрсетілетін қызметтердің сапасын арттыру;
-елді мекендерді газдандыру және сумен қамтамасыз ету, автомобиль
жолдарының сапасын жақсарту;
-аз қамтылған халықты
кедейшілікті азайту және жұмыспен қамтуды көбейту болып табылады.
Облыс экономикасын дамытуда көмірсутегі шикізаттарын өндіру мен қайта өңдеу,
дамыту перспективалық және басымдық бағыттар болып табылады. Жеңіл және
тамақ өнеркәсібін одан әрі дамыту көзделіп отыр.
Ауыл шаруашылығында астық өндірісін ұлғайтуға және оның сапасын арттыруға,
Көлік пен байланысты дамытуда – көлік саласына инвестициялық ағымдарды
Инвестиция саласында – мемлекеттік инвестициялық жобалардың басымды бағыттарын іске
Әлеуметтік салада – мектепке дейінгі толыққанды білім беруді қалыптастыру;
жұмыспен қамтылуын қамтамасыз ету
2005 жылдан бастап бюджеттік және бюджетаралық қатынастарды реттейтін және
Бюджеттік бағдарламалау мынадай үш қағидатқа негізделеді:
бағдарламалық даму стратегияларын анықтау;
бюджет ресурстарын анықтау;
бюджеттік бағдарламаларды жоспарлау.
Бағдарламалық даму стратегияларын анықтау әлеуметтік-экономикалық дамудың орта мерзімді жоспарларында
Бағдарламалар негізгі экономикалық, әлеуметтік және басқа да міндеттерді шешуге
Қолданыстағы және әзірленетін өңірлік бағдарламалардың тізбесі Батыс
Қазақстан облысының әлеуметтік-экономикалық дамуының орта мерзімді
жоспарының құрамында бекітіледі. Барлық бюджеттен қаржыландырылатын бағдарламаларда қаржылық қаражаттар
Бюджет ресурстарын анықтау орта мерзімді макроэкономикалық сценарийлер негізінде, бюджеттік
Бюджеттік бағдарламалар экономикалық нәтижелерге байланысты облыстың ағымдағы қажеттіліктерін орындауға
Бюджет қаржыларының жұмсалуының ашықтығын қамтамасыз ету және олар арқылы
Облыста тұрақты негізде жұмыс істейтін бюджеттік комиссия жұмыс жасайды,
-алдағы үш жылдық кезеңге арналған орта мерзімді фискалдық саясатты
-тиісті қаржылық кезеңге арналған облыстық бюджет жобасының көрсеткіштерін анықтау;
-алдағы үш жылдық кезеңде және жоспарлы қаржылық кезеңде қаржыландыру
-жергілікті бюджет шығыстарының ұлғаюы немесе түсімдерінің азаюын
- тиісті қаржылық кезеңге арналған облыстық бюджетті нақтылау;
-облыстық бюджеттік бағдарламалардың іске асырылуын бағалау нәтижелерін қарау және
Стратегиялық мақсаттарға жетуге және әлеуметтік-экономикалық дамуының басым міндеттерін іске
жетілдіру мақсатында нәтижелерге бағдарланған мемлекеттік жоспарлау
жүйесін енгізу жөніндегі Тұжырымдама қабылданды
10- сурет .Орта мерзімді фискалдық саясатты қалыптастыру
Мемлекет Басшысы Қазақстан халқына арнаған өзінің жыл сайынғы Жолдауында
Тұжырымдаманың мақсаты мемлекеттік жоспарлаудың тиімді жұмыс істейтін жаңа үлгісін
Осы мақсатқа қол жеткізу үшін мынадай міндеттер қойылды:
мемлекеттік органдардың шешімдер қабылдау мен оларды орындаудағы дербестігін арттыруға,
-мемлекеттік жоспарлаудың қисынды жігін құру: мемлекеттің дамуының
мақсаттары - мемлекеттік органдарды дамытудың стратегиялық мақсаттары - нақты
-бағдарламалық құжаттарды әзірлеу мен іске асыру және мемлекеттік органдардың
Мемлекеттік жоспарлаудың жаңа үлгісі жергілікті деңгейде мынадай элементтерді қарастырады:
1) стратегиялық бағдарламалық құжаттар – «Қазақстан-2030». Барлық Қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі,
2) макроэкономикалық болжам және фискалдық саясаттың негізгі параметрлері;
3) мемлекеттік орган дамуының стратегиялық жоспары;
4) мемлекеттік органның есебі және бірқатар тағы басқа құжаттар.
Макроэкономикалық болжам және фискалдық саясаттың негізгі өлшемдері - бұл
Мемлекеттік органның стратегиялық даму жоспары - бұл мемлекеттік органға
Стратегиялық жоспар мемлекеттік органның ағымдағы қызметінің миссиясын, көрінісін, талдауын,
Стратегиялық жоспардың құрамына Макроэкономикалық болжамда айқындалған бюджеттік өлшемдер мен
Мемлекеттік органның есебі - бұл мемлекеттік органның өткен жылғы
бұқаралық ақпарат құралдарында жарияланады.
Түпкі нәтижелерге жетуге бағытталған бюджеттеу жүйесін құру үшін
бюджеттік жоспарлауды жетілдіру мынадай жолмен іске асырылады:
Бюджеттік бағдарламалар мемлекеттік органдар көрсететін мемлекеттік қызметтерге негізделеді және
Бюджеттік жоспарлау мемлекеттік органдардың Стратегиялық жоспарларында белгіленген мемлекеттік органдар
Бюджет үдерісінде нақты орта мерзімді бағдарлар шеңберінде бюджеттік бағдарламалар
Нәтижелерге бағдарланған бюджеттеуге көшу бір жылдан асатын кезеңге арналған
Өйткені, көптеген бюджеттік бағдарламалар бір қаржы жылының шегінде
аяқталмайтындықтан, бюджеттік шығыстарды жоспарлау орта мерзімді келешекте жүзеге асырылуы
Облыстың дамуының стратегиялық мақсаттарына және анықталған басымдықтарына сүйене отырып,
Алдын ала пысықталған жобаларға жасалған талдау, оның ішінде экономика
облыстың жылу- энергетикалық кешенінде;
мұнай-газ машина жасауда;
құрылыс индустриясында;
көліктік логистикада;
ауылшаруашылығы өнімін өндіру мен қайта өңдеуде.
Осыларды ескере отырып, экономикалық өсудің «нүктелерін» анықтауға болады :
Өнеркәсіптік әлеуетін молайту – мұнай-газ машина жасау мен құрылыс
Агроөнеркәсіп кешенінің дамуы- ауыл шаруашылығы өнімін жинау, сақтау, қайта
Көліктік-коммуникациялық инфрақұрылым құру –
Адами капиталды дамыту- даму мақсаттарына қол жеткізу
11- сурет. 2008-2015 жылдары Батыс Қазақстан облысының
Батыс Қазақстан облысы экономикасында үстем жағдайға ие табысты
Кен орнында жалпы өңдеу қуаты 10,0-12,0 млн. тоннаға дейін
ақ, теміржолмен экспортқа шығарылатын болады.
Сонымен қатар, РФ-мен жасасқан үкіметаралық келісімдер аясында жылына 7,0-ден
Ресей жағы бұл БК –да Орынбор ГӨЗ-нан 50% өз
Бірақ та, келешекте газды қайта өңдеу жөніндегі бұл қуаттар
2012-2013 жылдардан бастап қайта өңдеу жерлерін әртараптандыру, тауарлық газды
Көрсетілген газ көлемін қайта өңдеу нәтижесінде жылына 8.6 млрд.текше
12-сурет 2015 жылға дейін Қарашығанақ кен орнында
шикі газды жалпы өндіру болжамды көлемі
Бұдан басқа, жуырдағы жылдары ҚР Үкіметінің қол қойылған келісім-шарттары
Бір мезгілде, бұл кен орындары операторлар міндеттемелер орындау
мониторингін жүргізу қажет, себебі, көп жағдайда кен орындарын өңдеуді
Қорытынды
Батыс Қазақстан облысының 2015 жылға дейінгі Даму Стратегиясын
Батыс Қазақстан облысының 2015 жылға дейінгі Даму Стратегиясын
Жалпы аймақтық өнімнің жыл сайын 20-21% -ға немесе
Халықтың жан басына шаққандағы жалпы аймақтық өнімнің
Өнеркәсіп өндірісінің тұрақты жоғары қарқынды өсіміне қол жеткізу
Бұл ретте, өнеркәсіп өндірісінің көлемі (тауарлар мен қызмет түрлері)
Кәсіпорындарда халықаралық стандарттар ендіру жөніндегі жұмыстар жалғастырылады. Сондай-ақ, ИСО
Агроөнеркәсіп кешенінің өсу қарқыны (жылына 4-5%) қазіргі заманғы
Ауыл шаруашылығы өнімінің көлемі 1,7 есе өседі және 2015
2015 жылы инвестициялар көлемі 131250 млн. теңге деңгейіне жетеді,
Экспорт көлемі 2,6 есеге өседі және 2015 жылы 11
долларын құрайды, бұл ретте жалпы экспорт көлемінде минералдық
Стратегияда айтылған бағыттар мен шараларды іске асыру есебінен, облыстың
Сонымен қатар келесі мақсаттар шешілетін болады, атап айтқанда:
қордағы резервтер іске қосылады және елдің, көрші облыстардың, соның
экономикалық процестерге кәсіпкерлік субьектілерінің кең ортасы тартылды, бұл шағын
әл–ауқаты төмен тұрғындар үлесінің төмендеуі 2006 жылы 13,2%-дан 2015
Экономикалық белсенділік өсімінің есебінен облыстың шикізат ресурстарын пайдалануға байланысты
шағын және орта кәсіпкерлікті орналастырудың жаңа моделі мен бәсекеге
шикізат секторы дамуының және оның шағын және орта кәсіпорындарының
инфрақұрылымдық объектілер салу мен пайдалануда, әлеуметтік салада мемлекеттік- жеке
мемлекеттік- жеке серіктестіктің тетігі және көліктік- байланыстық жүйе дамыған
тіршілікті қамтамасыз ететін әлеуметтік инфрақұрылым құру және дамыту,
облыстың тірек қалаларының айналасында «озық» аймақтар қалыптасады, олар ұлттық
экономикалық әлеует пен тұрғындарды экономикалық және қолайлы аумақтарда өмір
білім беру саласында мемлекеттік білім беру тапсырысы бойынша оқытатын
жаңа жұмыс орындарын ашу есебінен жұмыссыздықтың төмендеуі, кәсіби оқу
денсаулық сақтау саласында туберкулезбен ауырушылық 2006 жылы 181,9
Жалпы облыста 2015 жылға қарай төмендегі жағдайлар қалыптасады:
Ресейдің батыс бөлігімен және жалпы Еуропаның батыс елдерімен
облыстың бәскеге қабілетті мамандануы және кластерлік даму мен кәсіпкерлікті
тұрғындар мен өндіруші күштерді орналастырудың ұтымды жүйесі.
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Қазақстан Республикасының Конституциясы; Алматы; 1995
Қазақстан Республикасының Еңбек Кодексі;Алматы
Қазақстан Республикасының Бюджет Кодексі;
Қазақстан Республикасының «Әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы» Кодексі;
Қазақстан Республикасының «Жеке кәсіпкерлік туралы» Заңы;
Қазақстан Республикасының «Лицензиалау туралы» Заңы;
Ихданов Ж., Орманбеков Э. - Экономиканы мемлекетiк
Құрманбаев С.Қ Муниципалдылық менеджмент Алматы 2000.
«Стратегия - 2030. Көркею, қауіпсіздік және қазақстандықтардың әл-ауқатын жақсарту».
«Қазақстанның әлемнің 50 бәсекеге қабілетті елдері қатарына ену Стратегиясы»
«Жаңа әлемдегі Жаңа Қазақстан». Қазақстан Республикасы Президентінің 2007 жылғы
«Қазақстан азаматтарының әл-ауқатын көтеру - мемлекеттік саясаттың басты мақсаты».
Қазақстан Республикасы Президентінің 2003 жылғы 17 мамырдағы №1096 Жарлығымен
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2005 жылғы 25 маусымдағы №633 «Экономиканың
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2004 жылғы 13 желтоқсандағы №1305 Қаулысымен
Облыстық мәслихаттың шешімімен бекітілген «2006-2014 жылдарға арналған құрылыс материалдары,
Батыс Қазақстан облысында 2009-2011 жылдарға арналған индустриалды-инноваациялық даму бойынша
Облыстық мәслихаттың 2006 жылғы 11 желтоқсандағы №33 шешімімен бекітілген
Батыс Қазақстан облысы әкімдігінің 2007 жылғы 3 тамыздағы №180
.Исаева «Мемлекеттің дамуына әсер ету тұрғысындағы Қазақстанның қазіргі кездегі
Купешова Сауле Телеухановна / “Теория и
Батыс Қазақстан облысы әкімдігінің 2007 жылғы 25 маусымдағы №141
«Батыс Қазақстан облысы әкімдігі жанынан бәсекеге қабілетті және экспортты
Батыс Қазақстан облысы әкімдігінің 2009 жылғы 12 қаңтардағы №14
Халықаралық актілер: келісімдер, келісімшарттар, меморандумдар және сыртқы экономикалық қызмет
Басқа да нормативті-құқықтық актілер.
2
Пішендік; 7,9
Жыртылған жер; 5,4
Бау-бақшалар
0,1
Жайылым; 79,2
Тыңай
ған жерлер 7,4
Облыстық бюджеттің жобасын әзірлеу
Стратегиялық және бағдарламалық құжаттар
Мемлекет Басшысының Қазақстан халқына Жолдаулары
тиісті қаржы кезеңіне арналған облыстық бюджеттің жобасы
Батыс Қазақстан облысының әлеуметтік-экономикалық дамуының 2008-2010 жылдарға арналған орта
Батыс Қазақстан облысы әкімдігінің 2008-2010 жылдарға арналған
ОФС әзірлеу және бекіту
2009-2011 жылдарға арналған орта мерзімді фискалдық саясаттың
2009-2011 жылдарға арналған орта мерзімді фискалдық саясатты
тиісті қаржы кезеңіне арналған облыстық бюджеттің кірістер мен шығыстар
тиісті қаржы кезеңіне арналған облыстық бюджеттің жобасын әзірлеу





Ұқсас жұмыстар

---

Муниципалдық басқарудың аймақтық негізі

---

Жергілікті шаруашылықты басқарудың экономикалық негіздері

---

МЕМЛЕКЕТТІК БАСҚАРУ ЖҮЙЕСІНІҢ ТИІМДІЛІГІ, ТҮСІНІГІ

---

Мемлекеттік жергілікті басқарудың теориялық негіздері

---

Мемлекеттің аймақтардың дамуын реттеуі басқарудың екі

---

Мемлекеттің территориялық құрылымы мен түрлері

---

Қазақстан Республикасындағы жергілікті өзін-өзі басқару: қалыптасу жобалары

---

Қазақстанда жергілікті өзін - өзі басқару жүйесі

---

Мемлекеттік жергілікті басқару мен өзін - өзі басқарудың әлемдік тәжрибесі

---

Басқару әдістерінің маңызы және әдістерді қолдану жолдары

---