Инвестициялар есебі
ЖОСПАР:
Кіріспе ............................................................................................................... 3
І. Айналымнан тыс активтер
1.1. Материалдық емес активтер есебі ........................................................... 5
1.2. Материалдық емес активтердің амортизациясының есебі .................... 17
ІІ. Негізгі құралдар
2.1. Негізгі құралдар есебі ............................................................................... 18
2.2. Негізгі құралдардың тозуының есебі ...................................................... 25
2.3. Инвестициялар есебі ................................................................................. 28
Қорытынды ........................................................................................................ 38
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі .................................................................... 40
Кіріспе
Осы курстық жұмыстың тақырыбы “Айналымнан тыс активтер” болып
«Материалдық емес активтер» бабы бойынша шаруашылық қызметте ұзақ
Ұтымды пайдалану мерзімін анықтау мүмкін болмайтын материалдық емес
Баланстың «Материалдық емес активтер» бабын қалдық құнымен толтыру
“Негізгі құралдар” бабы бойынша қолданыстағы, консервациядағы немесе запастағы
Есеп беруде негізгі құралдардың тозуы жекелей көрсетіледі.Сонымен, баланстық
121–“Жер”, 112-“Үйлер мен ғимараттар”, 123–“Машиналар мен жабдықтар, беріліс
Ұзақ мерзімді инвестициялар бөлімі бойынша баланста кәсіпорының ұзақ
І. Айналымнан тыс активтер
1.1. Материалдық емес активтердің есебі
38 «Материалдық емес активтер» ҚЕХС (Қаржылық есеп
а) анықтауға болады;
ә) субъект бақылайды;
б) қолданудан субъект болашақта пайда алуды күтеді.
Материалдық емес бап материалдық емес актив болып саналады,
а) материалдық актив анықтамаларына сәйкес келсе;
ә) белгі - өлшемдерге сай келеді және мынадай
– субъектінің осы активке тікелей байланысты күтілетін
актив құнын күмәнсіз сеніммен анықтауға болса;
материалдық емес активтерді тану сәтінде олардың бастапқы құн
Материалдық емес активтердің бастапқы құны оларды сатып
Материалдық емес активтер есебі келесілерді қарастырады:
а) Материалдық емес активтерді жіктеу
Ұйымның материалдық емес активтерін қабылдау – тапсыруды құжатпен
Материалдық емес актив объектілерін қабылдауды рәсімдегенде акт материалды
Ұйым пайдалануына түскен материалдық емес активтердің барлық
Бухгалтерияда әрбір объектіге карточка жүргізіледі. Форма кіріске алынуға
Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің
2004 ж. 19 наурыздағы №128 бұйрығымен бекітілген
Типтік форма №НМА-1
Кодтар
ОКУД бойынша формасы
ОКПО бойынша
Ұйым ____________________
Материалдық емес активтерді қабылдау-тапсыру
АКТІСІ №______
Жасалған ай-күні,
жылы Операция түрінің коды
Дебет
Кредит
шот субшот шот субшот
Материалдық емес активтер түрі _________________________________________________
Қысқаша сипаттама ____________________________________________________________
Беретін жақ ___________________________________________________________________
Алатын жақ ___________________________________________________________________
Алынған
Ай-күн, жылы Материалдық емес активтерді бағалау тәсілдері Материалдық
___20__ж.
дейін__20__ж. Амортизация нормасы, % Амортизация сомасы, теңге
1 2 3 4 5 6
Беруге негіздеме:
Бұйрық (өкім) негізінде «_______»______________________________20_____ж. №_____
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Материалдық емес активтерді ___________
қабылдадым: қызметі
МП
Өткізді: __________
қызметі
Бас бухгалтер
қолы
«________»_________________ 20_____ж.
Материалдық емес активтерді мынандай түрлерге бөліп, жіктеуге
лицензиялық келісімдер – кәсіпорынға үкіметтік органдар немесе
бағдарламамен қамтамасыз ету, ол әлде сатып алынады, не
патенттер – заңды түрде танылған және
ұйымдастыру шығындары (қалдырылған шығындар) – субъект шеккен
гудвилл – субъектінің жағымды сипаттамасына байланысты
басқадай (авторлық құқықтар – шығарма, әзірлеме және т.б.
ә) Материалдық емес активтердің түсуі мен құрылуын есептеу
Материалдық емес активтер мыналардың нәтижесінде алынады:
сатып алулар
Мысалы: Бағдарламалық қамтамасыз ету алынды:
а) нақты өзіндік құнағ:
102 «Бағдарламамен қамтамасыз ету» шот дебеті
671 «Төленетін шоттар» шот кредиті
ә) ҚҚС сомасына:
331 «Өтелетін ҚҚС» шот дебеті;
671 «Төленетін шоттар» шот кредиті (15%)
б) объектіні дайын жағдайға дейін жеткізу бойынша
102 «Бағдарламамен қамтамасыз ету» шот дебеті;
681 «Қызметкерлердің қызметін өтеу бойынша есеп айырысулар», 635
жарғы капиталына салымдар – материалдық емес активтер
тараптардың шартпен белгіленген бағасы бойынша есепте көрсетіледі:
Жарияланған капитал сомасына:
511 «Төленбеген капитал» шот дебеті
501 «Жай акциялар» шот кредиті, 502 «Артықшылықты акциялар»,
2. Жарғыда көрсетілген, салынған материалдық емес активтердің
101-103 «Материалдық емес активтер» шот дебеті
511 «Төленбеген капитал» шот кредиті
кәсіпорындардың бірігуі нәтижесінде ие болу – материалдық емес
Мысалы: 8 000 000 теңгеге ұйым сатып алынды,
Активтің нақты құны сомасы:
687 «Басқадай кредиторлық берешек» шот дебеті
441 «Ағымдық шоттағы ақша» шот кредиті
2. Гудвилл сомасына:
105 «Гудвилл» шот дебеті
441 «Ағымдық шоттағы ақша» шот кредиті
3. Қосылған кезде:
Барлық активтердің дебеті
687 «Басқадай кредиторлық берешек» шот кредиті
Сатып алынған таза активтердің әділ құны фирманың сатылым
мемлекеттік жәрдем ақша (субсидиялар) есебінен шығындардың
нақты сомасына (бағдарламамен қамтамасыз ету):
102 «Бағдарламаны қамтамасыз ету» шот дебеті
726 «Билікті атқарушы органдардың жәрдем ақшалары (субсидиялары)» шот
Есепті жыл соңында кірістер жиынтық табысты арттыру
571 «Жиынтық табыс» шот кредиті;
айырбас – ұқсас емес активке айырбастау нәтижесінде
Тауарлық белгі алынды:
а) келісімшарттық құнға :
106 «Басқадай материалдық емес активтер» шот дебеті
671 «Төленуге тиіс шоттар» шот кредиті
ә) ҚҚС сомасына:
331 «Өтелетін ҚҚС» шот дебеті
671 «Төленуге тиіс шоттар» шот кредиті
Айырбасқа берілген бағдарламамен қамтамасыз етудің нақты өзіндік
841 «Материалдық емес активтердің істен шығуы бойынша шығындар»
102 «Бағдарламамен қамтамасыз ету» шот кредиті
Сатып алушыға шот ұсынылады:
а) берілген бағдарламамен қамтамасыз етудің келісімшарттық құнына:
301 «Алуға арналған шоттар» шот дебеті
721 «Материалдық емес активтердің істен шығуынан түскен кіріс»
ә) Келісімшарттық құнының 15% ҚҚС сомасына:
301 «Алуға арналған шоттар» шот дебеті
633 «ҚҚС» шот кредиті
Айырма сомасы аударылды:
671 «Төленуге тиіс шоттар» шот дебеті
441 «Ағымдағы шоттағы ақша» шот кредиті 24 000.
Өзара талаптарды қоса есептеу жүргізілді:
671 «Төленуге тиіс шоттар» шот дебеті
301 «Алуға арналған шоттар» шот кредиті
Ұқсас материалдық емес активке айырбастау нәтижесінде алынған материалдық
102 «Бағдарламамен қамтамасыз ету» шот кредиті;
102 «Бағдарламамен қамтамасыз ету» шот кредиті;
құру – субъектінің өзі жасаған материалдық емес
бастапқы құны іс жүзіндегі нақты тікелей және
Материалдық емес активтерді құрған кезде барлық жұмыстар зерттеулер
Зерттеулер сатысы – жаңа ғылыми немесе техникалық білім
Зерттеу сатысындағы шығындар қалай көрсетілгенін қарастырайық: зерттеу жұмыстарына
821 «Жалпы және әкімшілік шығындар» шот дебеті, 811
681 «Қызметкерлермен еңбекті өтеу бойынша есеп айырысулар», 635
Әзірлеме сатысы – ғылыми-зерттеу ізденістерінің немесе басқа ілімдерінің
Субъект кейбір жағдайларда әзірлеме сатысында материалдық емес активтерді
Әзірлеме сатысындағы материалдық емес бапты құрған
материалдық емес активті жасауға шығындар болды:
а) өндіріске материалдар босатылады.
901, 921 «Материалдар» дебеті
201-206, 208 «Материалдар» кредиті
ә) Қызметкерлерге еңбекақы есептелді
902, 922 «Өндірістік жұмысшылардың еңбегін өтеу» дебеті
681 «Еңбекті өтеу бойынша қызметкерлермен есеп
б) еңбекті өтеу жөніндегі аударымдар сомасына
903, 923 « Еңбекті өтеу төлемімен ақша аударулар»
635 «Әлеуметтік салық» кредиті
Орындалған жұмысты өзіндік құны есептеліп шығарылады:
900 «Негізгі өндіріс», 920 «Қосалқы өндіріс» шоттарының дебеті
901 (921) 902 (922) 903 (923) кредиті
– материалдық емес бапты мойындап, тану сәтіне
126 «Бітпеген құрылыс» шот дебеті
900 «Негізгі өндіріс»,920 «Қосалқы өндіріс» шоттарының кредиті
– материалдық емес актвитер мойындатылып белгі өлшемдер мен
106 «Басқадай материалдық емес актитер» шот дебеті
126 «Бітпеген құрылыс» шот кредиті
1.2. Материалдық емес активтердің амортизациясының есебі
Материалдық емес активтердің амортизациясы (мүліктің ұсталлу, тозу дәрежесніе
Амортизацияланатын құн – «бастапқы құн минус жойылу құны»
Жойылу құны нөлге тең есептеледі, егер:
Пайдалы қызмет ету мерзімі соңында оны сатып
жақтың келісімі болмаса.
Мыналарға байланысты материалдық емес активтердің бұл түрі үшін
белсенді нарық болмаса:
а) активтердің пайдалы қызмет ету мерзімі соңында мұндай
ә) мүмкіндік, ықтималдық жоқ болса.
Нарық белсенді деп саналады, егер:
нарықтағы тауарлар біртекті болса (компьютерлік бағдарламалар нарығы);
мәмілеге келуге ниетті – сатушылар мен сатып алушыларды
сатып алынатын және сатылатын тауарлар халыққа қолайлы, арзан
Материалдық емес амортизацияны есептегенде оларды қолдану орнына байланысты
938 «Материалдық емес активтердің амортизациясы», 811 «Тауарларды (жұмыстарды,
111-116 «Материалдық емес активтердің тозуы» шоттарының кредиті.
ІІ. Негізгі құралдар
2.1. Негізгі құралдар есебі
Негізгі құралдардың экономикалық мәні мен маңызы
Өнеркәсіптік өндірістің тиімділігін арттыру бойынша шаралар жүйесінде Қазақстан
Негізгі қорлардың әлеуметтік-экономикалық маңызы, ең алдымен ,
Кәсіпорын скерлігіне авансталған барлық құралдарды капитал деп
Кәсіпорынның бухгалтерлік балансын құру кезінде онын шаруашылық
Шаруашылық субъектілері өзінің қызметін жүзеге есыру үшін материалдық-
Кәсіпорынның шарушылық өндірістік іскерлігінің аса маңызды
Негізгі қорлар өзінің натуралдық түрін сақтай отырып, көптеген
Өндіріс процессінде қатысатын барлық еңбек қорлары (машина,
«Негізгі құралдар есебі» Қазақстандық бухгалтерлік есеп стандартына
Негізгі қорлардың ерекше өзгешеліктері мыналар:
а) олардың шаруашылық қызметте көп дүркінді қатысуы;
б) натуралды – заттық үлгісін сақтауы;
в) өзінің құнын дайын өнімге (жұмысқа, қызметке)
Соңғы тармақ негізгі құрал-жабдыққа амортизациялық төлемді есептеу
Сонымен қатар кітапханалық қорларға, өнім малына, енеге
Амортизация – негізгі қорлардың (ғимараттардың, машиналардың, жабдықтың) тозуы
Амортизациялық өтелім – негізгі қорлардың тозығын толтыру
Тозу – негізгі құралдар объектілерінің физикалық және моральдік
Салық салу мақсатында негізгі құралдарға құны 40 айлық
Негізгі қорлар, тек ең алдымен олардың экономикалық зерттелуі
Бухгалтерияда негізгі құралдар есебі инвентарлық объектілер арасында
Қазіргі уақытта негізгі қорларға келесі типтік жіктелуі қабылданған:
1. Жер – субъект меншік құқығында алған
2. Ғимараттар тағайындау – тұрғындар еңбегі, тұрғындар
3. Құрылғылар – еңбек құралдарының өзгеруіне
4. Беріліс қондырғылары – электрлік, жылу және механикалық
5. Машиналар мен жабдықтар, инвентарлы объект болып басқа
- өлшегіштер және реттеуші құралдар мен қондырғылар, лабораториялық
- есептегіш техника: процестерді жеделдету мен автоматтандыруға арналған
- өзге де машиналар мен жабдықтар: машина, аппарат
6. Көлік құралдары – адамдар мен жүктердің орнын
7. Құрал – қол еңбегінің механикаландырылған және
8. Өндірістік инвентарь – өндірістік операцияларды орындау
9. Шаруашылық инвентарь – кеңселік және шаруашылық инвентарь
10. Еңбек және өнім малы, еңбек малы -
11. көп жылық екпе ағаштар.
12. Жерді жаңарту бойынша күрделі шығындар (құрылғыларсыз)
13. Басқа да негізгі қорлар – кітапхана сөрелері,
Иеленуі бойынша негізгі құралдар жеке меншік және жалға
Өндірістік процеске қатысу сипаты
Негізгі құралдарды пайдалану сипаты бойынша былай жіктеледі:
істегі (пайдаланудағы);
істемей тұрған ( консервациядағы);
запастағы.
Негізгі қызметке қатысу сипаты мен құнынан өндіріс
Белсенді (олардың қатысу жұмыс сағаттарының мөлшерімен, жұмыстар
Бәсең (ғимарат, құрылыс). Олардың негізгі қызметке қатысуын
алынуынан бастап шығуы сәтіне дейін олардың бар болуы
амортизацияны дұрыс және уақытылы есептеу;
бюджетке аударылатын мүлік салығын дұрыс есептеу үшін мәліметтер
реконструкцияға, модернизацияға және жөндеуге қаражаттардың дұрыс және
негізгі құралдардың уақыт және қуаттылығы бойынша пайдалану тиімділігін
негізгі құралдардың бар болуы және қозғалысы жөнінде есеп
Қазақстан Республикасындағы өнеркәсіптің негізгі құралдар Қазақстанның ұлттық байлығының
Негізгі қорлар және негізгі құралдарға ұзақ мерзімді инвестициялар
кәсіпорынның қаржылық жағдайы мен қызметі нәтижесінде жан-жақты
тигізеді.
Негізгі құралдар қоғамның материалдық қорын жоспарлы қалыптасуына және
Негізгі құралдардың мөлшерінен, сапасынан және тиімді пайдалануынан табыстың
Себебі, негізгі құралдар кәсіпорынның экономикалық потенциалын айқындайды:
Ғылыми-техникалық прогресс негізінде өнеркәсіпте өндірістік негізгі қорлардың
жаңа кәсіпорын құрылысы, сондай-ақ кәсіпорын реконструкциясымен кеңейтілуі
негізгі құралдарды модернизациялау, сапалық жетілдіру мен және оларды
Негізгі құралдар құрамында абсолютті және салыстырмалы түрде техникалық
2.2. Негізгі құралдардың тозуы
Пайдалану процесінде негізгі құралдар өзінің бастапқы заттық формасын
сақтай отырып, біртіндеп тозады да, өз құнын жаңадан
Негізгі құралдардың түр-түріне амортизацияны есептеудің түрлі тәсілдері қолданылады,
Негізгі құралдар объектінің моральдық тозуы бұл жетілдірілген және
Барлық жағдайларда негізгі құралдардың объектілері пайдалану
Амортизацияны есептеу әдістерін шарушашылық субъектілерінің есеп саясатында қарастырылады:
Құнды біркелкі шегеру әдісі
Құнды атқарылған жұмыс көлеміне пара-пар шегеру (өндірістік
Жеделтілген әдістер
қалдықты азайту әдісі
құнды сан сомасы бойынша (кумулятивті) әдіс
Негізгі құралдардың әрбір түріне амортизацияны есептеудің қоымша
Мысалы, «Автоматика» ААҚ-ды қарастыратын болсақ, онда есептік
Ғимарат, құрылыс бойынша амортизация әр құрылысқа жеке есептеледі.
Егер топтың құндық балансы салық жылының
Тозуды біркелкі есептеу әдісі объектінің тозған құнын оның
«Автоматика» ААҚ технологиялық жабдықтардың алғашқы құны 180,0
1994 жылы шығарылып, сол жылы пайдалануға берілген автомобиль
Кесте №1
Негізгі құрадардың шығуы бойынша операциялардың шоттарда көрсетілуі
Операция мазмұны
Dm
Km
∑
Амортизация сомасына негізгі құралды есептен шығару кезінде жинақталған
133
124
157145
Шығарылған негізгі құралдың баланстық құнына 842 124 139310
Есептен шығарылған негізгі құралдан алынған қосалқы бөлшектер
205
727
139310
2.3. Инвестиция есебі
Нақты және қаржылық инвестиция туралы түсінік,
олардың жіктелуі
Кәсіпкерлік табысты, капитал өсімін немесе процентін алу (шаруашылық
Инвестицияны мына топтарға жіктеуге болады:
Жұмсау мерзімі бойынша:
қысқа мерзімді – бір жылға дейін иемдену мерзімі
ұзақ мерзімді – бір жылдан көп иемдену мерзімі;
мерзімісз инвестициялар.
Ұзақ мерзімді және мерзімісз инвестициялар – бұл қосымша
мақсатында немесе құнды қағаздары сатып алынатын компанияға ықпал
Тағайныдалуы бойынша:
қаржылық – құнды қағаздарға жұмсау;
нақты (мүліктік жұмсау) – субъектінің негізгі капиталына жұмсау
Шығу тегі бойынша – бірінші, екінші.
Болу формасы бойынша –құжаттық, құжатсыз.
Ұлттық тегі бойынша – отандық, шетелдік.
Қолдану түрі бойынша – инвестициялық (капиталдық), инвестициялық емес.
Иемдену қатары бойынша – жеке, жалпы.
Шығарылатын формасы бойынша – эмиссиондық, эмиссиондық емес.
Меншік формасы бойынша – мемлекеттік, корпоративтік.
Айналыс сипаты бойынша – нарықтық, нарықтық емес.
Тәуекелдік деңгейі бойынша – аз тәуекелдікпен, мүмкін үлкен
Тәуекелдік түрелерін мынаған бөлуге болады:
капиталды тәуекелдік – бұл барлық жұмсалымға арналған жалпы
уақытша тәуекелдік – міндетті түрде ысырапқа ұшырататын қолайсыз
заңдық өзгерістер тәуекелділігі – шығын мен ысырапқа ұрындыруы
өтімділік тәуекелділігі (риск ликвидности) – инвестицияны өткізу барысындағы
нарықтық тәуекелдік – нарықтың жалпы құлдырауымен байланысты инвестиция
кредиттік және іскерлік тәуекелдік – борыштық құнды қағаздар
процентік тәуекелдік – нарықтағы проценттік мөлшерлеменің өзгеруіне
валюталық тәуекелдік – шетелдік валютадағы инвестциямен байланысты тәуекелдік.
Қолма-қол табыс бойынша – табыстық, табыссыз.
Қаражатты жұмсау формасы бойынша:
борыштық – құнды қағаздардағы немесе міндеттердегі инвестиция;
иелі үлестік (владельческие долевые) – нарықты субъектінің капиталындағы
жеке жобалар (кенішті игеру – разработка месторождения).
Экономикалық мәні (құқық түрі) бойынша – мүліктік, міндеттік.
Халықаралық және отандық стнадарт бойынша бухгалтерлік есепте инвестиция
а) қаржылық (БЕС (СБУ) 8 «Қаржылық инвестиция есесбі»
ә) еншілес, тәуелді және бірігіп бақылау арқылы шаруашылық
Бұған қоса, инвестиция мыналарға бөлінеді:
тікелей – басқа субъектілердің жарғылық капиталындағы инвестициялар;
портфельдік – субъект иелігіндегі құнды қағаздар жиынтығы;
венчурлік (тәуекелшіл) – жаңадан пайда болған субъектілердегі
(мұнай және газ компаниялары, ғылыми-техникалық жобалар) тәуекелді және
Еншілес, тәуелді және бірігіп бақыланатын заңды тұлғадағы инвестиция
Шаруашылық жүргізуші субъект акцияға ие болу жолымен
Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінің (ҚР АК) 94 -
Бақылау – бұл оның қызметінен пайда алу мақсатында
Егер басқа негізгі серіктестік оның дауыс беретін
Еншілес, тәуелді, бірігіп бақыланатын заңды тұлғадағы инвестиция мына
а) үлестік қатысу әдісімен – инвестция сатып алу
ә) құндық әдіспен – инвестиция сатып алу сәтінде
Үлестік қатысу әдісі мынадай белгілермен сипатталады:
шаруашылықты серіктестікке қатысты таза табысты қатысу үлесі
инвестордың инвестиция құнының баланстық өсуінен көрінеді және қатысу
шаруашылықты серіктестікке қатысты залалдағы қатысу үлесі инвестиция
тиесілі дивидендтер сомасы инвестордың инвестиция құнының баланстық кемуімен
Мысалы. Инвестор «» АҚ 70 000 теңге құнынағы
а) инвестицияның сату құнына:
Шот дебеті (Дебет счета) 142 «Тәуелді серіктестіктегі инвестициялар»
Шот кредиті 441 «Ағымдық шоттағы ақша»
Жыл қорытындысы бойынша:
тәуелді серіктестіктің таза табысы – 30 000 теңге
жарияланған дивидендтер – 15 000 теңге (төлем көздеріндегі
ә) таза табыс үлесіне:
Шот дебеті 142 «Тәуелді серіктестіктегі инвестициялар»
Шот кредиті 871 «Басқадай ұйымдардағы қатысу үлесінен табыс
30 000 теңге × 35% = 10 500
б) дивидендтер үлесіне:
Шот дебеті 332 «Есептелген сыйақы»
Шот кредиті 142 «Тәуелді серіктестіктегі инвестициялар»
15 000 теңге × 35%=5 250 теңге
Егер тәуелді шаруашылықты серіктестік қызметінің нәтижесі залал келтірсе,
Мысалы. Тәуелді шаруашылықты серіктестік 50 000 теңге залалға
залалдағы қатысу үлесіне:
871 «Басқа ұйымдардағы қатысу үлесінен табыс (залал)» шот
142 «Тәуелді серіктестіктегі инвестициялар» шот кредиті
50 000 теңге × 35%=17 500 теңге.
дивидендтер үлесіне:
332 «Есептелген сыйақы» шот дебеті
142 «Тәуелді серіктестіктегі инвестициялар» шот кредиті
25 000 теңге × 35%= 8 750 теңге
Егер тәуелді шаруашылықты серіктестік активтерді қайта бағалауды
Мысалы. тәуелді шаруашылықты серіктестік негізгі құрал-жабдықты 10 000
активтерді бағалау үлесіне:
142 «Туелді серіктестіктегі инвестициялар есебі» шот дебеті
542 «Инвестицияны қайта бағалаудан қосымша төленбеген капитал» шот
10 000 теңге × 35%= 3 500 теңге;
табыс үлесіне:
142 «Тәуелді серіктестіктегі инвестициялар есебі» шот дебеті
871 «Басқа ұйымдардағы қатысу үлесінен табсы (залал)» шот
20 000 × 35%= 7 000 теңге;
дивидендтер үлесіне:
332 «Есептелген сыйақы» шот дебеті
142 «Тәуелді серіктестіктегі инвестициялар есебі» шот кредиті
8 000 теңге × 35%= 2 800 теңге.
Бұрынғы сома жойылған кезде қайта бағаланған инвестиция сомасы
542 «Инвестицияны қайта бағалаудан қосымша төленбеген капитал» шот
561 «Есептік жылдың бөлінбеген табысы (орны толмаған залал)»
Инвестицияның қайтуы мынадан көрінеді:
441 «Ағымдық шоттағы ақша» шот дебеті
142 «Тәуелді серіктестіктегі инвестициялар» шот кредиті
Құндық әдісті қолдану барысында – сатып алу сәтіндегі
Бұл әдіс қаржылық есеп жасау барысында, мынадай
тәуелді шаруашылықты серіктестік ұзақ мерзімді шектеу жағдайында
әрекет еткенде (оның дивидендтік саясатына араласа алатын үкіметтің
инвестициялар жақын күндері іске асырылу үшін сатып алынатын
Мысалы, 1 мамырда тәуелді шаруашылық серіктестігінің 35% акциясы
Сатып алу сәті
142 «Тәуелді серіктестіктегі инвестициялар» шот дебеті
441 «Ағымдық шоттағы ақша» шот кредиті
Жылдың соңында жарияланған дивидендтер 40 000 теңге;
8 айға арналған тиесілі диивдендтер сомасына:
332 «Есептелген сыйақы» шот дебеті
724 «Акция бойынша дивидендтер және процент түріндегі табыстар»
40 000 теңге × 35%= 14 000 теңге;
1.01.1-ден 1.05.01-ге дейінгі кезең үшін дивидендтер (инвестицияны
сатып алу сәтіне дейін) инвестицияның баланстық құнының кемуінен
Шот дебеті 332 «Есептелген сыйақы»
Шот кредиті 142 «Тәуелді серіктестіктегі инвестициялар»
40 000 теңге – 14 000 теңге =
Қаржылық инвестиция есебі
Қаржылық инвестиция – бұл субъект табсы лау, инвестициялық
Сатып алған сәтке дейінгі кезең үшін есептелетін проценті
Қаржылық инвестиция мыналарға жіктеледі:
Қысқа мерзімді – баланста не белгілі бір күні
ағымдағы нарық бағасымен, не ағымдағы сатудың төмен бағасымен
Ұзақ мерзімді қаржылық инвестицияны қайта бағалау барысында
Қаржылық инвестицияны босатып алу барысында сатудан түскен табыс
Қаржылық инвестицияны қысқа мерзімді бағалау категориясына аудару барысында
егер қысқа мерзімді инвестициялар ағымдағы сату құнының төмен
бағасы бойынша есекрілетін болса, онда ол сату және
егер қысқа мерзімді қаржылық инвестцииялар ағымдағы құн
бойынша ескерілетін болса, онда ол баланыстық құн бойынша
Бухгалтерлік есепте қаржылық инвестиция былай көрінеді:
№
р/с Шаруашылық операцияның мазмұны Дебет Кредит Сома
1. Сату құны бойынша сатып алынған акциялар 401
қолма-қол ақша» 100 000
2. Акция бойынша дивидендтердің есептік шотына түсті 441
3. Акцияны сату:
– акцияны баланстық құны есептен шығарылды
– акцияны өткізуден түскен табысты есептеу
843 «Қаржылық инвестицияны, инвестицияны босатып алу шығындары»
431 «Валюталық шоттағы ақша»
441 «Ағымдағы шоттағы ақша»
451 «Ұлттық валюталық кассадағы
қолма-қол ақша» 401 «Акциялар»
723 «Қаржылық инвестицицяны, инвестицияны босатып алудан түскен табыс»
100 000
150 000
4. Облигацияны және басқа құнды қағаздарды сату
402 «Облигациялар»,
403 «Басқадай қаржылық инвестиция» 441 «Ағымдық шоттағы ақша»,
5. Облигация мен басқа құнды қағаздар сатып
егер сату құны номиналды құннан төмен болса, онда
егер сату құны номиналдыдан төмен болса, сату мен
845 «Негізсіз қызметтен болатын басқадай шығындар»
402 «Облигациялар» 402 «Облигациялар»
727 «Негізсіз қызметтен түсетін басқадай табыстар»
20 000
6. Қайта бағалау нәтижесінде ұзақ мерзімді қаржылық
7. Қайта бағалау нәтижесінде ұзақ мерзімді қаржылық
а) Шот үшін және сома шегінде сол инвестицияны
ә) Соманың болмауы (жеткіліксіз) негізінде бір ғана сол
542 «Инвестицияны қайта бағалаудан қосымша төленбеген капитал»
845 «Негізсіз қызметтен болатын басқадай шығындар» 401-403 «Қаржылық
401-403 «Қаржылық инвестициялар»
Қорытынды
Қорытындылай келгенде, материалдық емес активтер – бұл интеллектуалды
Материалдық емес активтердің амортизациясы амортизациялық қаржылар ретінде
Материалдық емес бапты жасауға кеткен шығындар анықтама мен
Материалдық емес активтерді кәсіпорынның құрылтайшылары /меншік иелері/ жарғылық
Материалдық емес активтердің амортизациясын есептеу 6 –
Негізгі құралдарға үйлер, ғимараттар, машиналар, жабдықтар, көлік құралдары,
Инвестиция көздері:
а) жаңадан жасалған құн (таза табыстың жиналған бөлігі);
ә) амортизацияның қорлануы (накапливаемая амортизация);
б) кредиттік ресурстар болып табылады.
Қаржылық инвестицияны сатып алу барысында (брокерлік сыйақы, банк
үлестік – жай және артықшылықты акциялар;
борышқорлық – облигациялар, қазыналық вексель, депозиттік
сертификаттар және т.б. Егер инвестициялар
Қысқа мерзімді инвестицияны ұзақ мерзімділік категориясына көшіру мыналармен
а) ағымдағы сату құнының төмен бағасымен;
ә) егер ол бұрын осы құнмен көрінген болса,
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: :
Назарова В.Л. «Шаруашылық жүргізуші субъектілердегі бухгалтерлік есеп» -
Радостовец В.К., Ғабдуллин Т.Ғ., Радостовец В.В., Шмидт О.И.
Кеулімжаев Қ.К., Әжімбаева Н.З., Құдайбергенов Н.А., Жантаева А.Ә.
Ертісбаев Е.Қ. «Сауда кәсіпорынның экономикасы» - Қарағанды, 2003ж.
К.Ә. Китебаева «Бухгалтерлік есеп принциптері» - Қарағанды 2002ж.
Кривогузова Н.А. «Экономикалық талдау» - Қарағанды, 2004
«Бухгалтер бюллетені» журналы, №3-4, қаңтар 2005ж., «БИКО» баспа
«Нормативные акты» - №12 (192),»Қаржы-қаражат», 2003
«Библиотека бухгалтера и предпринимателя» - №7 (156), шілде
2
Инвестициялар есеби
Инвестицияның экономикалық мәні мен түрлері
Инвистиция есебі және аудиті
БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕП СЧЕТТАРЫН КЛАССИФИКАЦИЯЛАУ ЖӘНЕ БҰЛАРДЫҢ ЖОСПАРЫ
Инвестициялар туралы түсінік, олардың жіктелуі
Қаржылық инвестициялар есебі
Қысқа мерзімді қаржылық инвестициялары
Айналымнан тыс активтер
Қаржылық инвестиция түсінігі
Қаржылық инвестиция есебі туралы ақпарат