Мұсылман мұсылманға бауыр
Мазмұны
Кіріспе
Зерттеу өзектілігі
Бірінші тарау
Мәдиналық алғашқы мұсылмандар
Бірінші Ақаьа келісімі
Екінші Ақаба келісімі
Меккеден Мәдинаға қоныс аудару
Екінші тарау
Жаңа қоғам
Мәдина-мұсылмандар мекені
Иман-бауырластық бастауы
Пайғамбар мешітінің құрылысы
Пайғамбарымыздың яһудейлермен келісімі
Үшінші тарау
Мединедегі соғыстар
Шайқасуға рұқсат
Бадр шайқасы
Мұнафиқтардың пайда болуы
Қайнұқа соғысы
Ухуд соғысы
Хәндек шайқасы
Табук пайғамбарымыздың соңғы жорығы
Төртінші тарау
Рыдуан серті
Худайбиядағы бейбіт келісім
Ел билеушілерін Исламға шақыру
Алғашқы және соңғы қажылық
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Мейірімді Рахымды Аллаһтың атымен бастаймын.
Аллаһ Тағала өзінің заңдылықтарын жіберу үшін әрбір қауымға пайғамбарлар
Ол-адам заттың ардақ тұтар тұлғасы. Он төрт ғасырдан бері
Жұма күндері мешіттерге лық толған жандарға көз салып қарасақ,
Және ол қоғамдық өмірге тиісті барлық проблемаларды сары майдан
Аллаһ Тағала шарапатына сүйеніп осы Ардақ тұтар Тұлға жайлы
Зерттеу өзектілігі.
Зерттеу нысанасы:
Пайғамбарымыз Мұхаммед (с.а.у.) затқа мән-мағына әкелген адам. Ол біз
Зерттеудің мақсаты мен міндеттері:
Мен осы зерттеу жұмысымды Пайғамбарымыздың (с.а.у.) Мәдине кезеңіндегі (Дағуат)
Құрандағы дағуат туралы аяттармен танысу.
Пайғамбарымыздың дағуат қылу әдісін қарастыру.
Қазіргі таңда біздің елімізде осы тақырыпта зертеу жұмысы жазылған
Пайғамбарымыздың Мәдиа кезеңіндегі дағуаты туралы Ислам ғұламаларының пікірлерімен танысу
Зерттеу әдістері:
Жмыс барысында сипаттамалық, салыстырмалық, констектуалды талау әдістерін қолданамыз.
Диплом жұмысының теориялық құндылығы:
Қазақ тілінде жарық көргенСира іліміне арналлған ғылыми еңбектерге дәлелдермен
Диплом жұмысының практикалық мәні:
Диплом жұмысының нәтижелерін қазақ аудиториясында «Сира», «уағыз» сияқты пәндер
Диплом жұмысының құрылымы:
Жұмыс Кіріспеден, Негізгі бөлімнен, Қортындыдан, Пайдаланылған әдебиеттер тізіімінінен тұрады.Негізгі
Бірінші тарау
МӘДИНАЛЫҚ АЛҒАШҚЫ МҰСЫЛМАНДАР
Қажылық мерзімі. Мұхаммедтің пайғамбарлығының он бірінші жылы…
Меккеге Араб түбегінің түкпір-түкпірінен қажылық міндетін орындауға келгендер арасында
Пайғамбарлар сардары қажылық кезіндегі жылдағы әдетімен ру-тайпаларды аралап, Исламды
Хазіреті Мұхаммед (с.а.у.) :
“Қай тайпадан боласыздар?”
Мәдиналықтар:
“Хазраж тайпасының өкілдеріміз”.
“Яһудилердің көршілері болып шықтыңыздар ғой”.
“Дәл солай”.
“Сіздермен әңгімелессем деп едім”.
Қонақтар келіскен сыңай танытып, жайғасып отырады.
Хазіреті Мұхаммед (с.а.у.) оларға Аллаhтың барлығы мен бірлігіне
Олар ертеректе аталарынан «Пайғамбарымыздың тоғызыншы атасы – Ғалип ибн
Сондай-ақ Мәдинадағы ағайынды хазраж, әус рулары мен жергілікті яһудилер
Керісіп қалса болды, яһудилер оларға:
“Сендер не білесіңдер, өңкей миғұлалар? Жуырда соңғы пайғамбар пайда
Күтпеген жерден Аллаhтың елшісіне жолығып, оның уағызына елтіген хазраждар
“Яһудилер айтатын пайғамбар осы болды ғой. Бұйырған кетпейді деген
Сонан соң сүйікті Пайғамбарымызға былай деді:
“Біз ру-ру болып бөлініп, бір-бірімізді аяқтан шалып, дұшпандық жасауда
Егер Аллаh Тағала оларды дін арқылы жақындастырып, ынтымақтастыратын болса,
Аллаh Расулының үндеуіне үн қосып, Ислам нұрына бөленген алғашқы
Әбу Умама Әсад, Ауф ибн Харис, Рафи’ ибн
Алтауы да елдерінде елеулі, көпшілік құрметтейтін жандар. Сол себепті
Мәдинаға Ислам нұрының ұшқынын әкелген алғашқы алты мұсылманның арқасында
Осылайша Мәдинаны құшағына алған иләһи нұр бірте-бірте қаланы Ислам
Мәдина халқының көпшілігі мұсылмандықты мойындағанмен кедергілер түбегейлі жойылды деуге
Әус руының басшысы Саад ибн Муаз бен Үсәййід ибн
Саад ибн Муаздың Әсад ибн Зурараға жиен болып келетін
Бір күні Хазіреті Мусаб пен Хазіреті Әсад бір топ
“Отырыстарыңа болайын, тіпті жайбарақатсыңдар ғой. Мүрдем кетірсем, кім мені
Хазіреті Мусаб:
“Ау, адамның баласысың ғой сен де. Адам – сөйлескенше
Үсәййід мұндай лебізді күтпесе керек, қолындағы оғын жерге
Хазіреті Мусаб Ислам жайында жалпы айтып шықты да, Құранды
Үсәййід Құран сүресі оқылып бітпей жатып:
“Неткен керемет! Не деген шешендік!” деп таңданысын жасыра алмай:
“Бұл дінге кіру үшін не істеу керек?”-деп сұрады.
Хазіреті Мусаб оған Исламдық қағидаларды түсіндіріп шықты. Үсәййід екі
Сонан соң асығыс жиналып:
“Мен қазір сіздерге біреуді жіберемін. Егер ол да мұсылман
Салып ұрып Мусабты қаумалаған мұсылмандардың қасына келді:
“Ей, Әсад! Менің ағайындыққа салып, үндемей жүргенімді сезетін боларсың.
Мусаб оны да ақырын сабырға шақырып:
“Ентелеп қайда барасыз? Отырып айтқандарымды тыңдап көріңіз. Түсініп, жақтырсаңыз
Саад та мұсылман ұстаздың әңгімесіне құлақ түріп, Құранға ден
“ Бұл дінге кірудің жолы қандай?”- деп сұрады аптығып.
Хазіреті Мусаб оған хақ дінге кірудің негіздерін түсіндірді.
Руластарының арасына қайтып келгендегі көңілін кернеген қуанышты қауымы да
“Ей, халайық! Мені жетекші деп мойындайтындарың рас па?” -
Көпшілік бірауыздан:
“Сен біздің басшымызсың”- деп мадақ жаудырды.
“Олай болса, мен Аллаhқа, оның елшісі Хазіреті Мұхаммедке
Осы сөзден соң қауымы бір кісідей Саадтың айтқандарына ұйып,
Сол күнгі Әсад ибн Зурара мен Мусаб ибн Умаййрдың
Иә, Мәдина аз уақыт ішінде иман нұрына малынды. Бастарына
Кейінірек олар да мұсылман болады.
БІРІНШІ АҚАБА КЕЛІСІМІ
Біздің эрамыздың 621 жылы…
Хазіреті Мұхаммедке (с.а.у.) пайғамбарлық міндеті берілгелі он екі
Бір жыл бұрын Мекке маңында – Ақабада пайғамбары-мызбен кездесіп,
Күн артынан күн, ай артынан ай жылжып келісілген мерзім
Осы жүздесудің соңында:
1. Аллаhқа ешнәрсені ортақ қоспау;
2. Ұрлық жасамау;
3. Зинақорлық жасамау;
4. Балаларын өлтірмеу;
5. Ешкімге жала жаппау;
6. Қайырлы істерге қарсылық білдірмеу жөнінде пайғамбарымыздың алдында келісімге
Осы келісімнен соң Мұхаммед (с.а.у.) былай дейді:
“Сіздердің берген уәдеде тұрғандарыңның қайтарымын Аллаh береді. Ол серттен
Кімде-кім пендешілікпен берген сертін бұзса және осы дүниеде соған
Ал егер кімде-кім пендешілікпен берген сөзінің біреуінен тайқып, оны
Мұсылмандар Мұхаммедпен (с.а.у.) төмендегі жайттар турасында да мәмілеге келді:
“Қиыншылықта да, қуанышта да басшының айтқанын тыңдау, оған мойынсұну.
Алғашқы Ақаба келісімі деген атпен тарихта қалған бұл мәміледе
Күллі адамзатты бақытқа бөлеп, бейбітшілік, өзара келісім принциптеріне негізделген
Алғашқы Ақаба келісіміне қатысқандар:
1) Әсад ибн Зурара;
2) Ауф ибн Харис;
3) Муаз ибн Харис;
4) Рафи’ ибн Малик;
5) Зәкуан ибн Қайс;
6) Убада ибн Самид;
7) Язид ибн Салаба;
8) Аббас ибн Убада;
9) Қутба ибн Амир;
10) Уқба ибн Амир;
11) Уәйм ибн Саида;
12) Әбул Хәйсам Малик ибн Тәййіхан
Мәдиналық мұсылмандар Ақабадағы мәміледен соң туған жеріне қайтып, Исламның
Арадан біраз уақыт өткенде мәдиналық мұсылмандар Расулаллаһқа қолқа салып,
Мәдиналық мұсылмандардың жетекшісі Әсад ибн Зурара Меккеден ат арытып
Расулаллаhтан тікелей дәріс алған Хазіреті Мусаб уақытты, шарттарды өте
ЕКІНШІ АҚАБА КЕЛІСІМІ
Біздің эрамыздың 622-жылы…
Пайғамбарлықтың он үшінші жылы…
Қағбаны дәстүрлі зиярат заманы келгенде Мусаб ибн Умайр пайғамбарымызды
Меккеге кірген соң көпшіліктің назарын аудармау үшін араларынан бірнеше
“Уа, Расулаллаh! Біз Мәдинадан келдік. Топ адамның ішінен бізді
Ардақты Пайғамбарымыз тағы да Ақабада жолыққанды жөн санады. Жүздесу
Мәдиналық мұсылмандар осы талаптарды орындап, түн ортасы ауғанда жан
Хазіреті Мұхаммед (с.а.у.) Ақабаға әлі де мұсылмандықты қабылдамаған
Алдымен сөз алған да сол. Мәдиналық мұсылмандарға қарап, әркімнің
“Уа, Расулаллаh! Не тілегің болса айт, Аллаh үшін, өзің
Мұнан соң мәдиналық меймандардың көш бастаушысы Хазіреті Әсад
“Ей, Аллаhтың Нәбиі! Әрбір шақырудың өзіне тән жөн-жоралғысы бар,
Бүгінгі сенің халыққа тастаған үндеуің – адамдар оңайлықпен қабылдай
Сен бізді сонау ата-бабаның ғұрпымен сеніп келген дінімізді тастап,
Біз туған жерімізде баршадан үстем, жұртқа сөзіміз өтетін тайпа
Аллаh Тағала тура жолға түсіріп, ақиқатты нәсіп етпесе анау-мынау
Аллаhтан аян болған уахиларыңды біліп, сеніп, саған серт беруге
Біз Раббымыздың алдында ант ішеміз!
Аллаhтың құдіретіне сеніп, сенің елшілігіңе куәлік еттік.
Жанымызды, малымызды, отбасы, бала-шаға, әйел аналарымызды қалай қорғасақ, саған
Егер осы сөзімізде тұрмайтын болсақ, Аллаhтың алдында антұрған, бейбақ
Уа, Расулаллаһ! Енді Жаратушы Аллаh үшін, өзің үшін қоятын
Сүйікті Пайғамбарымыз (с.а.у.) алдымен Құраннан бірнеше аят оқып, оларды
“Ұлы Аллаh Тағала үшін сіздерге қоятын шартым мынау-Оған еш
Өзім үшін қояр талабым:
Аллаhтың пайғамбары екендігіме куәлік келтіріңіздер; Өздеріңізді, әйел, бала-шағаларыңызды қорғағандай
Осы тұста Абдуллаһ ибн Рәуаха тұрып:
“Уа, Расулаллаһ! Осы айтқандарыңды орындасақ, нәтижесі не болмақ?”- деп,
Пайғамбарымыз:
“Нәтижесі – жәннат сыйы”- деп жауап берді де, жоғарыда
“Әрбір істе маған жәрдемші, баршылықта да, таршылықта да қолдаушы
Мәдиналық мұсылмандар кеңесе келе хазраж руынан тоғыз, әустерден үш
Хазраж өкілдері мыналар:
1) Әбу Умама Әсад ибн Зурара;
2) Саад ибн Рәби;
3) Рафи ибн Малик;
4) Абдуллаһ ибн Рәуаха;
5) Абдуллаһ ибн Амр;
6) Бәра ибн Маарур;
7) Сааб ибн Убада;
8) Убада ибн Самид;
9) Мүнзир ибн Амр.
Әус руының өкілдері:
1) Үсәййід ибн Хұдайр;
2) Саад ибн Хәйсама;
3) Әбул Хәйсам Малик ибн Таййіхан.
Бұлардың қай-қайсысы да Мәдинаның құрметті азаматтары еді. Білімділігімен, жөн
Пайғамбарымыз оларға қарап:
“Хауарилердің Мәриям ұлы Исаның алдында өз қауымының өкілдері
Өкілдер өздерімен бірге келген руластарына пайғамбарымызға серт берудің маңызын
Осы ант беру рәсімі бір жағынан мәдиналық және меккелік
Ант беру рәсімі, алдын-ала ойластырылғандай түн қараңғысында, көптің көзінен
Солай бола тұра серт беру аяқтала бергенде түн тыныштығын
“Ей, құрайыштар! Неге мүлгіп жатырсыңдар? Мұхаммед пен аталарының дінінен
Мұсылмандар әп-сәтте сапырылысып қалады. Дауыстың нақ кімдікі екенін ажырата
“Бұл – Ақабаның шайтаны” - деді де мәдиналық мұсылмандарға:
“Жылдам өз орындарыңызға барып жайғасыңыздар!” - деп бұйырды.
Сол кезде мәдиналық Аббас ибн Убада:
“Уа, Расулаллаh! Рұқсат етсең, таңмен таласа қылышымызды қайрап, Мина
Бірақ Расулаллаh сабырлы қалпынан айнымаған күйі:
“Жо-жоқ, бізге мұндай әрекетке кірісу әмірі әлі берілмеді. Әзірше
Таң алагеуімнен бір нәрседен сезіктенген мүшріктер болған оқиғаның шындығын
Алайда олар ештеңе білмегенсіп, үндемей құтылды.
Құрайыш мүшріктері мұнымен де қалмай, қайтадан Абдуллаһ ибн Үбайдан
“Сендердің айтып отырғандарың үлкен шаруа. Мұндай нәрсе болған жоқ.
Осыдан соң құрайыш мүшріктері мәдиналық пұтқа табынушылардың бұл мәселе
Егер Пайғамбарлар Сұлтаны (с.а.у.) болған жайды тіс жарып ешкімге
Мәдиналық мұсылмандар елдеріне кеткеннен соң мұсылмандар арасындағы келісімнің
Еліне оралған мәдиналық мұсылмандар енді екі көздері төрт болып,
ХИЖРЕТ БАҒЫТЫ – МӘДИНА
Пайғамбарымыз бен мәдиналық мұсылмандар арасындағы Ақаба келісімі мен өзге
Ислам шұғыласы осылайша бүкіл Мәдинаға жайылды.
Мүшріктер мұсылмандардың жолы болғыштығына қызғана қарап, Исламның кең таралуынан
Мәдиналықтармен арадағы келісімдерін естіген меккелік мүшріктер мұсылмандарға зорлық-зомбылықты онан
Аллаh алдындағы парыздарын да адам айтқысыз ауыр азаппен арпалысып
Осы әңгімеден соң арадан бірнеше күн өткенде Аллаhтан бұйрық
“Сіздердің көшіп ат басын тірейтін тұрақтарыңыз – екі тастақ
Осыдан байқалғандай, құрайыш мүшріктерінің қыспағы Исламның әмірлерін орындауға қауіп
“Мұсылмандар дінін қорғау үшін хижрет етуге – көшуге мәжбүр
Олай болса, Мәдинаға хижрет, яғни мұсылмандардың ауа көшуі, кейбіреулер
Дін – Аллаhтың әмірі болғандықтан, оның шарттары міндетті түрде
Пайғамбарлар пайғамбары Хазіреті Мұхаммед (с.а.у.) хижрет мәселесін егжей-тегжейлі
Пайғамбардың кеңестерін тыңдап, ақылға түйген мұсылмандар екі-үштен ықтиятты
Ең бірінші болып Әбу Сәлама ибн Әсет есімді сахаба
Отыз тістен шыққан сөз естілмей қалсын ба, мүшріктер мұны
Қыспаққа ұшыраған сайын қанаттанған көңілдер Мәдинаға бұра тартып, нұрлы
Құтты мекен де жаңа тұрғындарын зарыға күтуде…
Екінші тарау
МӘДИНА – МҰСЫЛМАНДАР МЕКЕНІ
Мұхаммед (с.а.у.) Мәдинаға көшіп келіп, орныққан соң қала Ислам
Аллаһ Расулы хижрет еткенге дейін қала Ясриб аталған. Осында
Мәдинаға мұсылмандардың көші тұсында қаланың жергілікті тұрғындары арасында яһудилер
Мәдиналық жергілікті мұсылмандар әус, хазраж руларының өкілдері еді. Әустер
Мәдинаны яһудилердің үш руы, яғни қайнуқа, қурайза және надрлар
Христиандар саны жағынан аз саналатын. Исламның Мәдинада кең таралуына
Саяси тұрғыдан алғанда сол шақтағы Мәдинаның халі өте төмен
Адам құқы аяқ асты етілген әлсіз руларға төлемақы өтелетіндей
Сауаттылар саусақпен санарлық еді.
Сүйікті пайғамбарымыз хижрет еткен мекеннің географиялық, саяси, қоғамдық сипаты
Пайғамбарымыз бен Мәдинаға орныққан мұсылмандардың тыныш өмірін Меккедегі мүшріктер
ИМАН – БАУЫРЛАСТЫҚ БАСТАУЫ
Бауырластық қан жақындығымен ғана айқындалмайды. Діндестер де өзара бауыр
Мәдинаға хижрет еткеннен соң арадан бес ай өткенде парасаттың
Бауырластық бірліктің дәстүрі бойынша, мәдиналық әрбір мұсылман отбасы меккелік
Мәдиналықтар мұнымен де қарап қалмай, Хазіреті Мұхаммедтің рұқсатымен құрмалық
Мәдиналық мұсылмандар болмай жүріп, муһажирлерге жерді тырмалау және бақша
Адамзат тарихы небір көштерге куә. Бірақ осыншалық мәнді,
Муһажирлер бастарына қонған баққа масайрамай, шүкірлік етті. Үй-жайлары,
“Мәдиналық мұсылмандар бақшасын баптап, муһажирлер сауданы қыздырып қал-қадарынша тер
Тілек – ортақ, мақсат – айқын
Мәдиналық әнсарлар мен Меккеден көшіп келгендер арасында жария етілген
Аллаһ Расулы әлдеқалай ұзақ сапарға, жорыққа шығу қажет болғанда
Мәдина мұсылмандарының ерлікке бергісіз меймандостығы Құран Кәрімде Хашр сүресінің
“Муһажирлерден бұрын Мәдинаны мекендеп, иман бастауына айналдырғандар (өздеріне) мекендеріне
Иә, рухани бауырластық жер жүзіндегі мақтанға лайық көрініс еді.
ПАЙҒАМБАР МЕШІТІНІҢ ҚҰРЫЛЫСЫ
Хижреттен соң арада бір жыл өткен.
Сүйікті Пайғамбарымыз Мәдинаға көшіп келгенде қалада бүкіл жамағатпен намаз
Қалаға алғаш табан тірегенде түйесінің шөккен жері Сәһл, Сүһәйл
“Уа, Расулаллаһ! Біз саған жерімізді ақы-пұлсыз-ақ берейік, төлемін Аллаһтан
Алайда Пайғамбарымыз бұған да келіспей, ақыры он мысқал
“Уа, Расулаллаһ! Алып құрылысқа небары төрт адаммен кіріспексің бе?”-деп
Мұхаммед (с.а.у.):
“Осы төртеуі менен соң ұлы істің басы-қасында болмақ,”-деп жауап
“Арқалаған жүгіміз – қайырлы жүк. Уа құдіретті Аллаһ Тағалам!
Ізгі ниетпен аянбай істелген еңбектің нәтижесінде пайғамбар мешітінің құрылысы
Мешіт құрылысы аяқталғаннан соң ғибадатханамен жапсарлас екі бөлмелі үй
Паиғамбарымыздың яһудеилермен келісімі
Пайғамбарымыз (с.а.у) Медина қаласына һижра етіп, жаңа Ислам қоғамының
Пайғамбарымыз олармен келісім шарт жасап ол бойынша өз діндерін
Яһудейлермен жасаған келісім баптары
1. Бану Ауф руының яһудейлері мұсылмандармен бірге бір қоғамға
2. Яһудейлер шығындарын өз қаражатынан, мұсылмандар өз қаражатынан.
3. Соғыс жағдайнда әрбір жақ бір-біріне көмек беру керек.
4. Әрбір жақ бір-бірімен жақсы қарым-қатынасты сақтап, бір-біріне жақсы
5. Бір жақ екінші жақтың қателіктеріне жауапкершілік көтермейді.
6. Қыспақтағыға көмек жәрдем беру.
7. Соғыс жағдайында мұсылмандарменқтар яһудейлерде шығынды тнң шығару керек.
8. Осы келісімнің шарты бойынша барлық қол қойғандар үшін
9. Егер екі жақ арасында шешілмейтін дау пайда болсанң
10. Құрайыштарға көмек және қорғаушылық көрсетуге болмайды.
11. Егер Ясриб қаласына біреу шабуыл жасаса екі жақта
12. Бұл келісім қыспақ жасаушылармен күнә істеушілерге қорғаныш бола
Бұл келісім шарттан кейін қала өз маңайындағы елдімекендермен ынтымақты
Үшінші тарау
Мединедегі соғыстар
ШАЙҚАСУҒА РҰҚСАТ
Аллаһ Елшісі Мұхаммед (с.а.у.) Аллаһтың әмірімен әрекет ететін. Меккеде
Адамдардың ру-тайпаға бөлінуі де ұрпақтарының танылуы, рухани тазалық үшін
Ислам күн санап Мәдинаны нұрлы шұғыласына бөлеп, Құран шуағы
Яһудилер Расулаллаһпен (с.а.у.) келісім жасап, ортақ принциптерді мойындағандықтарын білдіргенмен
Мұсылмандар қанша төзіп баққанмен шыдамның шегіне жеткен-ді. Іштегілер іріткі
“Уа, Аллаһым! Сен үшін, сенің жолыңда құрайыштықтармен шайқасқаннан артық
Мұсылмандардың тілегі қабыл болып, пайғамбарымызға түскен кезекті аятта қорғану
“Дұшпан зұлымдығына ұшыраған муминдерге қорғану үшін төтеп беруге рұқсат
БӘДІР ШАЙҚАСЫ
Хижреттің екінші жылы. Милади 624 жыл.
Мұсылмандар Мәдинаға хижрет етіп, орныққалы арадан екі жыл өткен.
Аллаһ Расулы құрайыштардың бұл әрекетінен дер уақытында хабардар етілді.
Пайғамбарымыз өзінің орнына мешітте намаз оқыту міндетін Абдуллаһ
Күн сенбі. Ми қайнатқан ыстық. Аллаһ Елшісі Пайғамбарымыздың ақ
Мүшріктердің керуенін Бәдір деген жерде күтіп алу ұйғарылды. Себебі,
Бәдір – Мәдинаның жүз шақырымдай оңтүстік батысындағы жазық жер.
Мужаһидтер жаздың ең ыстық күндерінің бірінде Мәдинадан жолға
Кісі ақысына мән берген…
Сапарға шыққан мұсылмандардың бар көлігі – жетпіс түйе, екі
“Уа, Расулаллаһ! Сен көліктен түспей-ақ қой, біз сенің орныңа
“Сендер мен менің еш айырмашылығым жоқ, көбірек жаяу жүретіндей
Ислам діні әр адамның жеке құқығына жете мән береді.
Сын сағатта…
Сөйтіп сын сағат та келіп жетті. Мужаһидтер дайын, мүшрік
Адамзат тарихының ғибратты сәттерінің бірі. Бір-біріне дұшпан көзімен қарап,
Шайқас басталды
Рамазан айының 17-і, жұманың таңы. Екі жақ қызу шайқасқа
“Бәдір шайқасы қызған тұста Расулаллаһты паналадық. Сол қанды қырғында
МУНАФИҚТАРДЫҢ ПАЙДА БОЛУЫ
Пайғамбарымыз (с.а.у.) Мәдинаға көшіп келгенде болашақ Ислам орталығының жергілікті
Осы тұста жаңадан бір топ пайда болды, бұлар жүректері
“Мунафиқун” сүресінің түсуіне себеп болған да сол. Мұсылмандар мұны
“Уа, Үбәйдің ұлы, сен туралы терең мәнді аяттар түсті.
“Аңдығандарың мен ғой деймін. Иман келтіруімді бұйырдыңдар, иман келтірдім.
Мунафиқ Абдуллаһ ибн Үбәй айналасына өзімен мұңдас, пікірлестерді жинайды.
Яһудилердің өзі:
“Тәураттан таныған соңғы пайғамбардың Хазіреті Мұхаммед екеніне күмәніміз
Шөлдегі арабтар – бәдәуилер арасында да мунафиқтар болғандығын Құран
Мунафиқтардың қоғамдық топ өкілі ретіндегі дәрежесі, ұлты, тұрмыс ғұрпы
Сиқырсып сөйлеп, жағымпаздықпен жұрт көңілінен шығып, астарлы армандарына –
Екіжүзді есерлердің халық арасына іріткі салу, Ислам атты тұғырлы
“Ол не сөз? Саған Құранды түсірген Аллаһтың атымен ант
Құран мұны былайша сипаттайды: “Мунафиқтар саған келгенде “Сенің хақ
Екіжүзділер бар жанын салып судан ақ, сүттен таза болып
Бір күні Хазіреті Расулаллаһ (с.а.у.) төсек тартып қалған Саад
Сөзін бітірер бітірмес Абдуллаһ ибн Үбәй жұлып алғандай:
“Уа, “көпті аузына қаратушы!” Егер айтқандарың рас болса, мұнан
“Уа, Расулаллаһ! Үбәйдің ұлы Абдуллаһ сен келмес бұрын, осы
Әрдайым сабырлы, салиқалы қалпынан танбаған сүйікті Пайғамбарымыз бұл жолы
Мунафиқтардың тағы бір маңызды ерекшеліктері – муминдермен ұшырасқанда жағымпаздыққа
Олардың осы қасиетсіздігін Абдуллаһ ибн Үбәйдің төмендегі әрекеті
Бір күні ол өзі сияқты жылпос жағымпаздарымен бірге келе
“Қазір аналармен қалай сөйлескеніме дұрыстап қарап алыңдар,”- дейді.
Бетпе-бет келген сәтте Әбу Бәкірмен қос қолдап амандасып құрақ
“Сәлем саған Тамим руының құрметті мырзасы, Расулаллаһтың үңгірде серігі
Онан соң Хазіреті Омармен амандасып жатып:
“Уа Адий руының аса мәртебелісі! Дініне мықтап берілген, нәпсісі
Өз кезегінде Хазіреті Әлидің қолына жармасып:
“Саған да сәлем, Расулаллаһтың немерелес бауыры; күйеу баласы, пайғамбардан
“Абдуллаһ! Аллаһтан қорықсаң етті. Мунафиқтар Аллаһтың назарында ең жиіркенішті
“Сенің мен жайлы айтпағың осы ма? Уаллаһи, біздің иманымыз
Былайырақ шыққан соң жолдастарына:
“Көрдіңдер ғой, бұларды көргенде сендер де мен сияқты
Мунафиқтар сырт көзге мүләйімсіп, мұсылман көрініп, ғибадат жасағанситын.
Аллаһ Тағаланың үйретуімен Аллаһ Елшісі(с.а.у.) мунафиқтарды танитын және кейбір
Пайғамбарымыз, мунафиқтардың атын атамауды, тек Құранда білдірілген сипаттарын ескертіп
Екіжүзділіктерін көзіне шұқып көрсетпеуінің себептері төмендегідей:
1) Ислами ортада, Ислам үкімдеріне сәйкес өсіп-өнетін бала шағаларынан
2) Олар іштей сенбегенімен, жасанды түрде мұсылмандар сияқты көрініп,
Пайғамбарымыздың тұсында өмір сүрген мунафиқтардың басты ерекшеліктерінің бірі –
Аллаһ Елшісі өзі айтқандай, залым мунафиққа өмір бойы “тәйт”
Аллаһ Расулы мунафиқтарға жылы қабақ таныта жүріп, үрейлендіретін. Мунафиқтардың
“Сен, ол мунафиқтарды көргенде, сыртқы көріністерін
Пайғамбарымыз мунафиқтар тобының жеке бас қосып, мұсылмандардан бөлек жиналуына
Хазіреті Мұхаммед мунафиқтарды “төр де, сөз де – сенікі”
ҚАЙНҰҚА ЯhУДИЛЕРІМЕН АЙҚАС
Хижреттің екінші жылы. Милади 624-жыл.
Мұсылмандардың Бәдір шайқасындағы ұлы жеңісі Мәдинадағы яһудилердің мазасын
Бұрын да әңгімеленгендей, Мәдинаның тұрғылықты яһудилері үш тайпа еді:
Өкініштісі, келісім сөз күйінде қалып, яһудилер ашықтан ашық мұсылмандарға
Бірде бір әнсар мұсылманның әйелі бет-ауызын орамалымен тұмшалап
Шейіт болған мұсылманның туған-туыстары пайғамбарымызға шағымданып, көмек сұрайды. Пайғамбарымыз
“Уа, Мұхаммед! Сен нағыз шайқастың не екенін білмейтін әлдебіреулерді
Өркөкіректеніп, паңдана сөйлеген яһудилердің барар жері Аллаһтың аятында
“(Ей, Расулым! Анау яһудилерге) былай де: “Сендер міндетті түрде
Соның артынша Әнфал сүресінің 58-аяты түсіп, онда пайғамбарымызға
Енді күтудің мәні жоқ-ты. Мұхаммед (с.а.у.) шешімін кесіп айтты:
Аллаһ Расулы Мәдинаға өз орнына өкіл етіп Лүбәба
“Уа, Мұхаммед! Менің одақтас, серіктестеріме кешірім жасауыңды өтінемін,”-дейді ол
Расулаллаһ естімеген сыңай байқатады. Абдуллаһ ибн Үбәй қыр соңынан
“Уа, Мұхаммед! Менің одақтастарымды кешір,”-дейді тағы да. Мұхаммед пайғамбар
Пайғамбарымыз сахабаларына қарап:
“Тұтқындардың қолдарын шешіңдер.”-деді де яһудилерді Мәдинадан Шамға жер аударуға
Хазіреті Мұхаммедтің мақсаты қалай болған күнде де яһудилердің алауыздығынан
УХУД СОҒЫСЫ
Хижреттің үшінші жылы. Шәууал айының жетісі. Б.э. 625 жылы.
Құрайыш мүшріктері Бәдірдегі жеңілістің салдарынан күйзеліп, әлі де шайқас
Сондай-ақ үйреншікті теңіз жағалауымен Шамға апарар сауда жолының Аллаһ
Айтып айтпай не керек, онсыз да Бәдірден кейін мұсылмандарға
Пайғамбарымыздың түсі
Осы тұста пайғамбарымыз бір түс көріп, оны асхабына баяндайды.
“Мен керемет сауыт киінген екенмін. Қылышым Зұлфиқардың ұшының кертілгенін
Асхабы: “Мұны қалай жорыдыңыз, Уа Расулаллаһ?”-деп сұрады.
Хазіреті Мұхаммедтің (с.а.у.) жауабы :
“Бүтін сауыт – Мәдинада қалатынымның белгісі.
Қылышымның кертілгені – зиянға ұшыраймын деген сөз.
Бауыздалған сиыр – сахабаларымның кейбіреулерінің шейіт болатынына меңзейді.
Ал қошқар, бір әскер қолына ишара, иншаллаһ Аллаһ оларды
Пайғамбарымыздың жұма күні көрген бұл түсі асхабымен соғыс жөнінде
Мұхаммед (с.а.у.) әнсар мен муһажирлердің басшы, кеңесшілерінің басын қосып,
Сахабалардың көпшілігі Пайғамбарымыздың көзқарасын мақұлдады. Бұрын-соңды ешбір жиналысқа қатыстырыл-маған
Тек Бәдір шайқасына қатыса алмаған қаһарман жалындаған жастар Бәдірге
– Уа, Расулаллаһ! Оларға жәһилия кезеңінің өзінде Мәдинаға, бізге
Ендігі жерде, Ислам билік құрғанда олардың Мәдинаға кіруіне неге
– Уа, Расулаллаһ! Біз Ұлы Аллаһтан осы күннің болуын
Енді бір тобы: “Уа Расулаллаһ! Егер біз оларды сырттан
Мұны айтқандар қатарында батыр әрі батыл Хамза, Саад ибн
“Уа Расулаллаһ! Саған кітап түсірген Аллаһтың атымен ант етемін,
Соңғы шешім
Мұхаммед (с.а.у.) көпшіліктің жауды қаланың сыртынан тосу туралы тілегіне
“Сабыр мен төзім болса Аллаһ бұл жолы да көмегін
Біздің міндетіміз – жігер мен қайратты ұштастыру ғана!”-деді Ол.
Күн жұма. Пайғамбарымыз жұма намазын қылдырған соң мұсылмандарға жиһад
“Жиһадта тартыншақтау, кешігу – әлсіздік. Сабыр сақтап алған бетінен
Сабырлы, шыдамды болыңыздар! Сабыр мен төзім болса Аллаһ көмегін
Мұнан соң Аллаһ Елшісі екінді намазын да жамағатпен бірге
Пайғамбарымыз сауыт-сайманын сайлануға кеткенде сыртта топ-топ болып жиналған мұсылман
“Мәдинадан шығуды қаламаса да, сіздер қаладан шығуды ұсынып, тас-табандап
Манағы дұшпанмен сырт алаңда кездесуге асығып тұрғандардың көбі бұл
Расулаллаһ сауытын сайлап, қылышын алып үйден шыққанда бәрі бірауыздан:
“Уа, Расулаллаһ, Сен қаламағанға біз де қарсымыз. Егер қаласаң,
Расулаллаһ (с.а.у.) былай деп жауап берді:
“Пайғамбар сауытын киініп сайланған соң дұшпанмен шайқаспастан, Оның жауымен
Шапшаң бұйрықты орындауға кірісіңіздер. Аллаһтың атын ауызға алып жолға
Майдан шебінде өзгеріс
Жау әскері екіге бөлініп шапшаң майдан алаңынан қашқан тұста
Дұшпанның тым-тырақай қашқанына, мұсылмандардың олжа жинауға кіріскеніне куә болған
“Баста айтылған нұсқауды ұмытпайық,”-деді ол.
Ескертуге қарамастан бірнеше атқыштан басқасы Айнейнді тастап майдан шебінде
Ухудтағы жеңілістің астарына үңілсек
Ухуд шайқасында мұсылмандардың жеңіліске ұшырауы, кейбіреулерінің жараланып, енді бір
1) Аллаһқа және оның Расулының әмірлеріне титтей қарсылық мұсылмандардың
2) Пайғамбардың да дүниеде бейнет шегетіні, әбігерге түсері ашық
Сондай-ақ, егер Расулаллаһ ылғи да муғжизалармен өмір сүрген болса,
3) Мүшріктер арасында келешекте сахабалар сапына қосылып, иманның жүгін
Демек, өткен шақтағы сахабалар болашақтың сахабаларынан жеңіліс тапты. Құдды
ХӘНДЕК ШАЙҚАСЫ
Хижреттің бесінші жылы, шәууал айының 29-ы. Б.з. 627 жылы,
Ухуд соғысынан екі жыл кейін болған Хәндақ шайқасы Исламның
Олар Мәдинадан қуылып кеткендіктен қайнаған ыза кектерін жүрген жерлерінде
Мәдинаға топталып баса көктей еніп, Расулаллаһтың және оның сахабаларының
Экономикалық жағынан тұралауға апарар жағдайға мүшріктер қол қусырып қарап
Мәдинаға басып кіріп, иманның түбіне балта шабу, Исламды өркен
Мүшріктердің басшысы Әбу Суфианның “Сендер бұл іске бел шешіп
Әбу Суфиан жерден жеті қоян тапқандай:
“Олай болса хош келдіңіздер, төрлетіңіздер!
Мұхаммедке қарсы бізге жақтасқандар – біздің ең қымбат достарымыз”
“Бірақ сендер біздің тәңрілеріміз – пұттарға табынбасаңдар, онда сеніміміздің
Пасық мақсаттарын жүзеге асыру жолында ештеңеден арланбайтын яһудилер сол
Сөйтіп Мәдинаға басып кіріп иман мен Исламды жоюға ынтымақтасады.
Яһуди надрлар меккелік мүшріктердің уәдесін алған соң ғатафандарға үндеу
Алға қойылған мақсат біреу-ақ: Мәдинаға тұтқиылдан шабуылдап, пайғамбарымыздың көзін
Құрайыш мүшріктері ахабшитермен қоса 4000-дай әскерді құраса, яһудилермен қалған
ТӘБҮК – СОҢҒЫ ЖОРЫҚ
Хижреттің тоғызыншы жылында Ислам діні Арабстанда кең жайылды. Мәдинаға
Дегенмен мұсылмандардың асқақ мәртебесін, биік абыройын көре алмай, қызғанғандар
Византияның шайқас әзірлігі дер кезінде Мәдинаға жетіп, Расулаллаһ сарбаздарын
Әдетте Пайғамбарымыз жорыққа шығарда нақты бағытты алдын ала тіс
Мәдина маңындағы мұсылман тайпаларға да хабаршы жіберіп, Аллаһ жолында
Төртінші тарау
РЫДУАН СЕРТІ
Хазіреті Османның мүшріктер қолынан “өлгенін” естігенде Расулаллаһ (с.а.у.) қатты
Бейбіт келісімді қостамағаны былай тұрсын, елшінің қанын жүктеген деген
Пайғамбарымыз асхабына:
“Аллаһ Тағала маған серт беру қажеттігін бұйырды,”-деді де Аллаһ
Ант беру рәсімі муһажирлерді батылдандырып, жігерлендірді. Қатты толқығандары сондай
Аллаһ Тағала осы рәсімге қатысқан мұсылмандардан разы екендігін Фәтх
“Расында Аллаһ муминдерден ағаштың астында саған серт берген сәтте,
Аллаһтың ризалығына бөленуге себеп болған осы серт кейіннен ризашылық,
Ардақты Аллаһ Елшісі бір хадисінде бұл турасында: “Ағаш астында
Серт беру рәсімі туралы хабар құрайыш мүшріктеріне жеткен сәтте
Хазіреті Осман қапастан шыққан бойда Пайғамбарымызға жетуге асықты. Оның
Хазіреті Османға Меккені бір көруге ынтық муһажирлердің бірі:
“Қағбаны тауап еткен шығарсың…,”-дейді.
Хазіреті Османның жауабы да ғибратты:
“Уаллаһи! Меккеде бір жыл қалсам да, Расулаллаһ Худайбияда отырса,
ХУДАЙБИЯДАҒЫ БЕЙБІТ КЕЛІСІМ
Хижреттің алтыншы жылы, зилқағда айы. Б.з. 628 жылы.
Рыдуан серті құрайыштардың үрейін ұшырды. Пайғамбардың Меккеге баса-көктеп енуінен
Сухайл ибн Амр (басшы), Хуайтип ибн Абдул Узза және
Құрайыш үлкендері елшілерін аттандырарда:
“Мұхаммед биыл Меккеге кірмей кері қайтсын. Егер бұл шартты
Пайғамбарымыз мүшріктердің өкілі Сухайлдың келгенін (Сухайл – арабшада оңайлық,
“Шаруаларымыз оңға басты дей беріңдер.
Құрайыштар бейбіт келісім жасағысы келсе, үнемі осы адамды жібереді,”
Мүшрік делегациясының басшысы Сухайл ибн Амр Расулаллаһтың (с.а.у.) алдына
Сухайл ибн Амр ұзақ сөйледі. Ең соңында бейбіт келісімге
“Бисмилләһир-рахманир-рахим деп баста,”- деді.
Сухайл жұлып алғандай:
“Жо-жоқ біз бұған келіспейміз, бисмилләһир-рахманир-рахимді біз білмейміз. Бисмикә Аллаһумә
Пайғамбарымыз:
“Ол да керемет! Онда солай деп жаз,”-деп бұйырды Хазіреті
“Бұл Мұхаммед Расулаллаһтың Сухайл ибн Амрмен келісіп, бейбітшілік сақтау
“Біз сенің Аллаһ Расулы екендігіңе сенсек, Меккеге кіруіңе тыйым
“Жарайды, басқаша қалай жазғанды қалайсың?”-деп сұрады Пайғамбарымыз.
“Мұхаммед ибн Абдуллаһ деп өзіңнің және әкеңнің аты-жөнін жаздырсаң
Бұған да келіскен Пайғамбарымыз:
“Уа, Әли! Расулаллаһты өшір, Абдуллаһ ұлы Мұхаммед деп жаз,”-деді.
Хазіреті Әли: “Уаллаһи, мен Расулаллаһ сипатын ешқашан өз қолымен
“Біз Мұхаммед Расулаллаһ деп жаздырамыз. Дінімізді менсінбеушілік қой бұл,
Хазіреті Расулаллаһ оларға “үндемеңдер” деп мүбәрак қолымен ишара берді
“Қане қай жерде Расулаллаһ жазуы?”- деп сұрады. Қағазға төнген
Пайғамбардың бейбітшілікті қаншалықты жақтайтыны осыдан-ақ байқалады.
Келісім баптары
Келісім мынадай баптардан құралады:
1. Мұсылмандар мен мүшріктер тыныш, бейбіт өмірді қамтамасыз ету
2. Пайғамбар мен мұсылмандар биыл Меккеге кірмей, кері қайтады.
3. Мәдинадағы мұсылмандардан Меккені паналағандар болса, мұсылмандарға қайтарылмайды. Бірақ
4. Араб тайпалары өз қалаулары бойынша Расулаллаһ-қа (с.а.у.) немесе
Худайбиядағы келісім туралы
Мәдинадан шыққанда атамекен – Меккені көріп, мауқымызды басамыз, қасиетті
Ең маңыздысы, қас дұшпан – құрайыш мүшріктері осы келісім
Осы келісім мұнан кейінгі үлкен жеңістердің кілті іспетті. Мұның
Осы келісім негізінде мұсылмандардың діни уағыздарын қорықпай-үрікпей жүргізуіне мүмкіндік
Құранның нұрлы әлемі, мұсылмандардың тұрмысындағы Ислами құндылықтар мүшріктерді ә
Бейбіт келісімнің тағы бір пайдасы Меккеден Мәдинаға, Мәдинадан Меккеге
Худайбия келісімінен Меккені алғанға дейінгі аралықтағы екі жыл ішінде
Худайбия келісімі шынында да, үлкен саяси жеңіс еді. Өйткені,
Осы нәтижелерден соң Құранның:
“(Уа Расулым!) Біз саған шындығында да ашық жеңіс
Осы орайда Бақара сүресінің 216 аятын да айта кеткен
“… Жек көрген нәрселерің сендер үшін қайырлы болуы мүмкін
Ел билеушілерін исламға шақыру
Пайғамбарымыз Мұхаммедтің (с.а.у.) діні мен уағызы барша адамзатқа арналған.
Осы себепті Пайғамбарымыздың имандылыққа үндеуі араб халқымен шектелмесі айтпаса
Үндеу ісін қолға алудың қолайлы шағы Худайбия келісімінен соң
Хижреттің жетінші жылы мұхаррам айы. Пайғамбарымыз асхабын түгел жинады:
“Аллаһ мені бүкіл адамзатқа рақымдылық етуге жіберді. Исламды тарату
Сахабалар: “Уа, Расулаллаһ, хауарилер Исаға нендей наразылық білдірген?” деп
Пайғамбарымыз: “Мен қазір сіздерге жүктеген міндетті бір кездері ол
Мұсылмандар Расулаллаһтың сөзін ден қоя тыңдаған соң:
“Уа, Расулаллаһ! Біз саған көмектесуден аянып қалмаймыз, қалаған жағыңа
Сахабаларының шыншылдығына тағы бір көз жеткізген Аллаһ Елшісі:
1) Дыхиатул Кәлбиді Рум (Византия) Қайсері Гераклийге;
2) Амр ибн Үмаййа әд-Дамриді Хабаш Нәжашисі Асхамаға;
3) Абдуллаһ ибн Хузафаны Иран Кисрасы Хусрау Пәруизге;
Ол кезде Рум (Византия) мемлекетінің басшысы – Кайсер, Иран
4) Хатиб ибн Әби Бәлтааны Мысыр Перғауынына.
5) Салит ибн Амрды Йәмалия уәлиі Хауза ибн Алиге.
6) Иужа ибн УәҺбті Ғассан басшысы Мүнзир ибн Хариске
Елшілердің қай-қайсысы да баратын елдерінің тілін еркін меңгерген-тін. Пайғамбарымыз
Пайғамбарымыз бұл жүзікті өмірінің соңғы күндеріне дейін саусағынан тастамаған.
Құдықтың суын тартып іздегенмен жүзік сол күйі табылмаған.
АЛҒАШҚЫ ЖӘНЕ СОҢҒЫ ҚАЖЫЛЫҚ
Хижреттің оныншы жылы. Зилхижжа айы. Милади 632 жыл.
Бұл кезде Аллаһ Елшісі (с.а.у.) мұсылмандармен бірге қажылыққа дайындалып,
Бұл хабарды ести сала қажылыққа ниет еткен жұртшылық жан-жақтан
Қаланың шет-шетіне шатырлар құрылды.
Мұсылмандар шат-шадыман, ұлы мейрамның қуанышын бөлісті. Мұны көрген екі
Күн сенбі. Пайғамбарымыз (с.а.у.) иіссу сеуіп, жаңа киімдерін киді.
Ертесіне бесін намазынан соң Меккеге бет алды. Пайғамбарымыздың қасында
“... Ләббәйк Аллаһумә Ләббәйк…
Ләббәйкә лә шәрикә ләкә ләббәйк…
Иннәлхамда уәнниғмәтә уәлмүлк
Лә шәрикә ләк.”
Қажылық сапарының дәстүрлі тәлбиясы жер мен көкті жаңғыртты. Әлемдердің
Зилхижжа айының төрті, күн жексенбі. Таң рауандап атқан.
Хазіреті Мұхаммед (с.а.у.) бастаған қажылар Меккенің жоғарғы тұсынан қалаға
Қасиетті Қағба сонадайдан мен мұндалағанда пайғамбарымыз: “Уа Раббым! Осынау
Сонан соң пайғамбарымыз Бәйтуллаһтың қасына барып, истилам ғибадатын жасады
Сахабалардың “Аллаһу әкбарлатқан” даусы жер мен көкті жаңғырықтырады.
Қоштасу хұтбасы
Арафат тауында Аллаһтың атымен сөз бастаған Аллаһ Расулы жүз
“Ей адамдар!
Айтқаныма зер салыңдар. Бәлкім биылдан соң сендермен бұл жерде
Халайық!
Бүгінгі күн, осы ай, мына қала (Мекке) қаншалықты қасиетті
Уа асхабым!
Раббыларыңмен қауышатындықтарың хақ және осы дүниедегі бүкіл амал-әрекеттеріңіз үшін
Уа асхабым!
Қолдарыңды әлдебіреудің аманаты болса, қылдай қиянат жасамай, басы бүтін
Уа халқым!
Қараңғылық кезеңінен қалған қан дауына да осы жерде нүкте
Уа, жарандар!
Бүгін шайтан сендердің осы жерлерің қайтадан әсер ету және
Уа, Адамдар!
Әйелдердің ақысын аяқ асты етпеңіздер. Аллаһтан қорқыңдар. Әйелдеріңді Аллаһтың
Уа, мұсылмандар!
Сендерге киелі аманат тастап барамын, соны толық ұстансаңдар ешқашан
Уа, мұсылмандар!
Сөзіме құлақ қойып, зерделеңдер! Мұсылман мұсылманға бауыр. Олай болса
Уа, асхабым!
Тіпті өз өздеріңізге де зұлымдық жасамаңыздар, оның да сұрауы
Уа, адамдар!
Аллаһ жалғыз, бәріміз Адам атаның ұрпағымыз, ал Адам топырақтан
Уа, Жамағат! Мен туралы сауалға жауаптарың не болмақ?
Барша жиналғандар бірауыздан: “Сен Аллаһтың елшісісің, бізге өсиет-насихат айттың,
Пайғамбарымыз оң қолының мүбәрак сұқ саусағымен жамағатын нұсқап:
“Куә бол, уа Раббым! Куә бол уа Раббым! Куә
Ардақты да сүйікті ақырзаман пайғамбары Мұхаммед (с.а.у.) күллі адамзатқа
Намаздыгерден соң Хазіреті Мұхаммед (с.а.у.) түйесі Кәсуаға мінгені сол
“Міне бүгін дініңізді толықтырдым. Нығметімді тәмамдап, сізге дін ретінде
Расулаллаһ уахи болған аятты оқығанда асхабы қатты қуанды. Тек
Хазіреті Әбу Бәкірдің қаупі рас-тын. Жоғарыдағы аят Пайғамбарлар Сұлтанының
Жұма күні күн бата Расулаллаһ Кәсуаға мініп, қасына Усама
Намазшам мен құптанды осында оқиды.
Пайғамбарымыз мұнан соң құрбан шалатын орынға барып, ғибратты ғұмырының
Мұнан соң шашын алдырып, мүбәрак шашының әрбір талын асхабына
Пайғамбарымыздың шашын алып тұрып Хазіреті Халид ибн Уәлид Оның
Пайғамбарымыздың тәбәрік шашы мен сол батасының құрметіне Аллаһ Хазіреті
46
Ізгілікке бейіл ислам діні
Ораза айт - қасиетті Рамазан айы
''Ислам діні – ең хақ дін''
МҰСЫЛМАН БАУЫРЛАРМЕН АРАЛАСУДАҒЫ ӘДЕПТЕР
Руханилық үкімнің адамгершіліктің қалыптасуындағы маңызы
Діннің пайда болуы туралы конценциялар
Исламның пайда болуы
Ислам — әлемдік монотеисттік-ибраһимдік дін
Мәдиналық алғашқы мұсылмандар
Рухани мұраларда аят, хадистерді қолдану тәсілдері