Мазмұны
Мазмұны
Кiрiспе 3
1-тарау. Адвокаттар көрсететiн заң көмегiнiң түрлерi 5
1.1 Адвокаттың азаматтық iс бойынша iске қатысуы 5
1.2 Қылмыстық iс бойынша адвокаттардың қорғауға қатысуы 11
II. Қылмыстық iстер бойынша адвокаттың қорғау тәсiлдерi 17
2.1 Адвокат қылмыстық iс бойынша iс қозғау сатысында 17
2.2 Ұстау және бұлтартпау шараларын қолданғанда адвокаттардың iс әрекетi
2.3 Адвокаттың қылмыстық жауаптылықты жеңiлдететiн мән-жайларды қолдануы 33
2.4 Қорғау мүддесi үшiн сот сараптамасын тағайындау және қорытындылау
2.5 Алдын ала тыңдау сатысындағы адвокаттың ролi 37
III.Қылмыстық iстер бойынша адвокаттың сот процесiне қатысуы 39
3.1 Адвокаттың сот процесiне дайындалуы 39
3.2 Адвокаттардың сот тергеуiне қатысуы 43
Қорытынды 50
Қолданылған әдебиеттер 51
Кiрiспе
1991жылдың 16 желтоқсанында «Қазақ Советтiк Социалистiк Республикасы атауын Қазақстан
Қазақстан Республикасы өзiн демократиялық зайырлы құқықтық және әлеуметтiк мемлекет
Бiздiң мемлекетiмiздiң ең басты қазынасы – адам және адамның
Қазақстан Республикасының 1995 жылы қабылданған Конституциясында жарияланған әрбiр азаматтың
Адвокаттық қызметтiң құқықтық негiздерi «Адвокаттық қызмет туралы» Заңның 2
Қазақстан мемлекетi өз азаматтарының белгiлi бiр iс әрекетiнiң заң
Қазақстан азаматтары өз құқықтары мен бостандықтарын заңға қайшы келмейтiн
Адвокат – қорғаушы қызметтiң өзiне тән стилi мен шеберлiгiн
Адвокаттың қылмыстық iске қатысуын дипломдық бiтiру жұмысымның тақырыбы етiп
Қазiргi кезеңде заң мен қоғам адвокат – қорғаушыдан жай
Сондықтан бiтiру жұмысымда адвокат-қорғаушылардың қылмыстық iске басынан қалай қатысатынын,
1-тарау. Адвокаттар көрсететiн заң көмегiнiң түрлерi
1.1 Адвокаттың азаматтық iс бойынша iске қатысуы
Жоғарыда жазып өткенiмдей Қазақстан Республикасы өзiн тәуелсiз мемлекет ретiнде
Адвокатура азаматтардың барлық жағдайда құқықтары мен бостандықтарын заң тұрғысынан
Қазiргi нарықтық экономика жағдайына байланысты адвокаттардың көрсететiн қызметтерi әр
Адвокаттардың қазiргi таңдағы көрсететiн заң көмегiнiң түрлерi:
- шешiлуi кәсiби заң бiлiмдерiн қажет ететiн мәселелер бойынша
- талап қою арыздарын, шағымдар мен құқықтық сипаттағы басқа
- соттарда, мемлекеттiк және өзге де органдарда азаматтық iстерде,
алдын ала тергеу кезiнде, сотта қылмыстық iстер бойынша қорғаушы
Сонымен қатар адвокаттар азаматтарға, ұйымдарға өзге де заңдарда тыйым
Адвокаттың көрсететiн заң көмегiнiң түрлерiнiң iшiндегi азаматтық iс бойынша
Әр адам азаматтық процесс барысында бiлiктi заң көмегiн алуға
Азаматтар мен заңды тұлғалар өздерiне берiлген құқықтарды жүзеге асырған
Азаматтар азаматтық iсте өз iстерiн өздерi немесе өкiлдерi арқылы
Азаматтық iсте адвокаттың қатысуының негiзi – тапсырма бойынша iске
Сотта өкiлеттiк процессуалдық сипатқа ие. Бiр тұлғаның (өкiл алушы)
Консультация беру бiрқатар өзара байланыстағы сатылардан тұрады.
Ең бастысы адвокат консультацияға келген азаматтың аты жөнiн, тұрғылықты
Адвокат талаптың пәнiн айқындап алғаннан кейiн, қандай материалдық құқыққа
Консультация беру өкiлеттiктi алумен тығыз байланысты емес, яғни кiм
Адвокат iсi материалды-құқықтық позициясы бойынша жай және күрделi болуы
Адвокат құқықтық позицияны айқындап алғаннан кейiн төмендегiдей жағдайларды бiлуi
- талап арызға тұлғаның құқығы бар ма;
- талап арыз сотта қаралуы тиiс пе;
- талапкер мен жауапкер процессуалдық құқық қабiлеттiгiне ие ме;
- осы iс бойынша, осы тараптардың арасында, осы дауға
- осы iстi алқалық сотқа жiберу туралы келiсiмдер жоқ
Кез келген жағдайда азаматқа iс бойынша құқықтық позициясы түсiндiрiлуi
Iс бойынша адвокаттың позициясы белгiлi бiр тараптарға сай болуы
- өкiл берушiнiң мүдделерiнiң заңдылығы және адвокаттық қызметтiң мiнездемесi;
- өкiл берушiнiң позициясы мен адвокаттың құқықтық позициясы қарама-қайшы
- өкiл берушiнiң адвокаттық құқықтың позициясын бiлуi;
iс бойынша құқықтық позицияны анықтағаннан кейiн, адвокат iс жүргiзудi
Адвокат iс жүргiзудi өзiне қабылдағаннан кейiн материалға керектi айғақтар
Бастапқыда адвокат дәлелдеу пәнiн айқындап алуы тиiс. Дәлелдеу пәнiн
Әр тарап өзiнiң талаптарының және қарсылықтарының негiзi ретiнде сiлтеме
Дәлелдеу пәнiн айқындағаннан кейiн адвокат сотқа керектi қандай дәлелдемелердi
Дәлелдемелер көп болған жағдайда талап арызды немесе қарсылықты дәлелдеуге
Адвокат дәлелдемелердi өзi жинайды, кейде дәлелдемелердi сұратып алу көмегiне
Адвокаттың дәлелдемелердi сұратып алу түрлерi:
- заң консультациясы арқылы сұрату;
- сотқа iс бойынша дәлелдемелердi сұратып алу;
- сотқа, сот тапсырмаларын сұрату туралы өтiнiм бередi.
Сотқа өтiнiм жазбаша түрде жазылуы тиiс және қандай дәлелдемелер,
Адвокат iстiң дәрежесiне байланысты кез келген дәлелдеу құралдарын пайдалана
Сонымен қатар адвокат дәлелдемелердi қамтамасыз ету туралы сотқа өтiнiш
Әрбiр дәлелдеменiң – қатыстылығын, шындыққа сәйкестiгiн азаматтық iстi шешу
Келесi сатыда осы iске қатысты тұлғалардың тiзiмi анықталады. Осы
Осыдан кейiн адвокат iс жүргiзу құжаттарын толтырады.
АIЖК 150-бабында талап арызда талапкер көрсетiлген, осы талаптарды адвокаттар
Талап арыз iстiң категориясына қарамастан, келесiдей бөлiктерден тұрады:
- iске қатысты фактiлi жағдайларды бейнелеу;
- көрсетiлген фактiлердi дәлелдейтiн дәлеллемделерге нұсқау;
- даудың құқықтық бiлiктiлiгiн белгiлеу.
Жауапкердiң адвокаты iс бойынша жазбаша түсiнiктеме бередi. Бұл талап
Сонымен қатар жауапкердiң адвокаты дәлелденген фактiлердi ұсынады.
Жауапкер бiрiншi сатыдағы сот шешiмi шығарғанға дейiн алғашқы талап
Судьяның қарсы талап қоюды қабылдау шарттары:
- қарсы талап алғашқы талапты есепке алуға бағытталса;
- қарсы талап қоюды қанағаттандыру алғашқы талап қоюдың толық
- қарсы және алғашқы талап қоюлардың арасында өзара байланыс
Iстi сот қана емес, сонымен қатар адвокат та жүргiзедi.
Iс бойынша барлық құжаттар қажет, адвокаттан талап арыздың көшiрмесiн,
Адвокат пен клиент арасында, олардың кездесу барысында белгiлi қатынастар
- сенiмдiлiк, яғни заң көмегiн сұрап келген адам адвокаттан
- iспен қатар клиенттiң өзiн жақсы бiлiп алуы керек.
- бiрлесiп жұмыс атқаруы тиiс.
Адвокат заңғер сонымен қатар психолог болуы керек.
Адвокат сотта өзiне белгiлi дәлелденген фактiлерге сүйене отырып сұрақ
Сот процесiнде адвокат басқа тұлғалардың ұсынған дәлелдемелерiн қарастырып, сұрақ
Жалпы азаматтық iсте сотта iстi қарағанда тұлғалардың ұсынған дәлелдемелерiн
Дәлелдемелердi зерттеп бiткеннен кейiн сот, сот жарыссөзiне көшедi. Сот
Алдымен талап қоюшы және оның өкiлi, ал содан соң
Сот жарыссөзi басталар алдында барлық дәлелдемелер зерттелгендiгi адвокаттың мiндетi
Сот жарыссөзi - өкiлдiң iс бойынша барлық әрекеттерiнiң логикалық
Адвокаттың соттық сөзiнiң мақсаты:
- iс бойынша өзiнiң құқықтық позициясын дәлелдеу;
- сотты өзiнiң дұрыстығына иландыру керек.
Сот жарыссөзiне адвокат өзiнiң ораторлық шеберлiгiн заңи бiлiгiн көрсетедi.
Сот жарыссөзiнде адвокат зерттелген дәлелдемелерге сүйене отырып сөз сөйлеуi
Сот жарыссөзiнiң басты мақсаты – құқықытық позициясын дәлелдеу, сотта
Осыдан кейiн iске қатысушы прокурор сот жарыссөздерiнен кейiн жалпы
Аудандық немесе оған теңестiрiлген сот шығарған бiрiншi сатыдағы сот
Қазақстан Республикасының Жоғары соты, облыстық және iске қатысушы басқа
1.2 Қылмыстық iс бойынша адвокаттардың қорғауға қатысуы
Азаматтардың құқықтары мен бостандықтарының қорғануына үлкен әсер ететiн қылмыстық
Дегенмен, сезiктiнiң, айыпталушының қорғануға құқығын қамтамасыз ету принципiнiң өзiндiк
Егер айыптау функциясы тұлғаның кiнәлiлiгiн көрсететiн дәлелдерге негiзделсе, онда
Қорғау қылмыстық iс жүргiзудiң функциясы ретiнде алдымен айыпталушыға қызмет
Қазақстан Республикасының ҚIЖК-нiң 26 бабының 1 бөлiгiне сәйкес сезiктiнiң,
Қорғану құқығын дұрыс бағаламау ойландыратын құбылыс. Бұл келеңсiз жағдайды
Сезiктiнiң, айыпталушының қорғануға құқығын қамтамасыз ету арқылы олардың құқықтары
1. айыпталушының толық ақталуы;
2. қылмыстық жауапкершiлiктi жеңiлдету;
3. iс жүргiзу мәжбүрлеудiң жеңiл шараларын қолдануға жағдай жасау.
Бұл принциптi қатаң сақтау арқылы қылмыстық iс жүргiзуде заң
Сезiктiнiң, айыпталушының қорғануға құқығын қамтамасыз ету принципi, ең алдымен
Ал, 1997 жылғы Қазақстан Республикасының ҚIЖК-не сәйкес қорғаушы қылмыстық
Қылмыстық iстер бойынша ҚIЖК-нiң 70 бабына сәйкес, мына тұлғалар
1. Адвокаттар, адвокаттар алқасының мүшесi болып табылатын тұлғалар.
2. Айыпталушының жақын туыстары (жұбайы, ата-анасы, балалары, туған бауырлары
3. Айыпталушы мен сезiктi жұмыс жасаған мекеме мен ұйымның
4. Кәсiподақтың және қоғамдық ұйымдардың өкiлдерi, осы ұйымдардың мүшлеренiе
5. шетел адвокаттары, егер ол iс халықаралық шарттарда көрсетiлген
Қылмыстық iс бойынша қорғаушы - әрекет қабiлетi бар, кәмелет
Қорғаушылардың категорияларына қарамастан, барлықтарының құқықтары бiрдей.
Айырмашылығы iске қорғаушының мiндеттi қатысуы – бұл тек қана
Барлық қорғаушылардың iшiнде тек қана адвокат өзiне қабылданған сезiктiнi
Қылмыстық iс бойынша адвокаттың қорғаушы болып қатысуы – кәсiби
Адвокаттың iске тағайындалып немесе келiсiммен қатысуына қарамастан оның нақты
Қазақстан Республикасының 74 бабы 1 бөлiгi негiзiнде адвокат сезiктiнiң,
Азаматтық сот iсiн жүргiзуден айырмашылығы қылмыстық iс жүргiзуде мына
- қолданылып жүрген ҚIЖК-сi қорғаушыны сезiктiнiң, айыпталушының, сотталушының өкiлi
- қорғау көп жағдайда тағайындау арқылы жүзеге асады;
- адвокаттың өзiне қабылдаған сезiктiнi, айыпталушыны, сотталушыны қорғаудан бас
- ҚIЖК 71 бабында көрсетiлген жағдайларда сот, прокурор, тергеушi
- адвокаттар сотталушының мүдделерiн қорғауды екi жағдайда жүзеге асыруға
1. Сотталушы Қазақстан Республикасының тыс жерлерiнде болса және сотқа
2. Қылмысты жасағаннан кейiн психикасының бұзылуы және жүйке ауруына
Осындай себептерден адвокат айыпталушыға тағылған айыптан айыпталушыны қорғайды, бiрақ
Заңда бiр сезiктiнi, айыпталушыны, сотталушыны бiрнеше адвокаттың қорғауына тыйым
- бiр адам, егер сезiктiнiң айыпталушының бiреуiнiң мүддесi екiншiсiнiң
- кәмелет жасқа толмаған айыпталушы мен қылмыстық iске тартқан
Сезiктiнiң, айыпталушының сотталушының қорғаушыға жүгiну құқығын бұзу, ҚIЖ Заңының
Қылмыстық процестi жүргiзушi орган сезiктiге, айыпталушыға олардың құққытарын түсiндiруге
Қорғаушының қатысуы сезiктi мен айыпталушының құқықтарын шектемейдi.
Адвокат қылмыстық iс бойынша қорғаушы болып төмендегi жағдайларда мiндеттi
- қорғаушының қатысуы туралы сезiктi немесе айыпталушы өтiнiш жасаса;
- сезiктi немесе айыпталушы кәмелетке толмаса;
- сезiктi немесе айыпталушы дене немесе психикалық кемiстiгiнен өзiнiң
- сезiктi немесе айыпталушы сот iсi жүргiзiлетiн тiлдi бiлмесе;
- адам жазалау шарасы ретiнде он жылдан астам мерзiмге
- айыпталушыға бұлтартпау шарасы ретiнде қамауға алу қолданылса немесе
ҚIЖК-нiң 71 бабында көзделген өзге де жағдайларда адвокат қылмыстық
Қорғаушыны, яғни адвокатты сезiктi немесе айыпталушы, олардың заңды өкiлдерi,
Сезiктiнi, айыпталушының, сотталушының сұрауы бойынша адвокаттың қатысуын қылмыстық процестi
Айыпталушы мен сезiктiнiң таңдап алған немесе тағайындалған адвокат бес
Қазақстанның қылмыстық iс жүргiзу заңдылығы әрқашанда сезiктiнiң айыпталушының қорғануға
Ал, 1997 жылы Қазақстан Республикасының ҚIЖК-не сәйкес қорғаушы қылмыстық
Қорыта айтқанда сезiктiнiң, айыпталушының қорғану құқығы мынадай бөлiктерден тұрады:
- заңда тыйым салынбаған әдiстер мен құралдарды қолдана отырып
- сезiктi, айыпталушы, сотталушы өзiнiң құқықтары мен заңды мүдделерiн
- анықтау органдары, тергеушi, прокурор мен сот сезiктiге, айыпталушыға
II. Қылмыстық iстер бойынша адвокаттың қорғау тәсiлдерi
2.1 Адвокат қылмыстық iс бойынша iс қозғау сатысында
Қылмыстық iс бойынша тапсырманы қабылдағаннан кейiн адвокат өз өкiлеттiгi
Себебi, адвокат iске сезiктi ұсталған кезден бастап қатысса процестiң
Қылмыстық iске араласқаннан кейiн адвокат өзiнiң қорғау жоспарларын құрады.
Қылмыстық iс жүргiзуде, қылмыстық iстi қозғау бiрiншi стадия болып
Қылмыстық iстi тергеуде iс жүргiзу әрекеттерiн жүзеге асырудың заңды
ҚIЖК 194 бабына сәйкес алдын ала тергеу әрекетi қылмыстық
Қылмыстық iс қозғау қаулысы шығарылғаннан кейiн адвокаттың негiзгi мiндетi
Қылмыстық iс қозғалғаннан кейiн прокурор алдын ала тергеу және
Қылмыстық iс қозғау стадиясына қылмыстық iс жүргiзу стадияларының барлық
Қылмыстық iс кiнәлi деп сезiк келтiрген адамның болуынан емес,
Қылмыстық iстi қозғау барысында Заңмен бекiтiлген азаматтардың құқықтары мен
Мемлекет қылмыстық iс қозғау өкiлеттiгiн Заңда нақты көрсетiлген органдар
Аталған органдардың қылмыстық iс қозғау стадиясында өкiлеттiктерiнiң ерекшелiктерi бар.
Қылмыстық iстер тек қана Заңда көрсетiлген органдар мен лауазымды
Қылмыстық iстi қозғауға өкiлеттiгi бар лауазымды тұлғалар мен органдар
- жiберiлген қателiктерiн табу керек;
- жiберiлген қателiктi тапқаннан кейiн соған сәйкес шешiм шығаруы
- шешiмдi дұрыс орындауы тиiс.
Адвокат қылмыстық iстiң заңды және дәлелдi қозғалғанына ерекше назар
Лауазымды адамдар мен өкiлеттiгi бар органдар қылмыстық iстi Заңды
Қылмыстық iстiң қозғау себебi – прокурор, тергеушi, анықтаушы органдарының
Нақты қылмыстық iс қозғауға мыналар себеп болады:
- азаматтардың арызы;
- кiнәсiн мойындап келу;
- мемлекеттiк органның, лауазымды адамның немесе ұйымда басқару функцияларын
- бұқаралық ақпарат құралдарындағы хабар;
- лауазымды адамдардың және қылмыстық iс қозғауға құқық берiлген
Барлық себептердiң процессуалдық мәнi бiрдей. Жоғарыда тiзiлген себептерден барлығы
Қылмыстық iс қозғаудың негiзi – қылмыс белгiлерiнiң бiрiншi тұжырымы
Адвокат жиналған деректердiң көлемiнде қылмыс әрекетiнiң барлығын айқындауы қажет.
Кез келген жағдайда жиналған деректердi адвокат жан-жақты бағалауы тиiс.
Қылмыстың iстi қозғау үшiн жиналған материалдарды тексеру қажет. Түскен
- прокурорға шағымдана алады;
- тергеу әрекетiнен кейiн сот процесiне дайындық бөлiмiнде соттан
Болған немесе болады деген қылмысқа қатысты жиналған материалдарды бiрiншiден
2.2 Ұстау және бұлтартпау шараларын қолданғанда адвокаттардың iс әрекетi
Қылмыстық iс қозғалмастан бұрын ҚIЖК 132 бабының тәртiбiнде сезiктiнi
Сезiк келтiрген адамды ұстау – оның қылмысқа қатыстылығын анықтайды
Қазiргi уақытта жедел iздестiру қызметi мойындату және керектi ақпарат
Адвокат қылмыстық iс қозғау қаулысының көшiрмесiн тергеушi 24 сағаттан
Егер де қылмыстық iс заңсыз себептер мен негiздерге сүйене
Адвокат алдын ала тергеу стадиясында айып тағылған не адам
Адвокаттың соңғы жағдайда iске қатысуы:
- тұлғаны ұстаған жағдайда (кiнә тағылмаса да)
- тұлғаға бұлтартпау шарасы қолданған жағдайда.
ҚIЖК 70 бабында көрсетiлген негiзде адвокат мiндеттi түрде қатысуы
- сезiктi немесе айыпталушы кәмелетке толмаса, жасы қылмыс жасаған
- сезiктi немесе айыпталушы дене немесе психикалық кемiстiгiнен өзiнiң
- адам жазалау шарасы ретiнде он жылдан астам мерзiмге
Адвокат iске қатысу мерзiмiнен бастап ҚIЖК-нiң 74 бабында көрсетiлген
- сезiктiмен және айыпталушымен олардың саны мен ұзақтығы шектелместен
Адвокат iске қатысқаннан кейiн төмендегiдей қызмет атқарады және бiрқатар
- заң көмегiн көрсетуге қажет заттарды, құжаттарды, мәлiметтердi жинап
- дәлелдемелердi ұсынады. Дәлелдемелердi ұсынбас бұрын оларды белгiлi қайнар
- ұстау хаттамасымен, бұлтартпау шарасын қолдану қаулысымен, Заңда көрсетiлген
- өтiнiм жазады;
- ҚIЖК-нiң 109-110 баптарында көрсетiлген тәртiпте судья шағымдарды қарағанда
- қарсылық бiлдiредi; (ҚIЖК-нiң 92, 93-баптары)
- Қылмыстық iс бойынша iс жүргiзудi жүзеге асыратын органдар
- Заңға қайшы келмейтiн кез келген басқа да қорғау
Iске қатысқаннан кейiн адвокат сезiктiнiң, айыпталушының қорғаушысы болып көптеген
Адвокат куә ретiнде жауап беруге құқығы жоқ, себебi «Адвокаттық
Алдын ала тергеу стадиясында адвокат қорғаушы болып қатыса отырып:
- заңда көрсетiлген тергеу әрекеттерiне қатысады. Сонымен қатар
- iске қатысты, өзiне қажет құжаттарды сұратады;
- тергеушiге өтiнiм, ал алдын ала тергеу әрекеттерiне қадағалау
- қылмыстық iспен байланысы бар мамандардан консультация алуға құқылы.
- прокурордың сезiктiнi, айыпталушыны қамауға алу және мерзiмiн ұзартуға
Алдын ала тергеу стадиясында адвокаттың соңғы қатысуы бұл қылмыстық
Адвокат алдын ала тергеу сатысынан бастап қатысса iстiң көптеген
Адвокат iс бойынша құжаттардың көшiрмелерiн өзiнiң досъесiнде сақтауға тиiс.
Iстiң құжаттарымен таныса отырып адвокат тергеу және анықтама органдары
Iстiң құжаттарымен танысып болып адвокат әр түрлi өтiнiштер бiлдiруге
Тергеу iс-әрекеттерiне қатысты адвокаттың өтiнiшi қанағаттандырылса осы өтiнiштi қарастырғанда
Iстiң барлық құжаттарымен танысқаннан кейiн адвокат айыпталушымен сот процесiнде
Адвокат қылмыстық iс құжаттарымен танысқаны туралы қорытындысын белгiлi хаттамада
Қамауға алғанда немесе ұсталынған кезде адвокаттың тұлғаға қорғаушы бол
Айыпталушының қамауда қандай негiзде ұсталғанын адвокат қорғаушы ретiнде тексеруге
Адвокат осындай жағдайларда қорғау қызметiн жақсы атқару үшiн тергеу
ҚIЖК-нiң 130 бабының тәртiбiнде қамауға алу бұлтартпау шарасы ретiнде
Мемлекет өзiнiң азаматтарының жеке басына тиiспеушiлiктi қамтамасыз етедi. ҚIЖК-нiң
- жасалған қылмысқа соттың шығарған үкiмiнiң негiзiнде қылмыстық жаза
- әкiмшiлiк тәртiп бұзушылық кезiнде қысқа мерзiмге қамауға алу;
- бұлтартпау шаралары ретiнде – алдын ала тергеу органдары
Қорғауындағы адам қамауға алынған жағдайда адвокаттық қорғау iсiн жүзеге
Бұлтартпау шараларын қолдану үшiн негiздер:
- айыпталушы анықтаудан, алдын ала тергеуден немесе соттан жасырынғанда;
- iстi сотта объективтi зерттеуге және талдауға бөгет жасағанда;
- қылмыстық әрекетпен шұғылдануды жалғастырса;
- қамауға алу, үкiмнiң орындалуын қамтамасыз ету үшiн қолданылады.
Қамауға келiспеген жағдайда қылмыстық iстi жүргiзу органына қарсы төтеп
1. Күзетте ұстау кiнәсiздiк презумпциясына қайшы келедi, әр адам
Мемлекет үкiм шығармас бұрын айыпталушыны әлеуметтiк құқықтық және тағы
Тергеушi мемлекет атынан әрекет жасай отырып айыпталушыға бұлтартпау шарасы
Сонымен қатар адамды кiнәлi деп тануға құқығы жоқ. Сот
2. Күзетке алу – бұл бұлтартпау шарасының ең қатал
3. Жоғарыда көрсетiп өткендермен қоса адвокат басқа да деректерге
Практикада қамауға алу бұлтартпау шарасы аса қауiптi қылмыс жасалғанда
Кез келген бұлтартпау шарасын заңға қайшы әрекеттер жасауға бел
Тәжiрибеде күзетпен ұстау шарасын көбiнесе қылмысты тергеу кезiнде қолданады.
Анықтама тергеу органдарының, прокурордың шығарған бұлтартпау шарасына күзетке алу,
- сезiктi;
- айыпталушы;
- сезiктiнiң, айыпталушының қорғаушысы;
- сезiктiнiң, айыпталушының өкiлдерi.
Күзетпен ұстаудың заңдылығын, негiздiлiгiн тексеру үшiн сотқа материалдар жiбередi.
- қылмыстық iстi қозғау қаулысының көшiрмесi;
- сезiктiнi ұстау хаттамасы;
- айыталушы ретiнде ретiнде тарту қаулысы;
- бұлтартпау шарасы ретiнде күзетпен ұстау қаулысы;
- тергеушi, прокурор күзетпен ұстаудың заңдылығын, негiздiлiгiн дәлелдеу үшiн
Осы бұлтартпау шарасының мерзiмiн ұзартуына шағым жасаған кезде бұлтартпау
Сотқа шағым түскеннен кейiн бұлтартпау шарасы ретiнде қамауда ұстау
Қажет болған жағдайда судья отырысқа сезiктiнiң, айыпталушының қатысуын қамтамасыз
Қылмыстық iс бойынша адвокат iс жүргiзуде мiндеттi қатысса, ал
Қамауда ұстау және қамауға алу мерзiмiн ұзартудың заңдылығы мен
Қамауда ұстау және қамауға алу мерзiмiн ұзартудың заңдылығы мен
Егер де сот тырысына қамауға алу және қамауға алу
Сезiктi, айыпталушы, олардың қорғаушысы прокурор санкцияландырған қамауға алу
Шағым жасай отырып адвокат ҚIЖК-нiң 139 бабында көрсетiлген күзетпен
Қазiргi уақытта шетел азаматтарына қамауға алу бұлтартпау шарасын қолдануын,
- сезiктiнi, айыпталушыны белгiленген жерде тұрғылықты жерлерiне тiркеуге келiсiм
- белгiленген жерде айыпталушының iрi мөлшердегi меншiгiнiң болуы
- жасаған әрекетiнiң қоғамға аса қауiптi дәрежесiнiң болмауы айыпталушының
Заңсыз қамауға алу, билiгiн, өкiлеттiгiн терiс пайдаланып адам, құқықтарын
Қазiргi уақытта заңсыз қамауға алудан тұлғалар бiрнеше құқықтық актiлермен
Халықаралық актiлерге:
1. Адам құқықтары жалпыға бiрдей декларация (1948ж), бұл декларацияда
Азаматтық және саяси құқықтар жөнiнде халықаралық Пакт (1966) белгiлеген,
Iшкi мемлекеттiк актiлерге: Конституция, ҚIЖК жатады.
Қазақстан Республикасы Конституциясы тұлғаларды заңсыз қамауға алудан қорғайды. Әркiмнiң
Бұлтартпау шарасы ретiнде қолданылған қамауға алу шарасына адвокат:
1. прокурордың тiзбесi бойынша шағымданады.
2. сотқа шағымдана алады.
Прокурордың тiзбегi бойынша шағымдануға қадағалаушы прокурор қамауға алуға санкциясын
Өтiнiштi қанағаттандырудан бас тартқан жағдайда адвокат басқа өтiнiшiмен жоғары
Прокурордың тiзбегi бойынша өтiнiш бiлдiруге құқығы бар тұлғалар: сезiктi,
Адамның ең бiрiншi, басты өтiнiш беру құқы ол –
Адвокат бұлтартпау шарасының қамауда ұстау түрiнiң заңсыздығына шағымданғанда қамауда
Адвокат жазалау шараларын қолдану кезiнде сотқа құқық бұзушылық жасалған
Шағымдар ауызша не жазбаша болуы мүмкiн. Ауызша шағымдар қорғаушы
Прокурор анықтаушы мен тергеушiнiң, анықтау және тергеу органдарының iс-әрекетiне,
Осы келiп түскен шағымды он тәулiктiң iшiнде жабық отырыста
Iс сотта қаралып жатқанда күзетпен ұстау шарасын заңды негiз
Адвокат күзетпен ұстау шарасын шығарғанда, үкiмнiң орындалуының осыған байланыстылығының
Мұндай қателiктер әрине тек қана алда ұйымдардың үкiмдi орындау
Жасы кәмелетке толмағандарға және қарт адамдарға күзетпен ұстау шарасы
Күзетпен ұстау шарасы мына жағдайларда қолданылады:
- егер де айыптаушының әрекеттерi шындықты айқындауға кедергi келтiрсе;
- басқа тұлғалардың туыстарының, таныстарының, бөтен адамдардың өз бетiнше
2.3 Адвокаттың қылмыстық жауаптылықты жеңiлдететiн мән-жайларды қолдануы
Адвокат қылмыстық iс бойынша қорғаушы болып қатыса отырып тұлғаға
Адвокат жауаптылықты жеңiлдететiн жағдайларды анықтағанда қылмыстық құқық және қылмыстық
Жеңiлдететiн мән-жағдайлар дәлелдеу пәнiнiң негiзi ретiнде болады. Тәжiрибеде көп
Бiлiктi, тәжiрибелi, кәсiптi адвокат жеңiлдету әрекеттерiн жүргiзгенде алдын ала
Адвокат соттың жаза тағайындап, жазасын жеңiлдететiнiн күтпеуi керек. Айыпталушы
Адвокат жеңiлдету мән-жағдайларын табу мақсатында кез келген қылмыстық iс
Жеңiлдету мән-жағдайларды судья қылмыстық iстер көбейтiп кеткенде, жеке тұлғаның
2.4 Қорғау мүддесi үшiн сот сараптамасын тағайындау және қорытындылау
Қылмыстық iс жүргiзуде сот сараптамасы өте маңызды орын алады.
Адвокат сараптама негiзiнде қорғаушы өкiлеттiгiн жүзеге асыра алатындығын бiлуi
Сот сараптамасын iске мүдделi емес, арнаулы ғылыми бiлiмi бар,
Кез келген мән жағдайын ведомствалық зерттеуден өткен актiлер мен
Сарапшының сапасы көбiнесе тергеушiнiң тапқан дәлелдемелерiнiң дұрыс тiркелуiне байланысты
Тергеушi сарапшыға iске қатысты, iстiң ашылуына әсерi тиетiн, зерттеуге
Тергеушiнiң сұрақтары қылмыстық iске қатысты жiберiлген материалдар негзiнде қойылуы
Адвокат есiнде сақтауы тиiс, сарапшының құқықтары iстiң материалдарымен танысуға
Егер де анықтау, алдын ала тергеу кезiнде сараптама мүлдем
Мына жағдайларда сарапшыны сот отырысына шақыртады:
- айыпталушыны қорғауға қатысты барлық сауалдар шешiлмесе;
- сарапшының қорытындысы жеткiлiксiз және сенiмсiз болған жағдайда;
- егер де берiлген алдын ала тергеуде қорытынды айыпталушы
- сарапшының қорытындысы адвокаттың қорғауындағы адамның кiнәсiздiгiн дәлелдейтiн дәлелдеме
Адвокат сараптама тағайындалған және ол жүргiзiлген кезде сезiктiнiң айыпталушының
- сезiктiнiң, айыптплушының сараптама тағайындалғаны туралы қаулымен танысуы және
- сарапшыдан бас тартуға немесе сараптама жүргiзуден сот сараптамасы
- сараптаманы сарапшылар комиссиясының жүргiзуi туралы өтiнiш жасайды.
- сарапшының алдына қосымша мәселелер қою немесе бұрын қойылғандарын
- сараптама кезiнде қатысуға, сарапшыға түсiнiктемелер бере алады.
Сараптама тағайындау және оны қорытындылау негiздерi сезiктi мен айыпталушылардың
2.5 Алдын ала тыңдау сатысындағы адвокаттың ролi
Адвокат басты сот талқылауын тағайындау стадиясында, заңда көрсетiлген құқықтарға
Басты сот талқылауын тағайындауға iс бойынша алдын ала тыңдау
Алдын ала тыңдау соттың, адвокаттың инициативасымен тағайындалады.
Судья iстi өз қарауына қабылдай отырып тергеу кезiнде қылмыстық
Адвокаттардың мынадай өтiнiштерi алдын ала тыңдау жүргiзуге негiз болады:
- iстi қосымша тергеуге жiберу;
- айыптауды өзгерту;
- iстi қысқарту
- сараптама тағайындау
- дәлелдемелердi рұқсат етiлмеген деп тану. Iс бойынша маңызы
Алдын ала тыңдау жүргiзу сот пен адвокаттың интуициясымен ғана
Тағылған айыптың шегiнде жиналған Заңды дәлелдемелер негiзiнде басты сот
Алдын ала тыңдау стадиясында сот iстi қосымша тергеуге жiберуге
Алдын ала тыңдауда сот қорғаушының өтiшiнiн қарай отырып iске
Алдын ала тыңдау адвокаттың өтiнiшi болмаған жағдайда да жүргiзiледi,
Алдын ала тыңдау барысында iс жүзiндегi деректер процеске қатысушыларды
Алдын ала тығдауды судья мемлекеттiк айыптаушының, айыпталушының, оның қорғаушысының
Адвокат кiнәсiздi заңсыз кiнәлау немесе айыптау жағдайында толық ақталып
Шағымында заңсыздық әрекеттер дәлелдемелерұсына отырып, соған сүйене отырып түсiнiк
Қорғауындағы адамның кiнәсiздiгiн дәлелдей отырып қылмыстық iстi қысқарту туралы
Мұндай өтiнiш беруiне себеп, қорғауындағы адамды кiнәсiз деп тапқаннан
III.Қылмыстық iстер бойынша адвокаттың сот процесiне қатысуы
3.1 Адвокаттың сот процесiне дайындалуы
Сот процесiне дайындалуда адвокат мынадай әрекеттер жасайды:
- дәлелдемелердi бағалау;
- дәлелдемелерде қарама-қайшылықтар шығару;
- заңның бұзылғандығын көрсете;
- айыптаудың заңдылығын;
- топтық iстердiң жауапкершiлiгiнiң нақтылығы.
Iстi зерттеудегi дәлелдемелердi бағалау. Адвокат мiндетiнiң шегiнде iстiң материалдарын
Iстi зерттей отырып адвокат дәлелдемелерде қылмыстың белгiлерiн ғана белгiлейдi,
- айыптайтын және ақтайтын
- нық белгiленген дерекетер мен күмән келтiретiн деректер
- заң жүзiнде алынған және iсте заңсыз пайда болған
- даусыз және даулы және т.б.
дәлелдемелерде қарама-қайшылықтарды шығару ҚIЖК-нiң 30 бабына сәйкес адвокат сот
- қылмысты тергеу кезiнде дәлелдеу пәнiне кiретiн мiн-жайлардың зерттелгендiгiн;
- тергеу органдарының шешiмдерiн iс бойынша жиналған дәлелдемелердiң дәлелдейтiндiгi;
- алынған дәлелдемелердiң қылмыстық iс жүргiзу заңында көзделген тәртiпте
Адвокаттардың мiндеттерi осылай орындалады.
Бiрақ кей жағдайларда iстi қарауға дәлелдемелердiң жеткiлiксiз болғанда iс
Мысалы, ұйымдасқан топ жасаған қылмыстық iстер бойынша, сонымен қатар
Адвокат сот талқылауына дейiн iстi зерттеуде iс бойынша дәлелдеуге
Мысалы, адвокат iстi зерттей отырып сот психиатриялық сараптама актiсi
Адвокат өтiнiм жазады, өтiнiмдi қарастырғаннан кейiн сот iстi сотталушының
Адвокаттың заңның бұзылғанын табуда екi бағытты қолданады:
- сот отырысын тағйындауға кедергi қелтiретiн қылмыстық iс жүргiзу
- заң бұзушылықпен алынған дәлелдемелердi табу.
Адвокат көңiлiн қылмысқтық iс жүргiзу заңының бұзылуына бөледi. Егер
Iстi зерттей адвокат нақты қылмыстық спецификасы көрсетiлген тергеу әрекеттерiне
Сонымен қатар тергеу органдары айыпталушының процессуалдық құқықтарын шектейдi. Тәжiрибеде
Жауап алу хаттамасында тергеу органының болжамына сәйкес келетiн мәлiметтердi
Басқа жағдайларда тергеу органдары айыпталушының жауабын жасаған қылмысын, себептерiн,
Айыпталушының қорғану құқығын бұзу тергеу органдарының әр түрлi өтiнiмдерiн
Адвокаттың қорғауындағы адамның құқықтарының бұзылғандығы, мына жағдайларда айқын көрiнедi,
Айыптаудың заңдылығын бағалау. Қылмыстық iс жүргiзу заңы мiндейттейдi қылмыс
Айыпталушы ретiнде жауапқа тарту қаулыда мыналар көрсетiлуi тиiс.
- оның жасалған уақыты мен орны; қаулыны кiм жасаған;
- айыпталушы айыпталып отырған қылмыстың жасалған уақыты, орны көрсетiлген
- аталған қылмыс үшiн жауаптылықты көздейтiн қылмыстық заң (бап,
Қаулыда жасалған қылмыс туралы мәлiметтер адвокаттың қорғауындағы адамның жауаптылығының
Адвокат мынадай жағдайларды белгiлейдi, айып тағылғаннан кейiн тергеу органы
Мұндай әрекеттер қылмыстық iс жүргiзу заңына қайшы келедi. Адвокат
Кей жағдайда айыптау шегiн заңсыз кеңiтудiң себебi, тергеудi жүргiзген
Iсте тергеушiнiң жұмысын зерттеуде, адокат тергеушi мен прокурордың –
Топтық iстердiң жауаптылығының нақтылығы. Ұйымдасқан топ жасаған қылмыстық iстер
Адамдар тобымен жасалған қылмыстық iстi зерттеу барысында айыпталушылардың әр
3.2 Адвокаттардың сот тергеуiне қатысуы
Осындай жағдайлар сот тергеу барысында анықталады, көбiнесе сот отырысында
Адвокат сот тергеуiнде мынадай мiндеттердiң шешiлуiн көздейдi;
- қылмыстық оқиғасын белгiлеуi
- қорғауындағы адамның кiнәлiлiгiн зерттеу.
Осы мiндеттерiн жеке-жеке қарастырайық.
1. Қылмыстық оқиғасын белгiлеуi. Қылмыстық оқиғаны толық анықтау үшiн,
Мысалы, бiреу жай өтiп бара жатқан екiншi адамға тиiседi,
Қылмыстық оқиғаны анықтап отырып адвокат бiр әрекеттердi қорытындылап қылмыстық
Қылмыстық оқиғаны қорытындылауда адвокат қоғамға көмегi тиген әрекеттерге мән
Мысалы, адвокаттың қорғауындағы адам құқық бұзушыны ұстап алуы, ДТП
Осыған ұқсас iстерде әрқашанда қорғану мүмкiндiктерi бар.,
Сонымен қатар адвокат қорғауындағы адамның қолданылып жүрген заңға, қоғамға
Мұндай бағаны адвокат куәнiң, жәбiрленушiнiң жауап алу хаттамасының негiзiнде
Адвокат сотталушының, жәбiрленушiнiң, куәлардың жауаптары секiлдi құжаттар негiзiнде қылмыстық
Адвокат қорғауындағы адамның жасаған әрекетiнде қылмыстық әрекеттердiң бар немесе
Қылмыстық оқиға әрқашанда нақты. Белгiлi орында және белгiлi уақытта
Тәжiрибеде уақытын, күнiн, тiптi сағатын белгiлеудi талап етедi. Бұлар
Қылмыстың жасалған орны мен уақыты кез келген қылмыстарға сәйкес
Кез келген қылмыстық оқиға дәлелденген болып табылмайды, егер оның
Сонымен қатар адвокат қылмыстық оқиға болған уақытта жәбiрленушi мен
Адвокат өз қарауындағы адамды, жәбiрленушiлердi, куәлерден жауап алған кезде
Қылмыстық iс әрекет жасай отырып субъект тұлғаның өзiне және
Атыс қаруын, газ қаруын, пышақты, кастеттердi және өзге де
Егер де адвокат сотта қорғауындағы адам жәбiрленушiге аяқ астынан
Адвокат қылмыстық оқиғаны, қолданылған құралдарды зерттеумен қатар өз қорғауындағы
Қылмыстық iске тiркелген сот-психиатриялық сараптама актiсi сотта қылмыс жасаған
ҚР ҚК 18 бабында көрсетiлген «алкогольдi iшiмдiктi есiкртi заттарды
Тәжiрибеде анық көрсетiледi көптеген қылмыстық әрекеттердi тұлға мас күйiнде
Қорғауындағы адамның жасы туралы мәлiмет негiзгi қайнар көзi: берген
Адвокат қорғауындағы адамның бұрын сотталғанын сотталмағанын анықтауы тиiс.
Сонымен қатар кiнә түрiн анықтауы тиiс:
Қасақана ма әлде абайсызда жасалғандығы. Қылмыстар қасақана, абайсызда және
Егер қасақана жасалды деп тапса адвокат қорғауындағы адамның барлық
Адвокат қылмыс оқиғасын зерттегенде сотталушының әрекетiнiң қоғамға қауiптiлiк дәрежесiн
Қылмыстық оқиғаның жасалған орнын, уақытын, жасалу жолын, мативiн, мақсатын,
Қылмыс жасаған кезде, сотталушы бiрнеше қимыл жасайды. Ол жай
Қасақана немесе абайсызда әрекет жасаған адам ғана қылмысқа кiнәлi
Тiкелей қсақаналық адам өз iс әрекетiнiң (әрекетсiздiгiн) қоғамға қауiптi
Кiнәнiң тағы бiр нысаны -* абайсыздық. Оның 2 түрi
Кей қылмыстар тек қасақаналықпен, ал кейбiр қасақаналықпен де, абайсыздықпен
Осындай кiнәнiң нысанын адвокат алдын ала топшылап қорғау жоспарын
Сонымен қатар адвокат сотталушының қорғаушысы болып қылмыс мотивiн анықтап
Мотив пен мақсат жазаны жеңiлдететiн мән-жайы болуы мүмкiн екенiн
Сонымен қатар қылмысты жан күйзелiсi (аффект) күйiнде жасаудың қауiптiлiк
Мұнда адвокат қорғануындағы адамның қылмыстық iс әрекетi қылмыс жасау
Адвокат сотталушыдан жауап алу барысында психолгоиялық, логика, педагогика бiлiмiн
Сыртқы бейнесi қылмысқа ұқсағанымен адвокат қорғануындағы адам қажеттi қорғану
Адвокаттың мақсаты соттың шешiм қабылдау сәтiнде белсендiлiк iс әрекет
Адвокат өз болжамын ұсынады. Қорғаушы (адвокат) соттағы сөзiне сот
Қорғаушы қызмет жоспары нәтижесiнде барлық iс қимыл мен құралдарды
Адвокат әрдайым әтикалық қалыпты қолданады. Адвокат тактиканы қолдану барысында,
Адвокат айыптауға қарсы тұру тактиканы қолдана бiлуi тиiс.
Қорғау тактикасы ұғымы жөнiндегi жан-жақты қамтылған түсiнiктi алғаш рет
Қорғау тактикасын ғылыми ережелер жүйесi және қорғауды ұйымдастыру мен
Дәлелдеудiң ауыр жүгiн арқалаған адвокат жауапкершiлiктi сезiне отырып, айыпталушы
Адвокаттың қорғау мақсатының маңызы мынада. Мақсат айыптаушыны қорғау мiндетi
Мақсат – бұл жүзеге асыруды қажет ететiн ұмтылу мәнi,
Қорытынды
Бiз жаңа мемлекеттi қаз бастыру, ашық экономикалық нарықты құру,
Бiр кездерi республикамыз мызғымас Одақтың құрамында СОКП-ның билiк монополиясының,
Қазiргi кезеңде заң мен қоғам адвокат қорғаушыдан жай заң
Күштi айыптауға күштi қорғау қарсы тұруы тиiс, ал бұған
Қылмыстық сот iсiн қарауда ақиқатқа жету адвокат – қорғаушының
Дипломдық бiтiру жұмысымның тақырыбын таңдағанда осы проблемалардың қалай шешiлуiн,
Бұдан бұрынғы құқықтық және идеологиялық жағдайларда қорғау тактикасын жасау
Бiр сөзбен қорыта айтқанда, адвокат-қорғаушының кiрiс келтiруiнiң негiзгi көзi,
Қолданылған әдебиеттер
Нормативтiк актiлер.
ҚР Конституциясы 1995.30.08. 7.10.1998 жылы өзгертулер мен толықтырулар енгiзiлген.
ҚР «Адвокаттық қызмет туралы» заңы 5.12.1995 жылы
ҚР АIЖК 1999 жылы 13 шiлде. 09.08.2002 жылы өзгерiстер
ҚР ҚIЖК 13.12.1997ж. 24.12.2001 жылы өзгерiстер мен толықтырулар енгiзiлген.
Пакт ООН Основные положения о роли адвокатов. Международный адвокат
Общий кодекс правил для адвокатов. Европейского сообщество. «Адвокат» 1995.
Сборник законодателья и нормативных актов регулирующих деятельность адвокатов. Алма-Ата.
Государстенная программа правовой реформы в РК (основные направление). Собрание
ҚР Президентiнiң лицензиялау туралы заң күшi бар Жарлығы. 17
«Адвокаттық қызметпен айналысуға лицензия беру тәртiбi туралы» Ереже ҚР
Правила профессиональной этики адвокатов, принятие решением Алматинской городской коллегии
Арнайы әдебиеттер.
Арсентьев О.В. Адвокатура и нотариат в Республике Казахстан. Г.
Бусленко Н.И. Адвокат: Вопросы и ответы. Ростов на Дону.
Гаврилова С.Н. Адвокат в уголовном процессе. М.:1996
Кожевников А.В. Адвокат представитель потерпевшего гражданского истца, ответчика в
Николаев Т.П. Деятельность защитника в судебном следствии. Саратов, 1987.
Стецовский Ю.И., Ларин А.М. Конституционный принцип обеспечение обвиняемому права
Стецовский Сов.Адвокатура. Учебное пособие для ВУЗов. 1998.
Сборник законодательных и нормативных актов, регулирующих деятельность адвокатов. –
Тыныбеков С.Т. Организацинные формы и деятельность адвокатуры в Республике
Чертков В.Л. Дело гражданское (записки адвоката) М.: Рос.пр. 1992.
Шаламов М.П. История советской адвокатуры. М.: 1939.
ҚР «Адвокаттық қызмет туралы» Заңы 5.12.1995 жыл.
Чертков. В.Л. Дела гражданские (Записки адвоката) М. Росийское
Бусленко Н.И. Адвокат: Вопросы и ответы. Ростов на Дону.1996.
Кожевников А.В. Адвокат – представитель потерпевшего, гражданского истца, ответчика
Гаврилов С.Н. Адвокат в уголовном процессе. М.1996.
Қайыржанов Е. Жамиев Р «Қылмыстық iстер бойынша адвокаттың қорғау
Николаев Т.П. Деятельность защитника в судебном следствии. Саратов.1987
Стецовский Ю.И. Ларин А.М. Конституционный принцип обеспечения обвиняемому права
«Адвокаттық қызмет туралы» Заңның 13-бабы.
ҚIЖК 7 бабының 4 бөлiгi.
Шаламов М.П. История Советской адвокатуры. М.1939
Арсентьев О.В. Адвокатура. Адвокат в уголовном игражданском процессах
Тыныбеков С.Т. Организационные формы и деятельность адвокатуры в РК
Стецовский Ю.В. Советская адвокатура .Учебная пособия для вузов. М.Высшая
Жәмиева.Р. Қайыржанов.Е. Қылмыстық iстер бойынша адвокаттың қорғау тәсiлдерi. Заң
Сборник законодательных и нормативных актов,регулирующих деятельность адвокатов. Алма-Ата.1981.
Бусленко.Н.И. Досъе адвоката. Ростов на Дону. 1996.
Пакт ООН Основные положение о роли адвокатов. /Международный адвокат,№4.1992./
Булгакбаев А.Б. Советская адвокатура. Алма-Ата.1982.
ҚР ҚIЖК 13 .12.1997.
Адвокатура в странах СНГ. Материалы съезда адвокатов,состоявшегося в Минске
Арсентьев.О.В. Адвокат в уголовном и гражданском процессах.г.Костанай.1998.
Гаврилов.С.Н. Адвокат в уголовном процессе. М.1996.
Тыныбеков.С.Т. Организационные формы идеятельности адвокатуры в РК Казахстан
Булгакбаев. А.Б. Советская адвокатура. Алма-Ата. 1982.
Арсентьев.О.В. Адвокат в уголовном и гражданском процессах.г.Костанай.1998.
49