Тұз ерітінділерін дайындау
Мазмұны
Кіріспе ------------------- --------------------------------(3)
1. Оқушылардың өзіндік жұмыс істеу дағдыларын қалыптастырудың педагогикалық
1.1. Оқыту теориясы мен практикасында оқушылардың өзіндік жұмыс
1.2.Эксперименттік білімдерді және дағдыларды қалыптастырудың теориялық негіздері.------------------(11)
2. Оқушылардың өзіндік жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыратын тәжірибелік
2.1. Оқушылырдың өзіндік жұмыстарын ұйымдастырудың әдістемесі.-------------------------------------------------------(21)
2.2. Зертханалық жаттықтыру сабағын өткізу процесіндегі оқушылардың эксперименттік
2.3. Экспериментті ұйымдастыру және жүргізу тәсілдері
---------------------------------------------------------------------(29)
6. Қорытынды:--------------------------------------------------(42)
Әдебиеттер:-----------------------------------------------------(45)
Мұғалім оқушының белсенді оқу қызметін ұйымдастыруда жетекші роль
Сондықтан орта мектептегі оқу процесі оқушылардың алатын білімін
Болашақ химия мұғалімі химияны оқытудың жалпы заңдылықтарын, мақсаттары
Жалпы психология-педагогикалық әдебиеттерде өз бетімен жұмыс істеу ұғымына
Бұдан оқушылырдың өзіндік жұмыс істеу дағдысын химиядан зертханалық
Зерттеудің объектісі. Орта мектепте химияны оқыту процесі.
Зерттеу пәні. Зертханалық сабақтар барысында оқушылардың өзіндік
Зерттеудің пәні. Зертханалық сабақтар барысында оқушылардың
Зерттеудің мақсаты. Химиядан зертханалық сабақтарда оқушылардың өзіндік
Зертеудің болжамы. Егер химиядан зертханалық сабақтарда 8 сыныптан
Зертеудің мақсатына, пәніне және ұсынылған болжамға сәйкес
-психология-педагогикалық, әдістемелік әдебиеттерге шолу жасау негізінде оқушылардың
- өзіндік жұмыс дағдыларын қалыптастыратын оқушылардың танымдық іс-әрекеттеріне
- зертханалық сабақтарда химиядан арнайы жеке-дара
- оқушылардың өзіндік жұмыстарын ұйымдастыруда қолданылатын әдіс-тәсілдердің
Қойылған міндеттерді түбегейлі шешу үшін келесі
ғылыми педагогикалық әдістер қолданылды:
-зерттелініп отырған проблемаға байланысты психологиялық,
- орта мектепте химияны оқыту процесін бақылау;
- мұғалімдермен анкета, пікірталас, әңгімелер жүргізу;
- ұсынылған әдістеме туралы оқытушылардың, оқушылардың және әріптестердің
- зерттеу барысында дайындалған әдістемелік жүйенің мақсатқа
Қорғауға мына мәселелер ұсынылады:
-өзбетімен жұмыс істеу дағдыларын қалыптастырудың негізгі құралы
Жұмыстың ғылыми жаңалығы:
-оқушылардың өзіндік жұмыс істеуін тиімді қалыптастыру процесінің
-химиядан зертханалық сабақтарда оқушылардың өзіндік жұмыстарын
Диплом жұмысының құрылысы:
Диплом жұмысы кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, әдебиеттер тізімінен
(Оқушылардың өзіндік жұмыс істеу дағдыларын қалыптастырудың
(Оқушылардың өзіндік жұмыс дағдыларн қалыптастыратн тәжірибелік жұмыстардың әдістемесі
Педагогика оқулығында И.П.Подласый ((( негізгі керекті категориялардың
анықтамаларын келтірген(
Білік ( адамдардың фактілерге, ұғымдарға және ғылыми заңдарға
Дағды ( көптеген жаттығулар арқылы шыңдалған, керекті
Яғни,білік( оқып(үйренген білімдерді іс жүзінде қолдану тәсілдерін игеру,
С.В.Иноземцева (2( білім мен дағды ұғымдарына талдау жасай
Осы айтылғандарды қорыта келе, біздің көзқарасымыз бойынша бұл
Қазақстандағы білім жүйесін дамытудағы қазіргі кезеңдері оқыту әдістемесінің
I-тарау. Оқушылардың өзіндік жұмыс істеу дағдыларын қалыптастырудың теориялық
Оқыту теориясы мен практикасында оқушылардың өзіндік жұмыс істеу
Оқушылардың танымдық өзбеттілігін дамытуды арнайы ұйымдастыру – оқу
Оқушылардың өзбеттілігін қалыптастыру проблемасына педагогтардың, психологтардың, әдіскерлердің
Сократтың өзі – ақ оқыту процесінде оқушылардың танымдық
Сондай – ақ В.П.Есипов, М.И.Махмутов, И.Я.Лернер, П.И.Пидкасистый, Н.А.Половникова,
Танымдық өзбеттіліктің мазмұнына, біздіңше Г.Н.Кулагинаның көзқарасы неғұрлым дұрыс
Көптеген зерттеу жұмыстарының авторлары оқушылардың оқу барысында өзбеттілігі
1) танымдық іс – әрекетті қалыптастырудағы өзіндік жұмысты
2) танымдық іс - әрекеттің тәсілдерін қалыптастыру арқылы
3) іс - әрекеттің бағдарланушылық негізін құрастыратын жалпылама
4) оқытуды әдістемелік білімдер элементтерін енгізу арқылы жүргізу;
5) оқу іс - әрекетін өздігінше бақылауды дамыту;
Оқушлардың танымдық іздемпаздығын қалыптастыру проблемаларын шешуде В.И.Загвязинский, Д.В.Вилькеев,
Б.П.Есипов: “Белсенділік шәкірт ақыл – ойының өзбеттілігінің белгілі
И.Я.Лернер танымдық белсенділік пен танымдық өзбеттілік ұғымдарының ара
Танымдық белсенділіктің мәнін өзінің қалай түсінетіне сүйене отырып,
Т.И.Шамованың еңбегінде белсенділік пен өзбеттіліктің ұғымдары ажыратылмаған ,
В.А.Крутецкий оны зерттей келе мынандай қорытынды жасайды: “Шығармашылық
Жеке адамның белсенділігі педагогикалық проблема ретінде В.И.Лозоваяның зерттеу
1. Белсенділік тірі жүйелердің ерекше қасиеті ретіндегі жалпы
2. Белсенділік және әрекет ұғымдары теңестіріледі
3. Белсенділік әрекеттің сапалық сипаттамасы деген анықтама беріледі
4. Белсенділік дегеніміз жеке адамның сипаты, оның қасиеті
В.И.Лозовая әрбір көзқарасты бақылай келе, оларға жасалған талдау
Сонымен, соңғы уақытта жеке адамның белсенділігі мен өзбеттілігі
Жоғарыда айтылған пікірлердегі танымдық өзбеттілікті жеке тұлғаның сан
А.В.Усованың (11( анықтамасына сүйене отыра біз өзіндік жұмыстардың
1)өзіндік жұмысты ұйымдастыруда жұмыстың мақсаты мен міндетін түсіндіріп
2)өзіндік жұмыс оқушылар өзбетімен орындай алатындай, яғни өзіндік
3)ең алдымен, оқушылардың өзіндік жұмысты орындау дағдыларын қалыптастыру
4)өзіндік жұмыс оқушылардың танымдық қабілеті мен белсенділігінің қалыптасуына
5)өзіндік жұмысты ұйымдастыруда кейбіреулер оқып үйренілетін материалды шапшаң
6)өзіндік жұмыс үшін ұсынылатын тапсырмалар оқушылардың қызығушылығын тудыру
Біздің тәжірибемізде оқушылар өзіндік жұмыстарға әрқашан үлкен ықылас
7)мұғалім оқушылардың түрлі өзіндік жұмыстарын оқу процесінде кездейсоқ
8)оқушылардың өзіндік жұмысын ұйымдастыруда мұғалімнің материалды баяндауын оқушылардың
9)оқушылардың өзіндік жұмыстың қандай түрін орындаса да, жетекші
2.Эксперименттік білімдерді және дағдыларды қалыптастырудың теориялық негіздері
Психологиялық – педогогикалық әдебиеттерді талдау арқылы, болашақ
Басқа зерттеушілер өзіндік жұмысты оқушылардың интелектуалдық, жігерлілік және
Енді өзіндік жұмыстың мағынасын айқындауға арналған зерттеулерге көңіл
Оқушыларға табиғи ғылыми пәндерді оқытудағы өзіндік жұмыстың мағынасын
Өзіндік жұмысты мұғалімнің оқыту процесінде және оқушының
біріншіден, өзбетімен жұмыс істеудің мақсатын айқындайтын,
екіншіден, оқушылардың жинақталған білім жүйесін пайдалана отырып,
үшіншіден, оқу процесін басқару тапсырмада қарастырылған өзін-өзі тексеру
Осы автордың көзқарасы бойынша өзіндік жұмыс оқушылардың
М.А. Гарунов [14] өзіндік жұмыс ұғымын тұжырымдауда өзгешелеу
Бұл анықтамада өзіндік жұмыстың білім берудегі функциясы және
Өзіндік жұмыстың мағынасының толығырақ анықтанамасын П.И. Пидкасистый [15]
Өзіндік жұмыстың түрлерін талқылауда
1)қайталаушылық: оның негізгі белгілі бір хабарды зейін
2)жеке ізденушілік: оның негізіне оқушылардың шығармашылық элементтерін
3)зерттеушілік: оның негізіне шығармашылық қабілеттілік тәжірибелерін дамыта
Соңғы кездерде өзіндік жұмыстың қызметін
Өз беттілік - жеке тұлғаның алдына қойған
Атақты психолог С.Л.Рубенштейн былай деп жазды:
Ойланып істелген іс- әрекетердің себептілігі және оның негігізділігі
Жеке тұлғаның маңызды көрсеткіші ретінде, өзіндік жұмысты талқылауда,
Біздің пікірімізше педагогикалық ойлаудың маңызды көрсеткіші ретінде
Оқушылардың қоршаған ортада және өндірісте кездестіретін химиялық құбылыстар
Құбылыстардың арасындағы заңдылықтар мен себеп–салдарлы байланыстардың тағайындалу әдістерін
Бақылаулар, өлшеулер , есептеулер жүргізу және
Өзбетімен жоспарлап химиялық тәжірибелер өткізу және
Химия ғылымында қалыптасқан тілді пайдалану.
Химиялық анықтамаларын, Д.И. Менделеев кестелерін ергіштік кесте
Химиядан білім беру жүйесінің соңғы кездегі бағыттарының бірі
Кез келген маман қалыптасқан жағдайларын басқа
Өмірдегі көптеген өзгерістерге тез бейімделу үшін оқушылардың шығармашылық
Оқытудың дамытушылық әдістері негізіне жаңалық ашу концепциясы алыну
Осы күнгі ой-пікірлердің ішінде бізге жақындауы М.Ж.Жадрина (20(
М.Ж.Жадрина [20] жұмыстарында ойлану тәсілдерін қалыптастыру әдістері қарастырылған.
А)оларды қолданудың қажеттілігінің негізделуі.
Б)тапсырмалар жүйесі арқылы оқушылардың ойлану белсенділіктерін арттыруға талап
В)мұндай тапсырмалар оқу процесінің барлық кезеңдеріне енгізілу керек.
Материалды проблемалық түрде баяндау, оқытудың белсенді әдістемелері негізінде
Н.М. Зверева жұмыстарында баяндалған теориялық қағидалар біздің қолданған
- зертханалық жұмыстарға қосымша
- жалпы қосымша зертханалық жұмыстар, оқу
- ЭЕМ –ға бақылаушылық және
Оқушылардың эксперименттік білімдері мен дағдыларының қалыптасуында біздің ұсынып
П.Я.Гальперин кез(келген іс(әрекетінің орындалуы, оның орындалу деңгейіне байланысты
Икемденушілік іс(әрекетінің орындалуындағы жалпы жағдайды сипаттай, алдымен оның
( орындалу деңгейі, қорытындылар өлшемі, шын мәнінде орындалатын
Біздің ойымызша, тәжірибелік білімдер мен дағдылардың қалыптасу кезеңдерінің
1.Зертханалық жұмыстарды орындау барысында жаттығулық тәжірибелік тапсырмаларды жоспарлы
2.Зертханалық жұмыстарға арнайы терминдер тәжірибелік тапсырмаларды алдын(ала енгізу.
3.Зертханалық жұмысқа дайындалудың препедевтикалық құралы ретінде тәжірибелік есептерді
Бірнеше лабораториялық сабақтарды қайталанып жаттығулық тапсырмалар, студенттердің алған
Бұл тұжырым ойланулық іс(әрекетті қалыптастыру процесіндегі П.Я.Гальперин
1.Болашақ іс(әрекетінің практикалық танысу, яғни болашақ іс(әрекеттер
2.Іс жүзінде іс(әрекеттердің.
3.Сыртқы денелердің тікелей пайдаланбай берілген іс(әрекеттерді орындау.
4.Іс(әрекеттерді іштей айналу жоспарына ауыстыру. Әрекет мазмұнын іштей
Жалпы химия бағдарламасына енбейтін, бірақ химия курсында игерілген
Осы келтірілген теориялық қағидалар біз құрастырған оқушылардың эксперименттік
Орта мектептерде сабақ жүргізудің әдістемелік әдістемесінде оқушылардың өзіндік
Бірнеше жоғарыда жүргізілген зерттеулер қорытындысында, бұл ұғымдардың ғылымдағы
«Өзбеттілік іс(әрекет» ұғымы оқушының оқу немесе ғылыми танымын
Оқулық, өзіндік жұмыс, танымдық процесті(теорияны игеру, оқулық, зерттеулік
Өзіндік жұмыс дегеніміз ( оқушылардың жаңа білім алу
Сонымен оқушылардың өзіндік жұмысы дегеніміз ( олардың интеллектуалды,
Зертханалық сабақтар кезінде оқушылар өлшеуге арналған техникалармен жұмыс
Осы айтылғандарды жүзеге асыру үшін әрбір зертханалық
әрбір сабаққа дайындалған әдістемелік нұсқаудағы тапсырмалардың ғылыми негіздерінің
осы сипаттамада зертханалық жұмысты жүргізу үшін оқушылардың қажетті
зертханалық сабақтарға жалпы ғылыми терминдерді ендіру және оларға
зертханалық сабақтарға зерттеу жұмыстарының элементтерін ендіру т.б. кіреді;
Әрбір зертханалық сабақта жүргізілетін жұмысты жоспарлау және олардың
оқушылардың өз бетімен дербес ойлау қабілетін арттыруды
әрбір оқушының жеке басының талантын ашуды;
оқушылардың теориялық білімдерінің тереңдей түсуін арттыруды;
эксперименттердің нәтижесінде қол жеткізген материалдарды теориялық тұрғыдан қорыта
Әрбір зертханалық жұмыс кішігірім есеппен аяқталады. Ондағы негізгі
осы есептің дұрыс құрастырылуы;
эксперименттің нәтижесінде алынған материалдарды, ғылыми әдебиеттердегі материалдармен салыстыра
осы экспериментті жүргізу кезінде кеткен кемшіліктерді, әсіресе өлшеуге
Түптеп келгенде зертханалық сабақтардың сәйкестігін ескере отырып құрастырылған
I ТАРАУ ТҰЖЫРЫМЫ
Психологиялық, педагогикалық және әдістемелік зерттеулерге алға қойылған проблема
«Өзіндік жұмыс ұғымы» оқушы үшін болашақта маңызы бар,
Өзбетімен жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру: іс-әрекеттің мән-мағынасын түйсінуді,
Оқушылардың өзіндік жұмыс ұғымдарды меңгеру процесіне талдау жасалынды
Өзіндік жұмыс ұғымдарын меңгеруінің негізгі кезеңдері, белгілері
-өзіндік жұмысқа логикалық-әдістемелік талдау жасау және жоспар құру;
-зертханалық жұмыс кезінде оқушылардың белсенді таным қызметтерін ұйымдастыру;
-оқушылардың зертханалық жұмыс кезінде кездесетін қиындықтарға талдау жасау,
-зертханалық жұмысты іс-тәжірибеде ұтымды қолдану.
Зертханалық жұмыстарды жүргізгенде, оқушылардың ойлау қабілеттерін арттырудағы ролі
(((тарау. Оқушылардың өзіндік жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыратын тәжірибелік
2.1.Оқушылардың өзіндік жұмыстарын ұйымдастырудың әдістемесі
Оқушылардың өзіндік жұмыстарын басқару ұғымына, оны жоспарлау, ұйымдастыру
Оқытудың белсенді басқарушылық шартында мұғалім мен оқушының
Соңғы кезеңге дейін көптеген зерттеушілер оқушылардың сабақтарының мазмұнына
Практикалық сабақтар кезінде мұғалімдер алдына негізінен екі мақсат
1. Белгілі ғылым заңдылықтары жөнінде оқушыларға ұғымдар қалыптастыру;
2. Үйретілетін процестер мен құбылыстарды өз бетімен және
Мұндай тапсырмаларды қарастыруда, төмендегі қағидаларға сүйенеді:
1. Оқушылардың танымдық және практикалық тапсырмаларды орындауда өз
2. Егер тапсырмалар білімдері мен алған дағдыларын қайталап
3.Өзіндік жұмыс тапсырмалары даму сипатында құрастырылған болса, онда
Ал ол тапсырмалар проблемалық және уәждік элементтер қамтылғанда
Зертханалық сабақтардың мақсаты-оқушылардың теориялық білімдерін бекіту және
Тек зертханалық сабақтарда ғана оқушлар көптеген тұжырымдардың
Оқушылардың өзіндік жұмыстарын тиімді түрде жоспарлап
Теория мен практикалық сабақтардың өзара байланысы теориямен практиканың
Зертханалық практикумды жетілдіре отырып, оқушылардың өзіндік жұмыстарына
Оқушылардың оқулық өзіндік жұмыстарын жоспарлау барысында, олардың
Бұл мәселені зерттеушілердің ұсыныстары ретінде төмендегілерді атауға
1. Алдымен 8-сыныптан бастап оқушыларды өзіндік
2. Оқушылардың өзіндік жұмыстарының уақыт көлеміне және пайдалануына
3. Жұмыста өзіндік жұмысты айқын жоспарлаудың қажеттілігі көрсеттілген.
Оқушылардың өзіндік жұмыстарын ұйымдастыру мәселелері жұмыста да
Оқушылардың өзіндік жұмысы әртүрлі деңгейде ұйымдастырылуы мүмкін. Бірінші
Оқушылардың қалыптасуында өзіндік жұмысты ұйымдастыру барысындағы оқытушы мен
Материалды игеру деңгейіне қойылатын талаптарды сабақтан тыс
( Бұл жағдайларда жаттықтыру сабақтарының тапсырмаларын ойдағыдай орындау
Фронтальды түрде зертханалық жаттықтыру сабақтарын өткізу үшін төмендегідей
Зертханалық жаттықтыру сабақтарын фронтальды түрде жүргізудің артықшылықтары:
1. Сыныпты оқытушы тарапынан тиімді басқаруы мүмкін
2. Оқушылардың білім деңгейлерін бір мезгілде
3. Тәжірибелік қондырғыларда оқушылардың жеке жұмыс
4. Сабақ аяғында зертханалық жұмыс қорытындысын барлығы
5. Оқушылардың танымдық іс-әрекеттерінің белсенділігін көтеретін
6. Зертханалық сабақтарда қолданылатын техникалық
Біз жұмыс барысында жаттықтыру сабақтарын
-химия курсының фундаментальды екендігін көрсету;
-теориялық негіздердің тәжірибелік түрде қолдауын
-оқушылардың эксперименттік білімдері мен дағдыларының қалыптасуына
1
білім деңгейін талдау
2
Оқу мақсатын анықтау
3
Оқу іс-әрекеттері
3а
Орта мектептегі химия курсын
нәтижелі игеру үшін білім
деңгейлерін алдын-ала байқап,
бағдарлау.
3б
Химияны оқыту процесінде тиімді
4
Оқытудың барлық кезеңдерінде оқушылардың білім деңгейлерін
5
Оқушылардың арнайы пәнді оқып үйренуі үшін дайындықтары тиімді
сызбанұсқа. Оқушылардың өзіндік жұмысының әртүрлі деңгейде ұйымдастырылуы.
2.2.Зертханалық жаттықтыру сабағын өткізу процесіндегі оқушылардың эксперименттік іскерлік
Орта мектепте оқушылардың химиядан оқу әдебиеттері және қосымша
Бірінші кезеңде оқушылардың бастапқы біліктері мен икемдіктерін қалыптастыруда
Бақылау сұрақтарын тақырыппен жұмыс істеудің алдына қойылуы, оқушылардың
Екінші кезеңде күрделірек міндет қойылады. Оқушылар өз
Белгілі бір жүйемен орналасқан және
Мысалы, химиялық құбылыс жөнінде:
Үшінші кезеңде оқушылар мәтіннің түрін, ондағы
Төртінші кезеңде бір тақырып емес, бір немесе
Оқушыларды тақырыпты талдауға үйрету, оны
Бесінші кезеңде оқушылар баяндамалар мен
Алтыншы кезең оқушылардың шығармашылық жұмысына, өз білімдерін
Олардың түрлері:
1. Жаңа білім алу өз бетінше білім алуды
2. Білімнің бекітілуі мен нақтылануы ұғымының белгілерін
3. Білімді практикада қолдану біліктіліктерін қалыптастыру әр
4. Практикалық сипаттағы біліктіліктермен дағдылар оқушылардың әр
5.Шығармашылық сипаттығы біліктерімен дағдыларды қарастыру түрлі
2.3. Экспериментті ұйымдастыру және жүргізу тәсілдері
Алға қойылған міндеттері түбегейлі шешу және қойылған ғылыми
Химия пәнінен зертханалық жұмыстар бойынша оқушылардың оқу жұмысын
Оқушылар мен пән оқытушыларымен өткізілген әңгімелер, сұрақтар беру,
Оқушылар оқу үлгерімінің төмен болуының басты себептерінің бірі
Оқушылар білімінде зертханалық жұмыстардың мән мағынасын терең түсінбеушілік,
Зертханалық жұмыстардың анықтамасын, теориясын және кейбір қасиеттерін білу,оқушылардың
Зертханалық жұмыстарды оқушылардың игеруіне жәрдемдесетін жұмыстар оқытушылар тарапынан
Нәтижесінде оқушыларды зертханалық жұмыстар қызықтырмайды, тиянақты білім қалыптаспайды,
Анықтау эксперименті кезінде оқушылардың зертханалық жұмысты меңгерудің екі
Эксперимент жүргізілген біраз бөлігі (31() зертханалық жұмыс
Ал зертханалық жұмыстарды дамыту кезеңін оқытушылар дұрыс ұйымдастырмайды,керекті
Анықтау эксперименті жәрдемімен біздің зерттеуіміздің басты мақсаты: химия
Бұл тапсырмалар барысында бағдарламада қарастырылған оқылатын тақырыптардың мазмұнына,
Орындалған тапсырмаларды талқылағанда, оқушылардың басым көпшілігін(84,6() зертханалық жұмыстардың
Топтар Оқушылар саны Зертханалық жұмысты мүлдем қате түсінгендер
Оқушылар % - - Оқушылар %
I 28 19 73 - - 7 27
II 30 24 90 - - 3 10
III 27 27 88,8 - - 3 11,2
Барлығы 85 70 84,6 - - 13 15,4
2-түрдегі зертханалық жұмыстарды орындағанда оқушылардың жұмысты біле тұра,
Әрбір зертханалық жұмыс жиналған іскерлік пен дағдыларға жаңа
Зертханалық жаттықтыру сабағын берілген тақырып бойынша практикалық сабақтардан
6-кесте
Әртүрлі сабақтардағы өзіндік жұмыстың іс(әрекеттер саны
Оқушылардың өзіндік жұмысты жүргізуі
Теория пр.
лық сабақ
1 Алдын(ала теориялық оқып,
дайындықты шыңдау
2 Тақырыпқа байланысты есептерді
қарастыру
3 Оқулық материалдарымен танысу және
конспектілеу
4 Құралдармен танысу
5 Химиялық құралдарды қолдану ережелерін
пысықтау
6 Химиялық құралдарды құрастырудың
әдістерін игеру
7 Жаңа химиялық құралдармен
принципімен танысу
8 Химиялық шамалардың тәсілдерін игеру
9 Жұмыстарының нәтижелерін сараптау
және оларды кесте түрінде беру
10 Теориялық тұрғыдан қателерді анықтау
11 Эксперименттің дәлдігін табу
12 Жұмыс нәтижелеріне талдау жасау
13 Эксперимент нәтижелерін график
беру
14 Қорытынды эксперименттің нәтижесін
әдебиеттердегі мәліметтермен салыстыру
(анықтамаларға ғылыми еңбектерде
келтірілген)
15 Экспериментке қажетті құралдардың
жұмысқа жарамдылығын алдын-ала
тексеру
16 Жұмыстың орындалу тәртібі
17 Құралдардың сипаттамасы
18 График түріндегі мәліметтерді
19 Білім мен шеберлікті ұштастыра
оны болашақта дағдыға айналдырып,
пайдаға асыру
Барлығы:
7-суретте әртүрлі сабақтар түрлеріндегі өзбеттілік іс(әрекеттер саны гистограмма
Өзіндік жұмыстың іс әрекеттерінің саны
7-сурет. Әртүрлі сабақтар түрлеріндегі өзіндік іс(әрекеттердің салыстырмалы
Әртүрлі сабақ түріне қажетті өзбеттілік сатысы әртүрлі болатынын
Оқушылардың зертханалық жұмыстары бойынша сынақ кезінде алған қорытынды
Зертханалық жаттықтыру сабақтарын өткізгеннен кейінгі оқушылардың эксперименттік іскерлік
Зертханалық жаттықтыру сабақтарының негізгі зерттеу қорытындысы болашақ жоғары
Бұл тарауда көрсетілген зерттеу қортындысы бойынша келесі жаңа
кезеңге бөлу принципін қолдана отырып, оқушылардың эксперименттік іскерлік
зертханалық жұмыстарды орындау кезіндегі оқушыларда туатын қиыншылықтарды жеңу
химиялық зертхана жұмысы кезінде өз бетінше жұмыс істеу
зертханалық жаттықтыру сабақтарында практикалық қолданбалы іс(әрекетінің элементін енгізу
зертханалық жаттықтыру сабақтарын өткізу әдістемесінің қосымша өңдеу жолымен
8 – сынып оқулығындағы сарамандық жұмыстар және эксперименттік
Қазіргі мектеп бағдарламасында химиядан 8 сыныпта 9 сағатқа
Алғашқы үш сарамандық жұмыс химиялық кабинетте жұмыс істегендегі
Химия эксперименттік ғылым болғандықтан, оны оқыту процесінде
Міне осыған байланысты алғашқы сағаттарда «Зертханалық штативпен жұмыс
1. Газ жанарғысы үшін:
а) бөлімінде жану жоқ, газ ауамен жай араласады;
б) бөлімінде газ толық жанбайды (бұл бөлімде температура
в) бөлімінде газ толық жанады.
2. Спирт шам үшін:
а - бөлімінде C2H5 + O2 (
б - бөлімінде 2C2H5OH + 5O2 (
C2H5OH ( C2H4 + H2O
в - бөлімінде C2H4 + 3
2C2H5OH + 5O2 ( 4CO2 + 6H2O
а бөлімінде түзілген газдар ауамен араласады. Жалынның бұл
Жалынның б – бөлігі өте жарық болады. Мұның
Жалынның в бөлігінде газдар толық жанып, көміртегі
Үшінші сабақта оқушылар заттарды еріту, сүзу, сүзгі дайындау
3- сарамандық жұмыс. «Оттегіні алу және оның қасиетттері».
Бұл жұмыста оқушылар газ (оттегі) алу және жинау
Оқушылар осыған дейін қондырғының герметикалығын тексерумен таныс болмаған,
Бұл жұмыста кездесетін процестердің химиялық теңдеулері:
2KMnO4 ( K2MnO4 + MnO2 + O2(
C + O2 ( CO2(
CO2 + Ca (OH)2 ( CaCO3( +
S + O2 ( SO2
4 – Сарамандық жұмыс. «Мыс ((() оксиді мен
Бұл жұмыста оқушылар алмасу реакциясымен және қыздару, сүзу,
CuO + H2SO4 ( CuSO4 + H2O
5- Сарамандық жұмыс. «Тұз ерітінділерін дайындау».
Заттарды өлшеу жайында алған білімдерін негізге алып мұғалім
1.Заттың массалық үлесі көрсетілген тұз ерітіндісін даярлау.
Тапсырма: Массалық үлесі 50г,5% соданың (Na2Co3) 50г ерітіндісін
Шешуі: Қажетті тұз бен суды есептейді:
а)100г ерітінді - 5г тұз бар.
50г ерітінді – хг тұз бар.
100г:50г=5г: хг
Х=50(5(100= 250(100=2(5(тұз)
б) 50г ерітінді (ерітінді(- 2(5(тұз(=47(5г су ( немесе
в) Оқулықта көрсетілген жолмен ерітінді даярлайды.
2. Мольдік концентрациясы көрсетілген тұз ертіндісін даярлау.
Тапсырма:Мольдік концентрациясы 0(2 моль(л барий хлоридінің (ВаСl2((50 мл
Шешуі: Қажетті тұздың массасын және көлемін есептейді.
а) М(ВаСL2((=137+35(5х2=137+71=208
1 моль – 208г
0(2 моль – х г
1:0(2=208:х
Х=208(0(2(1=41(6г
б) 1л ерітіндіде ( 41(6г тұз бар.
0(05л ерітіндіде ( х г тұз бар.
1(0,05= 41,6: х
Х= 41,6( 0,05( 1= 2,08 г( тұз)
в) 50 г ерітінді ( 2,08 г тұз
г) оқулықта көрсетілген жолмен ерітінді даярлайды.
6( Сарамандық жұмыс. «Бейорганикалық қосылыстардың маңызды кластары» тақырыбы
Бұл есептердің барлығын бір бағытта орындау өте қиын.
Сондықтан да келтірілген тапсырмаларды көрсетілгендей топтап беру
Есептердің шешуі.
1( есеп. Пробиркалардың қайсысында:
а) Натрий хлориді
ә) Натрий гидроксиді
б) тұз қышқылы ерітінділері бар екенін тәжірибе жүзінде
Шешуі: Үш ерітіндіден жеке( жеке құйып алып,
а) Тұз қышқылы ерітіндісіне батырылған қағаз қызарады
ә) Натрий гидроксиді ерітіндісіне батырылған қағаз түсін
б) Натрий хлориді ерітіндісіне батырылған қағаз түсін өзгертпейді.
2( есеп. Бір пробиркада ( дистелденген су, екіншісінде
жеке(жеке алып, суда ерітеміз.
Кальций оксиді суда жақсы ериді,жылу бөлінеді; магний оксиді
AgNO3 + H2O (
AgNO3 + KCL( AgCL2( + KNO3
3( есеп. Екі пробиркада : а/ кальций оксиді;
Шешуі: Екі пробиркадағы заттарды қалай бір(бірінен ажыратуға болады.
Реакция өте шабытты жүреді, экзотермиялық процесс.Реакция нәтижесінде кальций
Реакция өте баяу жүреді.
4-есеп . Металдық магнийден магний гидроксидін алыңдар.
5-есеп. Мыс (((( оксиді берілген .Мыс (((( гидроксидін
Шешуі:
б) Сүзу арқылы Мыс (((( гидроксидін бөліп алуға
6- есеп.Кальций гидроксидінің ерітіндісі берілген .Кальций карбонатын ,
Шешуі:
а).Ca(OH)2 + CO2 ( CaCO3 + H2O
б).CaCO3 + HCI ( CaCI2 + H2O +
7-есеп.Темір ( (((( хлоридінен темір ( (((( оксидін
Шешуі: а).FeCI3 + 3NaOH = Fe(OH)3 + 3NaCI
ә). Темір ( (((( гидроксидін сүзіп бөліп
8-есеп.Магнийдің кристалл түріндегі хлориді берілген.
Магний гидроксидін алыңдар.
Шешуі:
ә).MgCI2 + 2NaOH ( Mg(OH)2 + 2NaCI
б).Сүзу арқылы магний гидроксидін бөліп алады.
9 – есеп. Мыс (((( сульфаты ерітіндісінен
Шешуі: а).CuSO4+ BaCI2 ( CuCI2 + BaSO4
ә).Сүзу арқылы мыс хлориді ерітіндісін бөліп алады.
10 – есеп.Мына айналымдарды іс жүзінде жүзеге асырыңдар:
Мыс (((( карбонаты ( мыс
Шешуі: а). CuCO3 + 2HCI ( CuCI2
ә). CuCI2 + 2NaOH ( Cu(OH)2 + 2NaCI
б).Сүзу арқылы Cu(OH)2 бөлініп алынады:
в) Cu(OH)2 ( CuO + H2O
7 - Сарамандық жұмыс. «Тұз қышқылын алу
1- Тұз қышқылын алу.
а). NaCI + H2SO4 ( NaHSO4 + HCI
2NaCI + H2SO4 ( Na2SO4+ 2HCI
б).Екінші сынауықта хлорсутек газы шабытты бөлінді де су
в).Хлорсутек газы өте жақсы еритін болғандықтан оның сумен
2.Тұз қышқылының химиялық қасиеттері.
а). HCI + лакмус ( қызарады
ә).2HCI +Zn ( ZnCI2 + H2
б).HCI + Cu (реакция жүрмейді.
Металдардың актив қатарында сутегіне дейін тұрған мырыш тұз
в). 2HCI + CuO ( CuCI2 + H2O
г). 2HCI + Cu(OH)2 ( CuCI2 + H2O
- судағы ерітінді көк түсті ,себебі гидраттанған мыс
д). 2HCI + CaCO3 ( CaCI2 + H2O
з).Тұз қышқылын және оның тұздарын тани білу.
а). HCI + AgNO3 ( AgCI + HNO3
ә). NaCI + AgNO3 ( AgCI + NaNO3
б). CaCI2 + 2AgNO3 ( 2AgCI + Ca(NO3)2
Тұнба азот қышқылында
8- Сарамандық жұмыс . «Галогендер»тақырыбының эксперимент
1- есеп Мырыш хлоридін үш әдіспен алыңдар.
Шешуі:
а). Zn + 2HCI ( ZnCI2 + H2
ә). Zn + CuCI2 (ZnCI2 +Cu
в). ZnO + 2HCI ( ZnCI2 + H2O
2 – есеп. Әртүрлі екі әдіспен Мыс
Шешуі:
а).Cu + CI2 ( CuCI2
ә). CuO + 2 HCI ( CuCI2 +H2O
3-есеп.Кішкене паркеттің қайсысында натрий хлориді , натрий бромиді,
Шешуі: 1.Тұздар мен реактивтердің арасындағы жүруі мүмкін реакцияларды
Берілген
заттар
AgNO3
HC
Хлор суы
Бром суы
NaCL
NaBr
NaJ
Na2CO3 Ақ тұнба
Сары тұнба
Ақ тұнба
Сары тұнба -----------
-----------
-----------
газ -------------
Сарғыш түс
Қызыл қоңыр
------------- -------------
-------------
Қызыл қоңыр
-------------
2. Na2CO3+2HCI (2NaCI+H2O+CO2(
3. 2NaJ+Br2 ( 2NaBr+J2
4. 2NaBr+CI2 (2NaCI+Br
4-есеп.Тұз қышқылының ерітіндісі берілген.Оның сапалық құрамын тәжірибе жүзінде
Шешуі:
а). 2HCI+Zn ( ZnCI2+H2
бөлінетін сутегін тексеру үшін оны пробиркаға жинап, спирт
ә). HCI+AgNO3 (AgCI+HNO3
5 – есеп .Магний хлориді және мырыш хлориді
Шешуі:
а). MgCI2+H2O ( Mg(OH)2 +2 HCL (ерітінді)
MgCI2+2NaOH ( Mg(OH)2+2NaCI
ә). ZnCI2+H2O ( Zn(OH)2+2HCL
ZnCI2+2NaOH ( Zn(OH)2+2NaCI
6 – есеп .Төрт сынауықта мынадай ерітінділер берілген:
Шешуі: 1. HCI+ лакмус ( лакмус қызарады.
2. NaOH+лакмус (лакмус көгереді.
3. AgNO3+HCI (AgCI + HNO3
7 ( есеп. Натрий карбонатынан және натрий
Шешуі: Na2 CO3 +NaCI (
(Na2 CO3 + NaCI ) + HCI (
ертіндіден суды буландыру арқылы натрий хлоридін бөліп
8( есеп. Мына айналуларды іс жүзінде жүзеге асырындар:
CuCO3 ( CuCI2 ( Cu(OH)2 ( CuO (
a. CuCO3 + 2HCI ( CuCI2 +
ә. CuCI2 + 2NaOH (Cu(OH)2 + 2NaCI
б. Сүзу арқылы Cu(OH)2 бөліп алынып,
Cu(OH)2 ( CuO + H2O
в. CuO + 2HCI (CuCI2 +H2O
г. CuCI2 + 2AgNO3 ( AgCI + Cu(NO3)2
Сарамандық жұмыста оқушылардың оқулықтағы әр
Қорытынды
Зерттеу барысында мынадай қорытындылар мен әдістемелік ұсыныстар тұжырымдай
Химия мұғалімінің «өзіндік жұмыс ұғымы» оқушы үшін болашақта
Өзбетімен жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру: іс(әрекеттің мән(мағынасын түйсінуді,
Химия пәні бойынша зертханалық сабақтарда студенттердің өзіндік жұмыс
Оқушылардың толық іс(әрекеттері үшін қажетті эксперименттік іскерлік пен
Оқушылардың өз бетімен жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру және
Оқушының өзіндік іс(әрекетінің қарапайым дағдыларын төменгі сыныптардан бастап
Бұл қорытындылар зерттеу болжамында ұсынылған, химия мұғалімінің өзбетінше
Қандай да болмаса пәнді оқып үйрену барысында оқушының
Дипломдық жұмыстағы міндеттеріне байланысты химияны оқытуда оқушылардың өзіндік
1. Оқушыларға сапалы білім беруде өздігінен білім алу
( оқыту процесінің барлық кезеңдерінде оқушылардың танымдық белсендігін,
( өзіндік жұмысты тиімді ұйымдастыру үшін зертханалық жұмыстардың
2. Сынып топтарының жұмыс практикасында оқушылардың өзіндік жұмыстарын
( олардың білім сапасы алғашқы кезеңдегі анықтау бойынша
( зертханалық сабақтарда оқушылардың өзіндік жұмыстарын тиімді ұйымдастыру
3. Оқушылардың өзіндік жұмысын ұйымдастыру үшін аспаптарды дайындау
( жаңа білімді меңгеру және өзбетінше білім алуға;
( алған білімдерін тереңдетіп оны нақтылы қолдануға;
( практикалық іскерліктері мен шеберліктерін қалыптастыруға;
( оқушылардың шығармашылық қабілетін дамытуға;
( оқушылардың білімдері мен біліктіліктерін тексеруге арналған, қажетті
4. Зертханалық жұмыстарды таңдау, іріктеу, дайындау ережелері мен
5. Химиядан зертханалық сабақтарда оқушылардың өзіндік жұмыс істеу
Химиядан зертханалық сабақтарда оқушылардың өзіндік жұмыс істеу дағдыларын
Дипломдық жұмыстың ғылыми әдебиеттерге шолу бөлімінде сарамандық жұмыстарды
Орта мектептерге арналған 8 сарамандық жұмыс берілген. Оның
Алтыншы сарамандық жұмыста оқушылар 8 сыныпта бейорганикалық қосылыстар
Сегізінші сарамандық жұмыста галогендер және олардың туындылары арасындағы
Басқа сарамандық жұмыстарда оқушылар зертханада жұмыс істеу тәртібімен
Диплом жұмысында қамтылған әдеби шолулармен сарамандық жұмыстардың нәтижелерін
Пайдаланған әдебиеттер:
И.П.Подласый. Педагогика. Новый курс – Москва, 2000ж –
С.В.Иноземцева, Взаймосвязь обучения и воспитания в целостном учебго-воспитательном
И. Нұғыманов «Химия оқыту әдістемесі»: - Алматы –
У.М.Маканов Проблем непрерывности химисческом образовании. Сб.науч.методических статей по
М.Ж. Жадрина Оқушыларды химиядан алған білім пайдалануға дағдыландыру.
Назарова Г.С. Химический эксперимент в школе. М.; Просвещение
Г.Н. Кулагина. Формирование у студентов позновательной самостоятельности и
Есипов Б.П. Самостоятельная работа учащихся на уроке. –
Т.И. Шамова. Активизация учения школьников – М.: Педагогика:
Бочкина Н.В. Педагогические основы формирования самостоятельности школьника. Петербург.
Усова А.В. Формирование у школьников научных понятий в
З.О. Өнербаева Бейорганикалық химиядан студенттерге арналған өз бетінше
Буряк В.К. Теория учебника – М.: Педагогика, 1988.
Гарунов М.Г. Активизация внеаудиторной самостоятельной работы студентов. Экс.инф.
Пидкасистый П.И. Самостоятельная познавательная деятельность школьников в обучении.
З.О. Өнербаева 8-сынып оқулығындағы сарамандық жұмыстар және эксперименттік
Галашвали Н.М. стратегические приоритеты развития образования в россии,
Рубинштейн С.Л. О мышлении и путях его исследования.
Н.Ф. Талызина теоретические проблемы разработки модели специалиста. Современная
М.Ж. Жадрина развитие предметных умений учащихся в процессе
Гальперин П.Я. О методе поэтапного формирования умественных действии//
Әбілқасымова А.Е. Студенттердің танымдық ізденімпаздығын қалыптастыру. – Алматы:
Өнербаева З.О. Сарамандық жұмыс және эксперементтік есептер. Биология,
Т.С. Назарова, А.А. Грабедский, Н.Н. Лаврова. Химический эксперимент
Полосин В.С. Школьный эксперимент по неорганической химии М.
Өнербаева З.О. Сапалық есептер оқушылар экспериментті. Биология, География
Шоқыбаев Ж.Ә. Өнербаева З.О. “Химияны оқыту әдістемесі
43
Химиялық құбылыс
Құбылысты бақылау
Құбылыстың өзіне тән ерекшеліктерін табу
Осы құбылыстың басқа құбылыстармен
Практика мен күнделікті тұрмыста қолдануы
Қарастырылған құбылысты сандық заңдылықтарды жазу
Құбылысты сипаттайтын ұғымдарды енгізу
«Шынының химиялық технологиясы» химиялық технология пәнінен зертханалық жұмыстар
Балшық ерітіндісінің құрамы
Стерильді және асептикалық жағдайда дайындалатын дәрілік түрлер. Шаншуға арналған ерітінділер технологиясы.
Натрий сульфаты ерітіндісінін электролизі
Есепті шығару жолы
Ерітіндінің концентрациясы еріген зат шамасының ерітінді шамасына қатынасы
ХИМИЯЛЫҚ ЕСЕПТЕРДІ ШЫҒАРУ ӘДІСТЕМЕСІ
Заманауи дегустациялық анализ ұйымы
Заттардың химиялык эквиваленті
Аммиак және аммоний тұздары жайлы