Қазақстан Республикасындағы технологиялық парктердің дамуын
Мазмұны
Бет.
Кіріспе 3
1 Технологиялық парктердің жалпы теориялық - әдістемелік
1.1 Технологиялық парктердің жалпы түсінігі және оны пайдалану
6
1.2 Технологиялық парктердің шетелдік тәжірибедегі
15
2
2.1
2.2 Қазіргі кездегі ҚР-да технологиялық парктердің дамуы
ҚР-ғы кәсіпорындарды дамытудағы бизнес-инкубаторлардың және технопарктердің ролін
ҚР-ғы технологиялық бизнес-инкубаторлардың тиімді дамуын талдау
25
33
3 ҚР-ғы индустриялық - инновациялық инфрақұрылымының даму
3.1
3.2 Технологиялық парктердің тиімділігін арттырудың негізгі бағыттары
Қазақстан Республикасындағы технологиялық парктердің дамуын
44
51
Қорытынды
62
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 64
Қосымшалар 66
Кіріспе
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Келешегінен зор үміт күтетін елдер ертеңгі
Жалпы, индустриялық-инновациялық даму, оның ішінде инновациялық технопарктерді дамыту жайы
Инновацияны енгізуде технологиялық парктердің атқарар рөлі ерекше. Осы жерде
Технологиялық парктердің халықаралық ассоциациясы «технологиялық парк», «технопол», «технологиялық ареал»,
Қазіргі уақытта мынадай ұлттық ғылыми-технологиялық парктер құрылуда: Ақпараттық технологиялар
Сонымен, технологиялық парк (бұдан әрі - технопарк) - негізгі
Қазіргі күні, Қазақстан Республикасында үш өңірлік технопарк құрылған: «Алгоритм»
Қазақстандағы технопарктерді дамытудың негізгі проблемаларының бірі технопарктердің міндеттері мен
Технопарктердің мәнін нақты түсінбестен, олардың тұрақты дамуына дұрыс тәсілді
Инновациялық жобалардың бастамашылары - технопарктердің әлеуметті клиенттерінің төлем қабілеті
Осы мәселе технопарктер индустриялық-инновациялық дамудың басты буындарының бірі болып
Олай болмаған жағдайда технопарктерді құру жөніндегі жобаларды іске асыру
Өнеркәсіптік секторда шағын және орта кәсіпорындарды дамыту жөніндегі бизнес-инкубаторлардың
Аталған жүйелік проблемаларды шешу мемлекеттік қолдау көрсетусіз және оларды
Дипломдық жұмыстың ғылыми жаңалығы. ҚР-ғы технологиялық парктердің дамуы мен
Дипломдық жұмыстың практикалық маңыздылығы қазіргі уақытта ҚР-ғы технологиялық парктердің
Мәселенің өзектілігі, оның ғылыми өңделу
Дипломдық жұмыстың мақсаты ҚР-ғы технологиялық парктердің дамуы мен қалыптасуының
Дипломдық зерттеу мақсатына, ҚР-ғы технологиялық парктердің даму ерекшеліктеріне
- ҚР-ғы технологиялық парктердің дамуының жалпы теориялық -әдістемелік
- технологиялық парктердің дамуы мен қалыптасуын және оның
- ҚР-ғы технологиялық парктердің дамуы мен қалыптасуын қазіргі жағдайына
- технологиялық парктердің дамуының тиімділігін арттырудың қажеттілігі мен оның
Дипломдық жұмыстың зертеу пәні болып ҚР-ғы технологиялық парктердің
Зерттеудің теориялық және әдіснамалық негізі
Диплом жұмысының құрылымы мен көлемі. Дипломдық жұмыс кіріспеден,
1 Технологиялық парктердің жалпы теориялық -
1.1 Технологиялық парктердің жалпы түсінігі және оны пайдалану
Қазақстанның алдында әлемнің бәсекеге барынша қабілетті 50 елінің санына
Индустриялық-инновациялық инфрақұрылымды құру кәсіпорындарды, бірінші кезекте шағын және орта
Технопарктердің негізгі мақсаты елдің, әсіресе, оның өңірлерінің инновациялық әлеуетін
Қазақстанда технопарктерді енгізу мен жұмыс істету мынадай ерекшеліктерге ие
онда шағын кәсіпкерлік субъектілерін орналастыруға арналған ғимараттардың болуы, -
инноваторлар үшін қажетті сервистік пакетті (бухгалтерлердің, маркетологтардың және т.б.
Технопарктерді құру мен дамытудың ағымдағы тұжырымдамасына кейбір өзгерістер енгізген
Технопаркті оның аумағына технологиялық бизнес-инкубаторларды, ғылыми және білім беру
Жергілікті атқарушы органдар технопарктерді құру үшін жер учаскелерін беретін
Жүйелік тәсілдің ұсынылатын тетігі
Технопарктердің желісін одан әрі дамытудың шешуші қағидаттары ретінде мыналар:
технопарктер инфрақұрылымында тәжірибелік-өнеркәсіптік база құру;
импорттық технологияларды пайдаланумен, инновациялық бизнес-мәдениетті таратумен бірге кәсіпорындарды көбейтуге
инновациялық процестің барлық кезеңінде ұлттық инновациялық жүйе шеңберінде іс-қимылдың
технопарктердің өңірлік университеттермен тығыз байланысын орнату ұсынылады.
Әрбір нақты технопаркке оператор-компания бекітілген болуы тиіс. Өңірдің ғылыми
Өнеркәсіптік аймақ ғылым мен өнеркәсіптің барынша тығыз байланысты болуы
Инновациялық процестің барлық кезеңдерінде ұлттық инновациялық жүйе шеңберінде өзара
Өңірлік университеттермен технопарктердің тығыз байланысын қамтамасыз ету.
Әрбір нақты технопаркке оператор-компания бекітілген болуы тиіс. Өңірдің ғылыми
Технологиялық бизнес - инкубаторлардың жанынан сараптамалық кеңестер құрылады.
Сараптамалық кеңес қызметтің мақсаты келіп түскен жобалық ұсыныстарды технологиялық
Сараптамалық кеңес:
- инновацияларды әзірлеушілерден, кәсіпкерлерден келіп түсетін өтініштер мен жобалардың
- жаңашылдықты және жобаның техникалық орындаушылығын, құрылатын инновацияның нарықтық
- оператор-компанияға технопарктің аумағындағы қызметке жеке және заңды тұлғаларға
Сарапшылық кеңес жобалық ұсыныстарды қарастыруды бағалау мәніне қарай жүзеге
- жобалық ұсыныстың жаңалық деңгейі;
- инновация үшін нарықтың бар болуы және сыйымдылығы;
- жобалық ұсыныстардың экономикалық өңірлерді және Қазақстан Республикасын
- инновациялық жобаның бастамашы ресурстарының оның
- коммерциялануға жобалық ұсыныстардың дайындық деңгейі.
Тәуелсіз сарапшыларды тарту сараптамасы әр түрлі салада бар сарапшылар
Сыртқы сараптаманың мақсаты жобалық ұсыныстың техникалық бағалауы, яғни ұсыныстарды
Тәуелсіз сараптама нақты жобалық ұсыныстар үшін сарапшылар ретінде айқындалған
Тәуелсіз сарапшыларды тарту, сонымен қатар инновациялық жобаны іске асыруда
Технопарктерді басқару.
Оператор-компанияны жергілікті атқарушы орган айқындайды, инновациялық қызметтің әлеуетті субъектілерін
Оператор-компанияның құзыреті мыналар:
Технопаркке технопарк аумағына жіберілген инновациялық қызмет субъектілерінің барлық қатысушыларының
инновациялық қызметті қалыптастыру мен дамыту үшін қолайлы жағдайлар жасау;
технопарк құрылысының жобасын уәкілетті органмен келісу;
технопаркті дамытуға қатысу үшін инновациялық қызметтің әлеуетті субъектілерін тарту;
инфрақұрылымдық ресурстарға пайдаланушылық қызмет көрсетуді;
технопарк аумағында орналасқан мемлекеттік органдармен қарым-қатынастағы инновациялық қызмет субъектілерінің
технопарктердің аумағында орналасқан жеке сектормен, ғылыми-зерттеу және білім беру
Қазақстан Республикасының өзге де заңдарына қарама-қайшы келмейтін өзге де
Арнайы экономикалық аймақ режимінде технопарктерді құру[3].
Арнайы экономикалық аймақ режимінде технопарктерді құру жағдайында,
Әкімшілік барлық меншіктік кешеннің иесі ретінде шығу тиіс, бірақ
Осылайша, технопарктерді құру өлшемі:
1) ҒЗТКЖ және өнеркәсіп аймағындағы ғылыми-зерттеу инфра- құрылымның кешенінің
2) көбейтілген өндірістер үшін тәжірибелі-өнеркәсіптік негіздің бар болуы;
3) технопаркті ғылыми инфрақұрылыммен қамтамасыз етуде ЖОО-ның қатысуы;
4) технологияларды тасымалдау және коммерциялау арқылы жаңа бәсекеге қабілетті
5) саланы, өңірді және кәсіпкерлікті дамыту есебімен перспективалық болуы
Шағын инновациялық кәсiпорындарды дамыту мен қолдаудың пәрмендi тетiктерiнiң бiрi
Инновациялық жүйенi қалыптастырудың бастапқы барысында инновациялық кәсiпорындарды дамытудың бастапқы
Технологиялық бизнес-инкубаторлар дербес бiрлiк және технологиялық парктердiң бөлiгі ретiнде
Бұдан өзге, инновациялық компанияларды қаржыландыру желiсi бойынша технологиялық бизнес-инкубаторлар
Инновациялық кәсiпкерлiктi дамыту көзқарасынан технологиялық бизнес-инкубаторлар мынадай функцияларды орындауы
1. Жаңа технологиялық компанияларды ұлғайту және оларды «start-up» кезеңiнде
2. Компания иелерiн инновациялық менеджмент негіздерiне оқыту.
Практика көрсететiндей, технологиялық инкубаторлар кәсiпорындарға кез-келген басқа жерде бастайтын
2007 жылға дейiнгi кезеңде технологиялық парктердiң құрамынан қазақстанның әртүрлi
Жетекшi технологиялық жоғары оқу орындары жанынан бизнес инкубаторлар мен
Инновациялық процестi басқарудың көзқарасынан технологиялық бизнес-инкубаторлардың желiсiн құру:
- технологиялық бизнес-инкубаторлардың аумағында жоғары технологиялық кәсiпорындардың ұиж гранттық
- инновациялық циклдың ұзақтығын қысқартуға мүмкiндiк беретiн басқару
- инфрақұрылымды ұстап тұруға жүк-құжаттама шығыстарының деңгейiн азайтуға;
- инвестициялық шешiмдердi қабылдауда бюрократиялық рәсiмдердiң
- инновациялық кәсiпорындардың басқару құрылымын оңтайландыруға;
- инновациялық жүйеде бiлiмдi алмастыру және беру үшiн жағдай
Бизнес-инкубаторларда жұмыс үшiн компаниялар мен инновациялық кәсiпорындарды iрiктеу өтiнiш
Бизнес-инкубаторлар өткiзетiн және ұйымдастыратын осы жобаларды рәсiмдеу, ғылыми-техникалық сараптама
Технопарктердi деңгейлер бойынша олардың ұлттық инновациялық қор элементтерi мен
- ұлттық ғылыми-технологиялық парктер;
- өңiрлiк технологиялық парктер.
Ұлттық ғылыми-технологиялық парктер нормативтiк құқықтық актілердiң ережелерiне сәйкес әлеуметтік-экономикалық
Ұлттық ғылыми-технологиялық парктердiң аумақтарындағы инновациялық қызметтi ынталандыру үшiн қазақстан
Өңiрлiк технопарктер инновациялық әлеуеттi, өңiрдiң инновациялық қабiлеттiлiгiн айқындау, ашу
Мемлекеттiк бюджеттiң қаражатын пайдалануды жоспарлау мақсатында ұлттық сол сияқты
Таяудағы екi жыл «ақпараттық технологиялар паркi» арнайы экономикалық аймағын
Осы немесе өзге салалардың басымдықтарының негiздемелерi технологиялық дамудың әлемдiк
Ұлттық ғылыми-технологиялық парктердi дамытудың нақты бағыттарын айқындау, оларды технологиялық
Инновациялық белсендiлiктi ынталандыруда барынша жалпы ұлттық әсерге қол жеткiзу
- Шығыс Қазақстан облысы,
- Оңтүстiк Қазақстан облысы,
- Солтүстiк Қазақстан облысы,
- Астана қаласы.
Ұлттық және өңiрлiк деңгейдегi барлық технопарктер үшiн 2006-2007 жылдары
- технопарктердi дамытудың анағұрлым тиiмдi нысандарын айқындау жөнiндегi қажетті
- физикалық инфрақұрылымды, оның iшiнде құрылыс, зертханалық, зерттеу базаларын
- технопарктердегi жобаларға жәрдемдесудiң ұйымдық жүйесiн қалыптастыру, оның iшiнде
- технопаркке жобаларды тарту, енгiзу, дамыту жүйелерiн құру,
- оның аумағында технопарктер мен жобаларды дамыту
- бiлiм беру орталықтарын ұйымдастыру, олардың қызметiнiң әдiстемелерiн әзiрлеу,
- технопарктердiң тиiмдi дамуын қамтамасыз ететiн отандық және
Өңiрлiк технопарктер желiлерiн құру және дамыту жөнiндегi қызметін iске
Мемлекеттiк бюджет (республикалық, жергiлiктi бюджеттер, мемлекеттiң қатысуымен ұйымдардың қаражаты)
Инновациялық қызметтiң мамандандырылған субъектiлерiн құрудың мақсаты өндiрiстiк қызметті, экономикалық,
Инновациялық қызметтiң мамандандырылған субъектiлерi мынадай мәртебе бойынша танылады: 1)
Технологиялық парктердi құрудың мақсаты - өндiрiстiк қызметтi, экономикалық, құқықтық
отандық және әлемдiк ғылыми-техникалық прогрестiң үздiк жетiстiктерiн өндiрiске енгiзу;
жаңа инновациялық өндiрiстердi құруға жәрдемдесу;
ғылыми-техникалық зерттеулердi және инновациялық өндiрiстердi инвестициялау;
ғылыми-техникалық прогреске жәрдемдесетiн идеяларды қалыптас- тыру және
инновациялық кәсiпорындарға отандық және шетелдiк инвестицияларды тарту үшiн инфрақұрылым
ғылыми-техникалық кадрларды, әсiресе жаңа технологиялар мен инновациялық өндiрiстер саласында
ғылыми ұйымдардың ғылыми зерттеулерiнiң, ашылымдарының және өнертабыстарының нәтижелерiн коммерцияландыратын
экономиканың және әлеуметтiк саланың инновациялық өнiмге қажеттiлiктерiн қанағаттандыру мақсатында
экономика, менеджмент, маркетинг саласында кәсiпкерлердi оқыту және дайындау, олардың
нақты сектордың өкiлдерiн қолда бар отандық және шетелдiк ғылыми-техникалық
инновациялық кәсiпкерлiктi құруда және дамытуда материалдық-техникалық көмек көрсету;
инновациялық кәсiпкерлiктiң өкiлдерiне маркетингтiк, консультативтiк және басқару қызметiн көрсету;
инновациялық өнiмге мемлекеттiк тапсырысты орындау бойынша тендерлерге қатысу[4].
Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасына сәйкес ғылыми-зерттеу және тәжiрибелiк-конструкторлық ұйымдар,
инновациялық өнiмдi әзiрлеудi және сериялық өндiрiстi ұйымдастыру үшiн тәжiрибелiк-өнеркәсiптiк
шағын жаңадан кiрiсушi инновациялық фирмаларға 3 жылдан артық емес
технологиялық парктiң компанияларына технологиялық полис немесе технологиялық парк қызметiнiң
Технологиялық полистiң немесе технологиялық парктiң қызметiн жедел басқаруды Дирекция
инновациялық өнiмдi әзiрлеушiлерден, кәсiпкерлерден түсетiн тапсырыстар мен жобаларға алдын
жасалатын инновациялық өнiмнiң рыноктық тартымдылығын, оның қаржылық және экономикалық
аймақтық және/немесе салалық кәсiпорындардың жай-күйiне талдау жасайды және инновациялық
Сонымен, технологиялық парктердi құру бұл, өндiрiстiк қызметтi, экономикалық, құқықтық
1.2 Технологиялық парктердің шетелдік тәжірибедегі
Еуропадағы және АҚШ-тағы ғылыми парктердің жедел дамуы 1980 жылдары
Ғылыми парк идеясы елдің аумағынан тысқары шықты. Ғылыми парктер
Бірнеше технопарктерді құрумен байланысты теріс құбылыстар оң нәтиже бермеген
Әлемдік статистиканың деректері бойынша 700 жұмыс істеп тұрған аймақтардан
Арнайы экономикалық аймақтар аймақтық құрылымдар Қазақстан Республикасында бұрын да
Қазақстанның ҰИЖ инновациялық инфрақұрылымының негiзгi ұйымдық институттары ұйымдық құрылымы
Шетелдiк тәжiрибе көрсететiндей инновациялық саладағы шағын және орта кәсiпкерлiк
Әлемдік экономиканы дамытудың қазіргі заманғы кезеңінде шаруашылық практикасында арнайы
Сыртқы экономикалық қызметтің әлемдік тәжірибесінде әртүрлі аймақтардың үлгілері бар,
Арнайы экономикалық аймақтар құру және қалыптасуы ырықтандыруға және белсенді
Әлемдік нарыққа ашықтық миллиардтаған инвестициялары барлық құрлықтарға салынатын трансұлттық
Алайда, осы құрылымдардың мәнін ашатын айқындама жақында ғана пайда
Осындай жолмен, арнайы экономикалық аймақтар - бұл осы мемлекет
АҚШ. Автомобиль саласының жедел қалыптасуымен және дамуымен байланысты 1934
Аймақтық құрылымдарды көп жылғы дайындау, олардың тиімді жұмыс істеуі
Оңтүстік Корея. 1970 жылдың 1 қаңтарында Оңтүстік Корея әлемдегі
Қытай. 90 жылдары экономикалық өсудің қарқыны бойынша Қытай әлемдік
ҚХР-да барлығы 32 техникалық-экономикалық дамудың аймақтары құрылған, олар мәртебесі
Арнайы экономикалық аймақтар аша отырып, Қытай Үкіметі алға қойған
Біріккен Араб Әмірліктері (Дубай). Біріккен Араб Әмірліктерінде жеті әмірліктің
Джебел Әли (Jebel Ali Free Zone) еркін экономикалық аймағы
Кесте 1
Инновациялық дамудың әлемдік моделі және оның Қазақстандағы қалыптасу алғы
Инновациялық дамудың жалпыға тән әлемдік моделі
(ақш, жапония, финляндия, ұлыбритания, германия, сингапур, қытай, оңтүстік корея,
Елдің инновациялық даму стратегиясын айқындау Қазақстан Республикасының индустриялық-инновациялық дамуының
Инновациялық дамуды ынталандыратын заңдық-құқықтық құжаттарды қабылдау ҚР «инновациялық қызметті
Инновациялық жүйені қалыптастыру «ҚР ұлттық инновациялық жүйесінің қалыптасуы мен
Инновациялық инфрақұрылым элементтерін дамытуға ықпал ететін және ынталандыратын арнайы
Инновациялық дамуға ірі, шағын және орта бизнесті, жоғары оқу
Е с к е р
«Ұлттық Инновациялық Қор» АҚ қызметінің басты мақсаты елдегі жалпы
Әлеуметтік жағынан нығайту үшін өнеркәсіптік комплекспен қатар шағын қалаларды
Жергілікті және республикалық мемлекеттік биліктің назар аударарлық басты нысаны
Экономиканы инновациялық дамыту жағдайында салалық ғылыми-зерттеу институттарын және олардың
Қазақстанды индустрияландыру картасында жалпы құны 11 трлн. теңге болатын
Қазақстан Республикасының ұлттық инновациялық жүйесiн қалыптастыру және дамыту
Кесте 2
2005-2015 жылдарға арналған бағдарламаның шығындары,
Көрсеткіштер Шығындар,
барлығы, оның ішінде
инновациялық
инфрақұрылым венчурлік қорлар құру және инновациялық жобаларды
және ҒЗТКЖ-ны
қаржыландыру басқа
іс-шаралар
барлығы: 139 795, 13 7544,80 126 787,23
республикалық бюджет 77 272,30 5 282,80 66 526,40 5463,10
жергілікті бюджет 2 112,00 2112,00 - -
жеке капитал 60410,83 150,00 60260,83 -
2005-2007жж. 38 797,50 7544,80 28156,73 3095,97
республикалық бюджет 24786,77 5282,80 16408,00 3095,97
жергілікті бюджет 2112,00 2112,00 - -
жеке капитал 11898,73 150,00 11748,73 -
2005 жыл 11313,51 4094,80 6668,21 550,50
республикалық бюджет 6654,90 3582,80 2521,60 550,50
жергілікті бюджет 512,00 512,00 - -
жеке капитал 4146,61 - 4146,61 -
2006 жыл 15824,94 1850,00 12034,61 1940,33
республикалық бюджет 10728,33 900,00 7888,00 1940,33
жергілікті бюджет 800,00 800,00 - -
жеке капитал 4296,61 150,00 4296,61 -
2007 жыл 11659,04 1600,00 9453,91 605,13
республикалық бюджет 7403,53 800,00 5998,40 605,13
жергілікті бюджет 800,00 800,00 - -
жеке капитал 3455,51 - 3455,51 -
2008-2010 жылдар 48782,67 - 47670,54 1112,13
республикалық бюджет 30814,03 - 29701,90 1112,13
жергілікті бюджет - - - -
жеке капитал 17968,64 - 17968,64 -
2011-2013жылдар 31328,98 - 30575,98 753
республикалық бюджет 13002,9 - 12249,9 753
жергілікті бюджет - - - -
жеке капитал 18326,08 - 18326,08 -
2014-2015ж.ж. 20885,98 - 20383,98 502
республикалық бюджет 8668,6
8166,60 502
жергілікті бюджет - - - -
жеке капитал 12217,38 - 12217,38 -
Е с к е р
Инновациялық қызметтi дамытуға арналған қаражаттан басқа ғылыми-техникалық бағдарламалардың және
Қолданбалы ғылыми зерттеулердiң шығыстары 2009 жылы 7972,4 млн. теңгенi
Экономиканы ойдағыдай индустрияландыру, оны диверсификациялау және елді дамытудың инновациялық
Бағдарламаны iске асырудан күтілетiн нәтижелер бағдарлама іс-шараларын іске асыру
- ғылыми және ғылыми-инновациялық қызметтің 2005 жылы жіө
- қазақстанның инновациялық және ғылыми-зерттеулер қызметiнiң тiкелей шетелдiк инвестицияларын
- ҒЗТКЖ-ның қолданбалы бюджеттiк қаржыландыру жүйесiн оңтайландыруға қол жеткiзiлетiн
Осы бағдарламаны iске асыру кезеңдер бойынша жүзеге асырылатын болады.
Бiрiншi кезеңде - 2005-2007 жылдар - мемлекеттiң белсендi қатысуымен
Басты назар ғылыми әлеуеттi дамытуға, ғылыми-технологиялық дамытудың басымдықтарын айқындауға
- берілетін гранттардың жүйесiн кеңейту;
- озат шетелдiк венчурлiк қорларды инвестициялау үшiн отандық, дәл
- венчурлiк қорлар мен жас технологиялық компаниялардың (iро рыногы)
Инновациялық бизнес-орта құрылатын және дамитын, мемлекеттiк ресурстардың шоғырлануын талап
Инновациялық инфрақұрылымның негiзгі элементтерiн қалыптастыру құрылатын және басталатын болады:
мынадай ұлттық технологиялық парктер мен аймақтар құру: ақпараттық технологиялар
7 өңiрлiк парктер құру;
iрi технологиялық университеттер мен технопарктер жанынан 12 технологиялық бизнес-инкубаторлар
Қазақстан Республикасындағы инновациялық қызметтiң бірыңғай ақпараттық базасы.
Екiншi кезеңде - 2008-2010 жылдар – Ұлттық инновациялық қор
ҰИЖ қалыптасқан элементтерінің өзара іс-қимылының сапасы артады;
шетелдiк инвесторлармен венчурлiк қорлар құру арқылы венчурлік қаржыландыру тетiгiн
бiрiншi кезеңде қалыптасқан жобалар маңындағы кластерлік кооперация дами бастайды;
жетекшi әлемдiк компаниялармен өңiрлiк және ауқымды технологиялық альянстарды қалыптастыру
Үшiншi кезеңде - 2011-2013 жылдар - мемлекеттiк шығыстар үлесiнiң
Төртiншi кезеңде - 2014-2015 жылдары мемлекеттiң венчурлiк қорлар мен
ҰИЖ-ның одан әрi қалыптасуы мен дамуында жеке капиталдың қатысуы
ҰИЖ -i құрамына кiретiн құрылымды дамыту тиiмдiлiгiн талдау, инновациялық
- Адам ресурстары. адам ресурстарының саны мен сапасы жаңа
- ҒЗТКЖ инвестициялары. ҒЗТКЖ қаржыландыру экономиканы құруда басты орынды
- ғылыми және технологиялық өнiмдiлігі. инновациялық жүйенi дамытудың көрсеткiшi,
- экономиканың бәсеке қабiлетiне және жұмыспен қамтуға ғзткж-ның ықпалы.
Сонымен қатар, экономикалық қызмет түрi бойынша инновациялық қызметтiң ерекшелiгiн
Болжамды шығыстардың жиыны (млн. теңге):
2009 жыл - 20776,58, оның ішiнде:
республикалық бюджет
жергілiктi бюджет
жеке капитал
2010 жыл - 20992,44 оның ішінде:
республикалық бюджет
жеке капитал
2011 жыл - 17092,54 оның iшiнде:
республикалық бюджет
жеке капитал
Мемлекеттік жоспарлау жөніндегі уəкілетті орган - стратегиялық жəне экономикалық
Сонымен, технологиялық парк бұл, технологиялық даму саласындағы ұлттық даму
2 Қазіргі кездегі ҚР-да технологиялық парктердің дамуы
2.1 ҚР-ғы кәсіпорындарды дамытудағы бизнес-инкубаторлардың және технопарктердің ролін
Бизнес-инкубаторлар - бұл жаңа кәсіпорындарды құру мен олардың пайда
Бизнес-инкубатордың әр түрлі мағынасы бар. Біреулер бизнес-инкубаторды шағын кәсіпорындарға
«Бизнес-инкубатор» – кәсіпорынды құрудың икемді әдістер жүйесі. Бизнес-инкубаторлар тек
Бизнес-инкубаторлардың негізгі мақсаты - компанияны дамыту. Кейбіреулер бизнес-инкубаторлардың алдына
Жоғарыда аталып өткендей бизнес-инкубаторлар - бұл кәсіпкерліктің бір түрі,
АҚШ-ғы бизнес-инкубаторлардың 90%-ға жуығы коммерциялық емес ұйымдар, олардың негізгі
Кәсіпкерлікті мемлекеттік деңгейде басқару үшін табиғи монополияларды реттеу және
Кез келген ірі оқу немесе ғылыми-зерттеу орны өз базасында
Қазақстанда 2003 жылы өңірлерден келген 173 жоба қаралып талданды.
Технопарктер құру қосымша ынталандыру шараларымен тығыз байланысты. Мысалы, ақпараттық
2003 жылдан бастап Қазақстанда отандық инновациялық жасалымдарды қолдауға және
Инновациялық инфрақұрылымдардың негізгі нысандары - технопарктер - новаторлар мамандандырылған
Ұлттық технопарктер мыналар:
Alatau IT City Парк аумағында жұмыс істейтін барлық
«Ақпараттық технологиялар паркі» арнайы экономикалық аймағы 2003 жылдың 18
Alatau IT City-дің қызмет түрлері:
Бизнес-жоспарды жасауды, жобалық-сметалық құжаттамаларды, құрылыс-құрастыру жұмыстары, парк аумағын көркейтуді
Ақпараттық технологиялар саласында жобаларды жасау және енгізу жөніндегі ғылыми-зерттеу
Ақпараттық қамтамасыздандырулар мен мәліметтер базасын, ақпараттық және коммуникациялық технологиялардың
Ақпарттық технологиялар саласындағы нарықтанушылық зерттеулер;
Халықаралық стандарттарға сай ақпараттық технологиялар саласында сертификаттары бар жоғарғы
Міндеттері:
Ақпараттық және коммуникациялық технологиялар салаларының табысты дамуына көмектесу;
Қазақстан Республикасы экономикасының әлемдік шаруашылық байланыстар жүйесіне енуін белсендіру;
Тиімділігі жоғары, оның ішінде жоғарғы технологиялық және экспортқа бағытталған
Технологиялардың трансфертіне және компаниялар, зерттеу орталықтары мен университеттер
Ақпараттық технологиялардың, инвестициялар тартудың өнімдерінің жаңа түрлерін шығаруды игеру;
Қазақстан азаматтары арасында жоғарғы білікті мамандарға арналған қосымша жұмыс
Аймақтық технопарктерге мыналар жатады: «Технологиялардың ин- жиниринг және
Технопарктерде жобаларды орналастыру бойынша өтінішті тапсыру тәртібін осында көруге
Технопарк «Алгоритм» 2004 жылдың 14 шілдесінде Орал қаласында құрылған.
Қызмет көрсетудің басымдық бағыттары:
- технологияларын дамыту;
- мұнайгаздық машинажасау және металл өңдеу;
- мұнайхимиясы;
- аспап жасау;
- қоршаған ортаны қорғау.
Физикалық инфрақұрылым:
- технологиялық бизнес-инкубациялау үшін жалпы алаңы – 4200 шаршы
- жобаларды автоматтандыру жүйесі (САПР) және бақылаудың бұзбайтын әдістері
- токарлық-өңдеу орталығы.
Технопарк «UniScienTech». Қарағанды қаласында 2004 жылдың 14 мамырында құрылған.
Қызмет көрсетудің басымдық бағыттары – технологияларды дамыту:
- таулы-металлургиялық сала;
- жаңа материалдарды өндіру;
- машина жасау;
- химия өнеркәсібі;
- экология және энергия үнемдеу.
Физикалық инфрақұрылымы:
- технологиялық бизнес-инкубациялау үшін жалпы алаңы – 3 260
- материалтану және металлография зертханалары.
Алматы аймақтық технопаркі Алматы қаласында 2005 жылдың 20 сәуірінде
Міндеті: Алматы қаласы мен Алматы облысында инновациялық қызмет үшін
Физикалық инфрақұрылымы:
- Ғимараттардың жалпы алаңы 2 787 шаршы метрді құрайды,
Технопарк Алматы облысында «Құрылыс материалдары» кластерін ғылыми-техникалық қамтамасыз етуді,
Қ.И.Сәтпаев атындағы ҚазҰТУ технопаркі. Қ.Сәтпаев атындағы Қазақ ұлттық
Физикалық инфрақұрылымы: Технопарктің жалпы алаңы 2643 шаршы метрді құрайды,
Университеттік технологиялық бизнес-инкубаторлар. «Ұлттық инновациялық қор» АҚ университеттік технологиялық
Жарыс 2 кезеңнен тұрады:
- УТБИ жеңімпаздарын таңдау және анықтау;
- START-UP жобаларды таңдау.
Жарыс 70 қазақстандық технологиялық жоғары оқу орындарының арасында өткізілді.
- Д.Серікбаев атындағы Шығыс Қазақстан мемлекеттік техникалық университеті;
- РМКМ Қарағанды мемлекеттік техникалық университеті;
- Қ. Сәтпаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университеті;
- Қазақстан-Британ техникалық университеті АҚ;
-РМКМ Жәңгірхан атындағы Батыс Қазақстан агротехникалық университеті;
- РМКМ М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті.
2007 жылдың 30 шілдесінен 1 тамызына дейін «Start-up Kazakhstan»
2015 жылға дейiнгі индустриалдық-инновациялық стратегияны тиiмдi iске асыру және
Жаңа инновациялық жүйе ғылыми әлеуеттi дамытады, көпдеңгейлi инновациялық инфрақұрылымды
Осы бастамаларды ұтымды iске асыру үшiн Ұлттық инновациялық Қордың
Технологиялық бизнес инкубаторларды-технологиялық инновацияларды құратын және iске асыратын және
Коммерциялық тиiм жағынан әлеуеттi перспективалы болып табылатын жаңа технологияларды,
Мынадай гранттардың нысандары қайта қаралады:
- шағын гранттар - ғылыми зерттеулік және тәжiрибелi конструкторлық
- жоба алдындағы гранттар - құжаттардың толық пакетiн дайындау
- үлкен гранттар - зерттеулердi аяқтау және пайдалы моделге
- патенттеу үшін гранттар - шетелдегі патенттi рәсімдеу үшiн
Сонымен, 2005-2015 жылдарға арналған Қазақстан Республикасының Ұлттық инновациялық жүйесiн
- инновациялық инфрақұрылым элементтерінің жұмысындағы тәжірибенің аздығы. бәрімізге белгілі
- инновациялық әлеуеті бар аймақтардың географиялық алшақтығы, осыған сәйкес
- жеке сипаттағы инновациялық белсенділіктің тым төмендігі және өндірістік
- инновацияға бейімді салалар туралы ақпараттың аздығы. әдетте, көптеген
- елімізде инновациялық нарықтың қалыптаспауы. басқаша айтқанда, ішкі нарықта
Сонымен, осы айтылғандарды ескеретін болсақ, онда инновациялық инфрақұрылымның ұлттық
Қазақстан Республикасының ұлттық инновациялық инфрақұрылымын ел аумағында инновациялық қызметті
Соңғы кездері қазақстан республикасының инновациялық даму моделінің өміршеңдігіне қатысты
Технологиялық парктер - өнертапқыштарға арнайы маманданған қызмет түрлерін көрсету
Елімізде 2009 жылға дейінгі кезеңде ұлттық және өңірлік үлгідегі
Сонымен, әйтсе де, еліміздегі инновациялық белсенділіктің төмен болуы технопарктердің
2.2 ҚР-ғы технологиялық бизнес-инкубаторлардың тиімді дамуын талдау
Мәселен, көптеген аймақтық технопарктер инновациялық жобалардың болмауынан осы бағыттағы
Бүгінгі таңда қазақстанда 50-ден астам бизнес-инкубатор қызмет етуде. Алайда,
Қазақстандық бизнес-инкубаторлардың қызметінің шағын ғана тәжірибесі олардың бірқатар ерекшеліктері
-Көптеген бизнес-инкубаторлар халықаралық қорлар мен ұйымдар қолдауымен құрылған;
-Жеке бизнестің бизнес-инкубаторларды құруға деген ынтасының жеткіліксіздігі;
-Жоғары оқу орындары базасындағы инкубаторлардың аз болуы;
-Технологиялық бизнес-инкубаторларды қалыптастыратын және дамытатын бірден-бір орта – еліміздегі
-Бизнес-инкубаторлармен көрсетілетін қызметтердің шектеулі болуы;
-Технологиялық бизнес-инкубаторлардың тиімді дамуына жағдай жасайтын инновациялық кәсіпкерлік ортасының
-Қаржыландырудың жеткіліксіздігі және осы аталған мәселелерді шешудің ғылыми негізделген
Қазақстанның ұлттық инновациялық инфрақұрылымының бүгінгі жағдайына жүргізілген сараптаулар нәтижелері
Кесте 3
Қазақстанның ғылыми-техникалық саладағы бүгінгі әлеуеті
№ Көрсеткіштер Жылдар
2009ж. 2010ж. 2011ж.
1 ЖІӨ ғылыми сыйымдылығы, % 0,24 0,21
2 Ғылыми-техникалық салада қызмет етуші халық саны бойынша
3 Мемлекеттік капиталдың ҒТҚ бағытталған жалпы шығындар сомасындағы
4 Жеке капиталдың ҒТҚ бағытталған жалпы шығындар сомасындағы
5 Инновациялық өнімнің ЖІӨ үлес салмағы, %
6 Ғылыми сыйымды сала өнімдерінің ЖІӨ үлес салмағы,
7 100 мың адамға шаққандағы патенттелген дайындамалар саны,
Е с к е р
Инновациялық инфрақұрылым қызметінің тиімділігі елдегі ғылыми ортаның нақты жағдайымен
Сондай-ақ, ғылыми зерттеулермен және әзірлемелермен айналысатын ұйымдарға тиесілі қаражат
Кесте 4
Отандық кәсіпорындардың инновациялық қызметтерінің негізгі көрсеткіштері
№ Көрсеткіштер Жылдар
2009ж. 2010ж. 2011ж.
1 Респонденттер саны, барлығы 10591 10889 11172
- Соның ішінде: инновациясы бар 505 526 447
инновация саласындағы белсенділік деңгейі, % 4,8 4,8 4,0
- инновациясы жоқ 10086 10363 10725
инновация саласындағы енжарлық деңгейі, % 95,2 95,2 96,0
2 Инновациялық өнімдердің ЖІӨ-гі үлесі, % 1,53 1,19 0,69
3 Инновациялық өнімдердің өнеркәсіптік өндіріс көлеміндегі үлесі, % 2,4
4 Ғылыми-зерттеу, жобалау-конструкторлық бөлімшелердің саны 724 763 745
- осы бөлімшелердегі қызметкерлердің тізімдік саны, адам 11472 9375
Е с к е р
Елімізде мемлекет тарапынан қолға алынып жатқан шараларға қарамастан инновациялық
Қазақстан өңірлерінің инновациялық белсенділігі де әр алуан болып отыр,
Сурет 1. Қазақстан Республикасының облыстары бойынша кәсіпорындардың инновациялық
Төмендегі 1-ші суреттің мәліметтеріне сүйене отырып, еліміздегі өңірлерді
- төменгі деңгей, бұл топқа алматы, ақмола, маңғыстау, қостанай,
- орта деңгей, бұл топқа атырау, қызылорда, павлодар, ақтөбе
- жоғары деңгей, бұл топқа қарағанды, жамбыл, батыс қазақстан
Қазақстанның жаһандық инновациялық-технологиялық саладағы бүгінгі деңгейін сипаттайтын көрсеткіштер еліміздің
Кесте 5
Қазақстанның және әлем елдерінің инновациялық-технологиялық саладағы салыстырмалы деңгейі, 2011
Көрсеткіштер Қазақстан Әлем елдері
ЖІӨ ғылыми зерттеулер мен әзірлемелерге жұмсалған шығындар, %
Кәсіпорындардың инновация саласындағы белсенділік деңгейі, % 4,0 Германия
Өнеркәсіптік өнім көлеміндегі инновациялық өнімнің үлес салмағы, %
Ел экспортындағы жоғары технологиялық өнімнің үлес салмағы, %
1 тұрғынға келетін ҒЗТКЖ шығындары, АҚШ долл. 14
ҒЗТКЖ-мен қамтылған халық саны, 1 млн. адамға 629
1 млн. халыққа тіркелген патенттер саны 126 Жапония
ҒЗТКЖ-ға жұмсалған қаражаттардағы шетелдік инвестициялардың үлесі 1,6 АҚШ
Е с к е р
Қазақстанның инновациялық инфрақұрылымы мен инновациялық әлеуетінің қазіргі жағдайына жүргізілген
Біріншіден, ғылыми зерттеулер мен әзірлемелерге жұмсалатын шығындардың көлемі әлі
Екіншіден, өңірлердің ғылыми белсенділігі өте төмен. Оны көтеру үшін
Үшіншіден, ғылыми мақсатта пайдаланылатын негізгі капиталды толықтыруға немесе жаңартуға
Төртіншіден, қазақстандағы даму институттарының ғылыми бағыттылығын арттыруды қолға алу.
Бесіншіден, ғылыми зерттеулер мен әзірлемелердің нәтижелілігін арттыру. Мұны жүзеге
Алтыншыдан, Қазақстан өңірлері индустриялық-инновациялық және ғылыми-технологиялық даму үшін қажет
Жетіншіден, өңірлерде жүзеге асырылып жатқан жобаларды индустриялық және инновациялық
Сегізіншіден, елімізде көрініс тапқан инновацияларды технологиялық және үрдістік деп
Тоғызыншыдан, инновацияларды шикізатты өңдеу және дайын өнім шығару салаларында
Оныншыдан, отандық инновациялық инфрақұрылым элементтерінің өндірістік бағыттылығын арттыру. Оны
Ұлттық инновациялық инфрақұрылымды дамытудың экономикалық механизмі – ол еліміздің
Инновациялық инфрақұрылымды дамыту механизмі әлемдік және елдегі инновациялық ортаның
Аталған механизм оның құрамындағы өзара байланысты тетіктерді кешенді түрде
Инновациялық инфрақұрылымды дамытуға қажетті жағымды экономикалық ортаны қалыптастыру осы
Әлемдік тәжірибе көрсеткеніндей, инновациялық инфрақұрылымға қажетті жағымды экономикалық ортаны
Еуропа елдерінде мемлекет университеттерде жеке сектордың белсенділігін қолдайтын ғылыми-инновациялық
Жағымды экономикалық ортаны қалыптастыру саясатын жүзеге асыруда біз әсіресе
- мемлекет тарапынан әрбір ғылыми-зерттеу ұйымына нақты бір кәсіпорындармен
- ғылыми кадрларды материалдық ынталандыру жүйесін қайта дайындау. Бүгінгі
- арнайы ғылыми зерттеулер жүргізіп, оның нәтижелерін өндіріске енгізген
- инновациялық мақсаттарға салық несиесін беру, яғни инновациялық жобаларды
- инновациялық шығындардың өсуіне қарай регрессивті түрде корпоративтік табыс
- инновациялық жобаларды жүзеге асырып, одан пайда тапқан кәсіпорындарға
- инновациялық кәсіпорындардың акцияларын иемденген жеке және заңды тұлғалардың
- ғылыми-инновациялық әзірлемелерді, интеллектуалдық меншікке кіретін материалдық емес активтерді
- инновациялық кәсіпорындардың салық салғанға дейінгі табысының бір бөлігін
- инновациялық инфрақұрылым шеңберіндегі кәсіпорындарға жеделдетілген амортизация әдісін қолдану.
Инфрақұрылым шеңберіндегі элементтердің қызмет ету тиімділігін арттыру олардың өзара
Бұл тетікті жүзеге асыру бойынша біздің ұсыныс-пікірлерімізді төмендегідей топтап
- инновациялық инфрақұрылым шеңберіндегі элементтердің белсенділігін арттыруды еліміздің білім
- ғылыми-зерттеу мекемелерінің белсенділігін арттыру үшін оларды шетелдің осы
- инновациялық инфрақұрылым элементтерін бір-екі макротехнологиялар жобасының аясына топтау.
- еліміздің әр өңірінде ғылыми-инновациялық кешендер құру. Мұндай кешендер
- арнайы экономикалық және индустриалды аймақтарда жұмыс істейтін кәсіпорындардың
- ұлттық холдингтік компаниялардың инновациялық белсенділігін, біріншіден, байланыс және
- даму институттарын бір жобаға кешенді қызмет көрсетуге бағыттау,
- экономиканың басым бағыттары бойынша құрылған кластерлерге жергілікті инновациялық
Ғылыми-техникалық әлеуеттің мүмкіндіктерін ұтымды пайдалану арқылы біз қосылған құн
Ғылыми-техникалық әлеует ғылымның іргелі және қолданбалы секторларын, салалық бағыттағы
Сонымен, осы айтылғандардың барлығы да инновациялық инфрақұрылымның дамуын ынталандыратын
3 ҚР-ғы индустриялық - инновациялық инфрақұрылымының
3.1 Технологиялық парктердің тиімділігін арттырудың негізгі бағыттары
Қазіргі уақытта аймақтық тиімді саясат - елдің жаңа индустриялық
Индустрияны дамыту саласындағы ұлттық даму институты:
1) экономиканың басым секторларын дамыту саласында ақпараттық-талдамалық жəне
2) индустриялық - инновациялық қызмет саласындағы салалық бағдарламалардың орындалу
3) индустриялық - инновациялық қызметті мемлекеттік қолдау саласындағы уəкілетті
4) индустриялық - инновациялық қызметті мемлекеттік қолдау саласындағы уəкілетті
Технологиялық даму саласындағы ұлттық даму институты:
1) технологиялық болжау процесіне қатысады;
2) инновацияларды дамыту саласындағы ақпараттық-талдамалық жəне консультациялық қызметтер көрсетеді;
3) индустриялық-инновациялық қызмет субъектілерінің жарғылық капиталдарына қатысу, шетелдің қатысуымен
4) технопарктерді, технологияларды коммерцияландыру орталықтарын, салалық конструкторлық бюроларды, технологиялар
5) экономиканың басым секторларын технологиялық дамытуды ынталандыру үшін ақпараттық
6) іске асырылатын индустриялық-инновациялық жобалар, енгізілген технологиялар туралы, технологиялық
7) технологиялық бизнес-инкубациялау, технологияларды коммерцияландыру жəне технологиялар трансферті, индустриялық-инновациялық
8) индустриялық-инновациялық қызметті мемлекеттік қолдау саласындағы уəкілетті органға сараптамалық
9) индустриялық-инновациялық қызметті мемлекеттік қолдау саласындағы уəкілетті органға
10) технологиялық даму саласында ақпарат жинауды жəне индустриялық-инновациялық жүйенің
11) тəуекелдік инвестициялаудың инвестициялық қорларын дамытуға жəрдемдеседі.
Жергілікті қамтуды дамыту саласындағы ұлттық даму институты:
1) тауарлардың, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтердің жəне оларды берушілердің
2) жергілікті қамтуды дамыту саласында ақпараттық-талдамалық жəне консультациялық қызметтер
3) индустриялық-инновациялық қызметті мемлекеттік қолдау саласындағы уəкілетті органға ішкі
4) индустриялық-инновациялық қызметті мемлекеттік қолдау саласындағы уəкілетті органға индустриялық-инновациялық
5) жергілікті қамту бойынша сараптаманы жүзеге асырады.
Инвестициялар тарту саласындағы ұлттық даму институты:
1) Қазақстан Республикасының инвестициялық тартымдылығын жақсарту бойынша талдамалық
2) шетелдік инвесторлардың қызметін ақпараттық сүйемелдеуді қамтамасыз етеді, оның
3) Қазақстан Республикасының қолайлы инвестициялық имиджін жылжытады, оның ішінде
4) шетелдік инвесторлармен келіссөздердің қорытындылары бойынша қол жеткізілген ресми
5) шетелдік инвесторлардың қатысуымен іске асырылатын индустриялық-инновациялық жобалардың мониторингін
Экспортты дамыту жəне жылжыту саласындағы ұлттық даму институты[18]:
1) сыртқы нарықтарға талдау жүргізеді;
2) отандық өңделген тауарларды, көрсетілетін қызметтерді сыртқы нарықтарға жылжыту
3) отандық экспорттаушыларға олардың сыртқы нарықтардағы бəсекеге қабілеттілігін арттыру,
4) отандық өңделген тауарлардың, көрсетілетін қызметтердің экспортын жылжыту бойынша
5) экспортты жылжыту мəселелері бойынша отандық, шетелдік жəне халықаралық
6) индустриялық-инновациялық қызметті мемлекеттік қолдау саласындағы уəкілетті органға индустриялық-инновациялық
7) экспортты жылжыту мақсатында шетелдік өкілдіктерінен құралады.
Индустриялық-инновациялық инфрақұрылым құрамына мыналар кіреді:
1) арнайы экономикалық аймақтар;
2) индустриялық аймақтар;
3) технопарктер;
4) тəуекелдік инвестициялаудың акционерлік инвестициялық қорлары;
5) технологияларды коммерцияландыру орталықтары;
6) салалық конструкторлық бюролар;
7) технологиялар трансфертінің халықаралық орталықтары;
8) инновациялық кластерлер индустриялық - инновациялық инфрақұрылымның элементтері болып
Арнайы экономикалық аймақтар мен индустриялық аймақтардағы индустриялық-инновациялық қызмет «Қазақстан
Технопарктер қызметінің негізгі түрі индустриялық-инновациялық қызмет субъектілерінің жұмыс істеуінің
Технологияларды коммерцияландыру орталықтары қызметінің негізгі бағыттары: коммерцияландыру үшін технологиялар
Салалық конструкторлық бюролардың негізгі міндеті индустриялық-инновациялық қызмет субъектілеріне жаңа
Технологиялар трансфертінің халықаралық орталықтарын индустриялық-инновациялық қызмет субъектілері шетелдік əріптестерімен
Инновациялық кластерлер өзара іс-қимыл жасасу жəне қолда бар мүмкіндіктерді
Бүгiнгi күнi елдің ғылыми әлеуетi Білiм және ғылым министрлiгiнiң,
Инновациялық кәсiпкерлiктiң түпкі мақсаты жаңа буынның рыноктың ағымдағы конъюнктуралық
Қаржылық инфрақұрылым мынадай элементтерден тұрады: мемлекеттiк даму институттары;
Үдемелі индустриалдық-инновациялық дамудың мемлекеттік бағдарламасы аясында Қазақстанның технологиялық парктері
2003 жылы Қазақстанның білім беру жүйесінің инновациялық дамуының маңызды
Бүгінде Қазақстанда 10 технопарк жұмыс істейді, олардың біреуі ұлттық
Кесте 6
ҚР-ғы қолданыстағы технопарктер
№ Технопарк түрлері Құрылу жылы Қала Қызмет бағыты
1 «Alatau IT City» ұлттық паркі 2003 Алматы қ.
2 «Алматы аймақтық технопаркі» 2005 Алматы қ. Құрылыс технологиялары
3 Қ. Сәтпаев ат. ҚазҰТУ аймақтық технопаркі
2004 Алматы қ. Машина жасау, қара және түсті металлургия,
4 «Алгоритм» аймақтық технопаркі 2004 Орал қ. Мұнай-газ салаға
5 «UniScienTech» аймақтық технопаркі 2004 Қарағанды қ. Таулы-металлургиялық саладағы,
6 «Астана қ. аймақтық технопаркі» 2007 Астана қ. Құрылыс
7 «Ақтөбе» аймақтық индустриалдық технопаркі 2006 Ақтөбе қ. Таулы-металлургиялық
8 «Алтай» Шығыс Қазақстан аймақтық технопаркі» 2008 Өскемен қ.
9 «Оңтүстік Қазақстан облысының аймақтық технопаркі» 2008 Шымкент қ.
10 «Қызылжар» Солтүстік Қазақстан аймақтық технопаркі» 2009 Петропавл қ.
Е с к е р
Отандық технологиялық парктердің саны олардың әлемдегі жалпы санынан жүзден
Барлық құрылған технопарктердің міндеті кәсіби қызметтерді көрсету болып табылады,
Тиісті үрдісті іске қосу хабарландырылғаннан кейін тиімді талаптармен бизнес-инкубаторда
- агроөнеркәсіптік кешен;
- металлургия;
- мұнайды қайта өңдеу;
- энергетика;
- химия және фармацевтика;
- құрылыс индустриясы;
- көлік және коммуникация.
Қазіргі заманғы әлемде қаралудағы бизнес-инкубациялаудың инновациялық үрдісі ШОБ табысты
Сонымен, келешекте Қазақстандағы технопарктер ғылымның өндіріспен байланысын нығайту міндеттерін
3.2 Қазақстан Республикасындағы технологиялық парктердің дамуын
Елімізде соңғы жылдары технологиялық парктер құру арқылы ғылым
Соңғы жылдары қалыптасқан жаңа ғылыми-өндірістік орталықтардың бірі мұнайды өңдеумен
Технологиялық парктермен ғылыми-өндірістік орталықтардың басын қосатын инфрақұрылымның қалыптасуы біраз
1. Отандық технологиялық кеңістікті қалыптастырудың мемлекеттік бағдарламасы қабылдануы керек.
2. Жоғары басшылық тарапынан ғылыми-өндірістік технологиялық парктердің құрылуын қадағалайтын
3. Ғалымдарымыз технологиялық парктерді құрудың тұжырым- дамасын жасап үкіметке
4. Қазақстанда ғылыми өнеркәсіпті басқаратын және реттеп отыратын технологиялық
Технопарктерді құру мен қалыптастыру ғылыми техникалық саясатты дамыту арқылы
Технопарктер уәкiлеттi органның немесе өзге де орталық атқарушы органның
Технопарк мынадай қызмет түрлерiн:
1) материалдық-техникалық кешендi басқаруды;
2) технопарктi дамытуға қатысу үшiн инновациялық қызметтiң әлеуеттi субъектiлерiн
3) инфрақұрылымдық ресурстарға пайдалану қызметiн көрсетудi, қызметiн технопарк аумағында
4) қызметiн технопарк аумағында жүзеге асыратын инновациялық қызмет субъектiлерiнiң
5) ғылыми-зерттеу ұйымдары, бiлiм беру ұйымдары мен қызметiн технопарк
6) инновациялық қызметтi жүзеге асыру үшiн қажеттi жұмыстар мен
7) Қазақстан Республикасының заңнамасына қайшы келмейтiн өзге де қызметтi
Бюджет қаражаттарының есебiнен жүзеге асырылатын қолданбалы ғылыми зерттеулердi жүргiзу
Технопарктi салу жобасы уәкiлеттi органмен келiсiлуге тиiс. Технопарктердiң жанынан
Бизнесте мемлекеттік қолдаудың тағы бір бағыты кәсіпкерлікті қолдау инфрақұрылымдарын
Министрліктің тапсырысы бойынша Халықаралық ынтымақтастық агенттігі (ЮСАИД) Макроэкономикалық жобалар
Қазіргі уақытта, қызметтегі бизнес-инкубаторларға талдау өткізілді және Қазақстан Республикасындағы
Деректерге сәйкес, 2005 жылдан бастап Қазақстанда 51 бизнес-инкубатор жұмыс
Көптеген бизнес-инкубаторлар шағын бизнес үшін қызметтер беретіндігін айтады. Бірақта,
Бүгінгі таңда Қазақстанда 10 технологиялық парктер жұмыс істеуде: Ақтөбе,
Технологиялық парктер негізінде ғылыми жобалар, ғылыми-зерттеулі жобалар және технологиялық
Дамыған елдердің тәжірибесі мынаны көрсетеді, бизнес-инкубаторлар бір жалпы модельге
Бизнес-инкубаторларды құрудың басты рөлі әр түрлі институттарға ие болуы
Модельге сәйкес, бизнес-инкубаторлар өзінің резиденттеріне қызметтердің кең спетрін ұсынатын
Бизнес-инкубаторларды құрудың алғашқы кезеңі ТЭН әзірлеуді, нарықты талдауды, қаржылық
Бизнес-инкубаторларды қосқанда халықаралық ұйымдар жағынан техникалық көмектер тартылатын болады.
Бизнес-инкубаторлар жобаларға, ал кәсіпкерлікті дамыту орталықтары - жұмыстағы
Консультациялық көмек және кәсіпкерлерге ақпараттық-талдамалы қолдау көрсету, сонымен бірге
Ағымдағы жылғы 1 маусымдағы жай-күй бойынша барлық облыс орталықтарында
Кесте 7
2012 жылы Кәсіпкерлікті қолдау орталығы қызметін алған өңірлер бөлінісіндегі
№ Аты Клиенттердің жалпы саны Қаңтар Ақпан
1 Ақмола 532 112 120 100 100 100
2 Ақтөбе 536 100 116 116 104 101
3 Алматы 25 0 0 0 0 25
4 Атырау 502 99 100 94 106 103
5 ШҚО 478 100 100 101 102 75
6 Жамбыл 440 100 100 20 110 110
7 БҚО 500 100 100 100 100 100
8 Қарағанды 671 116 106 146 186 117
9 Қостанай 533 100 100 100 121 112
10 Қызылорда 505 100 100 100 100 105
11 Маңғыстау, оның ішінде 679 258 156 130 72
Жаңаөзен 679 258 156 130 72 63
12 Павлодар 548 112 103 102 114 117
13 СҚО 536 112 104 104 104 112
14 ОҚО 510 110 100 100 100 100
15 Астана қаласы 541 110 112 111 105 103
16 Алматы қаласы 307 100 100 0 0 107
БАРЛЫҒЫ 7811 1729 1617 1424 1503 1537
Е с к е р
Сонымен бірге Кәсіпкерлікті қолдау орталығы қызмет тиімділігін жоғарылату мақсатында
толық, сапалы және дұрыс ақпараттар және консультациялар беруде КҚО
сандық талдамалар қағидаты бойынша берілген қызметтер нәтижесін анықтау үшін
бірыңғай стандарттар және жинақ есептерін дайындай процесстерін оңтайландыру бойынша
Әлемдік экономиканың дамуы бүгінгі таңда аса өзекті мәселеге айналып
Бүгінгі таңда инновациялық типті экономикаға жалпы дүние жүзінің көптеген
Сол сияқты Қазақстанның да басымды мақсаттарының ең негізгісі –
2012 жылғы статистикалық мәліметтерге қарасақ, минералды өнімдер Қазақстанның экспорт
Әлемдік тәжірибе көрсеткендей экспорттың мұндай құрылымы мемлекетті дүниежүзілік дағдарыс
Мұндай жағдайда дағдарысты еңсеру де қатты қиынға соқпайды. Себебі
Дамыған мемлекеттерде жаңа өнім шығаратын технологиялар, өнім мен құрал-жабдықтар
Заманауи экономикалық теория бойынша, жаһандану заманындағы экономикалық өсудің негізгі
Қазақстанның дамуының басты бағыттары – ең жақсы өмір стандарттарын
Ең алдымен инновация деген терминге тоқталып кететін болсақ, бұл
Қазақстанда инновацияны қалай дамытамыз? Ол үшін өндіріске жаңа технологияларды
Сонымен Қазақстанда инновацияны дамытудың қандай элементтерін айтуға болады екен?
Қазіргі кезде Қазақстанның ғылыми техникалық даму бағыты қандай деңгейде
Жаһандық бәсекеге қабілеттілік рейтингісіне сәйкес 2009-2010 жылдары Қазақстан 67
Экономикалық даму және сауда министрлігі көреткіштің бұндай төмен болуын
Шын мәнінде өнеркәсіп орындарында сапалы, инновациялық өнім шығарып, Қазақстан
Ондай шаралардың біріне 2011 жылғы Қазақстанның 1 млрд. 725
Қазіргі кезде Қазақстан Республикасының 2003-2015 жылдарға индустриалдық-инновациялық даму стратегиясында
Бүгінгі таңда толыққанды инновациялық қызмет технопарктер, бизнес-инкубаторлар, аймақтық инновациялық
Республикамыздың ұлттық инновациялық жүйесінің негізгі элементін технопарктер құрайды. Олардың
Қазіргі таңда Қазақстанда 40 бизнес инкубатор жұмыс істейді. Технопарктердің
Қазақстанда осындай технопарктерді құрып, ары қарай дамыту бәсекеге қабілетті
Міне, Қазақстан экономикасының шикізаттық бағыттан сервисті-технологиялық бағытқа өтуі барысында
Негізінен елімізде инновациялық өнім шығаратын зауыттар жоқтың қасы. Жалпы
Инновациялық саясаттың шикізатық бағытталушылығы өндірістік дамуды қиындатып жіберді. Мұнайгаз
Бұл қолда бар технологиялық және өндірістік потенциалды ұтымды пайдаланбауды
Кез келген экономиканы дамытуға ірі инвестициялар тартылатыны мәлім. Ал
Осындай инвестицияны әр секторға әртүрлі бөлу екі жолмен түсіндіріледі.
Одан да басқа Қазақстандағы инновациялық жағдайдың нашар болуының бірқатар
Ең алдымен Қазақстандағы білім беру жүйесін атап өткен жөн.
Келесі мәселеге – кәсіпорындардағы құралдардың тозуы. Сарапшылардың анықтауы бойынша
Негізінен инновацияны дамытудың басты қайнар көзі инвестиция тарту болып
Қазақстанда инновациялық жағдайды дамыту мақсатында бірнеше экономикалық аймақтарға
облысы және Солтүстік Қазақстан мен Ақмола облыстары негізінен ауыл
Және ең соңғы республикалық деңгейдегі қалалар Алматы мен Астана
Алайда бұл аймақтардың барлығы да жоғары белгіленген мақсаттарға сай
Ұлттық инновациялық жүйенің жалпы концепцияларын атап өтейік. Бірінші концепцияға
Екінші концепцияға инновациялық қызметтің құрылысына тікелей әсер ететін институциялық
Қазақстанда бүгінгі таңда инновацияны дамытуға бөлінген қаржылар жаңа инновациялық
Сонымен қатар, 2011 жылдың қаңтар айында жұмыс істей бастаған
Еліміздің агроөнеркәсіптік кешенінде де айтарлықтай өзгерістер еңгізетін жаңа инновациялық
Алайда табиғи-климаттық жағдайы ұқсас болып келетін Австралия, Аргентина, Канада,
Қазақстанда басқа елдермен салыстырғанда, оңай нәтиже береді. Сонымен ғалымдар
Астана қаласының «Астана – жаңа қала» арнайы экономикалық аймағы
ұйымдастырлған. Бұл аймаққа тартылған инвестициялар көлемі 718 млрд. тг.
«Ақтау теңіз порты» арнайы экономикалық аймағында теңізге арналған металл
Міне жоғарыда атап өткендей, Қазақстанда инновацияны дамытуға көптеген іс
Себебі инновациялық қызметті дамыту үшін оған жан жақтан қолдау
Сонымен қатар алдыңғы қатарлы елдерден инновацияны еңгізу жөнінен, патент
Сонымен, Қазақстанның әрбір азаматы Қазақстанның экономикасының дамуына үлес қосуға
Қорытынды
Қазақстан Республикасының ғылыми-техникалық саясатын жан-жақты зерттеу барысы бірқатар қорытындылар
Қазақстан Республикасындағы технологиялық парктердің дамуын жетілдіру
индустриялық-инновациялық инфрақұрылымды қолдану арқылы Қазақстан экономикасының өнеркәсіп секторының жедел
мемлекеттің экспорттық инновациялық әлеуетін дамыту;
- Бәсекеге қабілетті экономиканы қалыптастыруға ынталы қазақстан республикасы өзінің
- Қазақстан республикасының ұлттық инновациялық инфрақұрылымын инновациялық қызметтің мамандандырылған
Зерттеу барысында ұлттық инновациялық инфрақұрылым элементтерін дамытудың басым бағыттары
- жоғары оқу орындарының жанынан ғылыми-зерттеу орталықтарын ашуды және
- технологиялық бизнес-инкубаторларда идеясы бар талантты адамдардың ақыл-ой жетістіктерін
Инновациялық инфрақұрылым ұлттық инновациялық жүйенің негізгі құраушыларының бірі болғандықтан,
Ұлттық инновациялық инфрақұрылымды дамытудың экономикалық механизмін жүзеге асыру тетіктері
Біріншісі, жағымды экономикалық ортаны қалыптастыру саясатын жетілдіру. Инновациялық жағымды
- экономикалық қолдауларды заңдық-құқықтық қамтамасыз ету;
- инновациялық үрдіске қатысушыларға бірдей жағдай жасау;
- мемлекет пен жеке сектордың ынтымақтастығын орнату;
- өндіріс пен ғылымның байланысын ынталандыру;
- қаржыландырудың мемлекеттік емес көздерін ынталандыру;
- венчурлық бизнесті қолдау және дамыту;
- салық жеңілдіктерін беру және т.б.
Екіншісі, инновациялық инфрақұрылым элементтерінің белсенділігін арттыру тетіктері. Инновациялық ортаның
- инновациялық инфрақұрылым шеңберіндегі элементтердің белсенділігін арттыруды еліміздің білім
- ғылыми-зерттеу мекемелерінің белсенділігін арттыру үшін оларды шетелдің осы
- инновациялық инфрақұрылым элементтерін бір-екі макротехнологиялар жобасының аясына топтау;
- еліміздің әр өңірінде ғылыми-инновациялық кешендер құру;
- арнайы экономикалық және индустриалды аймақтарда жұмыс істейтін кәсіпорындардың
- ұлттық холдингтік компаниялардың инновациялық белсенділігін, біріншіден, байланыс және
- даму институттарын бір жобаға кешенді қызмет көрсетуге бағыттау;
- әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациялар тарапынан өңірдегі табысты кәсіпорындарды жаңа нарықтарға
- экономиканың басым бағыттары бойынша құрылған кластерлерге жергілікті инновациялық
Үшіншісі, еліміздің ғылыми-техникалық әлеуетін ұлттық инновациялық инфрақұрылымның қызметін дамытуда
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Әлеуметтік - экономикалық жаңғырту – Қазақстан дамуының басты
2010-2015 жылдарға арналған үдемелі индустриалдық-инновациялық даму бойынша мемлекеттік бағдарламасы
Технологиялық бизнес-инкубациялау қызметтерін көрсету, сондай-ақ мұндай қызметтер құнын айқындау
Линков Д.. Технопарки в России: проблемы и перспективы //
Вольфсон С.В. Инновационное развитие: зарубежный опыт: информационные материалы: -Томск:
Волков А., На волне технологической революции – Франция: Знание-сила,
Бруман, Ю. С. Технопарк в Китае / Ю. С.
Горшков Е. Г., Возможности применения опыта организации и управления
Щукин А., Технопарк догоняющего развития / Эксперт/ №41,
Тәжібаев С.Д.,Темірбаев А., Шеденов Ө.Қ. Кәсіпорын экономикасы.
Грузинов В.П., Грибов В.Д. Экономика предприятия /Учебное пособие для
Қазақстан Республикасы Статистика агенттігінің арнайы сайты –
Официальный сайт Департамента статистики Актюбинской области // www.oblstat.aktobe.kz
Ниязбекова Р.Қ., Рахметов Б.А., Байнеева П.Т. Кәсіпорын экономикасы.
Әшімбаев А.А., Берешев С.Х. Кәсіпорын экономикасы / Оқу
Ягафарова Е. А., Инновационный кластер и мегауниверситет в Гуанчжоу
Под редакцией Калдыбаева О., Темирбаева А. Экономика
Мамыров Н.К., Мельдаханова М.К. Кәсіпорын экономикасы. /Оқу құралы/
Под ред. проф. В.Я.Горфинкеля, проф. В.А.Швадера. Экономика предприятия /Учебник
Мельдаханова М.К. Индустриалды - инновациялық даму// Афтореферат
Голиченко О.Г. Национальная инновационная система России: состояние и пути
Зангеева С.Б., Филин С.А. Технопарки и техноэкополисы как основа
Шукшунов В.Е., Варюха А.М. Технопарки: определения, признаки, показатели деятельности
24 Әкімбеков С.С., Баймұхаметова А.С., Жанандаров
25 Қалдыбаев О., Темірбаев А. Кәсіпорын
Қосымша А
Сурет А. Технопарктердің сипаттамасы
Қосымша В
Сурет В1. «Красноярский Технопарк» ААҚ-ның өзара әрекетінің схемасы
1
Бизнес инкубаторларды басқару
«БИЗНЕСТІҢ ЖОЛ КАРТАСЫ 2020» БАҒДАРЛАМАСЫН ІСКЕ АСЫРУ
Қазақстан Республикасындағы инновациялық бизнестің дамуы
Индустриялық - инновациялық инфрақұрылымның теориялық негіздері
Қазақстан Республикасының ғылыми-техникалық саясаты
Қазақстан Республикасындағы инновациялық процесстерді дамытудың рөлі
Шағын және орта кәсіпкерлікті қолдау инфрақұрылымының институттары
Тематикалық парктер жайлы
Экологиялық туризмнің түрлеріне тоқталдық
Экономикалық өсу - экономикалық дамудың маңызды көрсеткіші