Әлемдік мұхит
ЖОСПАР
1. Су — биосфераның аса маңызды
1.1. Жердiң климаты 3
1.2. Криосфера 4
1.3. Өздiгiнен тазару 5
2. Гидросфераның ластануы 6
2.1. Суды тазарту және ластанудан қорғау
3. Қалдықсыз өндiрiстер 12
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 14
1. Су — биосфераның аса маңызды
Гидросфера — бiздiң планетамыздың аса маңызды
Мұхиттағы су гидросфераның барлық массасының 97
Мұхиттардағы судың беткi бес жүз
Биосферадағы үш сфераның — ауа, су,
Су — әлемнiң ең үлкен байлығы.
Жердегi су ресурстары жалпы алғанда, жер
Судың химиялық құрамы бiр-бiрiне байланыссыз екi
Судың химиялық құрамының түрлiше болуы себептi
тұщы су ------------------- 1 ге
тұздылау ------------------- 1-25
тұзды -------------------
ащы
Жер бетiндегi тұщы су қорының
Құрлықтың бар болғаны шамамен 3% көлдер
Табиғатта су айналымы үздiксiз жүрiп отырады.
1.1. Жердiң климаты
“Адам — климат” проблемасы әрқашан
Климат пен ауа райына деген қызығушылық
Климат деген түсiнiктi Ертедегi Греция оқымыстылары
Климаттың барлық параметрлерiнiң iшiнде тiрi организмдердiң
1.2. Криосфера
Крисофера (қар, мұз, мәңгiлiк мұз аймақтары)
Тұщы судың жетiспеушiлiгi.
Қазiргi таңда әлемнiң көптеген елдерiнде тұщы
Жер бетiлiк суларға жыл сайын 450
Адамзат қоғамында адамдардың жартысына жуығы судың
Тұщы судың жетiспеушiлiгi гумидтi деп аталатын
АҚШ халқының 1/7 бөлiгi су
Қазiр әлемде 800 ден аса осындай
1.3. Өздiгiнен тазару
Су ресурстарының ”мұхит — атмосфера —
Гидросферадағы өздiгiнен тазару процесi заттардың айналымымен
Әрбiр су көзi — түрлi тiрi
Судың өздiгiнен тазару процесiне әсер ететiн
Судың өздiгiнен тазаруына әсер ететiн аса
2. Гидросфераның ластануы
Жер планетасындағы судың жалпы мөлшерi —
Мұхиттардың орташа тереңдiгi 3704 м ал
Жер астындағы тұщы сулардың көлемi жер
Қазiргi кезде адамзат қоғамында бiр жылда
2 кесте
Жердегi су қорлары
Судың типi Көлемi
мың км4
Әлемдегi қоры, %
жалпы мөлшерi тұщы су
мөлшерi
Әлемдiк мұхит
Жер асты сулары 23 400 1,7
оның iшiнде тұщы су 10 530
Мұздықтар,қар 24064,10 1,74 68,7
Жер асты мұздары 300 0,022 0,86
Көлдер 176,40 0,013 -
тұщы 91,0 0,007 6,26
Ащы 85,40 0,006 -
Батпақтар суы 11,47 0,0008 0,03
Өзендер суы 2,12 0,0002 0,006
Биологиялық су 1,120 0,0001 0,003
Атмосфера суы 12,90 0,001 0,04
Судың жалпы қоры 1 385 984,61
Тұщы су қоры 35 029,21 2,53
Өнеркәсiпте 1т. өнiм алу үшiн болат,
Соңғы жылдары өзен, көл, теңiз бен
өндiрiс орындарынан шыққан поллютанттар бар атмосфералық
2) фекалийлер, детергенттер, микроорганизмдер (олардың iшiнде
3) суды көп пайдаланатын қара металлургия,
Өндiрiстiң дамуына және суды пайдаланудың артуына
Жер бетiндегi ең лас — Жерорта
Ауыл шаруашылығы да суды ластаушы көздердiң
Атмосфераның ластануына қарағанда сулардың ластануы көбiрек
сулы ортада өздiгiнен тазару, ауаға қарағанда
2) судың ластану көздерi өте көп;
3) сулы ортада жүретiн табиғи процестер
3 кесте
Ауыз суындағы химиялық қосылыстар
мен элементтердiң зиянсыз концентрациялары
Рет № Атаулары Судағы мөлшерi, мг/л
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8. Қорғасын
Мышьяк
Фтор
Бериллий
Молибден
Нитраттар
Полиакриламид (ПАА)
Стронций 0,1
0,05
0,7-1,5
0,0002
0,5
10,0
2,0
2,0
2.1. Суды тазарту және ластанудан қорғау
Табиғи суларда олардың өздiгiнен тазару құбылысы
Ағызынды суларды оларды ластаушы заттардан тазарту
Суды тазартудың механикалық әдiсi бойынша суды
Физико-химиялық әдiсте ағызынды сулардан ерiген органикалық
4 кесте
Әлемдік су қоры
Рет № Атаулары Ауданы млн. км2
1
4 4 5 6
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
7а.
7б.
8.
9.
10.
11.
12.
13. Әлемдік мұхит
Жер асты сулары
Оның ішінде:
Тұщы жер асты сулар
Топырақ ылғалы
Мұздықтар мен ерімейтін қар сулары
Жер асты мұздықтары
Көл сулары
Тұщы
Ащы
Батпақтар суы
Өзендер суы
Атмосфе-радағы су
Организм-дердегі су
Жалпы қоры
Тұщы судың жалпы қоры
361,4
134,8
-
82,0
16,
631.95:6
31.82
21,0
-
1,24
0,82
2,68
148,2
510,0
-
1338000
23400
10530
16,5
24064
300
91,0
85,4
11,5
2,1
12,9
1,1
1385984,6
35029,2
96,5
1,7
0,76
0,001
1,74
0,022
0,007
0,006
0,0008
0,0002
0,001
0,0001
100,0
2,53
-
-
30,1
0,05
68,7
0,86
0,26
-
0,03
0,006
0,04
0,003
-
100,0
Ластанған ағызынды суларды ультрадыбыс, озон, иониттер
5 кесте
Әлемдегi ең iрi өзендердiң сипаттамасы
Рет № Аттары Ұзын-дық-тары, км Көлемi,
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10. Амазонка
Миссисипи
Нiл
Янцзы
Объ
Хуанхэ
Меконг
Амур
Лена
Конго 6437
5971
6670
5800
5410
4845
4500
4440
4400
4370 6,915
4,268
2,870
1,808
2,990
0,771
0,810
1,855
2,490
4,820 200000
18000
3000
34000
12800
1500
14800
10900
16800
41000 Оңтүстiк Америка
Солтүстiк Америка
Африка
Азия
Азия
Азия
Азия
Азия
Азия
Африка
Суды тазартудың биологиялық әдiсi сулардың биохимиялық
Аэротенклерге активтi ил — микроскопиялық өсiмдiктер
Ағызынды суды тазартудың химиялық әдiстерiнiң ең
Ағызынды суларды тазартуға жұмсалатын шығын өндiрiс
Суды ластаушылардан бөлу үш этап арқылы
Бiрiншi реттiк тазарту. Ағызынды сулар iрi
Екiншi реттiк тазарту: ерiген органикалық
Екiншi реттiк тазартудың келесi бiр көп
Бiрiншi және екiншi реттiк тазарту арқылы
Үшiншi реттiк тазарту: Үшiншi реттiк
Тазартудың осы үш этапынан кейiн суды
Суды ластанудан қорғауда оның санитарлық-гигиеналық жағдайы
3. Қалдықсыз өндiрiстер
Биосфера ластануы ұлғаюының катастрофалық процестерi және
Технологиялық процестердiң экологиялық тиiмдiлiгiн бағалау үшiн
Қалдықсыз өндiрiс, өндiрiске енгiзiлген табиғи ресурстарды
Территориялық-өндiрiстiк комплекстер iшiндегi энергия мен заттар
Қалдықсыз өнiм өндiрiсiнiң мәнi жұмсалатын
Қалдықсыз өнiм өндiрiсiн енгiзуден бiз не
Қалдықсыз өнiм шығару технологиясының ең жақсы
Сонымен, қалдықсыз өнiм өндiрiстерi болашақта өнеркәсiптiң
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Ж.Жатқанбаев. Экология негіздері. Оқулық – Алматы:
А.Көшербаев.Тау-кен және байыту өндіріс экологиясы. әдістемелік
Е.Шілдебаев. Қызық экология. Әдебиет
Оспанова. Экология негіздері. Алматы: 2002ж.
1
Әлемдік мұхит
Дүниежүзілік мұхитқа физикалық-географиялық сипаттама
Мұхитты экологиялық қорғау жолдары
Дүние жүзілік мұхитттарға физ-географиялық шолу
Мұхиттың әлемдегі алатын орны
Дүние жүзілік мұхиттың құрлықпен салыстырғандағы ауданы
Оқу-әдістемелік кешен “Сулы жүйелер географиясы” пәні бойынша
Су жүйелер экологиясы
Азия-тынық мұхиты аймағындағы қауіпсіздік мәселесі
Биосфераның ғаламдық экологиялық проблемалары: Әлемдік мұхиттың, атмосфераның, топырақтың ғаламдық ластануы. Экологиялық жағдайлар мен экологиялық дағдарыс