Жинақтаушы зейнетақы қорлары
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ .............................................................................................. 4
1 ЖИНАҚТАУШЫ ЗЕЙНЕТАҚЫ ҚОРЛАРЫ ҚЫЗМЕТІН ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ ........................
6
1.1 Жинақтаушы зейнетақы қорларының қызметін ұйымдастыру....... 6
1.2 Жинақтаушы зейнетақы қорының зейнетақы активтерін басқарудың теориялық және
14
1.3 Жинақтаушы зейнетақы қорларында қаржылық басқару мәселелері .............................................................................................
18
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЗЕЙНЕТАҚЫ ҚОРЛАРЫ ҚЫЗМЕТІНІҢ ҚАРЖЫЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІН ТАЛДАУ
33
2.1 Жинақтаушы зейнетақы қорларының қызмет негіздерін талдау.... 33
2.2 Жинақтаушы зейнетақы қорларының инвестициялық қызметі және оны талдау
41
3 ҚАРЖЫЛЫҚ ДАҒДАРЫС ЖАҒДАЙЫНДА ЗЕЙНЕТАҚЫ ҚОРЛАРЫНЫҢ ҚЫЗМЕТІН ЖЕТІЛДІРУ МӘСЕЛЕЛЕРІ
51
3.1 Дағдарыс жағдайында жинақтаушы зейнетақы қорларының қызметін оңтайландыру ......................................................................
51
3.2 Зейнетақы қорлары қызметінің тұрақтылығын қамтамасыз етуде зейнетақы активтерін
56
ҚОРЫТЫНДЫ ..................................................................................
60
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ .............................
63
ҚОСЫМШАЛАР ............................................................................... 65
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі. Республикамыздың “Қазақстан - 2030” бағдарламасында барлық қазақстандықтардың
Республиканың әлеуметтік – экономикалық жүйесінде неғұрлым қарқынды дамушылардың бірі
Атап айтатын болсақ, еңбек етіп болғаннан кейінгі кезеңде қалыпты
Бүкіл әлемді дүр сілкіндірген қаржы дағдарысы елімізде қызметін жүзеге
Тақырыпты әзірлеу мен талдау деңгейі. Зейнетақы қорларының қызметі және
Зерттеу мақсаттары мен міндеттері. Дипломдық жұмыстың мақсаты - жинақтаушы
Зерттеу кезінде келесі нақты міндеттер алға қойылды:
жинақтаушы зейнетақы қорларының қызметін ұйымдастырудың теориялық негіздерін қарастыру;
жинақтаушы зейнетақы қорларының активтерін басқарудың теориялық және заңнамалық негіздерін
жинақтаушы зейнетақы қорларында қаржылық басқаруды ұйымдастыру мәселелерін қарастыру;
жинақтаушы зейнетақы қорларының қызмет негіздеріне талдау жасау;
жинақтаушы зейнетақы қорларының инвестициялық қызметіне талдау жасау;
дағдарыс жағдайында жинақтаушы зейнетақы қорларының қызметін оңтайлындыру мәселелерін қарастыру;
жинақтаушы зейнетақы қорларының қызметін тұрақтандыру аясында зейнетақы активтерін инвестициялауды
Зерттеу обьектісі Қазақстан Республикасы жинақтаушы зейнетақы қорлары болып табылады.
Зерттеу пәні болып дағдарыс жағдайында жинақтаушы зейнетақы қорлары қызметін,
Теориялық және әдістемелік негізі. Отандық және шетелдік ғалым экономистерінің
Талданған жұмыста қазақстандық заң актілері мен отандық және ТМД
Дипломдық жұмыс Қазақстан Республикасы Қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын
Жұмыс құрылымы. Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан, 5
1 ЖИНАҚТАУШЫ ЗЕЙНЕТАҚЫ ҚОРЛАРЫ ҚЫЗМЕТІН ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1. Жинақтаушы зейнетақы қорларының қызметін ұйымдастыру
Зейнетақы – еңбек қызметінің әр түрі бойынша
Әлемдік тәжірибе бойынша кез – келген
Жинақтаушы зейнетақы қоры – заңмен бекітілген
Жинақтаушы зейнетақы қорлары салымшылардың міндетті
Жинақтаушы зейнетақы қорлары мемлекеттік жинақтаушы
Мемлекеттік емес жинақтаушы зейнетақы қорлары
Қазақстан Республикасы өркениетті елдердің тәжірибесіне
Еліміздегі зейнетақы жүйесінің қалыптасуы мен
I кезең: 1998 – 2001 жылдар – зейнетақы
II кезең: 2001 – 2004 жылдар - зейнетақы
- инфляция деңгейін ескере отырып
- зейнетақы төлемдерін ұстап қалмағаны
- еңбек жағдайлары ерекше қауіпті
- тағы басқадай;
III кезең: 2004 жыл және
ТМД елдері мен халықаралық
Зейнетақы жарналарын жинақтаумен, инвестициялаумен, төлеумен
Қазақстанда зейнетақы нарығын ҚР
Зейнетақы төлеу жөніндегі мемлекеттік орталық
зейнетақы тағайындау және төлеу;
зейнетақы, мүгедектігіне байланысты, асыраушысынан айырылған
Қазақстан Республикасы тұрғындарына Әлеуметтік жеке
орталықтандырылған деректер базасын құру.
Сурет 1. Қазақстандық зейнетақы нарығының
Алғашқыда зейнетақы активтерін басқарумен
ЗАИБЖҰ зейнетақы қорларының инвестициялық қоржының
Қазақстандық зейнетақы қорлары өз қызметін
Жинақтаушы зейнетақы қоры акционерлік қоғам формасында құрылады. Олар уәкілетті
Жинақтаушы зейнетақы қорының құрылтайшылары мен акционерлері –
ЖЗҚ – ның қызметінің негізгі
- қорлардың жеке басқарылуы
- қарапайымдылық, сенімділік, түсініктілік;
- мемлекеттік өкілетті ұйымдар тарапынан
- операциялық тиімділік;
- салымшыға зейнетақы салымдары
Кастодиан банктер – клиенттердің (ЖЗҚ-ның) сеніп
Жинақтаушы зейнетақы қорларына төленетін міндетті зейнетақы жарналары жұмыскердің төлем
Жинақтаушы зейнетақы қорларға еріктік зейнетақы жарналарын өз табыстары арқылы
Кәсіби еріктік зейнетақы жарналары Үкімет аңықтаған мамандықтар тізіміне енген
Агентпен уақытында есептелмеген және аударылмаған міндетті зейнетақы жарналар сомасы
Жинақтаушы зейнетақы қорлар ашық және корпорациялық түрде болуы мүмкін.
Жинақтаушы зейнетақы қорларының зейнетақы жарналарды жинауды іске асыруға, өз
Жинақтаушы зейнетақы қорлары белгіленген тәртіппен алушыларға зейнетақы төлемдерін жасауды,
Салымшылардың құқықтары мен мүдделерін қорғау мақсатымен жинақтаушы зейнетақы қорларына
өндірістік іс-әрекет;
уәкілетті орган белгіленнен басқа мүлік алып-сатуды іске асыру;
сақтық іс-әрекет;
зейнетақы активтерін кепілге беру;
акциялардан басқа құнды қағаз шығару.
Жинақтаушы зейнетақы қорлардың зейнетақы активтері өздерінің комиссиондық сыйақыларына шегеру
уәкілетті орган анықтаған қаржы құралдарына жайғастыру;
заңнамаларға сәйкестік зейнетақы төлемдерін іске асыру;
зейнетақы қорландыруды басқа жинақтаушы қорға немесе сақтық үйымға ауыстыру;
қате есепке алынған зейнетақы жарнамалар мен басқа есепке алынған
зейнетақы төлемдерін іске асыру мен зейнетақыны қорландыруды ауыстыруға байланысты
Кастодиандық келісімшартқа сәйкес жинақтаушы зейнетақы қорлардың зейнетақы активтері банк-
Жинақтаушы зейнетақы қордың бір банк- кастодианы болуы тиіс. Бұл
Міндетті зейнетақы жарналарды салымшылар мен жинақтаушы зейнеақы қордан зейнетақы
міндетті зейнетақы жарналар арқылы зейнеттік қамтамасыз ету жөнінде келісімшарт
жинақтаушы зейнетақы қор міндеттемелерін орындауға әсер ететін барлық өзгерістер
міндетті зейнетақы жарналарды аудару үшін агентке зейнеттік қамтамасыз ету
зейнеттік аннуитет жөнінде келісімшарт жасау;
заңнамалар мен зейнеттік қамтамасыз ету жөніндегі келісмшарт шарттарына сәйкес
Қазақстан Республикасының Үкіметі белгіленген тәртібі бойынша агенттер жинақтаушы зейнетақы
Жинақтаушы зейнетақы қорлар келесі зейнеттік тәртіптерді тағайындайды:
зейнеттік келісімшарттарды өзгерту немесе тоқтату жөні;
зейнетақы жарналарын іске асыру мен төлеу шарттары мен жөні;
алымшылар мен салымшылар алдындағы жинақтаушы зейнетақы қорлардың міндеттемелері бойынша
зейнетақы қорландыру ахуалы жөнінде мәлімдеу;
зейнетақы қорландыруды бір жинақтаушы зейнетақы қордан басқа қорға ауыстыру
жинақтаушы зейнетақы қордың, инвестициялық басқаруды іске асыратын ұйымның және
Мемлекет «Зейнеттік қамтамасыз ету жөнінде» атты Заңмен белгіленген тәртіппен
Жинақтаушы зейнетақы қорлардың зейнетақы жарнамаларын өзіне
Зейнетақы активтеріне инвестициялық басқаруды іске асыру ұйымдардың іс- әрекетін
Екінші деңгейдегі банктердің кастодиандық іс- әрекетін линцензиялау;
Жинақтаушы зейнетақы қорлар мен зейнетақы активтеріне ивестициялық басқаруды іске
Жинақтаушы зейнетақы қорлардың қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ететін тиісті нормалар
Жинақтаушы қорлар мен инвестициялық басқару атқаратын үйымдардың жарғылық капитал
Жинақтаушы зейнетақы қорлардың ақша мен құнды қағаздарды жинақтаушы қорлар
Зейнетақы активтерін бір- бірімен және банк- кастодианмен байланысты емес
Жинақтаушы зейнетақы қорлардың меншікті құралдары мен зейнетақы активтерінің есебін
Зейнетақы активтерін орналастырудағы тәуекелдерді төмендету жөнінде талаптар тағайында;
Жинақтаушы қорлар алатын камиссиондық сыйақы мөлшеріне шек қою;
Жинақтаушы қорлар мен инвестициялық басқару ұйымдарының қаржылық есептеріне жыл
Заңнамалармен белгіленген тәртіп бойынша тиісті мемлекеттік органдар алдында жинақтаушы
Салымшы мен алушыға жылына бір рет оның зейнетақы қорландыру
Алушыға өзінің зейнетақы қорландыруларының бір жинақтаушы қордан басқа қорға
Алушының таңдауымен зейнетақы қорлардыруының толық көлемін немесе бір бөлігін
Зейнетақы активтерінің сақтық жүйесін құру.
Жинақтаушы зейнетақы қоры өз міндеттемелері бойынша алушылар мен салымшылар
Әлеуметтік қамтамасыз ету мекемелерінің шығындары және олардың қызметкерлерінің еңбекақы
Мемлекеттің әлеуметтік саясатын іске асыру үшін халықты әлеуметтік қорғаудың
Қаржыландыру жоспарында шаруашылық және коммуналдық шығындар, қажетті тауарлар алуға
Еңбекақыға арналған шығындар медициналық жұмыскерлер, әкімші- шаруашылық персонал мен
Әлеуметтік жәрдем мен әлеуметтік қамтамасыз ету мекемелерінің қаржыландыруы бекітілген
Жинақтаушы зейнетақы қорының зейнетақы активтерін басқарудың теориялық және заңнамалық
Ғаламдық қаржы дағдарысы әлемдік экономикалық дағдарыстың құрамдас бөлшегі ретінде
Қаржылық дағдарыс қаржы жүйесінің барлық сфераларына өз әсерін тигізді.
Жинақтаушы зейнетақы қорының зейнетақы активтерiн инвестициялық басқаруды зейнетақы активтерiн
Жинақтаушы зейнетақы қорларының зейнетақы активтерiн басқаруды жүзеге асыратын ұйым
Қазақстан Республикасының резиденттерi мен резидент емес жеке және заңды
Рейтинг агенттiктерiнiң тiзбесi мен ең төмен рейтингтi уәкiлеттi орган
Оффшорлық аймақта тiркелген коммерциялық ұйым мәртебесi бар заңды тұлғалар
Дауыс беретiн акцияларының жиырма бес процентiнен астамы жиынтық түрiнде:
1) Қазақстан Республикасының резидентi емес тұлғаның;
2) акцияларының (қатысушылары салымдарының) елу проценттен астамы Қазақстан Республикасының
3) Қазақстан Республикасының резиденттерi емес тұлғалардың бағалы қағаздарын нақты
Жинақтаушы зейнетақы қорының зейнетақы активтерiн басқаруды жүзеге асыратын ұйымның
Зейнетақы активтерiн басқаруды жүзеге асыратын ұйымның жарғылық капиталының ең
Зейнетақы активтерiн басқаруды жүзеге асыратын ұйымның мүлкi жинақтаушы зейнетақы
Зейнетақы активтерiн инвестициялық басқаруды жүзеге асыратын ұйымның басшы қызметкерлерiне
Жинақтаушы зейнетақы қорының зейнетақы активтерiн инвестициялық басқару оның таңдауы
Зейнетақы активтерiн басқаруды жүзеге асыратын ұйым бiр мезгiлде екi
Зейнетақы активтерiн басқаруға арналған шартқа мүлiктi сенiмдi басқару туралы
Зейнетақы активтерiн инвестициялық басқаруды дербес жүзеге асыратын жинақтаушы зейнетақы
Зейнетақы активтерiн басқаруды жүзеге асыратын ұйым:
1) бағалы қағаздар рыногын реттеу жөнiндегi уәкiлеттi орган белгiлеген
2) Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен зейнетақы активтерiн ұдайы
3) уәкiлеттi орган белгiлеген мерзiмде және тәртiппен өз қызметi
4) жинақтаушы зейнетақы қоры мен уәкiлеттi органның алдында өз
5) уәкiлеттi орган белгiлейтiн тәртiппен өз қызметi туралы ақпарат
6) уәкiлеттi орган мен зейнетақы активтерiн басқару туралы шартпен
Зейнетақы активтерiн басқаруды жүзеге асыратын ұйымның жинақтаушы зейнетақы қорлары
1) акциялардан басқа, бағалы қағаздардың өзге де түрлерiн шығаруға;
2) банктерден үш айдан асатын мерзiмге, өз капиталының мөлшерiнен
3) ұйымдастырылған рыноктардағы мәмілелерді, зейнетақы активтерін басқаруға шарттар жасасуды,
4) кез келген әдiстермен заемдар беруге;
5) зейнетақы активтерiнiң құрамына кiретiн бағалы қағаздарды қайта сатып
6) маржа бойынша кез келген бағалы қағаздарды сатып алуға;
7) жинақтаушы зейнетақы қорына тиесiлi емес бағалы қағаздарды сату
8) кез келген түрде, кепiлдер мен кепiлдiктер беруге, зейнетақы
9) зейнетақы активтерiнiң инвестициялары бойынша табыстарға кепiлдiгi немесе уәдесi
10)өзiнiң жеке мүддесi үшiн алған мүлiктердi сауда-саттыққа салуды және
Зейнетақы активтерiн басқаруды жүзеге асыратын ұйымның өз капиталын қалыптастыру
Зейнетақы активтерiн инвестициялық басқаруды жүзеге асыратын ұйымның төлем қабiлеттiлiгi
Зейнетақы активтерін немесе жинақтаушы зейнетақы қорын инвестициялық басқаруды жүзеге
Жинақтаушы зейнетақы қорларының зейнетақы активтерiн инвестициялық басқару жөнiндегi қызметтi
Зейнетақы активтерiн инвестициялық басқаруды жүзеге асыратын ұйым тиiстi лицензиялары
Жинақтаушы зейнетақы қоры зейнетақы активтерiн инвестициялық басқаруды жүзеге асыратын
Зейнетақы активтерін басқаруды жүзеге асыратын ұйым өз міндеттемелері бойынша
Зейнетақы активтерiн инвестициялық басқаруды жүзеге асыратын ұйымдардың аудитiн Қазақстан
Зейнетақы активтерiн инвестициялық басқаруды жүзеге асыратын ұйымдардың қаржылық есептiлiгiнiң
1.3 Жинақтаушы зейнетақы қорларында қаржылық басқару мәселелері
Жинақтаушы зейнетақы қорларының қаржылық менеджменті едәуір арнайыландаралған, нақты және
Жинақтаушы зейнетақы қорларын қоса алғанда қаржылық барлық салалары үшін
Өтпелі экономика жағдайында жинақтаушы зейнетақы қорларының қаржылық менеджменті өзінің
ЖЗҚ қаржылық менеджменттің қызметкері
Даму стратегиясы, салымшылар мен жұмыс жүргізу саясаты. Инвестициялық
Активтерді және пассивтерді басқару. Өтімділікті басқару. Табыстылықты басқару.
Капиталды басқару. Меншікті капиталды басқару. Акционерлік капиталды басқару.
Қауіп-қатерді басқару. Құралдарды проценттік қауіп қатерін басқару; Әртарптандырудың
Басқару мен талдаудың ішкі ақпараттық автоматтандырылған жүйесі
Қаржылық шешімдерді қабылдау
Салымшыларды ЖЗҚ-ға тарту жөніндегі шешімдер
ЖЗҚ активтеріне күрделі қаржы жұмсау жөніндегі шешімдер
ЖЗҚ-ның табыстарын үлестіру жөніндегі шешімдер
ЖЗҚ-ның жарғылық капиталын арттыру жөніндегі шешімдер
Сурет 2. Қазақстандағы жинақтаушы зейнетақы қоры қаржы менеджментінің үлгісі
Қазақстандағы жинақтаушы зейнетақы қорлары үшін қаржылық менеджменттің дамуының шетелдік
Практикада заңнамадағы өзгерістердің кешеуілдеуіне, ішкі және сыртқы қаржылық нарықтарындағы
Қазақстан жинақтаушы зейнетақы қорының қаржылық менеджментінің дамуын міндеттерді «байланыстардың»
Әлемдік практикада зейнеткерлікті әлеуметтік қорғау саясатын жетілдірудің көптеген түрлері
Жинақтаушы зейнетақы жүйесінің қалыптасуы мен қаржылық рынокта жаңа қатысушылардың
Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамтамасыз ету реформасы зейнетақымен қамтамасыз етудің
Рыноктың экономика бірқатар экономикалық реформалардың, соның ішінде елдегі зейнетақы
Сурет 3. Зейнетақы нарығының құрылымы
Мұндағы:
МЗТО – Мемлекеттік зейнетақы төлеу орталығы
ЖЗҚ – Жинақтаушы зейнетақы қор
ЖЗЕ – Жеке зейнетақылық есепшот
ЗАИБЖҰ – Жинақтаушы зейнетақы қорының активтерін инвестициялық басқаруды жүзеге
Бүгінгі күні елімізде он төрт жинақтаушы зейнетақы қоры қызмет
1. "ГРАНТУМ Жинақтаушы зейнетақы қоры" АҚ (“Казкоммерцбанк” АҚ еншілес
2. "НефтеГаз-Дем" Жинақтаушы зейнетақы қоры" АҚ
3. "Нұрбанк" АҚ еншілес ұйымы "Атамекен" жинақтаушы зейнетақы қоры"
4. "АМАНАТ ҚАЗАҚСТАН" Жинақтаушы зейнетақы қоры АҚ (бұрынғы атауы
5. "Қазақмыс Жинақтаушы зейнетақы қоры" АҚ
6. "Қорғау" Жинақтаушы зейнетақы қоры АҚ
7. "МЖЗҚ" Жинақтаушы Зейнетақы Қоры" АҚ
8. "Ұлар Үміт" Жинақтаушы зейнетақы қоры (ашық)" АҚ
9. «БТА Банкі» АҚ-ның еншілес ұйымы «БТА Қазақстан Жинақтаушы
10. «Еуразиялық жинақтаушы зейнетақы қоры» («Еуразиялық банк» АҚ еншілес
11. «Қазақстан Халық Банкінің Жинақтаушы зейнетақы қоры» акционерлік қоғамы,
12. «Капитал» Жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ - «Банк ЦентрКредит»
13. «Отан» ашық жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ («АТФ Банк»
14. «РЕСПУБЛИКА» Жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ [15,б.5]
Сонымен қатар, зейнеткерлік жас тұрақты болып келеді және ерлер
Жинақтаушы зейнетақы жүйесі қатысушылармен жүргізілген зейнетақы реформасын жүргізу мерзімінде
салымшыларға қызмет көрсетуді жақсарту;
салымшыларды жинақтаушы зейнетақы жүйесі жөнінде хабардар етіп отыру;
аймақтық бағдарламаларды дамыту;
жарнама қызметтері және олардың нәтижесінде зейнетақылық қызмет көрсету рыногында
Зейнеткердің салыстырмалы саны зейнетақы төлеу және тағайындауға байланысты заң
Зейнетақы жүйесіндегі түбегейлі өзгерістер хронологиясы:
1991 жылға дейін тек қана әлеуметтік сақтандырудың формальды белгілері
- кәсіподақтардың зейнетақыны төлеуге қатысуы;
- өндіріс рентабельдігі бойынша алынатын жарналардың дифференциясы;
- зейнетақы арқылы жұмыссыздық пен отбасына байланысты кейбір
- зейнетақының көп бөлігі мемлекеттік бюджет дотациясы есебінен төленеді,
- жұмыскер өзін-өзі қамтамасыз ету міндетін мойына алмайды.
1991 жылы – Қазақстан республикасында зейнетақы қорының құрылуы, оның
1992 жылы – қосымша зейнетақымен қамтамасыз ету институтын рұқсат
1993 жылы – сақтандыру жарналарының мөлшері көбейтілді.
1994 жылы – зейнетақының хронологиялық төленбеуінің басталуы.
1996 жылы – Қазақстан Республикасы Үкіметінің Қазақстан Республикамыздағы зейнетақымен
1997 жылы – мемлекеттік емес зейнетақы қорлары жөніндегі заң
Жоғарыда айтылғандарға сәйкес, біздің зерттеудің негізгі мәселесі, ұлттық зейнетақы
Зейнетақымен қамтамасыз ету жүйесін реттеудің жаңа ұйымның қызметтері мыналарды
барлық зейнетақы қорларының қызметтерін лицензиялау;
жеке зейнетақы институттарының құжаттарындағы өзгерістерді бекіту;
қорлардың жойылуын, бірігуін, өзгеруін мақұлдау;
қордың жарғылық капиталын жаңа құрылтайшыларға сатуға (немесе беруге) рұқсат
қор қызметтері инспекциялау;
қорды басқарушы алқалық ұйымдардың шақырылуы және қорлардың қызметтерін тиімді
зейнетақы активтерін сақтаушы және оларды басқарушы институттардың қызметтерін тексеруді
Жеке зейнетақы қорларының қызметтерін реттеуші заңның негізгі ережелерін бұзуға
зейнетақымен қамтамасыз ету қызметтерін немесе сәйкес сөздерді жарнамаларда лицензиясыз
зейнетақы қорларының активтерін басқару және сақтау;
құпия мәліметтерді үшінші тұлғаны құлақтандыру немесе теріс мақсатта пайдаланғаны
қатысушыларға қауіп төндіретін инвестициялық қызметтің ережелерін бұзғаны үшін;
жалған мәліметтер бергені үшін.
Зейнетақы жүйесін жаңа жинақтаушы қорлар жүйесін құрудың негізі болуы
Мұнда назарға алатын негізгі аспектілер келесіден тұрады:
зейнетақы қорлары мекемелерінің процедурасы;
зейнетақы жинақтарының есебі;
зейнетақы қорлары активтерін сақтау;
зейнетақы қорларының қаржы құралдарын басқару;
зейнетақы қорларының инвестициялық қызметтері және зейнетақы активтерін бағалау;
қорлардың тұрақтылығын қамтамасыз ету;
қатысушылардың құқықтарын қорғау;
зейнетақымен қамтамасыз ету жүйесін дамыту және салық салу мәселелерін
қорларды өзгерту, біріктіру және жою.
Жоғарыдағы аспектілер зейнетақы қорының маңызды аспектілері. Әрекет етуші заңда
Сондықтан, жергілікті өзін-өзі басқару ұйымдары мен мемлекеттік ұйымдар жинақтаушы
Жинақтаушы зейнетақы жүйесінің негізгі принциптері:
зейнетақы жүйелерін мемлекеттік реттеу;
зейнетақы жинақтарын қалыптастыру үшін азаматтарға жинақтаушы зейнетақы қорларын таңдауға
азматтарға арналған, белгіленген зейнетақының ең кіші мөлшерімен қамтамасыз ету
зейнетақы жинағының құрылуы үшін, жұмысқа қабілетті әрбір азамат қатысуының
азаматтардың зейнетақы жинақтарындағы қаржы салымдарының сақталу тиімділігі;
жинақтаушы зейнетақы қорындағы жинақтарға азаматтардың мұрагерлігіне құқықтарын қамтамасыз ету;
әр азаматтың қосымша ерікті зейнетақы қамтамасыздығына құқығы;
азаматтардың зейнетақы жинақтарының қаржы салымдары арқылы экономикаға үлесі;
жұмыспен қамтушы жұмысшылардың атынан, жұмысшы таңдаған зейнетақы қорына жұмысшылардың
Зейнетақы қорларының міндеттері, сондай-ақ, салымшыларға жыл сайын зейнетақы қорланымының
2015 жылға дейін еліміздің жинақтаушы зейнетақы қоры бұрынғысынша және
Зейнетақы қорлары әрдайым келесі операцияларды жүргізіп отырады:
зейнетақымен қамсыздандыруға құқығы бар адамдармен зейнетақы келісім-шартарын жасау;
салымшыларға жеке зейнтақы шоттарын ашу;
түсетін зейнетақы жарналарын есептеу;
комиссия сыйақысын алу;
басқа қорлардағы қорланымдарды аудару;
қате аударылған жарналарды қайтару;
инвестициялық табысты бөлу;
салымшының өтініші бойынша зейнетақы шартына түзетулер енгізу, атаулы деректемелерді
бір филиалдан басқасына қызмет көрсетуге аудару;
зейнетақы қорланымдарын оны алуға құқығы бар адамдарға төлеу;
қорланымды өтініш бойынша басқа қорға аудару.
Кастодион-банкпен салыстырып тексеру апта сайын, Зейнетақыны төлеу жөніндегі мемлекеттік
Бірқатар операциялар көбіне банк ресімімен ұқсас, атап айтқанда, клиенттерден
Қазақстанда деректердің бірегей базасы қызмет етеді, онда келісімшарт қашан
Зейнетақы қорлары өздері қаражатқа билік жасамайды, олар кастадион-банкте сақтауда
Шартты белгілері:
транзиттік шотқа зейнетақы жарналарын аудару;
қор шоттарына аудару;
қор активтерінің есебі және сақтау;
шоттардың күй – жайы және зейнетақы активтерін инвестициялық басқаруды
жинақтаушы зейнетақы қорларының активтері;
қор қаражатын орналастыруға тапсырмалар;
қор активтерінің мақсатқа сай орналасуына бақылау;
инвестициялық табыс;
кіріс салығы ұсталғаннан кейінгі зейнетақылық төлемдер;
1
2
9 3
4
5
7
6
8
Сурет 4. Жинақтаушы зейнетақы қорлары салымшыларының ақша қаражаттары қозғалыстарының
Зейнетақы активтеріне инвестициялық басқаруды жүзеге асыратын ЖЗҚ мен ұйымдар
Зейнетақы активтерінің қозғалу жүйесіне жинақтаушы зейнетақы қорларының салымшылары, зейнетақы
Әлеуметтік қорғау саласында тұрғындардың ең әлсіз тобы – еңбекке
Міндетті әлеуметтік сақтандыру-азаматтардың еңбек ету қабілетін жоғалтуына немесе жұмысынан
Әлеуметтік қалыптастыру және әлеуметтік сақтандыру категорияларының іс-әрекетінің объективті қажеттілігі
Әлеуметтік арналым қорларын қалыптастырудың екі қағадасы бар:
Ұрпақтар ынтымақтастығының негізінде; жұмыс істейтін ұрпақ жұмыс істемейтіндерді қамтамасыз
Әлеуметтік қорларға, азаматтардың дербес аударымдарының негізінде; негізделген жүйе Қазақстандағы
Бірінші қағидаға негізделген және қазақстан 1998 жылға дейін қолданылған
Зейнетақымен қамсыздандыруға негізделгенмемлекеттік монополия;
Әлеуметтік қамсыздандыру қорларына түсетін міндетті зейнетақы жарналарының топтастырылуы;
Жүйе ішінде қаражаттарды қайта бөлу.
Мұндай жүйе жоспарлы директивалық экономика, еңбекке қабілетті халықтың жұмыспен
90-жылдардың басы мен ортасындағы экономикалық дағдарыс әлеуметтік сақтандыру жүйесінің,
Қазақстанда жүргізіліп жатқан зейнетақы реформасының негізіне қойылған екінші қағиданың
Зейнетақымен қамтамасыз етуді мемлекеттік деңгейде реттеу;
Зейнетақы қорын қалыптастыруға қатысқан 30 жастан төмен емес жастар
Зейнетақы жинақ ақшасын және әлеуметтік қамсыздандырудың басқа нысандарын межелеу;
Зейнетақы қорланымын қалыптастыруға еңбек етуге қабілетті барлық азаматтардың міндетті
Еңбек етуге қабілетті азаматтардың қартайғанда өзін зейнетақымен қамсыздандыру үшін
Инвистициялаудың тиімділігі және зейнетақы жинақ ақшасын қамтамасыз ету;
Жинақтаушы зейнетақы қорларындағы қорланымдарға азаматтардың мұралану құқығын белгілеу;
Қосымша ерікті зейнетақымен қамтамасыздандыруға азаматтарға құқық беру;
Зейнетақы жинақ ақшасын экономикаға инвистициялау – оның дамуына жәрдемдеседі;
Зейнетақыны төлеу еңбек қызметіне тәуелсіз белгіленеді.
Негізделген әлеуметтік саясатты қалыптастыру үшін өзін - өзі қамтамасыз
Жинақтаушы зейнетақы қорларының қызметі көп қырлы, сондықтан да ол
А = Σ(В*R)
Мұндағы А – жыл сайынғы жинақ сомасы,
В – айлық қонрынан алынатын төлемдер,
R – инвистициялық қойылымы,
І - әлеуметтік сақтандыру қорының қалыптасу мерзімі.
Жинақтаушы зейнетақы қорларын таңдай отырып, әрбір салымшы тәуекелдікке бел
Бекітілген заң бойынша, салымшы зейнеткерлік жасқа толғанда зейнетақысын ала
Қартайған шақты лайықты қамтамасыз ету үшін жинақтаушы зейнетақы қорларына
Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік емес зейнетақымен қамсыздандырудың қалыптасу мен дамуына
Нарықтық қатынастар жағдайына адамдардың психологиясы тез өзгеруде, себебі бұрынғы
Қанша дегенмен, жұмыс беруші өзінің ақшасын дұрыс санауды үйренді
Ұсынылып отырған зейнетақыны қамсыздандыру үлгілері зейнетақы қорларының өзіне де
Осы үлгілерді енгізумен зейнетақымен қамсыздандыру бюджет ауыртпалығын азайтады.
Зейнетақымен қамсыздандыру жүйесінің парадоксы мынада-елдің экономикасының жалпы көтерілуі, ұлттық
Қазіргі кезде зейнетақы активтерін инвестициялаудың басты мәселесі-қаржы құралдарын сұсынудың
Бірақ қазіргі таңда, осы ұлттық компаниялардың акцияларына негізделген туынды
Екінші вариант ретінде-Үкіметтің кепілімен әскери қызметкерлерге үй салуға зейнетақы
ЖЗҚ-ның инвестициялық табыстылығына әсер етуші келесі фактор-ол валюталық тәуекел.
Ендігі, екінші мәселе зейнетақы қорларының тәуекел менеджментінің жоқтығы. Бұл
Зейнетақы жүйесінің тағы бір туындаған мәселесі-зейнетақы жарналары азаматтардан еріксіз
Келесі бір мәселе, сақтандыру ұйымдарына аударылуға тиіс зейнетақы жинақтарының
Сақтандыру компанияларының инвестициялық қызметінде кездесетін қиыншылықтары.
Қазіргі кезде, Қазақстанның жүйесі экономикалық жағдайында, сақтандырушылардың өзінің бос
Қазақстанның сақтандыру компанияларының бағалы қағаздар портфелін басқарудың ағымдағы жағдайын
2004-2006 жылдардағы Қазақстан Республикасының сақтандыру нарығын дамыту туралы бағдарламасында
- халықтың табыстылығының төмендігі;
- инвестициялық құралдардың шектілігі;
- әлуетті сақтандырушылардың болашаққа сенімсіздігі;
- халықтың сақтандыру мәдениетінің төмендігі;
- ұзақ мерзімді сақтандыруға экономикалық ынталандырудың болмауы.
Жоғарыда көрсетілгендей, жеке сақтандыру белгілі бір уақытта тұрақты жарнаны
Қазақстан нарығы портфелді инвестициялау қағидаларын қолдануға кедергі болып тұрған
Қазақстан қор нарығының бір кемшілігі болып оның жағдайы туралы
Сақтандыру ұйымдардың мәліметтері, Қазақстан сақтандыру компанияларының жақсы табыс тауып
Сонымен бірге, сақтандыру нарығы мен бағалы қағаздар нарығы бірге,
Сақтандыру компанияларына бағалы қағаздарға салымдар жасау мүмкіншілігін арттыра отырып,
Осылайша Қазақстан сақтаныру нарығында жылдам сандық өсім болғанымен, сапалық
Инвестициялық қорларының қиыншылықтары.
Жалпы біздің нарықта инвестициялық қорлар туралы заң қабылданғаннан
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЗЕЙНЕТАҚЫ ҚОРЛАРЫ ҚЫЗМЕТІНІҢ ҚАРЖЫЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІН ТАЛДАУ
2.1 Жинақтаушы зейнетақы қорларының қызмет негіздерін талдау
Қазақстанның жүргізген зейнетақы жүйесінің қалыптасу белестері алдын-ала қорытынды шығару,
Қазақстанның зейнетақы жүйесі ҚР Үкіметі 1997 жылы еліміздегі зейнетақымен
2009 жылғы 1 қаңтарда 14 жинақтаушы зейнетақы қоры (бұдан
Ұзақ уақыт ішінде (2002 жылғы қаңтардан бастап) қорлар саны
13 заңды тұлғаның қорлардың зейнетақы активтерін инвестициялық басқаруға лицензиясы
Есепті күнде 11 екінші деңгейдегі банк кастодиандық қызметті жүзеге
Қорлар елдің жұмыспен қамтылған халқын жинақтаушы зейнетақы жүйесіне тартуды
Міндетті зейнетақы жарналары бойынша салымшылар (алушылар) шоттарының саны 2009
2009 жылғы 1 қаңтарда міндетті зейнетақы жарналары бойынша салымшылар
Ерікті зейнетақы жарналары бойынша салымшылар (алушылар) шоттарының саны 2009
Ерікті кəсіби зейнетақы жарналары бойынша салымшылар (алушылар) шоттарының саны
Салымшылардың (алушылардың) жинақталған зейнетақы қаражаты 2009 жылғы 1 қаңтарда
Зейнетақы жарналарының жалпы түсуі желтоқсан айында 27,8 млрд. теңгеге
Номиналды кіріс коэффициенті (К2) – зейнетақы активтерінің кірістілігін сипаттайтын
5-сурет мәліметтері негізінде жинақтаушы зейнетақы қорларының номиналдық кіріс коэффициенттері
Cурет 5. 01.01.2009 жылдағы жағдай бойынша «К2» номиналды кіріс
2009 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша Қазақстан Республикасының жинақтаушы
2009 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша Қазақстан Республикасы жинақтаушы
Сурет 6. Қазақстан Республикасының жинақтаушы зейнетақы қорларының активтер жиынтығының
Қазақстан Республикасы жианқтаушы зейнетақы қорлары активтерінің баптары бойынша серпіні
Кесте 1
Қазақстан Республикасы жинақтаушы зейнетақы қорлары активтерінің құрылымы
млн. теңге
Баптар атауы 2007 жыл 2008 жыл Ауытқу
2008/2006 жж., %
Сомасы Үлесі
% Сомасы Үлесі
%
Негізгі құрал жабдықтар 3091,7 10,0 4896,0 7,6 58,4
Материалдық емес активтер 144,1 0,5 317,3 0,5 2,2 есе
Сатуға арналған ұзақ мерзімді активтер - - 0,2 -
Инвестициялық жылжымайтын мүлік - - - - -
Басқа заңды тұлғалардың капиталындағы инвестиция - - - -
Ұзақ мерзімді дебиторлық берешек
1,4 0,004 - - -
Өтелгенге дейін ұсталатын бағалы қағаздар 696,1 2,2 3640,7 5,6
Қолда бар сатуға арналған бағалы қағаздар 14509,9 46,6 36387,8
Мерзімі ұзартылған салықтық талап ету 122,8 0,4 162,4 0,3
Берілген аванстар 400,9 1,3 625,8 1,0 56,1
Өзге активтер 60,2 0,2 401,2 0,6 6,7 есе
Қосалық 132,5 0,4 128,4 0,2 -3,2
Қолда бар сатуға арналған бағалы қағаздар (мүмкін жоғалтуларға арналған
Болашақ кезең дер шығыстары 38,3 0,1 41,8 0,1 9,1
Басқа дебиторлық берешек 27,5 0,1 1422,2 2,2 51,7 есе
Комиссиялық сыйақылар 3736,5 12,0 1127,1 1,7 -3,3 есе
«Кері РЕПО» операциялары 2445,8 7,9 997,6 1,5 -2,5 есе
Туынды қаржы құралдары - - - - -
Сатылатын бағалы қағаздар 647,5 2,1 6651,4 10,3 10,3 есе
Орналастырылған салымдар 3582,2 11,5 2961,3 4,6 -21,0
Ақша қаражаттары 1140,6 3,7 3001,6 4,7 2,6 есе
Активтер жиынтығы 31107,5 100 64447,4 100 2,1 есе
Ескерту: ҚР қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен
Жинақтаушы зейнетақы қорларының комиссиялық сыйақылары зейнетақы активтерінен және инвестициялық
Сурет 7. Қазақстан Республикасы жинақтаушы зейнетақы қорларының комиссиялық сыйақылары
Инвестициялық кірістің төмендеуі ең алдымен әлемдік қаржы дағдарысы салдарынан
Сурет 8. Қазақстан Республикасы жинақтаушы зейнетақы қорларының капитал жиынтығының
Қазақстан Республикасы жинақтаушы зейнетақы қорларының жиынтық капитал көлемі 2006
Келесі кестеде Қазақстан Республикасы жинақтаушы зейнетақы қорларының капитал құрылымы
Кесте 2
Қазақстан Республикасы жинақтаушы зейнетақы қорлары капитал баптары бойынша
млн. теңге
Баптар атауы 2006 жыл 2007 жыл 2008 жыл Өзгерісі,
Көлемі Үлесі, % Көлемі Үлесі, % Көлемі Үлесі, %
Жарғылық капитал 6501,0 31,50 8840,0 30,01 35497,2 74,38 35,9
Сый ақы (қосымша төленген капитал) 33,7 0,16 33,1 0,11
Алып қойылған капитал 0
0
0 0
Резервтік капитал 1662,0 8,07 4164,4 14,14 5064,4 10,61 2,5
Басқа резервтер 1120,7 5,44 1306,3 4,44 784,4 1,64 16,5
Бөлінбеген пайда (жабылмаған шығын) 11268,6 57,72 15109,8 51,30 6352,4
Азшылық үлесі 0
0 0 0 0
Капитал жиынтығы 20586,0 100 29453,6 100 47726,5 100 43,1
Дерек көзі: ҚР қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу
Жинақтаушы зейнетақы қорларының капитал құрамы негізінен жарғылық капитал, резервтік
Екінші жайғасымда үлесі жөнінен жарғылық капитал орналасқан. Капитал құрамындағы
Келесі жайғасымда резервтік капитал орналасқан. Жалпы капитал құрамындағы резервтік
Сонымен, Қазақстан Республикасы жинақтаушы зейнетақы қорлары капитал көлемін талдау
Төмендегі суретте Қазақстан Республикасы жинақтаушы зейнетақы қорларының міндеттемелері бойынша
Сурет 9. Қазақстан Республикасы жинақтаушы зейнетақы қорларының міндеттемелері бойынша
9-сурет мәліметтері негізінде жинақтаушы зейнетақы қорларының міндеттемелер көлемі 2006
Келесі кестеде жинақтаушы зейнетақы қорларының міндеттемелер құрылымы берілген (3-кесте).
Кесте 3
Қазақстан Республикасы жинақтаушы зейнетақы қорлары міндеттемелерінің құрылымы
млн. теңге
Баптар атауы 2006 жыл 2007 жыл 2008 жыл Өзгерісі,
Көлемі Үлесі, % Көлемі Үлесі, % Көлемі Үлесі, %
Алынған ұзақ мерзімді заемдар - - 0 0 2,3
-
Ұзақ мерзімді кредиттік берешек 5,9 0,32 5,9 0,36 5,9
Мерзімі ұзартылған салықтық міндеттеме 17,4 0,95 35,5 2,15 18,3
3-кестенің жалғасы
Алынған аванстар 4,0 0,22 2,4 0,15 0,8 0,01 -66,7
Қызметкерлермен есеп айырысу 371,0 20,32 316,6 19,14 139,6 0,83
Бюджетке берілетін салықтар және басқа да міндетті төлемдер бойынша
Қысқа мерзімді кредиттік міндеттемелер 877,2 48,05 476,3 28,80 872,9
Қысқа мерзімді бағалау міндеттемелері - - 12,0 0,72 16,7
Басқа да міндеттемелер 234,1 12,82 624,1 37,74 15491,4 92,65
Міндеттемелер жиынтығы 1825,7 100,00 1653,8 100 16721,0 100 -10,4
Дерек көзі: ҚР қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу
Жинақтаушы зейнетақы қорларының міндеттемелері құрылымында 2006 жылы қысқа мерзімді
Сонымен қатар, кестеден жинақтаушы зейнетақы қорларының басқа да міндеттемелері
Жинақтаушы зейнетақы қорлары міндеттемелерінің жиынтығы есепті кезеңде өткен кезеңмен
Сонымен, Қазақстан Республикасы жинақтаушы зейнетақы қорларының ағымдағы жағдайына талдау
2.2 Жинақтаушы зейнетақы қорларының инвестициялық қызметі және оны талдау
«Қазақстан Республикасының зейнетақы жүйесі туралы» Қазақстан Республикасы заңына өзгертулер
Жинақтаушы зейнетақы қорларына заңмен Қазақстан Республикасының Ұлттық банкімен зейнетақы
Қолданыстағы зейнетақы жүйесі кемшіліктері болғанына қарамастан республикада жинақтаушы зейнетақы
ЗАИБЖАҰ-ның негізгі міндетінің бірі – зейнетақы қорындағы инвестициялық қызметті
Классикалық теория бойынша инвестициялық қоржын басқыншылдық, бірқалыпты және сақтанымпаздық
Кесте 4
Зейнетақы активтерін инвестициялауда қолданылатын қаржылық құралдар
Қаржылық құралдар Мөлшері
ҚР-ның кепілдік берген бағалы қағаздар мен мемлекттік бағалы қағаздар(басқа
ҚР-ның жергілікті атқарушы органдары шығарған мемлекеттік бағалы қағаздары, (басқа
ҚР-ның Ұлттық банкінің және екінші деңгейлі банк салымдары 20%-дан
Ет мемлекеттердің бағалы қағаздары, шетел эмитентерінің мемлекеттік емес бағалы
ҚР-ның ұйымдарының ипотекалық облигациялары 20%-дан жоғары емес
«Қазақстан Даму банкі» АҚ-ның кепілдемесі бойынша шығарылған «Қазақстан Даму
Халықаралық стандартқа сай таза бағалы металлдар 5%-дан жоғары емес
Осы аталған шектерден басқа кез келген қаржылық құрал екі
Осы орайда Қазақстан Республикасы жинақтаушы зейнетақы қорларының инфестициялық қызметтеріне
Сурет 10. 01.01.2009 ж. ЖЗҚ жиынтық инвестициялық қоржынының құрылымы,
Сурет 11. 01.01.2008 ж. ЖЗҚ жиынтық инвестициялық қоржынының құрылымы,
10,11-суреттерде көрсетілгендей, Қазақстан Республикасы жинақтаушы зейнетақы қорларының инвестициялық қоржыны
Төмендегі кестеде жинақтаушы зейнетақы қорларының 2006-2008 жылдардағы инвестициялық қоржынының
Кесте 5
ЖЗҚ жиынтық инвестициялық қоржынының 2006-2007 жж. өзгеру серпіні
млн. теңге
Қаржы құралдары 2006 жыл 2007 жыл 2008 жыл
млн. теңге %-бен млн. теңге %-бен млн. теңге %-бен
ҚР мемлекеттік бағалы қағаздары, оның ішінде
- ҚР еурооблигациялары
- Қаржы министрлігінің бағалы қағаздары
- Ұлттық Банктің ноттары 212036
699
174709
36628 23,61
0,08
19,45
4,08 303364
0
260071
43294 25,38
0,00
21,76
3,62 425228
0
340989
84239 30,85
0,00
24,74
6,11
Шетел эмитенттерінің мемлекеттік емес бағалы қағаздары
- акциялар
- облигациялар 70887
538
70349 7,89
0,06
7,83 103928
20759
83169 8,70
1,74
6,96 142727
37532
105195 10,35
2,72
7,63
Шетел инвестициялық қорларының пайлары 61 0,01 0 0,00 0
Халықаралық қаржы ұйымдарының бағалы қағаздары 0 0,00 1288 0,11
Шетел эмитенттерінің мемлекеттік бағалы қағаздары 206 0,02 34599 2,89
Тазартылған алтын 4522 0,50 22698 1,90 22308 1,62
ҚР эмитенттерінің мемлекеттік емес бағалы қағаздары, оның ішінде
- акциялар
- облигациялар, оның ішінде
Шетел валютасында номинирленген
Теңгеге номинерленген 464198
211094
253104
1455
250673 51,70
23,51
28,19
0,16
27,91 553603
189762
363841
2495
361346 46,32
15,88
30,44
0,21
30,23 638693
135706
502987
37667
465320 46,34
9,85
36,49
2,73
33,76
Екінші деңгейдегі банктердегі салымдар 146087 16,27 176834 14,80 123483
Туынды бағалы қағаздар 0 0,00 -1226 -0,10 3233 0,23
жиынтығы 897997 100 1195089 100 1378393 100
Ескерту: ҚР қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен
5-кестеде көрініс тауып отырғандай, Қазақстан Республикасы жинақтаушы зейнетақы қорларының
Келесі жайғасымда Қазақстан Республикасы мемлекеттік бағалы қағаздары орналасқан.
Және де үшінші жайғасымда 2006-2007 жылдары екінші деңгейдегі банктердегі
Шетел инвестициялық қорларының пайлары, халықаралық қаржы ұйымдарының бағалы қағаздары
Жалпы 5-кестеге жүргізілген талдау нәтижесінде Қазақстан Республикасы жинақтаушы зейнетақы
11-суретте Қазақстан Республикасы мемлекеттік бағалы қағаздарына жаслынған инвестициялардың өзгеру
Сурет 11. ҚР мемлекеттік бағалы қағаздарының 2006-2008 жж.
11-суретте көрсетілгендей, жинақтаушы зейнетақы қорларының Қазақстан Республикасы мемлекеттік бағалы
12-суретте шетел эмитенттерінің мемлекеттік емес бағалы қағаздарына инвестициялау көлемінің
Сурет 12. Шетел эмитенттерінің мемлекеттік емес бағалы қағаздарының
12-суретте көрсетілгендей, жинақтаушы зейнетақы қорларының шетел эмитенттерінің мемлекеттік емес
13-суретте Қазақстан Республикасы жинақтаушы зейнетақы қорларының шетел эмитенттерінің мемлекеттік
Сурет 13. Шетел эмитенттерінің мемлекеттік бағалы қағаздары бойынша
Келесі суретте Қазақстан Республикасы жинақтаушы зейнетақы қорларының Қазақстан Республикасы
Сурет 14. ҚР эмитенттерінің мемлекеттік емес бағалы қағаздары
14-сурет мәліметтеріне сүйенетін болсақ, жинақтаушы зейнетақы қорларының Қазақстан Республикасы
Төменде Қазақстан Республикасы эмитенттерінің мемлекеттік емес бағалы қағаздарының құрылымы
Сурет 15. ҚР эмитенттерінің мемлекеттік емес бағалы қағаздарының
15-суретте көрініс тауып отырғандай, Қазақстан эмитенттерінің мемлекеттік емес бағалы
Сурет 16. ҚР эмитенттерінің мемлекеттік емес бағалы қағаздарының
16-суретте Қазақстан Республикасының эмитенттерінің мемлекеттік емес бағалы қағаздарының 2008
Жалпы, Қазақстан Республикасының эмитенттерінің мемлекеттік емес бағалы қағаздарының құрылымында
Келесі суретте Қазақстан Республикасы жинақтаушы зейнетақы қорларының екінші деңгейдегі
Сурет 17. Екінші деңгейдегі банктердегі салымдар бойынша 2006-2008
17-сурет мәліметтерінің негізінде қорлардың екінші деңгейдегі банктердегі салымдарының көлемі
Қазақстан Республикасы жинақтаушы зейнетақы қорларының инвестициялық қызметін қорытындылайтын болсақ,
Яғни, әлемдік қаржылық дағдарыс салдарынан болған халықаралық қаржы нарығындағы
ҚАРЖЫЛЫҚ ДАҒДАРЫС ЖАҒДАЙЫНДА ЗЕЙНЕТАҚЫ ҚОРЛАРЫНЫҢ ҚЫЗМЕТІН ЖЕТІЛДІРУ МӘСЕЛЕЛЕРІ
Дағдарыс жағдайында жинақтаушы зейнетақы қорларының қызметін оңтайландыру
Жинақтаушы зейнетақы қорларының инвестициялық табыстылығының төмендеуі, соған сәйкесті көптеген
Болашақ зейнеткерлерді ең бірінші толғандыратын нәрсе – ол жиналымдардың
Расында да, жинақтаушы зейнетақы қорлары бүгінде айтарлықтай күрделі жағдайда
Осындай жағдайда зейнетақы активтерін экономиканың нақты секторында пайдалану тығырықтан
Ең маңызды инвестициялық мәселе қор нарығының, дәлірек айтқанда, акциялар
Қазақстандық бағалы қағаздар нарығының даму бағыттарының басымдығы ретінде
инвестициялау мүмкіндіктерін әрі қарай кеңейту;
қазақстандық акциялар және мемлекеттік емес облигациялардың сапасы мен тартымдылығын
ұжымдық түрде инвестициялау арқылы нақты экономикаға тұрғындардың қаражаттарын тарту
бағалы қағаздар нарығына қатысушылардың қызметіне бақылау жүйесін дамыту.
Бағалы қағаздар нарығындағы қаржылық құралдар тізімін кеңейтуге мүмкіндік беретін
Нәтижесінде, Қазақстанның қаржы жүйесі өзінің негізгі мақсатына жақындай түседі
Жалпы алғанда кез келген зейнетақы жүйесінде мемлекеттік құқықтық, ұйымдық,
зейнетақымен қамсыздандырудағы нормативтік-құқықтық базасының нақты болуы;
жинақтаушы зейнетақы жүйесіндегі институционалдық саясатты әзірлеу және жүзеге асыру;
жинақтаушы зейнетақы жүйесінің дамуы, қадағалау әдістерінің ұйымдастырылуы және қағидалардың
Қазіргі кезде жинақтаушы зейнетақы қорының қызметтерін бақылаушы және реттеуші
Жинақтаушы зейнетақы жүйесін дамытуда нормативтік-құқықтық актілерге өзгертулер мен толықтырулар
2005 жылы 16 маусымда «Қазақстан Республикасының зейнетақымен қамсыздандыру
Зейнетақы секторын қадағалау және реттеу Агенттігінің бағдарламасының негізгі мәселелері:
зейнетақы активтерінің қаржылық құралдар қатарын көбейту;
жинақтаушы зейнетақы қоры зейнетақы активтерінің табыстылық деңгейін жоғарылату.
Жинақтаушы зейнетақы қоры мен ЗАИБЖАҰ –ды дамыту мақсатында
ҚР-ның Үкіметінің жинақтаушы зейнетақы жүйесін дамыту бағдарламасының негізгі мақсаты
Қазақстан Республикасының Президентінің жолдауы және жинақтаушы зейнетақы жүйесін дамыту
Өзгерістер мен толықтыруларды енгізу негізінде қарастырылатын мәселелер:
2005 жылдың 1 шілдесінен бастап зейнетақы төлемінің мемлекеттік мөлшерлемесін
міндетті зейнетақы жарнасын төлеу тиімділігін қамтамасыз ету және «бір
Жинақтаушы зейнетақы қорларының қызметін оңтайландыру негізінде келесілер қарастырылады:
Халықты жинақтаушы зейнетақы жүйесімен қамтудың ұлғаюы. Бұл шаралар фермерлік
Жинақтаушы зейнетақы жүйесіндегі субъектінің жауапкершілігін анықтау және салымшының қызығушылығын
Жинақтаушы зейнетақы жүйесі субъектілеріне қадағалауды жетілдіру. Уәкілетті органның автоматтандырылған
Бұл тапсырмаларды орындау тек мемлекеттік уәкілетті органдарға ғана емес,
Жинақтаушы зейнетақы қорлары зейнетақы активтерінің сақталуы, зейнетақы активтерін инвестициялау
Экономикалық дамыған елдерде зейнетақы ақшалары көбіне-көп өз кезегінде мемлекеттің
Тағы бір мысал – Қытай. Онда инфрақұрылымдық облигациялар есебінен
Зейнетақы жиналымдарының бір бөлігін жолдардың, бөгеттердің, мұнай-газ құбырларының құрылысына
Қазақстандық мамандар да зейнетақы жиналымдарын инфрақұрылымдық жобаларды қаржыландыру үшін
Қазіргі уақытта, мамандардың бағалауы бойынша, зейнетақы инвестицияларын негізгі капиталды
Бұл жағдайдағы ең бастысы – сауатты инвестициялауды қамтамасыз ету.
Сөйтіп, жинақтаушы зейнетақы қорлары қаржыларын инфрақұрылымдық нысандарға инвестициялау мәселесі
Жинақтаушы зейнетақы жүйесі қаржыларын тарту мемлекет кепілдік беретін қаржы
Зейнетақы қорлары қызметінің тұрақтылығын қамтамасыз етуде зейнетақы активтерін инвестициялауды
Зейнетақы жүйесі тиімділігі критерилерінің бірі оның қаржылық тұрақтылығы
Теориялық-әдістемелік аспектіде әртараптандырудың мәні болашақта пайда алуды қамтамасыз ететін
Зейнетақы активтері қаражаттарын әртараптандыру келесі жағдайларға байланысты өзекті болып
Әртараптандыру – бұл тәуекел дәрежесі бойынша әртүрлі активтерге қаражаттар
Қарапайым әртараптандыру бір санаттағы қаржы құралдарының бірнеше бағалы қағаздарын
Инвестициялауға кешенді тәсілдеме тәуекелді басқару процесін оңтайландыруды және көпдеңгейлі
Жасалған инвестициялық саясат инвестицияларды әртараптандыруды сауатты әдістемелік негіздегенде ғана
Экономикалық дамыған елдерде зейнетақы қорларының пайда болуы бағалы қағаздарға
Жинақтаушы зейнетақы қорлары активтерін әртараптандыру өнеркәсіптік вирмаларды қаржыландыру көздерін
Жинақтаушы зейнетақы қорларының инвестицияларын кең әртараптандыру капитал айналымы процесімен
Қоржын құрамына кіретін акциялардың құнын бағалауда бірнеше үлгілер қолданылады.
Аталған үлгінің негізгі идеясы бағалы қағаздың әділ бағасы осы
Зейнетақы бизнесінің менеджерлері тез өсетін, тұрақты бағалы қағаздарды іздестіруге
Акцияларға жасалатын инвестицияларды бағалау процесінде бағамдарды және табыстылықты болжауға
Қор нарығы тенденцияларының сипаттамалары үшін нарықтық қоржын түсінігі қолданылады.
Әдетте нарықтық қоржын ретінде бағалы қағаздарды сатудың негізгі бөлігі
Дамыған экономикада нарықтық қоржын табыстылығы өзгеруінің тенденцияларын бағалау үшін
Егер дамыған елдерде зейнетақы активтерін әртараптандыру бірнеше ондаған салалар
Сол себепті Қазақстан үшін түрлі топтар арасында олардың тәуекел
Зейнетақы қорлары үшін инвестициялардың стратегиялық, ұзақ мерзімді аспектісі өзекті
Қорытындысында келесіні атап көрсетуге болады. Жинақтаушы зейнетақы қорлары активтерін
ҚОРЫТЫНДЫ
Ғаламдық қаржы дағдарысы әлемдік экономикалық дағдарыстың құрамдас бөлшегі ретінде
Қаржылық дағдарыс қаржы жүйесінің барлық сфераларына өз әсерін тигізді.
Жинақтаушы зейнетақы қорының зейнетақы активтерiн инвестициялық басқаруды зейнетақы активтерiн
Жинақтаушы зейнетақы жүйесі қатысушылармен жүргізілген зейнетақы реформасын жүргізу мерзімінде
салымшыларға қызмет көрсетуді жақсарту;
салымшыларды жинақтаушы зейнетақы жүйесі жөнінде хабардар етіп отыру;
аймақтық бағдарламаларды дамыту;
жарнама қызметтері және олардың нәтижесінде зейнетақылық қызмет көрсету рыногында
Қазақстан Республикасы жинақтаушы зейнетақы қорларының ағымдағы жағдайына талдау нәтижесінде
Қазақстан Республикасы жинақтаушы зейнетақы қорларының инвестициялық қызметін қорытындылайтын болсақ,
Яғни, әлемдік қаржылық дағдарыс салдарынан болған халықаралық қаржы нарығындағы
Ең маңызды инвестициялық мәселе қор нарығының, дәлірек айтқанда, акциялар
Қазақстандық бағалы қағаздар нарығының даму бағыттарының басымдығы ретінде
инвестициялау мүмкіндіктерін әрі қарай кеңейту;
қазақстандық акциялар және мемлекеттік емес облигациялардың сапасы мен тартымдылығын
ұжымдық түрде инвестициялау арқылы нақты экономикаға тұрғындардың қаражаттарын тарту
бағалы қағаздар нарығына қатысушылардың қызметіне бақылау жүйесін дамыту.
Бағалы қағаздар нарығындағы қаржылық құралдар тізімін кеңейтуге мүмкіндік беретін
Осы орайда, жинақтаушы зейнетақы қорларының қаржылық дағдарыс жағдайында қызметін
жинақтушы зейнетақы жүйесімен халықтың толық көлемде қамтылуы және ерікті
жинақтаушы зейнетақы қорының салымшыларының жасырындылығы және міндетті зейнетақы жарналарымен
міндетті зейнетақы жарнасы бойынша агенттің берешегін төмендету;
жинақтаушы зейнетақы қорындағы міндетті зейнетақы жарнасының толық сақталуына мемлекеттің
жинақтаушы зейнетақы қоры мен ЗАИБЖАҰ-ның жауапкершілігін анықтау және салымшының
зейнетақы активтерін басқару тиімділігін жоғарылату;
зейнетақы активтерінде ұзақ мерзімді қаржы құралдарының үлесін ұлғайту;
жинақтаушы зейнетақы қорларының қоржынындағы қаржы құралдарының валюталық тәуекел мен
ұзақ мерзімді индекстелген мемлекеттік бағалы қағаздарды шығару;
жобалық инвестициялауды дамыту және акция нарығын жандандыру;
жинақтаушы зейнетақы жүйесіндегі субъектілерге қадағалаудың тиімділігін жоғарылату және дамыту.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Назарбаев Н. Қазақстан-2030. Президенттің Қазақстан халқына үндеуі – Алматы:
Өтебаев Б.С. Мемлекеттік бюджет: Оқулық. – Алматы: Экономика, 2006.
Ілиясов Қ.Қ, Құлпыбаев С. Қаржы: Оқулық. – Алматы: 2005
Мырзабеков С. Зейнетақы жүйесін реформалау тәжірибесі.//Сыр бойы, 2005 жыл
Қасымбекова Г. Накопительные пенсионные системы.//Ценные бумаги. Июнь, 2005 г
«Қазақстан Республикасы зейнетақымен қамсыздандыру туралы» Заңы 1997 жыл 20
«Қазақстан Республикасы азаматтарын зейнетақымен қамсыздандыру және әлеуметтік қорғау». Нормативтік,
Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру жүйесі//Егеменді Қазақстан 2008 жыл 16
Алдамберген А.У. Проблемы и перспективы эффективного управления пенсионными активами
ҚР қаржылық ұйымдар және қаржылық нарықты реттеу, бақылау Агенттігінің
Баймуратов У.Б., Тулепбаев К. «Пенсионная реформа: итоги, проблемы. //
Каржаубаева О.Ж. Финансовый механизм функционирования пенсионного фонда.//АльПари, №1, 2007
Дүйсембаев К.Ш. Қаржыны басқару жүйесіндегі аудит пен талдау (теория
Әлимұхамбетов Н. Қазақстан Республикасы зейнетақы реформасын іске асыру қорытындысы//
Құрманов А. ҚР болашақ зейнеткерлерінің қорғалуы мәселелері – мемлекеттік
Джумабеков А. Накопительная пенсионная система Республики Казахстан//Рынок ценных бумаг
Бекбердиев Б.Д. Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамтамасыз етудің теориялық аспектілері//
Мырзабеков С. Зейнетақы жүйесін реформалау тәжірибесі // Сыр бойы.
Горбунов А.Р. Управление финансовыми потоками. Проект «сборка холдинга». Издание
Кис Де Конинг. Пенсионная система: Казахстан.// Аль Пари, №3,
Сатубалдина А. Теоретические аспекты инвестирования пенсионных активов//АльПари, №4, 2007
Есали А. Зейнетақы қорларына салымшы тартар тетік қайсы?//Егемен Қазақстан,
«Жинақтаушы зейнетақы жүйесі».//Банки Казахстана №8, 2005
Бекбердиев Б.Д. Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамтамасыз ету проблемалары.// Қаржы-қаражат,
Тулепбаев К., Сатубалдина . Социально-экономические приоритеты инвестиции активов пенсионных
Гурвич Е.Т., Хотулев Е.Л., Чеботарева Н.А. Пенсионная реформа и
Смағұлова Қ.Ә және т.б. Қаржы, ақша айналысы және несие:
Карабалаева Г. Параметры конкурентоспособности казахстанских накопительных пенсионных фондов.// Қаржы
Жонкебаева Р. Государственное регулирование НПС Казахстана // Рынок ценных
Проблемы повышения инвестиционной активности в экономике России//Проблемы теории и
Шарп У.Ф., Александер Г.Д., Бейли Д.В. Инвестиции. Пер с
Фабоцци Ф. Управление инвестициями. М.: ИНФРА-М, 2000, С. 312
Тулепбаев К., Еспенбетова Б. Теоретические основы диверсификации инвестиций активов
Ескерту: [5] әдебиеттен алынған
Ескерту: [12] әдебиеттен алынған
[14] әдебиеттен алынған
[19] әдебиеттен алынған
Ескерту: ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен
Ескерту: ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен
Ескерту:ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау
4 Ескерту:ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен
Ескерту:ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау
Ескерту:ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау
Ескерту:ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау
Ескерту:ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау
Ескерту:ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау
Ескерту:ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау
Ескерту:ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау
Ескерту:ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау
Ескерту:ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау
Ескерту:ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау
5
Зейн-қ
төлем
Зейн-т
жарна
Жзқ Банк кастодион
ООТУПА
Зейнетақы төлеу
МЗТО
Зейнетақы төлеу
Агент
ҚР қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу және қадағалау
Мемлекеттік жинақтаушы зейнетақы қорлары
Мемлекеттік емес жинақтаушы зейнетақы қорлары
Жинақтаушы зейнетақы қорлары
Мемлекеттік зейнетақы төлеу орталығы
Кастодиан банктер
Инвестициялық басқаруды жүзеге асыратын ұйым
1.Жасына байланысты
2.тұрақты тұрғылықты мекен-жайын өзгерткенде
3. Мұрагерлерге төлемлдер
ЖЗЕ
ЖЗЕ
ЖЗЕ
Бүкіл ел зейнетақы салысшылары
Зейнетақы төлеу жөніндегі мемлекеттік орталық
Жинақтаушы зейнетақы қоры
Кастодиан
Зейнетақылық активтерге инвестициялық басқаруды жүзеге асыратын ұйым
Жинақтаушы зейнетақы қорлары
Қр-да жинақтаушы зейнетақы қорының қаржылық ресурстарын басқару
Жинақтаушы зейнетақы қорларында қаржылық басқару мәселелері
Зейнетақы жүйесі туралы
Қазақстан Републикасының зейнетақы нарығына экономикалық талдау
ЖИНАҚТЫҚ ЗЕЙНЕТАҚЫ ҚОРЫНЫҢ ҚАЗІРГІ КЕЗЕҢДЕ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТИІМДІЛІГІН АРТТЫРУ ЖОЛДАРЫ
Жинақтаушы зейнетақы қорларының зейнетақы активтерін талдау
Жинақтаушы зейнетақы қорлары - мемлекеттік жинақтаушы зейнетақы қоры мен мемлекеттік емес жинақтаушы зейнетақы қорлары
Жинақтаушы зейнетақы жүйесінің түсінігі және оның кызмет ету механизімі
Жинақтаушы зейнетақы жүйесінің теориялық негіздері