Көріп қабылдауы
Мектепке дейінгі баланың есте сақтау қабілетінің ерекшеліктері
Мазмұны
Кіріспе........................... 7
1 Қабылдау процесінің ғылыми - теориялық негіздері.......
1.1 Шетел, отандық ғалымдардың еңбектеріндегі қабылдау мәселесі туралы
9
1.2 Баланың құрастыру іс-әрекетіндегі қабылдаудың алатын орны... 19
1.3 Құрастыру іс - әрекеті кезінде балалардың кеңістікті
2 Мектепке дейінгі балалардың құрастыру процесіндегі қабылдау ерекшелігін
2.1 Балабақша бағдарламасының мазмұны. Балаларды құрастыруға (конструкциялауға) үйретудің
2.2 Зерттеу жұмыстары және олардың нәтижелерін талдау.... 34
41
48
Қорытынды........................
Пайдаланған әдебиеттер тізімі................
Қосымшалар.........................
64
67
69
Кіріспе
Тақырыптың көкейкестілігі: Бүгінгі қоғам мүддесіне лайықты жан-жақты
Қазақстан Республикасы Ата заңының қағидалары, «Білім туралы» Заңы
Президент Н.Ә.Назарбаев 2001 жылы ақпанда білім және ғылым
Білім беру және ғылым саласына елеулі өзгерістер енгізіп
Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейін білім беруді дамыту
Бала бақша жұмысын қайта жаңғырту сияқты мақсаттар жүзеге
Мектепке дейінгі балалардың құрастыру іс-әрекетіндегі қабылдауын қалыптастыру
Қабылдау - айналадағы ортаның заттары мен құбылыстары адамның
Кеңістіктегі объектілерді қабылдау – күрделі процесс. Дүниедегі заттардың
Қашықтық пен заттар көлемін қабылдауда көздің конвергенциясы
Заттың бағытын қабылдау көздің торлы қабығындағы сәулеленумен қатар
Уақыт та – материяның өмір сүруінің объективті шындық
Құрастыру - белгілі мақсатқа бағытталған процесс. Оның нәтижесінде
Құрастыру барысында қандай да бір құрастырмалы затты немесе
Құрастыру іс - әрекеті құрастыру тәсілдерін немесе құрылыс
Құрастыру затты көріп, оның атқаратын қызметін түсіне білуін
Құрастыру іс-әрекеті бұл істің өз тәсілдерін құрастыруды тұрғызумен
Сонымен, „Қарлығыш“ атты баламалы бағдарламасында құрастыруға үлкен мән
«Құрастыру» деген атау түрлі бөліктердің, элементтердің өзара жағдайын
Техникалық құрастыруға құрылыс материалдан:
геометриялық пішіндегі ағаш бөліктері;
түрлі құрастыру бөліктерді бекіту тәсілі;
ірі габариттік блок модулі;
• қағаздан, картоннан, қораптан және басқа материалдардан құрастыру
Техникалық құрастыруда балалар шынайы объектіні құрастырады мекеменің төбесі
Балалар көркемдік құрастыруда бейнені жасауда қағазды, табиғи, қалдық
Осылайша, құрастыру әр түрлі материалдан тұруы мүмкін:
дәстүрлі қағаз, түрлі картон және картон қорапша;
тіс пастасы, шырын қораптары;
табиғи материалдар (жаңғақ, бүршік, ұлу қабыршағы);
графикалық, кескіндемелік, пластикалың материал және т.с.с.
Барлық материалдарды жекелей, сонымен бірге, мүмкіндігінше өзара біріктіріп,
Макет құрастыру да шығармашылық құрастыру әрекетіне жатады және
Макеттер әр түрлі болуы мүмкін: еден, үстел үсті,
Ұрпақтың өсіп-өркендеуі, жан-жақты дамуы болашағымыздың гүлденуіне жол ашады.
Зерттеу мақсаты: құрастыру сабағында балалардың қабылдау ерекшелігінің мәнін
Зерттеу нысаны: құрастыру сабағы.
Зерттеу пәні: мектепке дейінгі балалардың құрастыру процесіндегі
Зерттеудің ғылыми болжамы: егер құрастыру процесінде қабылдау ерекшелігі
Зерттеу міндеттері:
- «қабылдау», «көріп қабылдау», «естіп қабылдау», «қимыл
қозғалыс арқылы қабылдау», «кеңістікті бағдарлау», «құрастыру»,
«сенсорлық» ұғымдарының мәнін ашу;
- балалардың конструкциялық процесіндегі форманы, көлемді,
кеңістікті қабылдау ерекшелігін анықтау,
- конструкция сабағының мазмұнын ғылыми-теориялық тұрғыдан
негіздеу;
- құрастыру сабағында балалардың қабылдау ерекшелігін ескерудің тиімділігін
Зерттеудің теориялық және әдіснамалық негізі: мектеп жасына дейінгі
Зерттеу нәтижелерінің сынақтан өтуі: Қарағанды қаласының «Балдырған» балабақшасында
Дипломдық жұмыстың құрылымы: дипломдық жұмыс кіріспеден, екі тараудан,
1 Қабылдау процесінің ғылыми-теориялық негіздері
1.1 Шетел, отандық ғалымдардың еңбектеріндегі қабылдау мәселесі туралы
Қабылдау - айналадағы ортаның заттары мен құбылыстары адамның
Адам түйсік арқылы заттар мен нәрселердің жеке қасиеттерін,
Қабылдауда заттардың құбылыстардың түсі, дыбысы, дәмі, иісі, формасы
Қабылдау құрамына адамдардың өмір тәжірбиесі білімнің де
Гештальтпсихологтар қабылдау тұтастығын заттармен құбылыстардың объективті тұтастық
Сонымен, қабылдау дегеніміз – заттар мен құбылыстардың өз
Қабылдаудың физиологиялық негізі – үлкен ми сыңарлары қабындағы
Мысалы, біз раушан гүлінің бейнесін қабылдағанда, ең алдымен,
Қабылдаудың түрлері. Қайта талдағыштың басым екендігіне байланысты көру,
- көріп қабылдау (суретті, көрмені көріп).
-естіп қабылдау (әңгіме, ән т.б.)
- сипап қабылдау (заттың оның бөлшектерінің сапау арқылы
Кез келген қабыдау прцептивтік жүйенің яғни біреу емес
Мысалы: заттарды шалып қарағанда көз көп қимыл жасайды,
Түстерді қабылдау. Түстерді қабылдау үшін, сезім органдары икемделіп,
болмайды, ол үнемі қабылдаудың бір түрінен екіншісіне ауысқанда
Мысалы: жарықтан қараңғыға немесе керісінше қараңғыдан жарыққа
Егер бір уақыттың ішінде көзге ұзындығы 300 нен
Қабылдаудың негізгі ерекшеліктері:
Сезімдік таным процесі ретінде қабылдаудың өзіне тән ерекшеліктері
а) Қабылдаудың тұтастығы. Бұл қасиет бойынша заттар мен
ә) Қабылдаудың мағыналылығы. Қабылданған объект тұтас болады, оның
б) Қабылдаудың таңдамалылығы толып жатқан объектілердің бірін таңдап
атайды. Бұл заттың кескіні (фигурасы) мен фоның
в) Қабылдаудың тұрақтылығы (константтылығы). Сыртқы жағдайдың өзгеруіне қарамастан
г) «Апперцепция» - латын сөзі, қазақша қабылдауға қосымша
мазмұнын қабылдауда мұның маңызы ерекше. Бұрынғы тәжірбелер
ғ) «Иллюзия» - латын сөзі, мағынасы – алдану.
мысалы. Әдетте, қабылдау заты мен оның сезілген бейнесі
Жүйке жүйесінің ауыруға шалдығуына байланысты жалған, теріс, бұрмаланған
Бақылау және бақылампаздық
Бақылау не байқау дегеніміз – белгілі мақсат қойып,
Бақылампаздық – адамға ерекше бір пайдалы қасиет. Бұл
Ы. Алтынсариннің «Үш жолаушы» деген әңгімесінде түйесін
Мал бағып тіршілік еткен қазақ жұрты әрбір мал
Бақылау белгілі бір заттар мен құбылыстарды жүйелі түрде
Материалистік ілім материя мен болмыстың өмір сүруінің екі
Кеңістіктегі объектілерді қабылдау – күрделі процесс. Дүниедегі заттардың
Қашықтық пен заттар көлемін қабылдауда көздің конвергенциясы
Заттың бағытын қабылдау көздің торлы қабығындағы сәулеленумен қатар
Уақыт та – материяның өмір сүруінің объективті шындық
Уақыт қабылдауда субъективтік мезеттер ерекше орын алады. Өткен
Қабылдаудағы типтік айырмашылықтар:
Қабылдау барлық адамдарда бірдей бола бермейді. Мұнда топ
Қабылдауда қабылданған нәрселердің қасиет – сипаттарына, ұсақ түйектеріне
Алайда, баланың қабылдауының жаңа іс - әрекеттерді игеруі
Психолог М.И.Лисина зерттеуі бойынша баланын ең алғашқы танымдық
Балалар психологиясында мектепке дейінгі бала әлі де болса,
заттың өзіне ұнаған бөлігін ғана көзбен көріп, сыртқы
3 жастан бастап бала үзік сызықпен сызылған бейнені
Мектепке дейінгі балалармен көлемдіктің қатынастығын қалай қабылдауын Данюшевская
Ф.Р.Розенфельдтің тәжірбиесінде балаларға бір кезде тері сезімі арқылы,
Фолькелт екі объектілерден тұрған таддау әдістемесін қолданып (коңыраудың
Конструкциялау әрекетінін басқа түрлеріне қарағанда балалардың техникалық
жақты дамуы үшін өте маңызды. Көптеген көрнекті техника
Мектепке дейінгі балалардың алдындағы балалармен форманы қабылдау процессін
Балалар әлі пішіндердің нұсқасын көзқарасымен қарап үлгермейді, бұл
Л.А Венгердің тәжірибесінде 2-3 жасар балалардың алдында іші
З.М. Истомин, С.Н. ІІІабалин, Б.Н. Хачапуридзе, Н.Г. Салмин,
зерттеулерінде көрсеткендей, зат формасын белгілеу баланын басқа заттардан
Балалардың тануы бойынша «кеңістік әрекетін модельдеуін» меңгеруін кездейсоқ
Мектепке дейінгі кезеңде бастапқыда қажетті жалпы түсінікті қалыптастыру
Егер түйсік сыртқы дуние заттар мен құбылыстарынын жеке
Сонымен церебральды тамырдың орта аралық байланыстың жоғарғы пластикасы
Бұл кезенде қабылдаудың сапасының дамуының эффективті компенсациясы ретінде
Перцептивті оқу процесінде қабылдау сапасының дамуының сөйлеуде перцептивті
Заттылығы сыртқы әлемнің
Тандамалық қабылдаудың олардың көп түрлі ортасының көрінісі және
(Көз - қолдың) бірлік жүйесі баланың затты -
Затты практикалық қызмет процесінде интермодельді қабылдауды дамыту әдістемесі
Материал. Түзету сабақтарында конструктордың әртүрлі қиышпылық дәрежесі, олардың
Оқытатын тапсырмаларды орындаудағы стратегиялар мен қабылдаулар. Баланың затпен
Балаларда затты жазықтық елестетуді, затың жазықтықта орналасуьн жүзеге
Қабылдау біртұтастылығы біртұтасты
Құрлымдық және детальдық қабылдау процесінде олардың бірін берілген
Қазіргі кезеңдегі әдебиеттерді нормалды көру барысында қабылдаудың біртұтастығын
Біздің зерттемелерде нашар көретін балаларда көрермендік бейнені тану
Қабылдаудың көрнекілі-бейнелі және бір тұтастығын дамыту әдісі.
Көрнекілі материалдармен жүмыстың стратегиялары мен тәсілдері. Перцептивті тұтастықты
Педагог ең алғашқы түзету сабақтарында көрермендер ортасында балаларды
Әрі қарай педагог баланы тек контурды ғана емес,
бөліктердің сенсорлық сипаттарымен танысады. Бұл тұтас бейнелерді талдау
Сондай-ақ перцептивті оқыту процесінде қабылдаудың түтастылығы мен құрылымдылық
Түзету сабағы кезінде эталонда мағынасын табатын толық бейнені
Толық кескінді оның жеке бөлшекерінен қүрастыру. Басында бала
Үштен онға дейін түратын кескінді перцептивті жазықтықта екі
Бейне бойынша және бейнелік-елестету бойынша қарапайым және күрделі
Берілген тапсырмаларды орындау сенсорлы елестету бұзылу барысында міне
1.2 Баланың құрастыру іс-әрекетіндегі қабылдаудың алатын орны
Сыртқы бағдарлау қимылының көмегімен заттардың қасиеттерін салыстырудан, салыстырудан
бағдарлауға көшеді. Қабылдау іс-әрекетінің жаңа типі қалыптасады[45]. Бір
Мектеп жасына дейінгі балалық шақ кезеңі баланың белсенді
Заттарды қабылдай отырып және олармен әрекет ете отырып,
Психолог В.С. Мухинаның пікірінше, мектепке дейінгі жастағы баланың
кеңістікте әрі уақытқа байланысты қарым-қатынасының жүруін байқау, екінші
Мектепке дейінгі балалық шақта бала өзінің сенсорлық тәжірибесін
Сенсорлық эталондар дегеніміз - қасиеттер мен қарым-қатынастарының әр
Бұларға түс, пішін, затардың шамасы т.б жатады. Пішінді
Табиғатта түс пеп пішіннің шексіз көп түрі бар,
тәжірибе айнасынан көргендей қабылдауға мүмкіндІк береді. Кез-келген заттың
Көпшілік қабылданған эталондарды меңгеруге қажетті жағдайлар алғашқы рет
Арнайы ұйымдастырылған сенсорлық тәрбиесіз-ақ әдетге балалар тек кейбір,
Кейбір эталондар ғана игерілгенде бала заттардың
Балаларды сенсорлық эталондардыц көптеген түрлерімен және оларды жүйелеу
балалардың іс-әрекеттерін ұйымдастыру жатыр. Осы жеке түрлер эталондар
Мектепке дейінгі жас ішінде балаларды сенсорлық эталонмен таныстыру
Сенсорлық эталондарды игеру заттардың қасиеттеріне баланың бағдарлануы дамуының
Мектепке дейінгі кішкентайларға жалпы нүсқасымен ішкі бөлшектері бар
Көруі төмен және бөлшектеп көретін салаларда константты қабылдау
Кейбір зерттеушілер қабылдау тұрақтылығы туғаннан десе, ал басқалары
Көрнекі материалдармен стратегия және әдістеме жұмыстары. Оларды
Күрделі кескіннің формасы мен түсін балалардың тұрақты қабылдауын
Перцептивті жазықтықта басқа контурлармен араласқан контурлы кесіндердің әр
Қабылдау жалпылығы-белгілі категорияға оның қатынасы негізінде және объектілер
Бір жеке белгі бойынша кескінді топтау. Мысалы, бала
Бір кластағы екі кескінің ұқсастығы мен айырмашылығьн салыстыру
1.3 Құрастыру іс - әрекеті кезінде балалардың кеңістікті
Құрастыру - белгілі мақсатқа бағытталган процесс, оның нәтежесінде
Сурет салуға қарағанда құрастыру іс-әрекеті мүлдем басқаша ұйымдастыруды
Алайда, кран туралы өзінің осындай ұғымын сурет арқылы
Бір нәрсені құрастырғанда бала өз тәжірибесі арқылы кейбір
Қүрастыру процесінде бала бөлшектердің белгілі бІр формасы мен
Құрастыру іс-әрекетінің төмендегідей типтерін ажыратуға болады. [33]
Үлгі бойынша күрастыру. Шарттар бойынша күрастыру. Ойлау арқылы
Құрастырудын бірінші типі үлгі бойынша құрастыру. Балаларға өздері
Бөлшектенген үлгі бойышна құрастыру іс-әрекеттің меңгерудің басында, бала
Мысалы, бала кішкенс текшелерден үй тұрғызуға тапсырма алса,
Сурет түрінде берілген үлгі баланы бұдан да көбірек
Құрастыру іс-әрекетінің екінші типі - шарт бойынша қүрастыру.
Шарт бойынша құрастыру баланың түрлендіру ынтасын дамытады. Мектепке
Құрастыру іс-әрекетінің үшінші типі – ойша құрастыру. Құрастырудың
Үлгі, шарт, ойлау бойынша құрастыру бір –бірін тура
Мектепке дейінгі балада қабылдау іс-әрекеттерін жетілдіру өзінің негізінде
Біздің айналамыздағы материалдық дүниенің барлық заттары кеңістікте орналасқан,
Біздің айналамыздағы материялдық дүниенің барлық заттары кеңістікте орналасқан,
Кеңістікті қабылдаудың физиологиялық негізі - бірқатар сезім органдары
Заттардың кеңістіктік қаситтері туралы дұрыс мәліметтерді біз көру
Қеңістікті түсіну ерте пайда болғанымен, заттың сапасын ажыратуға
Балалар психологиясында мектепке дейінгі бала әлі де болса,
Баланың түйсіну, ойлау процестерінің дамуымен байланысты жүріп отырады.
3 жастан бастап бала үзік сызықпен сызылған бейнені
4,5-5,5 жаста бала затты сипап сезу арқылы қабылдайды.
Бала қоршаған ортаны танып білуі үшін оның кеңістік
Сәбилік кезеңнің өзінде-ақ бала затпен белсенді әрекет еткенде
2 жаста бала заттың алыс-жақындығын, кеңістікте орналасуын кинестезиялық
3 жаста бала өзінің жеке дене мүшелерін ажыратады
5-6 жаста бала көру түйсігі арқылы арақашықтықты ажыратады.
Әрине, адамның кеңістікте жеткілікті бағдарлау мәселесі көп қырлы.
Кеңістіктегі заттың орналасуы және заттың өлшемі, мөлшері формасы
Кеңістікте бағдарлау кеңістікті тікелей қабылдау арқылы және сөздік
«Кеңістікті бағдарлау» көбіне тар мағынада жерді бағдарлау түрінде
- тұрған орын, яғни тұрған жердің субъектісін қоршаған
- кеңістікті бағдарлауда адамға қатысты объектінің тұрған жерін
- бір-біріне қатысты заттардың кеңістікте орналасуы, яғни олардың
Заттың кеңістіктік ерекшеліктеріне оның формасы, көлемі, қашықтығы, орны
Заттың бұл белгілері бала үшін қабылдап отырған оның
Кішкентай сәби үшін кеңістікті танудағы алғашқы құрал болып
5 – 6 жастағы балалар белгілі затқа дейінгі
Заттардың формасын, көлемі мен кеңістіктегі орналасуын анықтайтын «шеңбер»,
Адамның қозғалысы кезінде кеңістікті бағдарлау үнемі болады, оны
- қозғалыс бағытын таңдау және орындау
- мақсатқа жету және қозғалыс бағытын сақтау
- кеңістікте бағдарлау балаларда қарапайым математикалық түсініктің дамуы
Бірақ мамандарға тағыда »Кеңістікте бағдарлау» бөлімін белгілеу неде
Әр түрлі жас сатыларындағы балалармен әдістемелік жұмыстың негізгі
Балабақшада оқыту мен тәрбиелеу бағдарламасында «Кеңістікті бағдарлау» бөлімі
Үш жасқа дейінгі шақ – қоршаған ортамен танысуды
Енді балалар өмірінің екінші жылында танылған кеңістікті едәуір
Өмірінің екінші жылында әлде қашан бала тілінен («міне»»,
Көбінесе сөз назар аударатын зат немесе бағытты қимылмен
Бала өмірінің үшінші жылында, мысалы, оң қолы мен
Сонымен қатар, кеңістік бағдарлау ұғымына қашықтықты өлшеуді, форманы,
А « Тұрған нүктесі» анықтау, яғни өзінің қоршаған
Б. Кеңістікте бағдарлаушы адамға қарағандағы обьектілерді локализациясы. Мысалы:
В. Кеңістіктегі нәрселердің бір-біріне карағандағы орнын анықтау.
Кіші жастағы баланың кеңістік қабылдауына даму ерекшелігін зерттетуге
Олар көрсетуіне қарағанда кеңістік қабылдау қабілеті 4-5 аптада
Баланың кеңістікті іс жүзінде осылайша игсруі опы кеңістікте
Мектепке дейінгі бала негізгі кеңістік бағдарлары сөзбен
Бұл балаларды бағыттарды түйсіктік айыруға қатыстарды атауларды жоғары-төмен,
І кезең «іс жүзінде лайықтап өлшеуден» басталады. Мұның
2 кезең. Бастапқы нүктеден қандай да бір қашықтықта
Кеңістікті түсіну ерте пайда болғанымен заттьң сапасын ажыратуға
Бала қоршаған ортаны танып білу үшін оның кеңістік
Екі жаста бала заттың алыс- жақындығын, кеңстікте орналасуын
Кеңістікте бағдарлау кеңістікті тікелей қабылдау арқылы және сөздік
Заттың кеңістіктік ерскшеліктерінс оның формасы, көлемі, қашықтығы, орны
қабылдап отырған оның мазмұнымен бірігіп кстеді, сондықтан олардың
Кішкентай сәби үшін кеңістікті танудағы алғашқы құрал болып,
Конструкциялық техникалық әрекет біршама жоғары баса назар
Техникалық қабілеттіліктерге жеке бастың эмоциялық еріктік қасиеттерде тән.
Жоғарыда көрсетілген конструктордың қасиеттері балалалар бойында тәрбиешінің басшылығынан
Құрастыру іс-әрекеті сабақтарында балаларда оларды қоршаған заттар туралы
Балаларды мектепке дайындаудағы жоспарда құрастыру әркетін бағалығы
Педагогика ғылымдары акдемиясының мектеп жасына дейінгі балалар ғылыми
Олар тапсырманы орындау барысында тек практикалық нәтиже ғана
Балалардың анасын конструкциялық тапсырмаларды шешу жолдарына, қойылған міндетті
Н.Н.Поддъяков атап көрсеткендей «бала енді өз әрекеттерін талдай
Қабылдау іс-әрекетгерін жетілдіру ұйымдасқан сенсорлық тәрбие жағдайларында едәуір
Қабылдау іс-әрекеттерін оқытуда сенсорлық эталондармен таныстыру сияқты балаларды
Бұнда қабылдаудың жоғары формасының дамуына көп көңіл
қабылдаудың жоғары формасын дамытуға онтогенезде әлеуметтік ортаның құрылыу
Алайда, типтік бағдарламаның мазмұныны бойынша әр жас ерекшелігінде
Бас кезінде балаға өз қолдарын ажыратуға үйрету неліктен
Заттың бейнесімен қиылған суреттер, кубиктер өз бетінше бәлшектерден
Қоршаған кеңістік көптеген адамдарға,әртүрлі заттарға толы. Бұл кеңістікте
Біріншіден баланың қарама – қарсы жақтарын бөлу іскерлігі
Мектепке дейінгі кіші шақта балаларға бағдар жасаудың негізгі
Сыртқы дүниенің бағыттары бойынша кеңістік сипатын меңгеру ұзақ
Төрт жастағы баламен жұмыстың мазмұнында тағы да бір
Контекске сәйкес бағдарлау міндеттерін шешу сөздікпен жұмыс арқылы
Естияр тобы: «Кеңістікті бағдарлау» бөлімі бойынша жұмыс
меңгерумен байланысты. Енді балалар балабақшасының учаскесі мен жиһаздарды
Педагогикалық жұмыстың берілген бағытты келесі жас топтарында, балалармен
Естиярлар тобында оқу әрекетін ұйымдастыру процесінде тәрбиеші мынандай
1. Кеңістік туралы алғашқы білімдерін бекітеді, оларды тереңдетеді
2. Алған білімін ойын ойнағанда, бағдарламаның басқа бөлімдері
«Кеңістікті бағдарлау» бөлімі бойынша «Балабақшада оқыту мен тәрбиелеу
Жұмыстың мазмұны қысқа, анық, қисынды келтірілуі қажет. Бес
Естиярлар тобында бағдарламамен сәйкес балалар өзінен кеңістікте бағдарлауға,
Ойын жаттығуларының бұндай типі қоршаған заттарды шынайы қабылдау
Сөздік қордың қалыптасуы жайында.
Бұл жастағы балалар бір шама кеңістіктік түсініктерді дербес
Бірақ та күнделікті өмір тәжірбиесі процесінде (таңертелік
Өмірлік тәжірбие балаларды »өзінен» ғана емес, сонымен қатар
Естиярлар тобындағы сурет сабағында, қарапайым матемтикалық түсініктің даму
Тәрбиеші кішкентайлар тобындағы сияқты балалардың заттар арасындағы кеңістік
Соңында, Естиярлар тобында тәрбиеші балалардың «өзіне» басқа адамға,
Ересектер тобы: «Кеңістікті бағдарлау» білімі
Қалыптасқан жағдайды тәрбиреші ашуға және толықтыруға ұмтылады. Бәрінен
Мысалы, »Қайыңға дейін алға жүр», »бес қадам жүр»,
Ересектер тобында кеңістікте қимылды бағдарлау біршама қалыптасқан «Соқыртеке»
(«Атты жемдеу», »барабанға ұру» ойындары). Бұл жұмыстың мақсаты
Балалар заттардың өзара кеңістікте қатынасын ажыратудың алғашқы тәжірбиесін
Айталық, шкаф құрлыс материалдарымен бірге есіктің оң жағында
Балалар негізгі кеңістік бағытарымен бірге жазықтықта бағдарлайды. Олар
Жұмыс мазмұнының жаңа элементті-аралық бағыттар білімі. Жазықтықта бағдарлай
Соңында балаларға »өзінен» ғана емес, басқа адамдардан, әр
Мектепке даярлық тобы: ..бағдарлама «не
Алты жастағы балалар «өзіңе» толық сенімді бағдар жасайды.
Өткен жұмыстың нәтижесінде балаларда білім мен әрекеттің мықты
Бұл өзінен кеңістікте бағдар жасау кезінде ешбір таласыз
Ересектер тобында балалар бұл іскерлікті меңгереді, бірақ енді
Шынайы немесе саналы түрде жолдасының қасында тұруын анықтауы
Тапсырманы ойдағыдай орындау балаларда кеңістіктегі заттардан бағдарлау іскерлігінің
Сонымен алты жастағы балалармен жұмыс істеудің мазмұнында мынандай
- басқа адамдарда ойыншықтарда, заттарда оң және сол
- кез-келген заттардан,адамдардан,оң,сол бағыттары бойынша өзінен бағдарлауды және
Парақ бетінде бағдарлау алты жастағы балалардың жұмыстарының маңызды
Заттардың, геометриялық фигуралардың әртүрлі орналасу варианттары бейнелген арнаулы
Мысалы, геометриялық өрнекке немесе жеке түрлерге, белгілерге, сурет
А) Заттар арасындағы кеңістікке қатынасының айырмашылықтары.
Алты жастағылардың жұмысында заттар арасындағы қатынастың варианттарының көп
Мәселен, стінде, астында, маңында, алдында, арасында,қарсысында, оныңда, солында
Осы топта балаларды шынайы кеңістік бейнеленген қарапайым схемалар
Балалардың заттар арасындағы кеңістіктік қатынас түсінігін дамыта отырып,олардың
Заттың орналасу жағдайын аңықтау едәуір жеңіл міндет, ол
Жолда жүру ережесін оқыту. Бұл жұмыс процесінде макеттер,
Балабақшадан мектепке барған кезде оларға заттық-кеңістіктік орта туралы
Олардың білімі мақсатты түрде оқыту жағдайын жоғары кеңейген
еркін бағдарлайды»өзінен»,»заттардан» есеп беру жүйесі сияқты кеңістіктік бағыт
Балалар білуі тиіс
- негізгі( алға-артқа, жоғары -төмен, оңға-солға) және аралық
- заттардың орналасу жағдайы және олардың арасындағы кеністік
астында, артында т.б.
-кеңістікті бағдарлаудың бірнеше тәсілдері (өзінен, басқадан, заттардан, кеңістік
- көшеде жаяу жүру тәтібінің, бірнеше жол белгілері
- кеңістіктік терминнің мән мағынасы ( оларды
Балаларда бағдарлауды қалыптастыру мен іске асыруда өзінің қозғалыс
Кинестетикалық – кеңістіктік айырмашылық құрамды бөлігіне көру-қимыл координациясының
Қозғалыстың кеңістіктік белгілерін талдауға екінші сигнал жүйесінің қосылуы
асады,ертеңгілік жаттығуда, бой сергіткенде, серуенде, бөлме маңындағы әртүрлі
Балалармен жұмыс барлық топтардағыдай жекелеген түрде жүргізілді. Кеңістікті
2 Мектепке дейінгі балалардың құрастыру процесіндегі қабылдау
ерекшелігін зерттеу жұмысы
2.1 Балабақша бағдарламасынын мазмұны. Балаларды құрастыруға
(конструкциялауға) үйретудің негізгі әдістері мен тәсілдері
Әдістерді таңдап алу осы жас тобындағы балаларға арналған
Бағдарламаның мазмұнын анықтауда оқу тапсырмаларын үздіксіз күрделеніп, қолдан
1. Конструкцияны немесе ойыншықты
көрсету. Түсіндіру
әрекеттілікпен катар, сондай-ақ
тәртібін меңгеруге көмектеседі.
Тапсырманы іс жүзінде орындауға кіріспестен бұрын, затты немесе
Зат бейнелеген үлгі немесе картинка тек түсінік кана
Шарттылықты анықтау арқылы тапсырманы түсіндіруді балалар
жүмыс тәсілдерін көрсетпей-ақ орындауға тиіс.
3. Конструкциялаудың жеке тәсілдері жұмыстың тәсілдерін көрсету
балаларды қолдау үшін
жасау кезіндс меңгереді. Мысалы, құрылыста-биік тіреуді жабуды қалай
істейді, орнықты конструкцияны қалай жасайды; қағаз құрастыруларында куб
табиғи материалмен жұмыста қандай материал дар
дүрыс жасалынады, қандай
желімді қолданған дұрыс болады, бізді қалай пайдаланады жәнс
4. Балалардың жұмыс процесін талдаумсн бағалау және дайын
конструкциялауға үйретудің тәсілдсрі болып табылады. Мүның барысында
балалар әрекетің қандай
меңгеретіндіктері анықтады.
К.Маркс творчестволық іс-әрекетке деген осы қабілсттілікті көрсете келіп,
Творчестволық іс-әрекет нәтежесінде балалар жасаған образды ересектер
Балалар таорчествасының дамудың өздігінен пайда болатындыгы туралы осы
Мектеп жасына дейінгі балалар бейнелеу іс-әрекетімен жалпы топтық
Балдырғандарға бір құрылыстың өзін әр түрлі жолдармеп орындауға
Балалар жұмысында дәлдікке қалайды, қол жеткізу қажет: егер
Тәрбиешгі сабаққа балаларды 4-6,6-8 адамнан тұратын топараға ұйымдастырады[33].
Балалар құрастыру әдісін үйренетін құрлыстар күрделі болмауы тисі.
Сабақтарды құрылыс материалының жиынтығына шамалас бейнелік ойыншықтарды пайдаланып
Екінші кішкентайлар тобы. Төрт жасқа қараған балаларға едәуір
Өз бетімен әрекет етуге аса тұрақты талпыныс пайда
Құрастыру үшін негізгі материал – құрлыс , оның
Тербиеші тапсырманы біртіндеп күрделендіреді: жолды қалай жасау керектігін
Естиярлар тобы. Төрт жастағы балалардың құрылыс ойындарына қызығушылығы
Басқа балалармен қосыла отырып әрекет ету қажеттігі арта
Конструкциялық әрекеттегі балалар тәрбиеші үлгі бойынша шарттар бойынша
Балалар үлгі бойынша бірдеме тұрғызу кезінде олар оны
Естиярлар тобында балаларды бірігіп қүрылыс туғызуға үйреткен жөн.
Егер екінші кішкентайлардыц тобында материал негізінен әрбір бала
Естиярлар тобында шамамен алғанда оқу жылының екінші тоқсанында
Қағаздан істелген балалар ойыншықтарымен қүрылыс материалына жасалған құрылыстарды
Ересектер тобы. 5-6 жастағы балалардын конструкциялауға құрылыс ойындарына
Балаларға тәрбиешінің сәбилерден гөрі олардан жұмыста анағүрлым көп
Сөзді дамыту балалардың қарым-қатынасының анағұрлым емін-еркін бола түсуіне
Қиын жағдайларда тәрбиеші көмекке келуге тиіс: жұмыстың жекеленген
Тәрбиеші конструкциялардың элементгеріне құрылған балалар ойынына зер салуға
Тәрбиеші тапсырманы түрлендіріп отыруга тиіс, егер балабақша жасұланға
Әр түрлі материалдардаи ойыншықтарды дайындау үшін тәрбиеші сіріңке
Бірінші әдісті-жасау столын кішкснс шкафтарды жасау үшін, екіншісін
Бейнелеу іс-әрекетіне арналған бүрышта табиғи материалдан істелген бұйымдардың
Балалар құрылыстардың жекелегеи бөліктерін абайсыз үлкен және жеңіл
Мектепке даярлық тобы. Мектепке даярлау тобындағы қағаздан және
Бірінші сабақтардан бастап балаларды алғашқыда 9 квадратқа бүктелген
Бұл сабақта кеңістік бағдарын, кеңістік елестеуін, жазық үлгідегі
Мектепке даярлық тобында балалар ойыншықтарды ағаштардың қабықтарынан, қарағай
Балалар ойыншықтарды ойын барысында жиі жасайды. Балалардың бұл
Бүл топтағы балалардың бойында техникалық ынталылық туады. Мүны
Сонымен мектепке дейінгі баланың конструкциялық әрекеттерінің ерекшеліктері ескеріледі
Балалар бойында конструкциялаудың қажетті шеберліктерін және
дағдыларын тәрбиелеу.
Балаларға конструкциялық әрекетте бейнеленіп көрсетілетін заттар
туралы, олардың формалары,
келемі, олар жұмыс істейтін материалдар туралы білім беру.
Балалар заттарды жалпы белгілері бойынша топтастыра білуі, олардың
пластилиндер (квадратты, тікбүрышты, жіңішке, үлкен және т.с.с), аркалар,
гайкалар үшін кілт, бүрауыш, шегелер, бұрандалар сияқты құралдардың
Балалар табиғи материалдарды (қарағай қабықтарын, шырша мен қарағай
3. Балаларды мақсаттылық пен жүмыс істеуге, өз іс-әрекетін
ала жоспарлауға үйрету.
орындаудың қажетті шарты болып табылады.
Бала бойында өзбетімен жұмыс істей алушылықты, творчествалық
ынталылықты тәрбиелеу.
Өз іс-әрекетін бақылай алу шеберлігін тәрбиелеу, оны тәрбиеші
талдауы мүмкін емес, бұрьш меңгерілген әдістерге ұғынбай еліктеуге
артпау.
Конструкциялау /құрастыру/ сабағының мақсаты практикалык нөтижелерді көрсетумен катар,
6. Сонымен қатар конструкциялық іс-әрекеттің бай мүмкіншіліктерін
балаларда жұмыстағы ұжымдык сезімін тәрбиелеу үшін пайдалану қажет.
Бірақ тәжірбие конструкциялык іс-әрекеттегі балалардың өзара қарым-қатынастары өз-өзінен
7. Конструктивтік іс-әрекет материалдармеи ұқыпты пайдаланғанды
талан етеді. Оқудың алғашқы күнінен бастап балалардыц
орындағандары қажетін, сабақтың алдында материалды алдып ала
тәртіпке қояды, сабақ біткен соң немесе ойынның аяғында
бүлдірмсйді, ал пайдаланылмаған
кесектерді, кағазды, табиги
Жұмыс орнындағы тәртіп-кез келген тапсырманы табысты орындаудағы балаларда
Балалар ойнайтын кез-келген материал өзінің сыртқы түрімен оларды
2.2 Зерттеу жұмыстары және олардың нәтижелерін талдау
Конструкциялық іс-әрекет кезінде, балалардың кабылдау ерешелігін зерттеу мақсатында,
Зерттеуге екінші кішкентайлар, естияр тобының, ересек және мектепке
Таңдамалы бақылау. Таңдамалы бақылаудың қорытындысы.
Біз өз зерттеуімізде мектепке дейінгі балалардың конструкциялау
Бакылаудың қорытындысына тоқталсақ:
Күні: 7.12.08. «Балдырған» балабақшасында құрастыру сабағында жүргізілді.
Таңдамалы бақылаудың мақсаты: мектепке жасына дейінгі балалардың
Ұйымдастыру кезеңінде жалпы үйді құрастыру туралы мағұлмат берілді.
Олардың орындарында отырып ережесі бойынша құрастыруы тапсырылды. Ойлануға
Екінші кішкентайлар тобындағы балаларда ойша құрастыруда уақыттың көп
Естияр тобында ойша құрастыру арқылы балалар алға, артқа,
Ересек жастагы балаларда кинестезиялық түйсік көбіне өзі жасаған
Мектепке даярлық тобының балалары оң және сол
Баланың қимыл-қозғалыс түйсіктерінің күрделі үйлесімі жүзеге асу үшін,
Мысалы, мен үш жарым жастағы Айдынға: «Айдын осы
«Үйдің есігі қай жаққа қарап тұр?», Баланың жауабы:
терезе жаққа қарап тұр» дұрыс жауап берді.
«Допты үйдің жанына қой, енді қай жаққа қарап
жауабы: «Есік жаққа қарап тұр» дүрыс жауап берді,
«Ал енді сен үйықтайтын бөлмсге қарап тұрсаң, оң
«Мына жақта». Айдын мүдірместен сұраққа дұрыс жауап берді.
берген сәттерде үнемі мадақтау, мақтау әдістері қолданылып
Бүдан кейін мен Айдынның оң және
байқадық- Айдын өзінің орындағанына мәз болып, басқа балаларға
бастады. Сонымен басқа балалардың да кеңістікті бағдарлауының
деңгейде екенін анықтадық.
Оларда қызығушылықпен белесене қатысты. Сұрақтарға
Қорыта келгенде, ойын аркылы балаға форманы, кеңістік қатынасты
Күні 8. 12. 08 . Құрастыру сабағы.
Мақсаты: қабылдаудың даму деңгейінің айырмашылығын анықтау.
Ұйымдастыру кезсңінде жалпы үйді құрасгыру туралы мағұлмат берілді.
үлгіні жасап көсресеттік және нұскау беріліп отырды. Ал
Оларды орындарында отырып ережесі бойынша құрастыруы тапсырылды. Ойлануға
Құрастыру сабағына қатысатын балалардың аты-жөндері тапсырмаға жазылып қойылады.
жастағы бала үйді дүрыс қүрастыра алмады, сондықтан ол
Жалпы түр-түс туралы білімдері қалыптасқан, ал форманы дұрыс
Екінші кішкентай тобында ендігі жерде бүл балалардың көпшілігі
Естияр тобындағы балалар ойша құрастыруда көбіне «Машинаға гараж»
Ересек жастағы балаларда кинестезиялық түйсік көбіне өзі жасаған
Мектепке даярлық тобының балалары оң және сол жақтарын
Анықтаушы эксперименті және оның қорытындысын талдау.
Анықтаушы эксперименттің өткізу үшін, конструкциялық процесс езіндегі құрастыру
Мақсаты: «Үлгі бойынша қабылдау ерекшелігін» зерттеу. Қатысқандар. Мектеп
Зерттеуге дайындық: құрылыс материалдарының ішінен 18 бөренені таңдап
Қолданылатын ойыншықтар: қоян, піл, аю, үйрек, ту.
Құрастыру сабағына қатысатын балалардың аты-жөндері тапсырмаға жызылып қойылады.
Балаларға үйлің үлгісі көсретіледі. Есік алдында ойыншық қоянды
бөлігі нақты үйдің ұзындығымен , ал қысқа бөлігі
3-4 жастағы бала алғашқыда тура үлгідегідей
Қорытындысында 3 жастағы бала 12-15 бөренені дұрыс
4 жастағы бала зерттеуде үйді құрастырғанда тура үлгідегідей
5 жастағы балалар үйдің үлгісін көріп, тамашалап болған
Бұл кезеңде баланың шаршау белгісін бақадым., сондықтан балаға
Дұрыс жасаған сандарды және қате жібергендерді өңдеп кестеге
Кесте 1
Баланың үлгі бойынша қабылдау ерекшелігінің деңгейі
Баланың жасы Дұрыс жасаған саны Қате жіберген саны
3 жас 10-11 8-7
4 жас 12-15 6-3
5жас 15-18 3-0
6 жас 18 0
Мақсаты : «Шарт бойынша қабылдау ерекшелігін» зерттеу
Қатысқандар: Мектепке дейінгі балалар.
Зерттеуге дайындық: құрылыс материалдарынан үй құрастыруды балаларға үйрету
Зерттеудің өткізілуі: зерттеу 3-6 жастағы балалармен жұртасып өткізіледі.
Зерттеуді өңдеу. Кеңістікте орналасқан бөлшектердің кеткен қате санын
Зерттеуде 4 жастағы балалар керісінше қалай көріп тұр
Ал 5 жастағы балалар тапсырманы орындауда белсенділік
Шартқа сәйкес болатын жаңа бір нәрсені тұрғызу қажеттігі
Шарбақтардың тұрғызудың жаңа әдісін жақсы меңгеріп алған балалар
оларды кадады. Мұның үстіне балалар өздсрін өздсрі бақылап,
Осыдан кейін бағаналардын арасына шарбақ орнатты, мұны көбіне
Әдете қаздар тұратын ауланың есігін оның алыс бөлігінен
Заттардың формаларын қабылдау тәсілдеріндегі ұқсас өзгсрістер пішіндер мен
Мұндай кезде сабақта бүкіл топпен және әрбір
Балалардың жекеленген топтарының ұжымдық жүмысыи бағалау
Мұндайда жолдастарының жұмысына құрметпен қараушылықтың білінуі, ерекше, конструкцияны
5 жастағы балаларда затты неғүрлым жоспарлы да тұрақты
Тек 6 жасқа жеткенде (сонда да балалардың бәрінде
Осы бақылаулардан әуел бастан бала заттар қасиеті жөніндегі
Зерттеулердің бірінде балаларға қарап көру және кейін тани
Ақырында 6 жастағы балалардың көз жүгіртуі мүлде дерлік
қорының дамуына жағдай жасалынды. Сирек қолданылатын жаңа техникалық
Балаларға заттың түсін анықтау қажет болғанда, ол әуелгі
Мақсаты: «Ойша қурастыру бойынша қабылдау ерекшелігін» зерттеу. Қатысқандар
Әдістеме: эксперименті өткізу үшін төрт түрлі геометриялық пішіннің
Қорыта келгенде, үлгі бойынша құрастыруда балаларға өздсрі жасаған
Құрастырудың біраз күрделенген түріне бала өз көзімен керегін
Үлгіні тексерудің негізгі принципі ірі, басты
Бөлшектенген үлгі бойынша құрастыру іс-әрекеттің меңгерудің басында,
Шарт бойынша құрастыру баланы шарттармен санасуға үйретеді. Баланың
Анықтаушы экспериментінің нәтижесі:
Эксперименттің бірінші шарт бойынша құрастыруда жалпы қорытындысы екінші
Белгілеу эксперименті бойынша «Балдырған» балабақшасының салыстырмалы талдауының
қорытындысы бойынша екінші кішкентай тобының балалары шарт бойьшша
«Балдырған» балабакшасының көрсеткіші бойынша балалардың жалпы қорытындысы яғни
Қалыптастырушы эксперимент және оның қорытындысын талдау
Мектепке дсйінгі балалардың қабылдау қабілетін дамыту сабақтарының
Топтық сабақтардың мазмұнынан тұрады.
Сабақтардың мазмұны балалардың құрастыру кезіндс қабылдау қабілетін дамытуға
Қабылдау қабілетін дамытуға арналған сабақтардың мазмұны
Кесте 2
Қалыптастырушы эксперимент және оның қорытындысын талдау
Әр жас топтары Сабақтар Қабылдау
қабілетін
дамыту Әдістемслер
ойын сипатында
Екінші кішкентайлар 1 - сабақ Естіп қабылдау
Естиярлар 1 – сабақ
2 - сабақ Форманы көріп қабылдау Гараж
Жүк машина
Ересектер 1 – сабақ
2 - сабақ Кеңістікті қабылдау
Көріп қабылдау Қоңжық қайда?
Ауылымның көшесі
Мектепке даярлық 1 – сабақ
2 - сабақ Қимыл –қозғалыс арқылы қабылдау
Көріп қабылдау Арбаны құрастыру
Көтергіш кран
Екінші кішкентай топтарының қабылдау қабілетін дамытуға арналған сабақтар.
1-сабақ.
Тақырыбы: «Ұру арқылы тексер және ата»
Мақсаты: Баланың естіп қабылдауын және құрастыра білу қабілетін
Сабақ барысы: «Ұру арқылы тексер және ата». Балалар
Естияр топ балаларының қабылдау қабілетін дамытуға арналған сабақтар.
1-сабақ.
Тақырыбы: «Гараж құрастыру»
Мақсаты: балаларға гаражды дұрыс құрастыруды үйрету, форманы көріп
Сабақ барысы: Балаларға түрлі геометриялық пішіндер беріледі. Ол
2-сабақ.
Тақырыбы: «Жүк машина»
Мақсаты: балаларға жасайтын құрылыстың орнын білуге үйрету. Бір
Керекті құралдар: Ққұрылыс материалдары, түрлі-түсті, көлемі жағынан
Сабақ барысы:
-Балалар сәлеметсіңдерме? Бүгін бізге басқа планетадан қонақтар келді.
Балалар біздің қонақтарға машинаның қандай бөлімдерден түратынын айтып
Балалар машиналар қандай болады? (үлкен, кіші, жүк, жеңіл)
Қорытынды. Балалар істеген жүмыстарын көрмеге қояды. Инапланетияндарға дайындап.
Балаларда өз еңбегін және жолдастарының жұмыстарына
Ересек тобының балаларынын қабылдау
1-сабақ.
Тақырыбы: «Қонжық кайда?» (ойынға 5-7 бала қатысады)
Мақсаты: балаларға кеңістікті
жоспармен құрастыра білуге дағдыландыру.
Қурал-жабдықтар: I.
заттар болуы тиіс).
Үлкен бір парақ қағазға - Терезе
куыршақ бөлмесі.
Қағаздан қыйылған осындай көлемді қонжыктың мүсіні. Қағазда
салынған бөлме жоспары,
көрсетілсін (дөңгелек, төртбүрыш, тікбүрыш) 8 сурет. Қызыл кішкентай
дөңгелек.
Сабақ барысы: Үлкен балалар ойын ұсынады, мұнда қонжықты
Үлкендер білдіртпей қонжықты тығады (бір заттың астына). Сосын
Шақырған бала жоспарды қолдана отырып қонжықты табуға міндетті
2-сабақ.
Тақырыбы: «Ауылымның көшесі»
Мақсаты: балалардың көріп қабылдауын дамыту, талапқа
Құралдар: құрылыс материалдарының барлық түрі , ағаш силуеті,
Сабақ барысы: көптеген үйлер, вокзал, станция, машина ұсақ
Мектепке даярлық тобының балаларының қабылдау қабілетін дамытуға арналған
сабақ.
Тақырыбы: «Арбаны құрастыру»
Мақсаты: Конструктор бөлшектерін дұрыс таба білуге және оны
Сабақ жабдықтары: техникалық суреттер үлгісі, құрылысқа қажетті
Сабақтың мазмұны: өткен сабақты қайталар, бүгінгі сабақтың тақырыбы
Балалар ұжымдық жоспар құрады. Арбаны құрастыру үшін ең
Құралдар дайындау: бірінші үлкен бастырманы 12 тесік ұзынаынан
Сабақты қорытындылап, енді барлық бүгінгі қолданған детальдарды жоспарды
2 –сабақ.
Тақырыбы: «Көтергіш кран»
Мақсаты: балалардың көтергіш кранды үолгідегі бойынша дұрыс көріп
Сабақтың барысы. Қимылдайтын модельдерді балаларға үйрету. Бөлшектерді бір
Сабақтың жабдықтары: құрастыруға қажетті барлық материалдар.
Сабақтың мазмұны. Балаларға тақырыппен сабақтың мақсатын түсіндіргеннен көтергіш
Бірінші құрастыру ол детальдарды біір бірімен , бекіту
Жұмыс бітіп сабақ кортылады, бұл сабақта балалар
кранды қозғалмалы жасады, сұрауға қайтарған жауаптар аркылы тәрбиеші
Қалыптастырушы эксперименттің нәтижесі:
Мектеп жасына дейінгі балалардын конструкциялык процесіндегі қабылдау қабілетін
Арнайы өткізілген сабақтар мектепке дейінгі балалардың қабылдау қабілетін
Қорытынды эксперименті жәнс оның қорытындысына талдау
Қалыптастырушы эксперимент жүргізгеннен кейін қорытынды эксперимент жүргіздік.
Мұнда алғашқы белгілеу экспериментінде қолданылған сабақтар, құрастыру іс-әрекеттер
Әр жас кезінде бұл ойындарға жаңаша өзгерістер енгізіліп
Мектепке дейінгі шақта іс-әрекеттің жемісті түрлерін игеруге байланысты
Моделдерді түрғызу процесінде және оларды заттардың өзімен салыстырғанда
Затты біртіндеп қарай отырып, бала он жеке беліктерге
Эксперементті өткізгеннен кейін, екінші кішкентайлар тобының балалары
Ересек тобында үшінші тапсырмаға, яғни
Мектепке даярлық тобында олардың он қолы мен сол
Мектепке дейінгі және мектепке дейінгі алдындағы жас шамасындағы
Екі кезде де мектепке дейінгі сәбилер формасы үлгімен
Екі объектілерден тұрған таңдау әдістемесін қолданын (қоңыраудың үні
Таңдау әдістемесі көмегімен мектепке дейінгі балалар 3 жастан
«Балдырған» балабақшасының төмендегі көрсеткіш бойынша мектепке
дейінгі балалардың конструкциялау процесіндегі қабылдау қабілетінің дамуы анықталды.
Екінші кішкентайлар, естияр, ересек, мектепке даярлық тобының балаларынын
Қорытынды экспериментінің нәтижесі. Эксперименттің (сандық - сапалық
екінші кішкентай тобы шарт бойынша құрастыру жоғарғы деңгсйі
ересектер тобы шарт бойынша 90%; үлгі бойынша 83%;
мектепке даярлық тобы шарт бойынша құрастыруда 93%; үлгі
Әр жас топтарының ортақ көрсеткіштері жалпы корытындысы бойынша
Демек бұл эксперименттің қорытындысы алдыңғы экспериментке қарағанда едәуір
Эксперименттің қорытындысы бойынша мынадай айырмашылықтар алынды:
Бірінші шарт бойыпша қүрастыруда балалардың көріп қабылдауы шамамен
Екінші үлгі бойынша құрастыруда көріп қабылдауы 15%-20% өсті;
Үшінші ойша құрастыруында мектепке дейінгі баланың көріп қабылдауы
Қорытынды
Мектепке дейінгі балалардың құрастыру іс-әрекетіндегі қабылдауын қалыптастыру
Қабылдау - айналадағы ортаның заттары мен құбылыстары адамның
Құрастыру - белгілі мақсатқа бағытталған процесс. Оның нәтижесінде
Құрастыру барысында қандай да бір құрастырмалы затты немесе
Құрастыру іс - әрекеті құрастыру тәсілдерін немесе құрылыс
Құрастыру затты көріп, оның атқаратын қызметін түсіне білуін
Құрастыру іс-әрекеті бұл істің өз тәсілдерін құрастыруды тұрғызумен
Сонымен, әр жас шамасына орай құрастырудың ерекшеліктеріне тоқталсақ
Екінші кішкентай тобында ендігі жерде бүл балалардың көпшілігі
Естияр тобында ойша қүрастыру кезінде 4 жастағы балалар
Естияр тобындағы балалар ойша құрастыруда көбіне «Машинаға гараж»
Ересек жастағы балаларда кинестезиялық түйсік көбіне өзі жасаған
Мектепке даярлық тобының балалары оң және сол жақтарын
Құрастыру іс-әрекетінің төмендегідей типтерін ажыратуға болады, яғни: үлгі
Мектепке дейінгі балалар сабақ кездерінде ойын әрекетімен
Қарағанды қаласындағы «Балдырған» балабақшасының әр топтарының
салыстырмалы талдауының айырмашылығында балалардың қабылдау процестері төмен
нәтиже берді. Балалардың көріп қабылдауы, естіп қабылдауы
қозғалыс арқылы қабылдауы
«Балдырған» балабақшасында сабақ арқылы өтілгсн экспсриментің талдауы
Қорытынды эксперимснттің қорытындысына сүйенсек мектепке дейінгі балалрдың қабылдау
зор. Балалармен өткізілген сабақ тапсырмалары баланың көріп қабылдауына,
Қорьгга келгенде, үлгі бойынша және шарт бойынша құрастырудан
Бүгінгі күні өзекті мәселелерінің бірі-жас үрпақты тәрбиелеу мен
Сонымен, жоғарыдағ ы түйіндерді есепе ала отырып біз
Ұсыныстар
- конструкциялық іс-әрекет кезінде
форманы және кеңістікті қабылдауға үйрету керек
мектепке дейінгі балалардың икемділіктері мен қабілеттерін
дер кезінде айқындап, дамыту;
конструкциялау іс-әрекет кезінде балалардың жас және дербес
ерскшеліктерін есепке алу;
арнайы түрде баланың қабылдау қабілеттерін дамытуға
әдіс-тәсілдерді қолдану;
мектепке дейінгі балалардың құрастырудағы шығармашылық
қабілеттерін дамыту қажст;
- жекелеген жұмыстар жүргізу;
- балалардың құрастыру іс-әрекетіне
өткізілетін сабақтарға ата- аналарды белсенді
әрекетті үйде балаларымсн бірге отырып өздері жасай білу;
- құрастырудың басқа
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
1 Қазақстан Республикасының «Білім туралы» туралы Заңы, 1999
2 Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді
3 «Балбөбек» бағдарламасы - Алматы: Шартарап, -Мектепке дейінгі
ғылыми зерттеу институты. 2000
4 «Қарлығаш» бағдарламасы негізгі ережелер М.И.Нүсіпбекова 2007.
5 Алдамұратов Ә. Жалпы психология. Оқу кұралы. Алматы,
6 Аймауытұлы Жүсіпбек «Психология», Алматы, Рауан, 1995
7 Алдамұратов Ә, Рақымбеков Қ. Жалпы
«Білім», 1995
8 Бап-Баба С. «Жалпы психология» Алматы, 2003
9 Белгібаева Г.Ќ. Мектепке дейінгі педагогика пәнінен дєріс
10 Балабақшаға арналған ойыншықтар
«Мектеп» 1988
11 Венгер Л.А. Восприятие
Просвещение, 1969
12 Венгер Л.А. Воспитание
«Просвещение», 1988
13 Возрастная психология//Под ред. Л.Ф.Обуховой.М.,1996
14 Гальперин П.Я., Запорожец А.В. Актуальное проблемы возрастной
15 Дьяченко О.М. Формирования пространственной ориентировки у детей.
16 Дьяченко О.М. Психологическое развитие дошкольников М.,1984.
17 Дошкольная педагогика В.И. Логиновой, П.Г. Саморуковой. Москва.
18 Жарықбаев Қ. Жалпы психология - Алматы. 2000
19 Жансерікова Д.А. Жалпы психология курсынаң электронды дәстір
20 Жалпы психология пәнінен дәріс курсы. Электронды оқулық
21 Запорожец А.В. «Развития восприятия в ранней и
детстве» - М., «Просвещение», 1966.
22 Золотнякова А.С, Любимова Е.Д. Курсовые работы по
психологии. Москва, «Просвещение» 1980
23 Запорожец Л.В. Избранные психологические труды.-М.,1986
24 Косминская В.М., Васильева Е.И.,
методика изобразительной
25 Камарова С. Мектеп жасына дейінгі балаларды
және конструкциялауға үйрету методикасы.
26 Край Г.Психология развития. СПб. :Питер.,2000
27 Лисина С: М., Шериязданова
дошкольников Алма-Ата. 1989
28 Люблинская А.А. Мұғалімге
психологиясы жөнінде /мұғалімге арналған құрал/ Алматы «Мектеп» 1981
29 Мұқанов М.М. Жас және педагогикалық психология /лекциялар
жинағы/. Алматы- 1982
30 Мухина В.С. Мектеп жасына дейінгі балалардыц психологиясы.
Алматы –1986
31 Меңжанова Ә. Мектепке дейінгі педагогика. Алматы
32 Меңжанова Ә., Исмағулова Г., Дайрабаев
33 Мухина В.С. Возрастная психология. М., «Асадем»
34 Мусайибова Т. Генезис отражения пространства и пространственной
35 Мухина В.С. «Детская психология» М., Апрель Пресс:
ПРЕСС, 2000
36 B.C. Мухина Алты жастағылар мектепте - Алматы
1989
37 Немов. Р.С. Психология Москва, «Просвещение» 1990
38 Психология детей дошкольного возраста. Под.ред. А.В.Запорожец
- М., Просвещение, 1964.-352с.
39 Попов б.В. Учись мастерить. М, «Просвещение», 1977
40 Сатқанов. О. Көрнекті қүралдар түрлері.
41 Смирнова Е.О.Психология ребенка.М.,1997
42 Тәжібаев Т. Жалпы психология. Алматы, «Қазақ университеті»
1993
43 Типовая программа воспитателя и обучения в детском
44 Хрестоматия по ощущению и восприятию. / под.ред.
45 Щипанов А.С. «Әуесқой
Мектеп. 1989.
46 Якиманская И.С. Развитие
школьников - М., 1980
47 Ядешко И., Сохин Ф.А.
Қосымша 1
Таңдамалы бақылаудың хаттамасы
Күні: 15.02.10.
Зерттелінуші: Асқарова С. ересек тобы
Зерттеуші: студент Оразбекова Г.Е. МДОжТ-51.5к.5ж.
Мақсаты: конструкциялық
ерекшеліктерін зерттеу (қүрастыру сабағы).
Бақылаушының Қүрастыру Сапалық талдау
мінез-қүлқы сабағы кезіндегі
қабылдау
ерекшелігінің деңгейі
Сабақ Құрастыру Баланың
барысында өзін еркін кезінде
ұстады. Қойылған формадағы пішіндерді заттардың көлемін көз
сұраққа мүдірмей атап, оларға
жауап беріп, сипаттама
құрастыру
белсенділік танытты. екенін
Құрастыруда заттарды жеткізе
қолына алып
қызығушылық шатастырмай дұрыс қолданған
танытты.
қуанышты
білдірді. өзінің
жұмысын салыстыра көрін
отырын, қате нәтижесін көруге
жіберген жерлерін болады.
түзей алды.
Қосымша 2
Таңдамалы бақылаудың хаттамасы
Күні:16.02.10.
Зерттелінуші: Оразбаев А. мектепалды даярлық тобы.
Зерттеуші: студент Оразбекова Г.Е. МДОжТ-51.5к.5ж.
Мақсаты: конструкциялық
Бақылаушының Құрастыру Сапалық талдау
мінез-қүлқы сабағы кезіндегі
қабылдау
ерекшелігінің деңгейі
Сабақ Құрастыру Баланың
барысында өзін әр кезінде
түрлі ұстанды. Формадағы пішіндерді заттардың көлемін
Сабақта қолын бірінші атап, оларға жалпы
көтерді, сүрақ сипаттама беріп алады.
мазмұнына көңіл отырды. Пішіндерді Заттарды
ауд армады, өзінің көзбен
бағыты бойынша іске қабылдауы жеткілікті құрастыра
кірісті. деңгейде болды. Неге тәрбиеші қолданған
Алаңдаушылық мінезі ұқсас
байқалды. мысалмен жеткізе етті.
білді.
шатастырып дұрыс
орнына қоя алмады.
Зейін қойып
тапсырманы
«Балдырған» балабақшасының екінші кішкентайлар, естияр, ересек, мектепке даярлық
Екінші кішкентайлар тобы №3
№ Балалардын аты-жөні Үлгі бойынша құрастыру Шарт бойынша
Көріп қабылдауы Естіп қабылдауы Қимыл-қозғалыс Көріп қабылдау Естіп
1 Ахатова А. + - + + -
2 Бердімбетов Е. + + - + -
3 Ешмұратов Ж. + + - + -
4 Ғабдуллина Ж. + - + + +
5 Дәріқүлов Н.
- + - + + -
+
6 Зайкенова Т. + + + + +
+ +
7 Садықова Қ. - + + - +
8 Саматов Т + +
9 Сламов З. - +
10 Смағұлова А,
- + + - + + + -
Деңгейі: 7 -70% 7-70 % 9 - 90%
Естиярлар тобы №4 №4
№ Балалардың аты-жөні Үлгі бойынша құрастыру Шарт бойынша
Көріп қабылдауы Естіп қабылдауы Қимыл қозғалыс Көріп қабылдау
1 Абдинова Л. + + + + +
2 Абдханова Г. + - + + +
3 Төкенов А. + + - + +
4 Қадет П + + + +
5 Аманбекова А + - + + +
6 Бауырдан Ж. + + + + +
7 Божбанов Н. + + + + +
8 Дүйсенбекова + + - + + +
9 Жұмабаева А + + + - +
10 Жалғасов С. + - - +
«Жұлдыз» балабақшасы
Ересектер тобы
Балаларды-жөні
Үлгі бойынша кұрастыру
Шарт бойынша кұрастыру
Ойша құрастыру
Көріп қабыл дауы
Естіп Қабылда уы
Қимыл қозғалы с
Көріп қабылд ау
Естіп қабылдау
Қимыл қозғалыс
Көріп қабылдауы
Естіп қабылдау
Қимыл қозғалыс
Айтуарова
+
+
+
-
+
+
+
+
Асқарова С.
+
-
-
+
+
+
+
+
+
Әбішов Ә.
+
+
+
-
+
+
+
+
+
Ерғазы Т.
+
+
+
+
-
-
+
+
+
Жалмаханов
+
+
+
+
+
+
+
+
+
Жұмабаева Т
-
-
+
-
+
-
+
+
+
Жүмабаев 0.
+
+
+
+
+
+
+
+
-
Жексенова Т
+
+
+
+
+
+
-
+
+
Ибадильдиа
+
+
+
+
+
+
+
+
+
)
L >
і
і
7
Капбасова Ә Машаева Д. Сарсекеева Төлеутаева Таңқубаева Машен
+ + + +
+ +
+
+ +
+ +
+
+ +
+
+
+ +
+
+
+ +
+ + + + + + +
+
+
+
+
+ +
+ +
+
+ + + + + + +
+ + + + + + + +
+ + + + + + + +
+ + +
+
+
+ +
«Жұлдыз» балабақшасы
Ересектер тобы
Балаларды-жөні
Үлгі бойынша кұрастыру
Шарт бойынша кұрастыру
Ойша құрастыру
Көріп қабыл дауы
Естіп Қабылда уы
Қимыл қозғалы с
Көріп қабылд ау
Естіп қабылдау
Қимыл қозғалыс
Көріп қабылдауы
Естіп қабылдау
Қимыл қозғалыс
Айтуарова
+
+
+
-
+
+
+
+
Асқарова С.
+
-
-
+
+
+
+
+
+
Әбішов Ә.
+
+
+
-
+
+
+
+
+
Ерғазы Т.
+
+
+
+
-
-
+
+
+
Жалмаханов
+
+
+
+
+
+
+
+
+
Жұмабаева Т
-
-
+
-
+
-
+
+
+
Жүмабаев 0.
+
+
+
+
+
+
+
+
-
Жексенова Т
+
+
+
+
+
+
-
+
+
Ибадильдиа
+
+
+
+
+
+
+
+
+
)
L >
і
і
7
Капбасова Ә Машаева Д. Сарсекеева Төлеутаева Таңқубаева Машен
+ + + +
+ +
+
+ +
+ +
+
+ +
+
+
+ +
+
+
+ +
+ + + + + + +
+
+
+
+
+ +
+ +
+
+ + + + + + +
+ + + + + + + +
+ + + + + + + +
+ + +
+
+
+ +
♦
11 Құдабаева Б. + - + - +
12 Омар З. + + + - +
13 Кемал А. - + + - +
14 15 Қадыкенов С Жусупова А. Махметова Д.
15 Махмет Д - + + - +
Деңгейі: 12 - 80 % 11-73% 12 -
Ересектер тобы №5
№ Балалардың аты-жөні Үлгі бойынша құрастыру Шарт бойынша
Көріп қабылдауы Естіп қабылдауы Қимыл қозғалыс Көріп қабылдау
1 Амабек А. + + + + +
2 Асқарова С. + - + + +
3 Әбішов Ә. + + + + +
4 Ерғазы Т. + + + + +
5 Жаманова О. + - + + +
6 Жұмаьаев Т. + + + + +
7 Жексенова Д. + + + + +
8 Ибишова Б - + + + -
9 Машев Т. + + + - +
10 Макашова С. + - + + +
11 Төлеутай С. + - + - +
12 Тоқмет А. + + + + +
13 Қуатова М. + + + + +
14 Маманова И. - + - + +
15 Қуатов Б. + + + - -
16 Қажыр А. + + + + +
17 Төлегенов С. +
- + - - + + +
18 Сарсен М. - + + - +
Деңгейі: 15 - 83 % 13-72% 16 -
Мектепке даярлық тобы №6
№ Балалардың аты-жөні Үлгі бойынша құрастыру Шарт бойынша
Көріп қабылдауы Естіп қабылдауы Қимыл қозғалыс Көріп қабылдау
1 Аман Т. + + + + +
2 Аманбаева Г. + + + + +
3 Тебенова А. + + + +
4 Жунусова А + + + + +
5 Сыздықов а + - + + +
6 Мұқышлва Г. + + + + +
7 Баймен А.. + + + + +
8 Дүйсенова А. + + - + +
9 Оразбаев А. + + + + +
10 Маман Т. + + + + +
11 Өмірзақова А. + - + - +
12 Тоқтарова Т. + + + + +
13 Өмірбек Л. - + + - -
14 Жуасова Т. + + - +
15 Жакупова Д + - + + +
16 Анарбек Л. + - + + +
17 Талғатова С. + - - + -
18 Сатанова Ж. - - + - +
Деңгейі: 16-89 % 12-66% 15 - 83% 15-83%
7
Мектепке дейінгі балалардың құрастыру процесіндегі қабылдау ерекшелігін зерттеу жұмысы
Балаларда нәрсе өлшемін қабылдаудың физиологиялық механизмі
Есту қабілеті зақымдалған балалардың танымдық процестерінің даму ерекшеліктері
Қабылдау және әрекет
Түйсік және қабылдауға жалпы сипаттама
Қабылдаудың тұтастығы
ҚАБЫЛДАУ ТУРАЛЫ ҰҒЫМ
Түйсіну мен қабылдаудың қасиеттері
Қабылдау және оның физиологиялық негізі туралы
Балалар қабылдауы мен ерекшеліктері