Сыртқы экономикалық байланыстар жүйесіндегі қаржылар

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ
БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Қ.И.Сәтбаев атындағы
ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Кәсіпорын экономикасы кафедрасы
РЕФЕРАТ
Тақырыбы: Сыртқы экономикалық байланыстар жүйесіндегі қаржылар
Оқытушы аға оқытушы
Бекбосынова Б.Ж.
Студент Танекенов Н.Д.
ЭТК-00-1қ.
АЛМАТЫ 2004
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 2
І Сыртқы экономикалық байланыстар жүйесіндегі қаржылар
1 Сыртқы экономикалық іс-әрекеттердің сипаттамасы және
2 Сыртқы экономикалық іс-әрекеттерді реттеудің формалары
3 Валюталық ресурстарды қалыптастыру және пайдалану
4 Мемлекеттің төлем балансы 21
ҚОРЫТЫНДЫ 24
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 25
КІРІСПЕ
Кәсіпорынның қаржысын басқару – кәсіпорындағы барлық
Сыртқы экономикалық байланыстарға сыртқы саудадан басқа
Осы салада қаржылардың атқаратын ролі өте
Сыртқы экономикалық байланыстардың дамуы республиканың басқа
Сыртқы сауда экспорт пен импортты да
І Сыртқы экономикалық байланыстар
жүйесіндегі қаржылар
1 Сыртқы экономикалық іс-әрекеттердің сипаттамасы және
Сыртқы экономикалық іс-әрекеттер өрісі саудалық, несиелік,
Сыртқы экономикалық байланыстарға келесілер жатады:
Сыртқы сауда;
Шетелдік инвестициялау: бірлескен кәсіпкерлік, соның ішінде
Елдің халықаралық қаржы-несие ұйымдарына қатысуы, сыртқы
Ғылым, техника, мәдениет, туризм салаларында бірігіп
Шетелдердегі елшілікті, консульстволарды және басқа да
Дамыған мемлекеттердегі экономикада сыртқы экономикалық қатынастардың
Өздігінен жеке әрекеттерді арнайы экономикалық аумақтарды
Жоғарыда аталған сыртқы экономикалық байланыстардың дамуы
Сыртқы сауда экспорт пен импортты да
Қалыптасқан өндірістік құрылымына байланысты Қазақстан экспортының
Қаржылық тәжірибеде экспорттың бюджеттік тиімділігі түсінігі
Импорттағы негізгі баптар болып келесілер саналады:
машина, құралдар, көлік құралдары, приборлар –
химиялық өнімдер, пластмассалар, каучук – 15%;
минералды өнімдер – 13%;
асыл емес металдар және олардан жасалған
азық-түлік тауарлары және оларды өндіруге қажетті
басқа да баптар – 11%.
Макроэкономикалық теорияда экспорттың импорттан үлкен болуы
валютаның девальвациясына және елдің сыртқы қарыздарынң
Республиканың экспорт-импорт операцияларын жүргізудегі негізгі әріптестер
Сыртқы экономикалық іс-әрекеттердің маңызды аспектісі –
Шетелдік капитал елге түрлі жолмен келуі
Инвестициялар 2 түрлі болады: тура және
Шетел инвестицияларын тарту үшін келесі шарттар
шетел инвесторларының іс-әрекеттерімен байланысты әкімшілік процедураларды
мемлекеттің ұлттық мүдделерін қамтитын приоритетті болып
жерді, жылжымайтын мүлікті пайдалану құқықтарымен қамтамасыз
пайданы шығаруға және оны рекапитализациялаудағы жеңілдетілген
Қазақстан Халықаралық Валюта Қорының, Халықаралық Даму
Заемдар мен несиелер Халықаралық банк немесе
Сыртқы экономикалық кешенді басқару әдетте құқықтық
Валютаның нарықтық курсы экспортты кеңейту және
Даму бағдарламасымен сәйкес сыртқы экономикалық саясат
ТМД елдерімен сыртқы экономикалық қатынастар бөлімінде
Сыртқы экономикалық іс-әрекеттерді дұрыс қамтамасыз ету
Валюталық операцияларды жүргізуге лицензияланған коммерциялық банктер
Сыртқы экономикалық байланыстарды басқару органдарының маңызды
2 Сыртқы экономикалық іс-әрекеттерді
реттеудің формалары мен әдістері
Сыртқы экономикалық іс-әрекеттерді мемлекеттік реттеу әртүрлі
сыртқы экономикалық іс-әрекеттерді қаржыландыру;
салық салу;
инвестициялау;
сыртқы иемдену;
сыртқы берешек;
экспортты субсидиялау.
Реттеу әдістері аталған формаларға сәйкес болады
Тура әдістерге әкімшілік реттеу формалары жатады:
Экспорт пен импортты лицензиялау және квоталау
Лицензия – өнімді, тауарды, валютаны немесе
Мемлекеттік монополия – сыртқы экономикалық іс-әрекеттерді
Реттеудің жанама немесе экономикалық әдістері біршама
Басқа елдің валютасымен сипатталған ұлттық ақша
Мемлекеттің валюта курстарының жүйесі икемді («ағымдық»)
Икемді курстар жүйесі кезінде айырбас валюталардың
1-кесте. Валюта курстарының өзгеруінің экспорт және
Көрсеткіштер Курстардың нұсқасы
қалыпты төменде-
тілген жоғарла-
тылған
1 2 3 4
Курстардың қатынасы (ш.в.б.: ұ.в.б.) 1:150 1:140
Ақша қаражатының басты сомасы (мың ұ.в.б.)
А.Тұрақты курстар
Экспорт
Экспорттық түсім алынды, мың ш.в.б. 100
Белгіленген курс бойынша қайта есептелген экспорттық
Валютаның қалыпты курсынан ауытқулар,
мың ұ.в.б. – -100 100
Импорт
1. Отандық импорттаушы үшін:
Шетел валютасын қайта есептелген ақша құралдарының
Ішкі нарықтағы сатылу көлемі (1:150 нарықтық
Валютаның қалыпты курсынан ауытқулар,
мың ұ.в.б. – 710 -625
2. Шетел импорттаушысы үшін:
Жеткізілімдердің көлемі, мың ш.в.б. 100 100
Өткізуден түскен табыс, мың ұ.в.б. 1500
Шетел валютасына қайта есептегендегі өткізуден түскен
Шетел импорттаушысы үшін ауытқулар, мың ш.в.б.
жалғасы
Б. Икемді курстар
Экспорт
Жеткізілімдердің көлемі, мың ұ.в.б. 10000 10000
Шетел нарықтарындағы сатулар, мың ұ.в.б. 66,7
Еркін курс бойынша ұлттық валютаға қайта
Импорт
1. Отандық импорттаушы үшін:
Сатылымдардың көлемі мен валютаға қайта есептелген
Ішкі нарықтағы сатылымдар көлемі, мың ұ.в.б.
2. Шетел импорттаушысы үшін: 100 100
Өткізуден түскен табыс, мың ұ.в.б. 1500
Валютаға қайта есептелген өткізуден түскен табыс,
Импорт кезінде (шетел импорттаушысы үшін) шетел
Отандық импорттаушылар үшін курстың өзгеріп отыруы
Солайша валюта курсы экспорт пен импорт
Қауіп-қатерлі жағдайлар кезінде (өндірістің күрделі төмендеуі,
Салықтар сыртқы экономикалық қатынастарды реттеудің маңызды
Көптеген елдерде экспорт пен импорттың кедендік-тарифтік
Кедендік тариф ішкі нарықтағы шетелдік бәсекелестікті
Кеден баждары – мемлекетпен ұлттық шекара
2-кесте. Кеден баждарының түрлері
Алу әдісіне қарай Арнайы Адвалерлі Біріктірілген
Салыну объектісіне қарай Импорттық Экспорттық Транзитті
Сипатына қарай Мезгілдік Демпингке қарсы Компенсациялық
Пайда болуына қарай Автономды Конвенционды Преференциалды
Ставкалардың түріне қарай Тұрақты Айнымалы
Есептелу әдісіне қарай Номиналды Тиімді –
1996 жылға дейін республика территориясында экспорттық
Экспорттық кеден баждарының экономикалық мәні –
Қазақстанда сыртқы сауданың мемлекеттік реттеу жүйесін
Тауардың кедендік құны – кедендік шекараны
кеденді өту орнына дейінгі тауарды тасымалдау,
комиссиондық, брокерлік және басқа да шығындар.
Әртүрлі тауарлар түрлеріне тарифтік ставкаларды тағайындау
Мерзімдік кеден баждары тауарлардың шығарылуы мен
Арнайы кеден бажадары келесі жағдайларда пайдаланылады:
егер елге кіргізілетін тауарлар осы тауарларға
сыртқы экономикалық байланыстардың қатысушыларының қатынастарын ескерту
басқа елдермен көрсетілетін дискриминациялық және басқа
Демпингке қарсы баждар ел территориясына кіргізілетін
Компенсациялық баждар келесі жағдайларда пайдаланылады:
өндіру және экспорттау кезінде субсидиялар қолданған
өндіру кезінде жанама немесе тікелей түрде
Қазақстанда кедендік дайындау алымы алынады, яғни
Соған қоса келесі кедендік төлемдер төленеді:
тауарды сақтау үшін кедендік алым;
тауарды кедендік жолдау үшін кедендік алым;
ақпарат және көмек үшін төлем;
кедендік органдармен лицензияны беру және оның
кедендік аукциондарға қатысуы үшін төлем;
алдын-ала шешім қабылдау үшін төлем;
кедендік рәсімдеудің білікті маманы аттестатын беру
басқа да кедендік төлемдер.
ҚР Мемлекеттік Табыстар Министрлігінің Кеден комитеті
Өнімді ТМД елдеріне жеткізу үшін кеден
Кеден баждары немесе олардың орнына қолданылатын
Импорт пен экспортты құндық реттеу сауда
3 Валюталық ресурстарды қалыптастыру және пайдалану
Мемлекеттің, мемлекеттік емес сектордың валюталық ресурстары
Олар ағымдағы операциялар және капитал қозғалысымен
Ағымдағы валюталық операцияларға келесілер жатады:
тауарлар мен қызметтер үшін есептесулер (төлемдерді
мерзімі 120 күннен аспайтын экспорт-импорт мәмлелерін
мерзімі 120 күннен аспайтын несиелерді алу
депозиттер, инвестициялар, ссудалық және басқа да
саудалық емес сипаттағы аударулар: гранттар, мұрагерлік
Капитал қозғалысымен байланысты операцияларға келесілер жатады:
инвестициялар;
жылжымайтын мүлікке меншікті және басқа да
мерзімі 120 күннен асатын экспорт-импорт мәмлелерін
мерзімі 120 күннен асатын несиелерді алу
Валюталық операциялар сыртқы экономикалық іс-әрекеттердің барлық
Жоғарыда келтірілген сыртқы экономикалық іс-әрекеттердің көбісі
Валюталық ресурстар қаржылық ресурстардың бір бөлігі
Мемлекеттің валюталық ресурстары келесілерден қалыптасады:
экономиканың мемлекеттік секторының (кәсіпорындар, ұйымдар, компаниялар,
кедендік шекараны өту кезінде тауарлардың жылжуы
сыртқы экономикалық сипатқа ие келісім-шарттардың, мәмлелердің,
валюталық заңдылықтардың бұзылуы үшін шетел валютасында
депозиттердің шетел банктерде және басқа қаржылық
шетел мемлекеттерінің, банктердің, халықаралық және мемлекетаралық
валюта түріндегі гранттар мен қайтарымсыз көмек
Валюталық ресурстар негізінен үкімет қарамағында қалыптасады.
Мемлекеттің валюталық ресурстары келесідей қолданылады:
Ұлттық банкпен «валюталық инвестицияларды» жүзеге асыру
Қаржы Министрлігімен:
заемдық келісім-шарттарымен анықталған мерзімдерде сыртқы қарыздарды
халықаралық ұйымдарға қатысуы үшін мүшелік жарналарды
басқа елдердегі өкілеттіліктерді, консульстволарды, елшіліктерді және
үкімет органдарымен мемлекеттік мұқтаждықтарды (бірінші дәрежелі
жергілікті басқару органдарымен аумақтағы тұрғындардың әртүрлі
Барлық меншік түріндегі компания, фирма және
Экспорттық өнімдерді өндірмейтін және валютада мұқтаждығы
Шаруашылық субъектілердің валюталық ресурстарынң қалыптасуының келесі
Приоритетті сипатқа ие тауарларды өндіретін немесе
Үлестік негізінде жұмыс істейтін шаруашылық субъектілер
Валюталық құралдардың мүмкін төлемі ретінде келісім-шарттардың,
Қайта бөлу тәртібіндегі валюталық құралдар төменгі
Жалпы алғанда, жоғары аталған валюталық ресурстардың
әлемдік нарықтарда қызмет ететін компаниялар, фирмалардың
импортты орналастырушы өндірісті ұйымдастыру немесе осы
валюталық несиелерді және оларды пайдалану үшін
сыртқы нарықтарды операцияларды жүргізуде көмек көрсеткені
шетел компаниялары, фирмалары, қаржылық және несие
сыртқы экономикалық міндеттемелер бойынша контрактілердің; келісімдердің
ішкі мұқтаждықтарды қанағаттандыру үшін ұлттық валютаны
тұтынушылық және мәдени-тұрмыстық сипаттағы импорттық тауарларды,
Валюталық ресурстарды пайдаланудың оның иемденушісімен басқа
4 Мемлекеттің төлем балансы
Төлем балансы белгілі-бір уақыт аралығында елдің
ағымдағы шот (саудалық баланс);
капитал және қаржылармен операциялар шоты (капиталды
қосымша активтер;
қателер мен жоғалтулар.
Ағымдарғы шот тауарлармен операцияларды (экспорт пен
Капиталмен және қаржылармен операциялар шоты тікелей
Ағымдағы операциялар шоты және капиталмен операциялар
Қосымша активтер монетарлық алтынды, арнайы алып
Қателер мен жағалтулар резидент еместермен байланыста
Төлем балансының ерекшелігі – онда запастар
Операциялардың әртүрлі валютамен есептелген аударулардың сомаларының
Мұндай мәселені шешу ұлттық шаруашылықтың экономиканың
ҚР-ның жиынтық төлем балансы
млн долл.
Көрсеткіштері Кредит Дебет Нетто
А) Ағымдағы шот
Саудалық баланс
Экспорт
Импорт
Қызметтер
Тасымалдаулар
Сапарлар
Басқа да қызметтер (байланыс, техникалық көмек,
Табыс
Заемдар мен несиелер бойынша сыйақы
Резерв бойынша сыйақылар
Басқалар
а) Ағымдағы трансферлер:
Үкімет органдары
Техникалық жәрдем
Қолма-қол гранттар
Әлеуметтік көмек
Басқалар
б) басқа секторлар
Б) Капиталмен және қаржымен операция
Күрделі трасферлер
Көшіп-қонушылардың трансфертері
Басқалары
Тікелей инвестициялар
Меңгерілді
Өтілді
Портфельді инвестициялар
Басқа да инвестициялар
Саудалық несиелер
Қаржыландыру (игерілді)
Қарыздарды өтеу
Заемдар:
Қаржыландыру (игерілді)
Қарыздарды өтеу
Басқа капитал
С) Қателер мен жоғалтулар
Д) Жалпы баланс
Е) Қаржыландыру
Қазақстанның ұлттық банкінің резервті активтері
Монетарлық алтын
Шетел валютасы мен иемденудің арқайы құқықтары
ХВФ несиемі
Ерекше қаржыландыру
ҚОРЫТЫНДЫ
Қорыта келе, қаржылардың сыртқы экономикалық қатынастардағы
Қаржының мемлекетаралық деңгейде атқаратын функциялары көп
Қаржының атқаратын функцияларының саны көп болғанымен,
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Саниев М.С. Ақша, несие, банктер. Оқу
Мельников В.Д., Ильясов К.К. Финансы. Учебник
Шуляк П.Н.,Белотелова Н.П. Финансы. Учебное пособие.
12

Ұқсас жұмыстар

Қазақстан Халықаралық Валюта Қорының, Халықаралық Даму және Қайта құру

Қаржылардың және қаржылық қызметтің жалпы сипаттамасы

Қаржылық құқық. Қаржы қатынастарын құқықтық қамтамасыз ету

Қазақстан Республикасы қаржы жүйесінің құрылымы мен ұйымдастыру ерекшеліктері

Мемлекеттің қаржы жүйесі және оның экономиканы реттеудегі рөлі

Қаржы жүйесі: мәні, түсінігі және құрылымы

Қаржы құқықтық қатынастары және қаржы - құқықтық нормалар

Қаржылық басқару

Қаржы жүйесі жайлы